WYROK SĄDU (ósma izba)

z dnia 9 grudnia 2014 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek prętów zbrojeniowych prostych lub w kręgach – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 65 EWWiS, po wygaśnięciu traktatu EWWiS, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1/2003 – Ustalanie cen i terminów płatności – Ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Podstawa prawna – Prawo do obrony – Grzywny – Waga i czas trwania naruszenia – Okoliczności łagodzące – Uwzględnienie wyroku stwierdzającego nieważność w sprawie powiązanej

W sprawie T‑91/10

Lucchini SpA, z siedzibą w Mediolanie (Włochy), reprezentowana początkowo przez adwokatów M. Delfina, J.P. Gunthera, E. Bigi, C. Breuvart oraz L. De Sanctis, a następnie przez adwokatów J.P. Gunthera, E. Bigi, C. Breuvart oraz D. Gallego,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez R. Sauera oraz B. Gencarellego, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokata M. Moretta, a następnie przez R. Sauera oraz R. Striani, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokata M. Moretta,

strona pozwana,

mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieistnienia lub nieważności decyzji Komisji C(2009) 7492 wersja ostateczna z dnia 30 września 2009 r. (sprawa COMP/37.956 – Pręty zbrojeniowe okrągłe, ponowne przyjęcie), zmienionej decyzją Komisji C(2009) 9912 wersja ostateczna z dnia 8 grudnia 2009 r., tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności art. 2 tej decyzji, a tytułem dalszego żądania ewentualnego – zmniejszenie kwoty grzywny nałożonej na skarżącą,

SĄD (ósma izba),

w składzie: M.E. Martins Ribeiro (sprawozdawca), pełniąca obowiązki prezesa, A. Popescu i G. Berardis, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 lutego 2013 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

1.     Postanowienia traktatu EWWiS

1        Artykuł 36 EWWiS przewidywał:

„Przed zastosowaniem jednej z sankcji pieniężnych lub wyznaczeniem jednej z okresowych kar pieniężnych przewidzianych w niniejszym traktacie Komisja powinna umożliwić zainteresowanemu przedstawienie swoich uwag.

Sankcje pieniężne i okresowe kary pieniężne wymierzone na mocy postanowień niniejszego traktatu mogą być przedmiotem skargi w postępowaniu cechującym się nieograniczonym prawem orzekania.

Na poparcie takiej skargi skarżący mogą, w okolicznościach przewidzianych w artykule 33 akapit pierwszy niniejszego traktatu, powołać się na wadliwość decyzji i zaleceń, których pogwałcenie jest im zarzucane” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego traktatu poniżej].

2        Artykuł 47 EWWiS brzmiał następująco:

„Komisja może zbierać informacje konieczne do wykonywania jej zadań. Może ona zlecać dokonanie niezbędnych weryfikacji.

Komisja nie może ujawniać informacji, które z natury rzeczy stanowią tajemnicę zawodową, a zwłaszcza informacji dotyczących przedsiębiorstw, ich stosunków handlowych oraz elementów ich kosztów własnych. Z powyższym zastrzeżeniem obowiązana jest ogłaszać dane, które mogą być użyteczne dla rządów lub innych stron zainteresowanych.

Komisja może nakładać na przedsiębiorstwa uchylające się od wykonywania obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie postanowień niniejszego artykułu albo na przedsiębiorstwa udzielające świadomie fałszywych informacji grzywny, których wysokość maksymalna wynosi 1% rocznego obrotu, oraz okresowe kary pieniężne, których wysokość maksymalna wynosi 5% przeciętnego obrotu dziennego za każdy dzień zwłoki.

Każde naruszenie przez Komisję tajemnicy zawodowej, które wyrządziło szkodę jakiemuś przedsiębiorstwu, stanowi podstawę do wniesienia skargi o odszkodowanie do Trybunału, na warunkach przewidzianych w artykule 40”.

3        Artykuł 65 EWWiS stanowił:

„1.      Zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie uzgodnione praktyki, które zmierzałyby bezpośrednio lub pośrednio do zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia normalnej konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:

a)      ustalaniu lub określaniu cen;

b)      ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rozwoju technicznego lub inwestycji;

c)      podziale rynków, produktów, klientów lub źródeł zaopatrzenia.

[…]

4.      Porozumienia lub decyzje zakazane na podstawie ustępu 1 niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa i nie można powoływać się na nie przed żadnym sądem w państwach członkowskich.

Komisja posiada wyłączne prawo stwierdzenia zgodności wspomnianych porozumień lub decyzji z postanowieniami niniejszego artykułu, z zastrzeżeniem możliwości wniesienia skargi do Trybunału.

5.      Komisja może nakładać na przedsiębiorstwa, które zawarły nieważne z mocy prawa porozumienie, stosowały lub usiłowały stosować – za pomocą arbitrażu, kar umownych, bojkotu lub wszelkich innych środków – porozumienie lub decyzję nieważne z mocy prawa lub porozumienie, na które odmówiono zezwolenia lub je cofnięto, lub na przedsiębiorstwa, które otrzymały zezwolenie w wyniku świadomego udzielenia nieprawdziwych lub wypaczonych informacji lub które stosowały praktyki sprzeczne z postanowieniami ustępu 1, grzywny oraz okresowe kary pieniężne nieprzekraczające podwójnej wysokości obrotu osiągniętego ze sprzedaży produktów będących przedmiotem porozumienia, decyzji lub praktyki sprzecznych z postanowieniami niniejszego artykułu, z zastrzeżeniem, że jeśli ich celem jest ograniczenie produkcji, postępu technicznego lub inwestycji, to określony w ten sposób górny pułap można zwiększyć do 10% rocznego obrotu danych przedsiębiorstw w odniesieniu do grzywny i do 20% obrotu dziennego w odniesieniu do okresowych kar pieniężnych”.

4        Zgodnie z art. 97 EWWiS traktat EWWiS wygasł w dniu 23 lipca 2002 r.

2.     Postanowienia traktatu WE

5        Artykuł 305 ust. 1 stanowił:

„Postanowienia niniejszego traktatu nie zmieniają postanowień Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, zwłaszcza jeśli chodzi o prawa i obowiązki państw członkowskich, kompetencje instytucji tej Wspólnoty oraz ustalonych przez ten traktat reguł funkcjonowania wspólnego rynku węgla i stali”.

3.     Rozporządzenie (WE) nr 1/2003

6        Zgodnie z art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 2, s. 205) „[d]o celów stosowania art. 81 [WE] i 82 [WE] Komisja ma uprawnienia przewidziane niniejszym rozporządzeniem”.

7        Artykuł 7 rozporządzenia nr 1/2003, zatytułowany „Stwierdzenie i zaprzestanie naruszenia”, przewiduje:

„1.      Jeżeli Komisja, działając z urzędu lub na wniosek [wskutek złożonej do niej skargi], stwierdzi naruszenie art. 81 [WE] lub 82 [WE], może w drodze decyzji nakazać przedsiębiorstwom lub związkom przedsiębiorstw, których sprawa dotyczy, by zaprzestały takiego naruszenia. […] Jeżeli Komisja posiada uzasadniony interes, może [także] stwierdzić, że naruszenie zostało popełnione w przeszłości.

[…]”.

8        Artykuł 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 stanowi:

„Komisja może w drodze decyzji nałożyć na przedsiębiorstwo i związki przedsiębiorstw grzywny nieprzekraczające 1% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym, jeżeli umyślnie lub w wyniku zaniedbania [niedbalstwa]:

a)      naruszają art. 81 [WE] lub 82 [WE] […]”.

4.      Komunikat Komisji dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS

9        W dniu 18 czerwca 2002 r. Komisja Wspólnot Europejskich wydała komunikat dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS (Dz.U. C 52, s. 5, zwany dalej „komunikatem z dnia 18 czerwca 2002 r.”).

10      Zgodnie z pkt 2 komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r. jego celem jest:

„[…]

–        przedstawienie w zwięzły sposób podmiotom gospodarczym i państwom członkowskim w zakresie, w jakim dotyczy ich traktat EWWiS i oparte na nim prawo pochodne, najważniejszych zmian prawa materialnego i proceduralnego wynikających z przejścia na system traktatu WE […],

–        wyjaśnienie, w jaki sposób Komisja zamierza rozwiązywać konkretne problemy wynikające z przejścia z systemu EWWiS na system WE w zakresie porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk oraz nadużycia pozycji dominującej […], kontroli koncentracji […] i kontroli pomocy państwa” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego komunikatu poniżej].

11      Punkt 31 komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r., który zamieszczony jest w dziale poświęconym konkretnym problemom wynikającym z przejścia z systemu EWWiS na system WE, brzmi następująco:

„Jeżeli Komisja, stosując do porozumień wspólnotowe reguły konkurencji, stwierdzi naruszenie w dziedzinie objętej traktatem EWWiS, to prawem materialnym mającym zastosowanie jest, bez względu na datę, od której ma ono zastosowanie, prawo materialne obowiązujące w chwili, gdy okoliczności faktyczne składające się na naruszenie miały miejsce. W każdym razie w odniesieniu do kwestii proceduralnych prawem znajdującym zastosowanie po wygaśnięciu traktatu EWWiS będzie prawo WE […]”.

 Przedmiot sporu

12      Przedmiotem niniejszej sprawy jest – tytułem żądania głównego – wniosek o stwierdzenie nieistnienia lub nieważności decyzji Komisji C(2009) 7492 wersja ostateczna z dnia 30 września 2009 r. w sprawie postępowania na podstawie artykułu 65 EWWiS (sprawa COMP/37.956 – Pręty zbrojeniowe okrągłe, ponowne przyjęcie) (zwanej dalej „pierwszą decyzją”), zmienionej decyzją Komisji C(2009) 9912 wersja ostateczna z dnia 8 grudnia 2009 r. (zwanej dalej „decyzją zmieniającą”) (pierwsza decyzja w brzmieniu nadanym jej decyzją zmieniającą, zwana jest dalej „zaskarżoną decyzją”), tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji, a tytułem dalszego żądania ewentualnego – zmniejszenie kwoty grzywny nałożonej na skarżącą, Lucchini SpA.

13      W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że następujące spółki naruszyły art. 65 EWWiS:

–        Alfa Acciai SpA (zwana dalej „Alfą”);

–        Feralpi Holding SpA (zwana dalej „Feralpi”);

–        Ferriere Nord SpA;

–        IRO Industrie Riunite Odolesi SpA (zwana dalej „IRO”);

–        Leali SpA i Acciaierie e Ferriere Leali Luigi SpA w likwidacji (zwana dalej „AFLL”) (te dwie spółki zwane dalej razem „Leali-AFLL”);

–        skarżąca i SP SpA w likwidacji (te dwie spółki zwane dalej razem „Lucchini-SP”);

–        Riva Fire SpA (zwana dalej „Rivą”);

–        Valsabbia Investimenti SpA i Ferriera Valsabbia SpA (te dwie spółki zwane dalej razem „Valsabbią”).

 Przedstawienie skarżącej

14      Skarżąca jest spółką akcyjną, której siedziba znajduje się w Mediolanie (Włochy). Do dnia 20 kwietnia 2005 r. większość kapitału skarżącej była w posiadaniu osób fizycznych i osób prawnych należących, odpowiednio, do rodziny Lucchini i do grupy Lucchini, zaś pozostałą część kapitału posiadały towarzystwa ubezpieczeniowe i instytucje finansowe. Począwszy od tej daty kontrolę nad skarżącą przejęła grupa Severstal (motyw 95 pierwszej decyzji).

15      Siderpotenza SpA (zwana dalej „pierwszą Siderpotenzą”) była w latach 1989–1991 przedsiębiorstwem kontrolowanym wspólnie przez z jednej strony Lucchini Siderurgica SpA, a z drugiej strony dawną Acciaierie e Ferriere Leali Luigi. W dniu 5 marca 1991 r. pierwsza Siderpotenza została przejęta przez Lucchini Siderurgica. Lucchini Siderurgica została włączona do Lucchini w dniu 10 października 1998 r. ze skutkiem od dnia 1 grudnia 1998 r. (motywy 96, 97 pierwszej decyzji).

16      W dniu 31 października 1997 r. branża „pręty zbrojeniowe” należąca do Lucchini Siderurgica została zbyta na rzecz Siderpotenzy – spółki utworzonej w lipcu 1997 r. (zwanej dalej „nową Siderpotenzą”). W dniu 30 maja 2002 r. nowa Siderpotenza zbyła swoje jednostki produkcji prętów zbrojeniowych na rzecz Ferriere Nord (motywy 99, 538 pierwszej decyzji).

 Okoliczności powstania sporu

17      W okresie od października do grudnia 2000 r. Komisja przeprowadziła, zgodnie z art. 47 EWWiS, kontrole we włoskich przedsiębiorstwach produkujących pręty zbrojeniowe do betonu oraz w związku włoskich przedsiębiorstw metalurgicznych. Skierowała również do nich żądania udzielenia informacji na podstawie art. 47 EWWiS (motyw 114 pierwszej decyzji).

18      W dniu 26 marca 2002 r. Komisja wszczęła postępowanie administracyjne i sformułowała zarzuty na podstawie art. 36 EWWiS (dalej „pismo w sprawie przedstawienia zarzutów”) (motyw 114 pierwszej decyzji). Skarżąca przedstawiła uwagi na piśmie w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. Lucchini nie wniosła o przeprowadzenie przesłuchania.

19      W dniu 12 sierpnia 2002 r. Komisja sformułowała dodatkowe zarzuty (dalej „pismo w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów”), skierowane do adresatów pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. W piśmie w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów, opartym na art. 19 ust. 1 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 1962, 13, s. 204 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 1, s. 3), Komisja przedstawiła swoje stanowisko w przedmiocie kontynuacji postępowania po wygaśnięciu traktatu EWWiS. Zainteresowanym przedsiębiorstwom przyznano termin na przedstawienie uwag i w dniu 30 września 2002 r. odbyło się drugie przesłuchanie w obecności przedstawicieli państw członkowskich (motyw 119 pierwszej decyzji).

20      Po przeprowadzeniu postępowania Komisja przyjęła decyzję C(2002) 5087 wersja ostateczna z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie postępowania na podstawie artykułu 65 EWWiS (COMP/37.956 – Pręty zbrojeniowe) (zwaną dalej „decyzją z 2002 r.”), w której stwierdziła, że przedsiębiorstwa będące jej adresatami utworzyły jeden, złożony i cechujący się ciągłością kartel na włoskim rynku prętów zbrojeniowych prostych lub w kręgach, że celem lub skutkiem tego kartelu było ustalanie cen oraz że doprowadził on do skoordynowanego ograniczania i kontrolowania wielkości produkcji i sprzedaży, co jest sprzeczne z art. 65 ust. 1 EWWS (motyw 121 pierwszej decyzji). Komisja nałożyła w tej decyzji solidarnie na SP i na skarżącą grzywnę w wysokości 16,14 mln EUR.

21      W dniu 5 marca 2005 r. skarżąca wniosła do Sądu skargę na decyzję z 2002 r. Wyrokiem z dnia 25 października 2007 r. SP i in./Komisja, T‑27/03, T‑46/03, T‑58/03, T‑79/03, T‑80/03, T‑97/03 i T‑98/03, EU:T:2007:317, Sąd stwierdził nieważność decyzji z 2002 r. Sąd zaznaczył, że w szczególności ze względu na fakt, iż decyzja z 2002 r. nie zawiera odniesienia do art. 3 i art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17, była ona oparta wyłącznie na art. 65 ust. 4 i 5 EWWiS (ww. wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 101). Ze względu na to, że postanowienia te wygasły w dniu 23 lipca 2002 r. i nie obowiązywały w chwili przyjęcia decyzji z 2002 r., Komisja nie mogła już oprzeć na nich swojej kompetencji w celu stwierdzenia naruszenia art. 65 ust. 1 EWWiS i nałożenia grzywien na przedsiębiorstwa, które miały uczestniczyć we wspomnianym naruszeniu (ww. wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 120).

22      Pismem z dnia 30 czerwca 2008 r. Komisja poinformowała skarżącą i inne zainteresowane przedsiębiorstwa o swoim zamiarze ponownego przyjęcia decyzji poprzez zmianę podstawy prawnej w stosunku do podstawy prawnej, którą wybrała w przypadku decyzji z 2002 r. Ponadto instytucja ta uściśliła, że z uwagi na ograniczony zakres ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja ponownie przyjęta decyzja zostanie oparta na dowodach przedstawionych w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów i w piśmie w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów. Zainteresowanym przedsiębiorstwom przyznano termin na przedstawienie uwag (motywy 6, 123 pierwszej decyzji).

 Pierwsza decyzja

23      W dniu 30 września 2009 r. Komisja przyjęła pierwszą decyzję, która została doręczona skarżącej pismem z dnia 1 października 2009 r.

24      W pierwszej decyzji Komisja stwierdziła, że wskazane w niej ograniczenia konkurencji wynikały z kartelu między włoskimi producentami prętów zbrojeniowych oraz między nimi a ich związkiem, który to kartel miał miejsce w latach 1989–2000 i którego celem lub skutkiem było ustalanie lub określanie cen i ograniczanie lub kontrolowanie produkcji i sprzedaży poprzez wymianę znacznej liczby informacji dotyczących rynku prętów zbrojeniowych we Włoszech (motywy 7, 399 pierwszej decyzji).

25      Co się tyczy oceny prawnej zachowań, których dotyczy niniejsze postępowanie, w pierwszej kolejności Komisja podkreśliła w motywach 353–369 pierwszej decyzji, że rozporządzenie nr 1/2003 należy interpretować w ten sposób, iż pozwala jej na stwierdzanie po dniu 23 lipca 2002 r. istnienia karteli w sektorach objętych zakresem stosowania traktatu EWWiS ratione materiae i ratione temporis oraz na nakładanie kar z tego tytułu. W motywie 370 pierwszej decyzji wskazała, że została ona przyjęta zgodnie z regułami proceduralnymi traktatu WE i rozporządzenia nr 1/2003. W motywach 371–376 pierwszej decyzji Komisja przypomniała ponadto, że zasady regulujące następstwo norm w czasie mogą prowadzić do stosowania przepisów materialnych, które nie obowiązują już w chwili wydania aktu przez instytucję Unii Europejskiej, z zastrzeżeniem zastosowania ogólnej zasady lex mitior, na podstawie której osoby nie można karać za czyn, który nie stanowi naruszenia zgodnie z ustawodawstwem, które weszło w życie później. Doszła do wniosku, że w niniejszym przypadku traktat WE nie był in concreto bardziej korzystny niż traktat EWWiS i że w konsekwencji nie można skutecznie powoływać się na zasadę lex mitior w celu podważenia zastosowania traktatu EWWiS do zachowań, o których tu mowa.

26      W drugiej kolejności odnośnie do stosowania art. 65 ust. 1 EWWiS Komisja zaznaczyła, po pierwsze, że celem kartelu było ustalanie cen, które doprowadziło też do ograniczania lub kontrolowania produkcji lub sprzedaży. Zdaniem Komisji, co się tyczy ustalania cen, kartel skupiał się zasadniczo wokół porozumień lub uzgodnionych praktyk dotyczących ceny podstawowej w okresie od 15 kwietnia 1992 r. do 4 lipca 2000 r. (i do roku 1995 wokół porozumień i uzgodnionych praktyk dotyczących terminów płatności) oraz wokół porozumień lub uzgodnionych praktyk dotyczących „dodatków” w okresie od 6 grudnia 1989 r. do 1 czerwca 2000 r. (motywy 399, 400 pierwszej decyzji).

27      Po drugie, co się tyczy skutków wywieranych przez rozpatrywane ograniczające praktyki na rynek, Komisja wskazała, że ponieważ sprawa dotyczyła kartelu, którego celem było utrudnianie, ograniczanie lub zakłócanie normalnej konkurencji, nie było konieczności weryfikowania, że wywarł on skutki na rynku (motyw 512 pierwszej decyzji). Uznała ona jednak, że kartel wywarł konkretne skutki na rynek (motywy 513–518 pierwszej decyzji). W szczególności Komisja stwierdziła, że kartel wpływał na cenę sprzedaży praktykowaną przez producentów prętów zbrojeniowych we Włoszech, nawet jeżeli działania podjęte w ramach kartelu nie zawsze prowadziły natychmiast do rezultatów oczekiwanych przez uczestniczące w nim przedsiębiorstwa. Ponadto zdaniem Komisji mogły występować zjawiska o zróżnicowanych skutkach. Poza tym zainteresowane przedsiębiorstwa reprezentowały około 21% włoskiego rynku prętów zbrojeniowych w 1989 r., 60% w 1995 r. i około 83% w 2000 r., co wskazuje na rosnący wpływ uzgodnionych podwyżek cen na rynek. Komisja pokreśliła w końcu, że fakt, iż inicjatywy podjęte w tej dziedzinie były komunikowane od 1989 r. do wszystkich producentów prętów zbrojeniowych, zwiększył znaczenie tych skutków również w pierwszych latach kartelu (motyw 519 pierwszej decyzji).

28      W trzeciej kolejności Komisja określiła adresatów pierwszej decyzji. Co się tyczy skarżącej, Komisja wskazała w motywach 538–544 pierwszej decyzji, że zdecydowała się przypisać odpowiedzialność za naruszenie SP i skarżącej, gdyż tworzyły one jedno przedsiębiorstwo, któremu można było przypisać nie tylko ich własne działania, lecz również działania Lucchini Siderurgica i pierwszej Siderpotenzy.

29      Co się tyczy istnienia jednostki gospodarczej złożonej z SP i skarżącej, Komisja oparła się na fakcie, że zarówno SP, jak i skarżąca były przez cały okres naruszenia bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane przez rodzinę Lucchini. Ponadto skarżąca sprawowała kontrolę w ramach rzeczywistego kierowania polityką produkcyjną i handlową SP dotyczącą sektora prętów zbrojeniowych, jak wynika zdaniem Komisji z konkretnych, szczegółowych i udokumentowanych dowodów, jak też odpowiednich dowodów dotyczących struktury organizacyjnej SP i skarżącej, w szczególności uwzględniając fakt, że określone osoby zajmowały ważne stanowiska zarządzania handlowego, czasami równocześnie, w tych spółkach (motyw 540 pierwszej decyzji).

30      Co się tyczy przypisania SP i skarżącej ewentualnych zachowań antykonkurencyjnych pierwszej Siderpotenzy i Lucchini Siderurgica, które nie mają już bytu prawnego, po pierwsze, Komisja zaznaczyła, że Lucchini Siderurgica była następcą prawnym pierwszej Siderpotenzy w wyniku połączenia poprzez przejęcie w dniu 5 marca 1991 r. i że skarżąca w ten sam sposób była następcą prawnym Lucchini Siderurgica w wyniku połączenia poprzez przejęcie w dniu 1 grudnia 1998 r. Po drugie, całość kapitału rzeczowego i kapitału ludzkiego należąca do pierwszej Siderpotenzy była wykorzystywana przez Lucchini Siderurgica od czasu przejęcia pierwszej Siderpotenzy przez tę ostatnią w dniu 5 marca 1991 r. Po trzecie, kapitał rzeczowy i ludzki związany z fabryką w Potenzy (Włochy) i zarządzany przez Lucchini Siderurgica został przeniesiony w ramach grupy na nową Siderpotenzę. Po czwarte, Lucchini Siderurgica, a następnie skarżąca, wywierały decydujący wpływ na działalność nowej Siderpotenzy do dnia 1 czerwca 2002 r., to jest daty zbycia działu przedsiębiorstwa produkującego pręty zbrojeniowe na rzecz Ferriere Nord (motywy 540, 541 pierwszej decyzji).

31      Komisja doszła więc do wniosku, że występuje: a) ciągłość prawna między pierwszą Siderpotenzą i Lucchini Siderurgica, b) ciągłość gospodarcza między tymi dwiema spółkami a nową Siderpotenzą (dziś SP), jeżeli chodzi o fabrykę w Potenzy (Włochy), c) odpowiedzialność wynikająca z decydującego wpływu, jaki Lucchini Siderurgica i skarżąca wywierały na działalność nowej Siderpotenzy i d) ciągłość prawna między Lucchini Siderurgica i skarżącą. Zdaniem Komisji wynikało z tego, iż wszystkie te podmioty stanowiły jedno i to samo przedsiębiorstwo, które odpowiadało przedsiębiorstwu utworzonemu przez SP i skarżącą (motyw 541 pierwszej decyzji).

32      W czwartej kolejności Komisja uznała, że art. 65 ust. 2 EWWiS i art. 81 ust. 3 WE nie miały zastosowania w niniejszej sprawie (motywy 567–570 pierwszej decyzji). Podkreśliła również, że przepisy dotyczące przedawnienia zawarte w art. 25 rozporządzenia nr 1/2003 nie stały na przeszkodzie przyjęciu przez nią pierwszej decyzji (motywy 571–574 pierwszej decyzji).

33      W piątej kolejności, co się tyczy obliczenia kwoty grzywien nałożonych w niniejszym przypadku, Komisja wskazała, że na podstawie art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 mogła nałożyć grzywny na przedsiębiorstwa, które naruszyły reguły konkurencji. Ze względu na to, że pułap grzywien przewidziany w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 różni się od ustalonego w art. 65 ust. 5 EWWiS, Komisja wskazała, że zastosuje pułap najniższy zgodnie z zasadą lex mitior (motyw 576 pierwszej decyzji). Wskazała również, że – jak powiadomiła o tym zainteresowane przedsiębiorstwa pismem z dnia 30 czerwca 2008 r. – postanowiła zastosować w niniejszym przypadku wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 [EWWiS] (Dz.U. 1998, C 9, s. 3, zwane dalej „wytycznymi z 1998 r.”). Dodała, że w niniejszym przypadku uwzględni jednak fakt, że już wcześniej określiła kwoty grzywien, które zamierzała nałożyć na dane przedsiębiorstwa, przyjmując decyzję z 2002 r. (motywy 579, 580 pierwszej decyzji).

34      Po pierwsze, Komisja uznała, że kartel mający na celu ustalanie cen, na rożne sposoby, w szczególności poprzez ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży, stanowił bardzo poważne naruszenie prawa Unii w dziedzinie konkurencji (motyw 591 pierwszej decyzji). Komisja odrzuciła argumenty zainteresowanych przedsiębiorstw, zgodnie z którymi waga naruszenia była mniejsza ze względu na ograniczone konkretne skutki dla rynku i kontekst gospodarczy, w jakim skutki te zmieniały się (motywy 583–596 pierwszej decyzji). Zdaniem Komisji, niezależnie od bardzo poważnego charakteru naruszenia, przy ustalaniu kwoty podstawowej grzywny wzięła ona jednak pod uwagę specyfikę niniejszej sprawy, w tym przypadku wiążącą się z faktem, iż dotyczyło ono rynku krajowego, który w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy podlegał szczególnym uregulowaniom traktatu EWWiS i na którym przedsiębiorstwa będące adresatami pierwszej decyzji posiadały w pierwszym okresie naruszenia ograniczone udziały (motyw 599 pierwszej decyzji).

35      Po drugie, Komisja rozważyła konkretną wagę każdego przedsiębiorstwa i sklasyfikowała je według ich względnego znaczenia na rynku właściwym. Ze względu na to, że odnośne udziały w rynku osiągnięte przez adresatów pierwszej decyzji w ciągu ostatniego pełnego roku naruszenia (1999) nie zostały uznane przez Komisję za reprezentatywne dla faktycznej obecności tychże na rynku właściwym w okresie odniesienia, Komisja rozróżniła na podstawie średnich udziałów w rynku w latach 1990–1999 trzy grupy przedsiębiorstw, a mianowicie najpierw Feralpi i Valsabbia, wobec których zastosowała kwotę wyjściową grzywny wynoszącą 5 mln EUR, następnie Lucchini-SP, Alfa, Riva i Leali-AFLL, wobec których zastosowała kwotę wyjściową grzywny wynoszącą 3,5 mln EUR, i w końcu IRO i Ferriere Nord, wobec których zastosowała kwotę wyjściową grzywny wynoszącą 1,75 mln EUR (motywy 599–602 pierwszej decyzji).

36      Aby zapewnić grzywnie wystarczająco odstraszający skutek, Komisja zwiększyła kwotę wyjściową grzywny w przypadku Lucchini-SP o 200%, a w przypadku Rivy o 375% (motywy 604, 605 pierwszej decyzji).

37      Po trzecie, Komisja uznała, że kartel trwał od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 4 lipca 2000 r. Co się tyczy udziału skarżącej w naruszeniu, Komisja zaznaczyła, że trwał on od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r. Podkreśliła jednak, że od dnia 9 czerwca 1998 r. do dnia 30 listopada 1998 r. Lucchini-SP nie uczestniczyła w części kartelu dotyczącej ograniczania lub kontrolowania produkcji lub sprzedaży (motyw 606 pierwszej decyzji).

38      Ze względu na to, że naruszenie trwało ponad 10 lat i 6 miesięcy w przypadku wszystkich przedsiębiorstw z wyjątkiem Ferriere Nord, kwota wyjściowa grzywny została zwiększona o 105% w przypadku wszystkich przedsiębiorstw oprócz Ferriere Nord, której kwotę wyjściową zwiększono o 70%. Kwoty podstawowe grzywien zostały więc ustalone następująco:

–        Feralpi: 10,25 mln EUR;

–        Valsabbia: 10,25 mln EUR;

–        Lucchini-SP: 14,35 mln EUR;

–        Alfa: 7,175 mln EUR;

–        Riva: 26,9 mln EUR;

–        Leali-AFLL: 7,175 mln EUR;

–        IRO: 3,58 mln EUR;

–        Ferriere Nord: 2,97 mln EUR (motywy 607, 608 pierwszej decyzji).

39      Po czwarte, co się tyczy okoliczności obciążających, Komisja zaznaczyła, że Ferriere Nord była już uprzednio adresatem decyzji Komisji z dnia 2 sierpnia 1989 r. w sprawie jej uczestnictwa w kartelu dotyczącym ustalania cen i ograniczania sprzedaży w sektorze siatek spawanych i zwiększyła o 50% kwotę podstawową jej grzywny. Komisja nie przyjęła żadnej okoliczności łagodzącej (motywy 609–623 pierwszej decyzji).

40      Po piąte, co się tyczy stosowania komunikatu Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 1996, C 207, s. 4) (zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy z 1996 r.”), Komisja wskazała, że Ferriere Nord dostarczyła jej użytecznych informacji, które pozwoliły jej lepiej zrozumieć funkcjonowanie kartelu przed wysłaniem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, wobec czego przyznała jej obniżkę kwoty grzywny o 20%. Komisja uznała, że inne z zainteresowanych przedsiębiorstw nie spełniły warunków określonych w tym komunikacie (motywy 633–641 pierwszej decyzji).

41      Sentencja pierwszej decyzji brzmi następująco:

„Artykuł 1

Następujące przedsiębiorstwa naruszyły art. 65 ust. 1 [EWWiS], uczestnicząc we wskazanych okresach w ciągłym porozumieniu lub uzgodnionych praktykach dotyczących prętów zbrojeniowych prostych lub w kręgach, których celem lub skutkiem było ustalanie cen i ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży na wspólnym rynku:

–        [Leali-AFLL] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [Alfa] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 4 lipca 2000 r.;

–        [Valsabbia Investimenti i Ferriera Valsabbia] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [Feralpi] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [IRO] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [Lucchini-SP] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [Riva] od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r.;

–        [Ferriere Nord] od dnia 1 kwietnia 1993 r. do dnia 4 lipca 2000 r.

Artykuł 2

W następstwie wymienionych w art. 1 naruszeń nakłada się następujące grzywny:

–        [Alfa]: 7,175 mln EUR;

–        [Feralpi]: 10,25 mln EUR;

–        [Ferriere Nord]: 3,57 mln EUR;

–        [IRO]: 3,58 mln EUR;

–        [Leali i AFLL], solidarnie: 6,093 mln EUR;

–        [Leali]: 1,082 mln EUR;

–        [Lucchini i SP], solidarnie: 14,35 mln EUR;

–        [Riva]: 26,9 mln EUR;

–        [Valsabbia Investimenti i Ferriera Valsabbia], solidarnie: 10,25 mln EUR.

[…]”.

 Rozwój wydarzeń po doręczeniu pierwszej decyzji

42      Pismami wysłanymi między 20 a 23 listopada 2009 r. osiem z jedenastu spółek będących adresatami pierwszej decyzji, a mianowicie Riva, Feralpi, Ferriere Nord, Alfa, Ferriera Valsabbia, Valsabbia Investimenti i IRO, wskazało Komisji, że załącznik do pierwszej decyzji, w wersji doręczonej jej adresatom, nie zawierał tabel ilustrujących zmiany cen.

43      W dniu 24 listopada 2009 r. służby Komisji powiadomiły wszystkich adresatów pierwszej decyzji, że uczynią, co konieczne, aby doręczono im decyzję zawierającą wspomniane tabele. Dodały również, że terminy mające zastosowanie do zapłaty grzywny i ewentualnego środka prawnego rozpoczną bieg z dniem doręczenia „kompletnej decyzji”.

 Decyzja zmieniająca

44      W dniu 8 grudnia 2009 r. Komisja przyjęła decyzję zmieniającą, która zawierała w załączniku brakujące tabele i korygowała numerowane odesłania do tych tabel w ośmiu przypisach. Decyzja zmieniająca została doręczona skarżącej w dniu 9 grudnia 2009 r.

45      Sentencja decyzji zmieniającej zawierała zmiany przypisów 102, 127, 198, 264, 312, 362, 405 i 448 w pierwszej decyzji. Tabele figurujące w załączniku do decyzji zmieniającej zostały dodane jako załączniki do pierwszej decyzji.

 Przebieg postępowania i żądania stron

46      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 19 lutego 2010 r. skarżąca wniosła rozpatrywaną skargę.

47      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        tytułem żądania wstępnego i głównego: o stwierdzenie nieistnienia lub w każdym razie nieważności decyzji, którą Komisja nałożyła na nią, solidarnie ze spółką SP SpA, grzywnę w wysokości 14,35 mln EUR z powodu niekompletnego charakteru i naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, braku kompetencji i naruszenia prawa w odniesieniu do podstawy prawnej, jak również z powodu naruszenia prawa do obrony i naruszenia prawa;

–        tytułem żądania ewentualnego: o stwierdzenie w każdym razie nieważności art. 2 decyzji z dnia 30 września 2009 r., którą Komisja nałożyła na nią karę w wysokości 14,35 mln EUR z powodu braku dowodów oraz ze względu na naruszenie art. 2 rozporządzenia nr 1/2003 i art. 65 traktatu EWWiS;

–        tytułem dalszego żądania ewentualnego: o wymierzenie w stosunku do niej symbolicznej grzywny w wysokości 1000 EUR lub o obniżenie w każdym razie kwoty grzywny nałożonej na nią przez Komisję na podstawie jej obrotu z powodu błędnego zastosowania art. 23 rozporządzenia nr 1/2003 oraz wytycznych z 1998 r. w sprawie metody ustalania grzywien w odniesieniu do wagi i czasu trwania naruszenia;

–        w każdym wypadku: o obciążenie Komisji kosztami postępowania.

48      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi w całości;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

49      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (ósma izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania w niniejszej sprawie.

50      Na rozprawie w dniu 7 lutego 2013 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania ustne Sądu.

51      Podczas rozprawy skarżąca wniosła na podstawie art. 48 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem o pozwolenie na włączenie do akt sprawy dokumentu z dnia 21 grudnia 2012 r. poświadczającego jej dopuszczenie do nadzwyczajnego postępowania administracyjnego. Jako że Komisja nie wyraziła zastrzeżeń, wniosek ten został uwzględniony.

 Co do prawa

52      Tytułem wstępu należy zauważyć, że skarga zawiera trzy żądania, a mianowicie, tytułem żądania głównego – stwierdzenie nieistnienia lub nieważności zaskarżonej decyzji, tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji, i tytułem dalszego żądania ewentualnego – obniżenie kwoty grzywny nałożonej na skarżącą.

53      Na poparcie skargi skarżąca podnosi pięć zarzutów. Cztery pierwsze zarzuty są wysuwane w celu poparcia wniosku o stwierdzenie nieistnienia lub nieważności zaskarżonej decyzji, podczas gdy zarzut piąty jest podnoszony na poparcie wniosku o stwierdzenie nieważności art. 2 zaskarżonej decyzji lub wniosku o obniżenie kwoty grzywny nałożonej na skarżącą.

54      Zarzut pierwszy dotyczy naruszenia istotnych wymogów proceduralnych. Zarzut drugi opiera się na braku właściwości Komisji i naruszeniu prawa przy wyborze podstawy prawnej zaskarżonej decyzji. Zarzut trzeci dotyczy naruszenia prawa do obrony skarżącej i naruszenia prawa. Zarzut czwarty jest oparty na braku dowodów i błędnym zastosowaniu prawa materialnego. Wreszcie zarzut piąty dotyczy nadmiernego charakteru grzywny, braku dowodów i uzasadnienia, błędnego zastosowania art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 i wytycznych z 1998 r. oraz naruszenia zasady proporcjonalności.

1.     W przedmiocie dopuszczalności załączników dołączonych do repliki

55      Komisja kwestionuje na wstępie dopuszczalność dokumentów przedłożonych przez skarżącą w załączeniu do jej repliki.

56      Należy zaznaczyć, że skarżąca rzeczywiście załączyła 186 załączników na poparcie repliki. Z jednej strony w piśmie towarzyszącym złożeniu repliki podniosła w tym względzie, że przedłożenie dwóch załączników, a mianowicie załączników C.8 i C.13, okazało się konieczne, aby ustosunkować się do argumentów wysuniętych w odpowiedzi na skargę, «w której Komisja twierdziła, iż fakt, że pierwsza Siderpotenza była kontrolowana przez grupę Leali, nie jest w stanie wykluczyć solidarnej odpowiedzialności skarżącej i ponownie oświadczyła, że Lucchini jest odpowiedzialna za zachowanie spółek, które w biegu lat zarządzały działem przedsiębiorstwa dotyczącym prętów zbrojeniowych jako następca prawny Lucchini Siderurgica SpA (pkt 81 odpowiedzi na skargę)”. Z drugiej strony skarżąca wskazała, że inne załączniki, a mianowicie załączniki C.7, C.9-C.12 i C.14–186, są dokumentami, które zostały jej przekazane na CD-ROM‑ie w załączeniu do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i które zostały zagubione; skarżąca zwróciła się do Komisji z prośbą o ich kopię, stwierdziwszy, że ich wizualizacja jest konieczna, aby móc ustosunkować się do argumentów przedstawionych w odpowiedzi na skargę.

57      Należy przypomnieć, że z jednej strony zgodnie z art. 21 statutu Trybunału Sprawiedliwości i art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem skarga powinna zawierać przedmiot sporu oraz zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów. Informacje te powinny być wystarczająco jasne i precyzyjne, aby umożliwić stronie pozwanej przygotowanie obrony, a Sądowi rozpoznanie sprawy, w danym przypadku, bez dodatkowych informacji (wyrok z dnia 30 stycznia 2007 r., France Télécom/Komisja, T‑340/03, Zb.Orz., EU:T:2007:22, pkt 166).

58      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, aby skarga była dopuszczalna, konieczne jest, by istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których została oparta, wynikały, choćby w sposób zwięzły, lecz spójny i zrozumiały, z samej treści skargi. Wprawdzie treść skargi co do poszczególnych punktów może być poparta i uzupełniona odesłaniami do określonych fragmentów dokumentów do niej załączonych, jednak ogólne odesłanie do innych pism, także wówczas, gdy stanowią one załączniki do skargi, nie rekompensuje braku zasadniczych elementów argumentacji prawnej, które muszą być zawarte w skardze na podstawie przytoczonych powyżej przepisów (wyrok z dnia 31 marca 1992 r., Komisja/Dania, C‑52/90, Zb.Orz., EU:C:1992:151, pkt 17; postanowienia: z dnia 29 listopada 1993 r., Koelman/Komisja, T‑56/92, Rec., EU:T:1993:105, pkt 21; z dnia 21 maja 1999 r., Asia Motor France i in./Komisja, T‑154/98, Rec., EU:T:1999:109, pkt 49). Załączniki mogą zostać uwzględnione tylko w takim zakresie, w jakim popierają one lub uzupełniają zarzuty lub argumenty wyraźnie powołane przez skarżące w treści pism oraz w jakim możliwe jest dokładne określenie, które elementy w nich zawarte wspierają lub uzupełniają wspomniane zarzuty lub argumenty (zob. podobnie wyrok z dnia 17 września 2007 r., Microsoft/Komisja, T‑201/04, Zb.Orz., EU:T:2007:289, pkt 99).

59      Ponadto nie do Sądu należy poszukiwanie i odnajdywanie w załącznikach zarzutów i argumentów, które mogłyby być podstawą skargi, albowiem załączniki spełniają funkcję wyłącznie dowodową i pomocniczą (wyroki: z dnia 7 listopada 1997 r., Cipeke/Komisja, T‑84/96, Rec., EU:T:1997:174, pkt 34; z dnia 21 marca 2002 r., Joynson/Komisja, T‑231/99, Rec., EU:T:2002:84, pkt 154).

60      Taka wykładnia art. 21 statutu Trybunału i art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem dotyczy również repliki (ww. w pkt 58 wyrok Microsoft/Komisja, EU:T:2007:289, pkt 95) oraz zarzutów i argumentów przedstawionych w pismach procesowych (wyrok z dnia 12 stycznia 1995 r., Viho/Komisja, T‑102/92, Rec., EU:T:1995:3, pkt 68; ww. w pkt 57 wyrok France Télécom/Komisja, EU:T:2007:22, pkt 166).

61      Z drugiej strony art. 44 § 1 regulaminu postępowania, dotyczący elementów, jakie należy zawrzeć w skardze wniesionej do Sądu, stanowi, że zawiera ona «w stosownym przypadku wnioski dowodowe”. Podobnie zgodnie z art. 46 § 1 tego regulaminu odpowiedź na skargę zawiera wskazanie środków dowodowych.

62      Powyższe przepisy, które precyzują stadium postępowania, w jakim należy przedłożyć wnioski dowodowe, uwzględniają zasady kontradyktoryjności i „równości broni” oraz prawo do rzetelnego procesu sądowego w trosce o prawidłowy przebieg postępowania. Przepisy te, nakładając na strony obowiązek przekazania wniosków dowodowych w momencie złożenia skargi lub odpowiedzi na skargę, mają bowiem na celu poinformowanie stron o środkach dowodowych przedłożonych na poparcie bronionych tez i umożliwienie im przygotowania obrony lub odpowiedniej repliki zgodnie ze wspomnianymi zasadami i prawem. Ponadto przedłożenie wniosków dowodowych na wstępnym etapie postępowania jest uzasadnione troską o prawidłowy przebieg postępowania, jako że poprzez szybkie przygotowanie akt sprawy umożliwia ono rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie (wyroki: z dnia 14 kwietnia 2005 r., Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, C‑243/04 P, EU:C:2005:238, niepublikowany w Zbiorze, pkt 30; z dnia 5 października 2009 r., de Brito Sequeira Carvalho/Komisja, T‑40/07 P i T‑62/07 P, Zb.Orz.SP, EU:T:2009:382, pkt 113).

63      Oba wskazane powyżej przepisy uzupełnia art. 48 § 1 regulaminu postępowania, który ma następujące brzmienie:

„Strony mogą wskazać nowe dowody na poparcie swojej argumentacji w replice i w duplice, uzasadniając opóźnienie w ich wskazaniu”.

64      Powyższy artykuł stanowi także przejaw wymogu sprawiedliwego postępowania, a w szczególności ochrony prawa do obrony, dopuszczając przedłożenie wniosków dowodowych poza sytuacjami wskazanymi w art. 44 § 1 i art. 46 § 1 tegoż regulaminu postępowania (ww. w pkt 62 wyrok Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, EU:C:2005:238, pkt 32).

65      Jeśli chodzi o odstępstwo od przepisów regulujących składanie wniosków dowodowych, art. 48 § 1 regulaminu postępowania nakłada na strony obowiązek uzasadnienia opóźnienia w przedstawieniu wniosków dowodowych. Taki obowiązek oznacza, że sądowi przysługuje uprawnienie do kontroli zasadności uzasadnienia opóźnienia w przedstawieniu tych wniosków dowodowych, oraz, w odpowiednim przypadku, ich treści, a także, jeżeli wniosek nie został uzasadniony w sposób wymagany prawem, do ich odrzucenia (ww. w pkt 62 wyrok Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, EU:C:2005:238, pkt 33).

66      W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że skarżąca nie uzasadniła opóźnienia w przedstawieniu załączników C.1-C.6. Co więcej, załączniki te zawierają tabele sporządzone przez skarżącą, w których formułuje ona uwagi na temat innych dokumentów, które wymieniła zaledwie zwięźle w swojej replice. Niemniej w świetle orzecznictwa przypomnianego w pkt 57–60 powyżej zakwalifikowanie jako załącznika dodatkowych uwag pisemnych skarżącej stanowiących wyłącznie rozwinięcie jej pism procesowych jest niezgodne z cechą charakteryzującą załącznik, czyli jego wyłącznie dowodową i pomocniczą funkcją. Wobec tego załączniki C.1-C.6 należy uznać za niedopuszczalne.

67      W drugiej kolejności załączników C.8 i C.13 nie można uznać za przeciwne wnioski dowodowe, ponieważ w przypadku twierdzeń Komisji w pkt 81 i 90 odpowiedzi na skargę, których obaleniu miały służyć te załączniki, chodzi o twierdzenia, które figurowały już w motywie 541 i przypisie 593 w zaskarżonej decyzji. Ów motyw i wskazany przypis zawierają streszczenie istotnych stwierdzeń Komisji dotyczących istnienia jednostki gospodarczej złożonej ze skarżącej i SP oraz ciągłości prawnej i gospodarczej pomiędzy Lucchini Siderurgica i pierwszą Siderpotenzą z jednej strony a Lucchini i SP z drugiej strony. Z tego wynika, że załączniki C.8 i C.13 są niedopuszczalne.

68      W trzeciej kolejności, jak wskazała sama skarżąca, załączniki C.7, C.9-C.12 i C.14-C.186 stanowią wyciągi z dwóch CD-ROM-ów zawierających dokumenty załączone do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, które to CD-ROM-y zostały jej przekazane wraz z tym pismem. Dokumenty te także były już wymienione w zaskarżonej decyzji. Wskazany przez skarżącą powód związany z zagubieniem owych CD-ROM-ów nie może jednak – z uwagi na czas, który upłynął od momentu ich przekazania i restrukturyzacje, które miały miejsce w przedsiębiorstwie – uzasadniać opóźnienia w przedstawieniu tych wniosków dowodowych, gdyż skarżąca mogła była zdobyć kopię tych CD-ROM-ów w odpowiednim czasie do celów wniesienia skargi w niniejszej sprawie. W tym względzie należy podkreślić, że skarżąca poprosiła Komisję o kopię tych nośników dopiero po otrzymaniu odpowiedzi na skargę. Z tego wynika, że załączniki C.7, od C.9 do C.12 i C.14-C.186 są także niedopuszczalne.

69      W każdym razie trzeba stwierdzić, że pisma zawierają ogólne odesłanie a) do załączników C.7, C.10 i C.14, których treść miałaby być „opisana w bardziej szczegółowy sposób” w tabeli 1 załącznika C.1; b) do załączników C.7, C.5- C.34, których treść miałaby być „opisana w bardziej szczegółowy sposób” w tabeli 3 załącznika C.3; c) do załączników C.10, C.14 i C.34-C.39, których treść miałaby być „opisana w bardziej szczegółowy sposób” w tabeli 5 załącznika C.5 i d) do załączników C.40-C.186, których treść miałaby być „streszczona” w tabeli 6 załącznika C.6, tak że załączniki te są także niedopuszczalne zgodnie z orzecznictwem wymienionym w pkt 57–60 powyżej.

2.     W przedmiocie żądań mających na celu stwierdzenie nieistnienia lub nieważności zaskarżonej decyzji

70      Co się tyczy żądania skarżącej zmierzającego do tego, by Sąd stwierdził nieistnienie zaskarżonej decyzji, należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że akty instytucji Unii korzystają co do zasady z domniemania zgodności z prawem, a zatem wywołują skutki prawne, nawet w przypadku ich wadliwości, do czasu stwierdzenia ich nieważności lub cofnięcia (wyroki: z dnia 15 czerwca 1994 r., Komisja/BASF i in., C‑137/92 P, Rec., EU:C:1994:247, pkt 48; z dnia 8 lipca 1999 r., Hoechst/Komisja, C‑227/92 P, Rec., EU:C:1999:360, pkt 69; z dnia 5 października 2004 r., Komisja/Grecja, C‑475/01, Zb.Orz., EU:C:2004:585, pkt 18).

71      Na zasadzie wyjątku od powyższej zasady, akty dotknięte wadą, której waga jest tak oczywista, że nie może być tolerowana przez porządek prawny Unii, powinny być uznawane za niewywołujące żadnego, nawet tymczasowego skutku prawnego, to znaczy za prawnie nieistniejące. Wyjątek ten ma na celu zachowanie równowagi pomiędzy dwoma podstawowymi, lecz niekiedy przeciwstawnymi wymogami, które musi spełniać porządek prawny, a mianowicie stabilnością stosunków prawnych i poszanowaniem zgodności z prawem (ww. w pkt 70 wyroki: Komisja/BASF i in., EU:C:1994:247, pkt 49; Hoechst/Komisja, EU:C:1999:360, pkt 70).

72      Ze względów pewności obrotu prawnego, znaczenie skutków związanych ze stwierdzeniem nieistnienia aktu instytucji Unii wymaga, by takie stwierdzenie było ograniczone do skrajnych przypadków (ww. w pkt 70 wyroki: Komisja/BASF i in., EU:C:1994:247, pkt 50; Hoechst/Komisja, EU:C:1999:360, pkt 76).

73      Należy stwierdzić na wstępie w niniejszym przypadku, że nieprawidłowości wskazane przez skarżącą nie wydają się mieć tak oczywistego znaczenia, by zaskarżoną decyzję należało postrzegać jako prawnie nieistniejącą, i to ze względów wymienionych poniżej.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego opartego na naruszeniu istotnych wymogów proceduralnych

74      Skarżąca utrzymuje, że zaskarżoną decyzję należy postrzegać jako nieistniejącą lub że należy stwierdzić jej nieważność, ponieważ uwierzytelniona kopia pierwszej decyzji, która została jej doręczona, nie zawierała jej załączników, co pozwala sądzić, iż kolegium członków Komisji nie zatwierdziło kompletnego aktu, co stanowi naruszenie regulaminu wewnętrznego Komisji. Skarżąca utrzymuje ponadto, że decyzja zmieniająca polega wyłącznie na doręczeniu załączników brakujących w pierwszej decyzji i że zawiera ona trzy nowe artykuły, których numeracja pokrywa się z numeracją pierwszej decyzji, co powoduje niejasność co do treści zaskarżonej decyzji i jest sprzeczne z zasadami pewności prawa i poszanowania prawa do obrony.

75      W szczególności, w pierwszej kolejności, skarżąca twierdzi, że tabele, które nie figurowały w załączniku do pierwszej decyzji, stanowiły istotny element uzasadnienia tej decyzji, w związku z czym ich brak w pierwszej decyzji powinien doprowadzić do stwierdzenia nieistnienia lub przynajmniej nieważności zaskarżonej decyzji. Zdaniem skarżącej tak poważnej wady pierwszej decyzji nie można konwalidować poprzez wydanie decyzji zmieniającej.

76      Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie powinno być dostosowane do charakteru danego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, tak aby umożliwić zainteresowanym poznanie podstaw przyjętego aktu, a właściwemu sądowi dokonanie jego kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w zależności od okoliczności danego przypadku, w szczególności treści spornego aktu, charakteru podniesionych zarzutów, a także interesu, jaki w uzyskaniu wyjaśnień mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 15 EWWiS, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także na okolicznościach jego wydania, jak również całości przepisów prawa regulujących daną dziedzinę (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 września 1996 r., NALOO/Komisja, T‑57/91, Rec., EU:T:1996:125, pkt 298; z dnia 13 grudnia 2001 r., Krupp Thyssen Stainless i Acciai speciali Terni/Komisja, T‑45/98 i T‑47/98, Rec., EU:T:2001:288, pkt 129; zob. także analogicznie wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r., Komisja/Sytraval i Brink’s France, C‑367/95 P, Rec., EU:C:1998:154, pkt 63; z dnia 14 października 2010 r., Deutsche Telekom/Komisja, C‑280/08 P, Zb.Orz., EU:C:2010:603, pkt 131 i przytoczone tam orzecznictwo).

77      Poza tym w ramach decyzji indywidualnych z utrwalonego orzecznictwa wynika, że celem obowiązku uzasadnienia tego rodzaju decyzji jest – obok umożliwienia kontroli sądowej – dostarczenie zainteresowanemu danych wystarczających do zweryfikowania, czy decyzja jest ewentualnie obarczona wadą pozwalającą zakwestionować jej ważność (zob. wyrok z dnia 29 września 2011 r., Elf Aquitaine/Komisja, C‑521/09 P, Zb.Orz., EU:C:2011:620, pkt 148 i przytoczone tam orzecznictwo).

78      Zainteresowany powinien zatem co do zasady zostać poinformowany o uzasadnieniu w tym samym czasie co o niekorzystnej dla niego decyzji (ww. w pkt 77 wyrok Elf Aquitaine/Komisja, EU:C:2011:620, pkt 149).

79      Należy stwierdzić, że pierwsza decyzja nie zawierała załączników, w których umieszczonych było szereg tabel, do których zawarte były odniesienia w motywach 451 (tabela 13), 513 (tabele 1 i 3), 515 (tabele 1–3), 516 (tabele 9, 11–14 i 16) i 518 (tabele 11, 12 i 14), jak też w przypisach 102 (tabele 15–17), 127 (tabele 18–21), 198 (tabele 22 i 23), 264 (tabele 24 i 25), 312 (tabela 26), 362 (tabela 27), 405 (tabela 28), 448 (tabele 29 i 30) i 563 (wszystkie tabele załączone do decyzji) w pierwszej decyzji. Komisja twierdzi w tym względzie, że chodziło o tabele wykonane w celu ułatwienia i przyspieszenia lektury zmian cen wymienionych w pierwszej decyzji, które jedynie powtarzały w sposób schematyczny informacje i dane przedstawione w aktach.

80      Należy więc zbadać, czy niezależnie od braku tabel w załączeniu do pierwszej decyzji wskazanych w pkt 79 powyżej właściwe motywy tej decyzji, na poparcie których tabele te zostały wymienione, ukazują w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie Komisji i umożliwiły skarżącej poznanie podstaw przyjętego aktu.

81      Na wstępie należy zaznaczyć, jak czyni to Komisja, że wszystkie tabele brakujące w pierwszej decyzji zostały załączone do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

82      Ponadto należy podkreślić, że w decyzji zmieniającej Komisja nie zmieniła wszystkich odniesień do tabel brakujących w pierwszej decyzji, lecz jedynie te odniesienia, które były zawarte w przypisach 102, 127, 198, 264, 312, 362, 405 i 448.

83      Po pierwsze, co się tyczy tabel 15–17 (wspomnianych w przypisie 102 w pierwszej decyzji), należy stwierdzić, że zawierają one zgodnie z tym przypisem przedstawienie „danych dotyczących zmian cen »dodatków rozmiarowych«, które charakteryzowały przemysł prętów zbrojeniowych we Włoszech od grudnia 1989 r. do czerwca 2000 r.”. Tabele te są wspomniane przez Komisję na poparcie motywu 126 zdanie pierwsze pierwszej decyzji, który ma następujące brzmienie:

„Na pierwszym spotkaniu, o którym dowiedziała się Komisja (spotkanie w dniu 6 grudnia 1989 r. w [związku przemysłowców w Brescii]), uczestnicy zdecydowali jednogłośnie o podwyższeniu od poniedziałku 11 grudnia 1989 r. dodatków zależnych od średnicy prętów zbrojeniowych, prostych i w kręgach, przeznaczonych na rynek włoski (+10 ITL/kg za »dodatki« od 14 do 30 mm, + 15 ITL/kg – za »dodatki« od 8 do 12 mm, + 20 ITL/kg za »dodatki« 6 mm; ogólna podwyżka w wysokości 5 ITL/kg za materiał w kręgach)”.

84      Należy stwierdzić, że Komisja wskazała wyraźnie w przytoczonym motywie podwyższenie dodatków zależnych od średnicy prętów zbrojeniowych, które zostały przyjęte przez uczestników na spotkaniu w dniu 6 grudnia 1989 r., jak też ich datę wejścia w życie. Poza tym, co się tyczy późniejszych podwyżek, które zgodnie z przypisem 102 w pierwszej decyzji są również ujęte w tych tabelach (jako że obejmują lata 1989–2000), należy zaznaczyć, że nie są one przedmiotem pkt 4.1 pierwszej decyzji, do którego odwołuje się motyw 126 dotyczący zachowań przedsiębiorstw w latach 1989–1992. W każdym razie podwyżki te są również wymienione w szczególności w motywach 126–128 i 133 (dla lat 1989–1992), 93 i 94 (dla lat 1993–1994), 149–151, 162 i 163 (dla roku 1995), 184 i 185 (dla roku 1996), 199, 200 i 213 (dla roku 1997), 269 (dla roku 1999) i 296–304 (dla roku 2000), jak też w motywach 439 i 515 pierwszej decyzji.

85      Po drugie, co się tyczy tabel 18–21, wspomnianych w przypisie 127 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawierają one zgodnie z tym przepisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników, odnoszących się do okresu od końca 1989 r. do końca 1992 r., będących w posiadaniu Komisji”. Tabele te są przywołane przez Komisję na poparcie motywu 131 pierwszej decyzji, który stanowi:

„Co się tyczy cen podstawowych prętów zbrojeniowych stosowanych w okresie obowiązywania wspomnianego porozumienia, zauważmy, że IRO i (dawna) Ferriera Valsabbia SpA stosowały od dnia 16 kwietnia 1992 r. cenę 210 ITL/kg, a od dnia 1/6 maja 1992 r. cenę 225 ITL/kg. Od dnia 1/8 czerwca 1992 r. IRO, (dawna) Ferriera Valsabbia SpA, Acciaieria di Darfo SpA i Acciaierie e Ferriere Leali Luigi SpA stosowały cenę 235 ITL/kg”.

86      Należy zatem stwierdzić, że opierając się na pięciu stronach akt administracyjnych wspomnianych w przypisie 126 w pierwszej decyzji, Komisja wyraźnie wskazała w tym motywie ceny podstawowe, które zostały ustalone przez wymienione w nim przedsiębiorstwa, jak też ich datę wejścia w życie. Ponadto należy zaznaczyć, że Komisja w motywie 419 pierwszej decyzji uznała, iż pierwsze zachowanie dotyczące ustalania ceny podstawowej miało miejsce najpóźniej w dniu 16 kwietnia 1992 r. Ewentualne dane zawarte w tabelach 18–21 pierwszej decyzji, dotyczących cen podstawowych dla okresu trwającego zgodnie z przypisem 127 w pierwszej decyzji od „końca 1989 r.” do dnia 16 kwietnia 1992 r., nie mają zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutów Komisji zawartych w motywie 131 pierwszej decyzji.

87      Po trzecie, co się tyczy tabel 22 i 23, wspomnianych w przypisie 198 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawierają one zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników, odnoszących się do lat 1993 i 1994, będących w posiadaniu Komisji”. Tabele te są przywołane przez Komisję na poparcie motywu 145 pierwszej decyzji, który jest sformułowany następująco:

„Jak przewidziano w faksie Federacciai z dnia 25 listopada 1994 r., kolejne spotkanie miało miejsce w dniu 1 grudnia 1994 r. w Brescii, na którym zostały podjęte decyzje wskazane w innym faksie Federacciai, otrzymanym przez przedsiębiorstwa w dniu 5 grudnia 1994 r. Przedmiotem tych decyzji były:

–        ceny prętów zbrojeniowych (320 ITL/kg, podstawowa przy wywozie z Brescii, ze skutkiem natychmiastowym);

–        płatności (od dnia 1 stycznia 1995 r. termin maksymalny wynosić będzie 60/90 dni na koniec miesiąca; od dnia 1 marca 1995 r. termin będzie ograniczony do 60 dni) i rabaty;

–        produkcja (obowiązek poinformowania Federacciai przez każde z przedsiębiorstw przed dniem 7 grudnia 1994 r. o ciężarze w tonach prętów zbrojeniowych wyprodukowanych we wrześniu, październiku i listopadzie 1994 r.).

Alfa Acciai Srl przyjęła nową cenę podstawową w dniu 7 grudnia 1994 r. W dniu 21 grudnia 1994 r. przyjęła ją również Acciaieria di Darfo SpA, a Alfa Acciai Srl ponownie potwierdziła tę samą cenę. Cena podstawowa [Lucchini-SP] dotycząca stycznia 1995 r. również wynosiła 320 ITL/kg”.

88      W powyższym względzie należy podkreślić, że tabele wymienione w przypisie 198 w pierwszej decyzji zostały przywołane przez Komisję na poparcie jej twierdzenia, zgodnie z którym „Alfa Acciai Srl przyjęła nową cenę podstawową w dniu 7 grudnia 1994 r.”, „[w] dniu 21 grudnia 1994 r. przyjęła ją również Acciaieria di Darfo SpA, a Alfa Acciai Srl ponownie potwierdziła tę samą cenę”. Otóż „nowa cena podstawowa” i „ta sama cena”, o których mowa, to była cena 320 lirów włoskich za kilogram (ITL/kg), wspomniana w tiret pierwszym przytoczonego powyżej motywu. Ewentualne dane zawarte w tabelach 22 i 23 pierwszej decyzji, dotyczące cen podstawowych w okresie od 1993 r. do 7 grudnia 1994 r., nie mają zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutów Komisji zawartych w motywie 145 pierwszej decyzji.

89      Po czwarte, co się tyczy tabel 24 i 25, wspomnianych w przypisie 264 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawierają one zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników (a w przypadku Lucchini Siderurgica również danych dotyczących stanu miesięcznego) dotyczących roku 1995, będących w posiadaniu Komisji”. Tabele te są przywołane przez Komisję na poparcie motywu 174 pierwszej decyzji, który jest sformułowany następująco:

„Następnie w dokumencie pochodzącym z pierwszych dni października 1995 r., posiadanym przez Federacciai (rękopis sekretarki dyrektora generalnego p.o.), stwierdzono, że:

–        klienci podważali płatności (stąd konieczność powiadomienia potwierdzającego nieugiętość w sprawie płatności);

–        od ubiegłego tygodnia cena prętów zbrojeniowych jeszcze się zmniejszyła o 5/10 ITL/kg, lokując się tym samym wokół 260/270 ITL/kg w strefie Brescii, z notowaniami poniżej 250 ITL/kg poza tą strefą;

–        dość zawiła sytuacja na rynku utrudniła zadanie podania precyzyjnych liczb w zakresie ceny; i

–        należało zażądać od przedsiębiorstw danych dotyczących zamówień w tygodniach 39 (25–29 września 1995 r.) i 40 (2–6 października 1995 r.)”.

90      Należy więc zaznaczyć, że w motywie 174 pierwszej decyzji Komisja ograniczyła się do przedstawienia treści odręcznego dokumentu sekretarki dyrektora generalnego p.o., sporządzonego w październiku 1995 r. W tym kontekście Komisja odwołała się do tabel 24 i 25 jedynie na poparcie twierdzenia zawartego w tym dokumencie, zgodnie z którym „dość zawiła sytuacja na rynku utrudniła zadanie podania precyzyjnych liczb w zakresie ceny”. Tabele 24 i 25 nie mają zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutów Komisji zawartych w motywie 174 pierwszej decyzji.

91      Po piąte, co się tyczy tabeli 26, wspomnianej w przypisie 312 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawiera ona zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników (a w przypadku Lucchini Siderurgica również danych dotyczących stanu miesięcznego) dotyczących roku 1996, będących w posiadaniu Komisji”. Tabela ta jest przywołana przez Komisję na poparcie twierdzenia zawartego w motywie 200 pierwszej decyzji, zgodnie z którym „[w] okresie od 22 października 1996 r. do 17 lipca 1997 r. odbyło się co najmniej 12 spotkań dyrektorów handlowych przedsiębiorstw, które miały miejsce [… w szczególności] we wtorek 22 października 1996 r., gdzie zostały potwierdzone na miesiąc listopad 1996 r. cena 230 ITL/kg przy wywozie z Brescii i utrzymanie kursu 210 ITL/kg wyłącznie dla dostaw z października”.

92      Należy zatem stwierdzić, że pomimo braku tabeli 26 w pierwszej decyzji Komisja wyraźnie wskazała w motywie 200 tej decyzji ceny podstawowe w rozpatrywanym okresie, jak też chwilę ich wejścia w życie.

93      Po szóste, co się tyczy tabeli 27, wspomnianej w przypisie 362 w pierwszej decyzji, zawiera ona zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników (a w przypadku Lucchini Siderurgica również danych dotyczących stanu miesięcznego) dotyczących roku 1997, będących w posiadaniu Komisji”. Tabela ta jest przywołana przez Komisję na poparcie twierdzenia zawartego w motywie 216 pierwszej decyzji, który jest sformułowany następująco:

„Niemniej, [Lucchini-SP …], Acciaieria di Darfo SpA, Alfa Acciai Srl, Feralpi Siderurgica Srl, IRO, Riva Prodotti Siderurgici SpA i (dawna) Ferriera Valsabbia SpA to siódemka przedsiębiorstw, do których jest skierowany komunikat (datowany na dzień 24 listopada 1997 r.) Pierluigiego Lealego, mający za przedmiot »Porozumienie ceny-dostawy« […] »Ceny 270 ITL/kg żądało jedynie niewiele przedsiębiorstw – na próżno – kontynuowano w komunikacie, podczas gdy w rzeczywistości kurs ustabilizował się na poziomie 260 ITL/kg z kilkoma niewielkimi wzrostami, jak wielu potwierdziło na ostatnim spotkaniu dyrektorów handlowych. Odnotowujemy jednak z częściową satysfakcją, że spadek zatrzymał się dzięki ograniczeniu dostaw, które wszyscy respektujemy i które zgodnie z porozumieniami będzie weryfikowane przez zewnętrznych kontrolerów wyznaczonych w tym celu«. »Na koniec tego miesiąca – kontynuowano dalej w komunikacie – który ciągnie się siłą bezwładu, niezbędna będzie interwencja w postaci natychmiastowego zaostrzenia kursu minimalnego na poziomie 260 ITL/kg (który z pewnością nie będzie miał wpływu na słabe zakupy w tym okresie). Dzięki planowaniu uzgodnionych dostaw grudniowych (–20% w porównaniu z listopadem) z pewnością będziemy w stanie utrzymać uzgodniony poziom cen; jest jednak niezbędne – podsumował Pierluigi Leali – by nikt nie zgadzał się na odstępstwa od ustalonej ceny minimalnej (260 ITL/kg)«”.

94      Z treści przytoczonego powyżej motywu wynika więc, że Komisja ograniczyła się do powtórzenia treści komunikatu z dnia 24 listopada 1997 r., który jest w nim wspomniany. Tabela 27 nie ma zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutu Komisji zawartego w motywie 216 pierwszej decyzji.

95      Po siódme, co się tyczy tabeli 28, wspomnianej w przypisie 405 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawiera ona zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników (a w przypadku Lucchini/Siderpotenza również danych dotyczących stanu miesięcznego) dotyczących roku 1998, będących w posiadaniu Komisji”. Tabela ta jest przywołana przez Komisję na poparcie twierdzenia zawartego w motywie 241 pierwszej decyzji, który jest sformułowany następująco:

„W dniu 11 września 1998 r. Pierluigi Leali wysłał komunikat […] w którym w odniesieniu do wyrażonego (na spotkaniu w dniu 9 września 1998 r.) zamiaru utrzymania minimalnego notowania na poziomie »170 ITL przy wywozie«??? zauważono »zachowania anormalne, a mianowicie notowania niższe średnio o 5 ITL/kg od ustalonego poziomu, które były jeszcze niższe w niektórych strefach południowych«. »Z naszej strony – pisał Pierluigi Leali – uzgodniony poziom minimalny utrzymuje się dzięki obniżeniu w konsekwencji przepływu zamówień«. »Mamy nadzieję – podsumowano w komunikacie – że na spotkaniu dyrektorów handlowych we wtorek 15 b.m. będzie można zauważyć zasadnicze utrzymanie cen, które umożliwi ewentualny wzrost kursu«”.

96      Z treści przytoczonego powyżej motywu wynika więc, że Komisja ograniczyła się do powtórzenia treści komunikatu z dnia 11 września 1998 r., który jest w nim wspomniany. Tabela 28 nie ma zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutu Komisji zawartego w motywie 241 pierwszej decyzji.

97      Po ósme, co się tyczy tabel 29 i 30, wspomnianych w przypisie 448 w pierwszej decyzji, należy stwierdzić, że zawierają one zgodnie z tym przypisem prezentację „danych dotyczących cen podstawowych w cennikach lub przekazanych do wiadomości pełnomocników (a w przypadku Lucchini/Siderpotenza również danych dotyczących stanu miesięcznego) dotyczących roku 1999, będących w posiadaniu Komisji”. Tabele te są przywołane przez Komisję na poparcie twierdzenia zawartego w motywie 276 pierwszej decyzji, który jest sformułowany następująco:

„Dodatkowe informacje dotyczące sytuacji na rynku prętów zbrojeniowych we Włoszech w tym okresie są zawarte w dokumencie zredagowanym przez Leali w dniu 10 listopada 1999 r., a w szczególności w dziale zatytułowanym »Korzyści i ograniczenia porozumienia handlowego z 1999 r.«, w którym zapisano: »Porozumienie podstawowe zawarte między producentami krajowymi pozwoliło na odwrócenie w ciągu roku 1999 sytuacji słabych cen, która charakteryzowała dwa poprzednie lata gospodarcze (1997 i 1998) i odzyskać ponad 50 ITL/kg marży brutto. W trakcie roku 1998 średnia marża brutto (cena sprzedaży – koszt surowców) wynosiła 70 ITL/kg i w ciągu pięciu miesięcy zeszła poniżej tego progu«. »Osiągnięte porozumienie pozwoliło na ustabilizowanie cen sprzedaży w trakcie roku, a producenci mogli skorzystać z poziomu kosztów surowca, zwiększając marżę brutto o ponad 50 ITL/kg, osiągając 122 ITL/kg netto«”.

98      Z motywu 276 pierwszej decyzji wynika więc, że Komisja ograniczyła się do powtórzenia treści komunikatu z dnia 10 listopada 1999 r., który jest w nim wspomniany. Brak tabel 29 i 30 nie ma zatem znaczenia dla zrozumienia zarzutu Komisji zawartego w motywie 276 pierwszej decyzji.

99      Po dziewiąte, tabela 13 wspomniana w motywie 451 pierwszej decyzji jest przywoływana na poparcie twierdzenia, zgodnie z którym „[c]o się tyczy roku 1997, należy stwierdzić, że charakteryzował się w pierwszym półroczu stałym wzrostem ceny podstawowej ustalonej przez antykonkurencyjne porozumienie: 190 ITL/kg ustalone na spotkaniu w dniu 30 stycznia; 210 ITL/kg ustalone na spotkaniu w dniu 14 lutego; 250 ITL/kg ustalone na spotkaniu w dniu 10 lipca (motyw 200)”, i zgodnie z którym „[w] tym samym okresie średnia cena podstawowa na rynku również stale rosła od 170 ITL/kg w styczniu do 240 ITL/kg w lipcu (tabela 13 w załączniku); we wrześniu tego samego roku średnia cena podstawowa na rynku jeszcze wzrosła, osiągając 290 ITL/kg (tabela 13 w załączniku)”. Należy zatem stwierdzić, że Komisja wyraźnie wskazała we wspomnianym motywie wzrosty ceny podstawowej dotyczące roku 1997, wobec czego wspomniana tabela nie jest niezbędna do zrozumienia rozumowania Komisji.

100    Po dziesiąte, należy zaznaczyć, że w motywie 496 pierwszej decyzji (przypis 563 w pierwszej decyzji) Komisja odniosła się w sposób ogólny do „tabel załączonych do niniejszej decyzji” celem poparcia twierdzenia, zgodnie z którym „[j]ej informacje […] wykazują, że wszystkie przedsiębiorstwa uczestniczące w niniejszym postępowaniu publikowały cenniki w rozpatrywanym okresie”. Należy jednak podkreślić, że motyw 496 pierwszej decyzji również odwołuje się do jej motywów 419–433, które „przedstawiają listę udokumentowanych okazji, kiedy cena podstawowa była przedmiotem dyskusji między przedsiębiorstwami (włącznie ze związkiem przedsiębiorstw)”. W tym względzie Komisja wyjaśniła, że „pośród tych okazji niektóre już zostały wymienione, kiedy mówiono o wspólnej woli (motywy 473–475)”, że «w przypadku innych okazji w latach 1993–2000 należy posłużyć się pojęciem uzgodnienia” i że „[p]rzedmiotem tego uzgodnienia było wpłynięcie na zachowanie producentów na rynku i ujawnienie zachowania, które każdy z nich zaoferował się przyjąć konkretnie w zakresie ustalania ceny podstawowej”. Wszystkie tabele załączone do pierwszej decyzji nie okazują się więc niezbędne dla zrozumienia zarzutu Komisji.

101    Po jedenaste, co się tyczy odniesień do tabel 1–3, 9, 11–14 i 16 w motywach 513, 515, 516 i 518 pierwszej decyzji, należy podkreślić, że te motywy zawarte są w części pierwszej decyzji dotyczącej oddziaływania ograniczających praktyk na rynek i że z analizy ich treści wynika, iż wymienione w nich tabele albo jedynie powtarzają przywołane tam dane cyfrowe, albo nie są niezbędne do zrozumienia rozumowania Komisji dotyczącego skutków kartelu.

102    W świetle powyższych rozważań nie można uznać, by brak tabel, o których mowa w pkt 79 powyżej, w załączniku do pierwszej decyzji uniemożliwił skarżącej zrozumienie zarzutów zawartych w pierwszej decyzji.

103    W drugiej kolejności skarżąca przypomina orzecznictwo sądu Unii, zgodnie z którym sentencja i uzasadnienie doręczonej decyzji muszą odpowiadać sentencji i uzasadnieniu decyzji przyjętej przez kolegium członków Komisji, z wyjątkiem zwykłych poprawek ortograficznych i gramatycznych, które mogą jeszcze zostać wprowadzone w akcie wydanym ostatecznie przez kolegium. W niniejszym przypadku pierwsza decyzja doręczona skarżącej była jej zdaniem niekompletna, ponieważ nie zawierała załączników. W jej opinii można zatem było sądzić, że kolegium członków Komisji nie zatwierdziło kompletnego aktu, co stanowi naruszenie regulaminu wewnętrznego Komisji, a w szczególności procedury uwierzytelniania i zasady kolegialności.

104    Skarżąca, zapytana w tym względzie na rozprawie, oświadczyła, że wycofuje swój zarzut oparty na naruszeniu procedury uwierzytelnienia pierwszej decyzji. W odniesieniu do domniemanego naruszenia zasady kolegialności skarżąca podniosła zasadniczo, że jej zarzut jest oparty na tym, że kolegium członków Komisji nie było w stanie wydać decyzji w pełnej znajomości rzeczy.

105    W powyższym względzie należy uznać, że brak w załączniku do pierwszej decyzji tabel wspomnianych w pkt 79 powyżej może powodować niezgodność z prawem zaskarżonej decyzji tylko wtedy, gdy brak ten nie pozwolił kolegium członków Komisji na ukaranie zachowania, o którym mowa w art. 1 zaskarżonej decyzji, w pełnej znajomości rzeczy, to znaczy nie będąc wprowadzonym w błąd co do zasadniczej kwestii poprzez niedokładności lub pominięcia (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 10 lipca 1991 r., RTE/Komisja, T‑69/89, Rec., EU:T:1991:39, pkt 23–25; z dnia 27 listopada 1997 r., Kaysersberg/Komisja, T‑290/94, Rec., EU:T:1997:186, pkt 88; z dnia 15 marca 2000 r., Cimenteries CBR i in./Komisja, T‑25/95, T‑26/95, od T‑30/95 do T‑32/95, od T‑34/95 do T‑39/95, od T‑42/95 do T‑46/95, T‑48/95, od T‑50/95 do T‑65/95, od T‑68/95 do T‑71/95, T‑87/95, T‑88/95, T‑103/95 i T‑104/95, Rec., EU:T:2000:77, pkt 742; z dnia 17 lutego 2011 r., Zhejiang Xinshiji Foods i Hubei Xinshiji Foods/Rada, T‑122/09, EU:T:2011:46, pkt 104, 105).

106    Ponieważ niezależnie od braku wspomnianych tabel okoliczności, na których opiera się zaskarżona decyzja, są przedstawione w sposób wystarczający pod względem prawnym w samym jej tekście (zob. pkt 81–102 powyżej), nie można twierdzić, że kolegium członków Komisji nie miało w chwili przyjmowania pierwszej decyzji pełnej znajomości okoliczności, na których akt się opierał. Ten brak tabel nie może więc stanowić wady procesu przyjęcia zaskarżonej decyzji i podważać tym samym jej legalności.

107    W trzeciej kolejności skarżąca twierdzi, że decyzja zmieniająca polega wyłącznie na doręczeniu załączników brakujących w pierwszej decyzji i że zawiera ona trzy nowe artykuły, których numeracja „pokrywa się” z numeracją pierwszej decyzji. Z jednej strony Komisja nie mogła była wypowiedzieć się w przedmiocie „uzupełniającego i niepełnego tekstu”, lecz powinna była wypowiedzieć się w przedmiocie tekstu zaskarżonej decyzji w całości. Z drugiej strony art. 2 decyzji zmieniającej, w którym wymieniono jej adresatów, źle się łączy z art. 2 pierwszej decyzji, w którym wskazano wysokość sankcji. Ta niejasność jest nie do zaakceptowania z punktu widzenia pewności prawa i poszanowania prawa do obrony.

108    Po pierwsze, należy uznać, że uprawnienie Komisji do przyjęcia określonego aktu zawiera w sobie siłą rzeczy również uprawnienie do zmiany tego aktu, przy poszanowaniu przepisów dotyczących jej kompetencji oraz z zachowaniem formy i procedur przewidzianych w tym względzie przez traktat (zob. podobnie stanowisko rzecznika generalnego A. Tizzana w sprawie Komisja/Rada, C‑27/04, EU:C:2004:313, pkt 134, 143, zakończonej wyrokiem Trybunału z dnia 13 lipca 2004 r.). Z tego wynika, że Komisja mogła zgodnie z prawem przyjąć decyzję zmieniającą w celu dołączenia brakujących tabel w załączniku do zaskarżonej decyzji. Należy także podkreślić w tym względzie, że we wprowadzającej części decyzji zmieniającej Komisja odwołała się wyraźnie do pierwszej decyzji, której załączniki zostały pominięte przy jej wydawaniu.

109    Po drugie, w odniesieniu do argumentu skarżącej opartego na rzekomej niejasności spowodowanej sentencją decyzji zmieniającej wystarczy stwierdzić, że z sentencji decyzji zmieniającej jasno wynika, iż sentencja ta nie „pokrywa się” z sentencją pierwszej decyzji. A zatem, w art. 1 decyzji zmieniającej, będącym jedynym artykułem wprowadzającym zmiany do pierwszej decyzji, precyzyjnie wskazano owe zmiany, które dotyczą a) treści ośmiu przypisów wyliczonych i poprawionych w tym przepisie oraz b) dodania – jako załączników do zaskarżonej decyzji – tabel załączonych do decyzji zmieniającej. Ponadto art. 2 decyzji zmieniającej ogranicza się do wymienienia adresatów odnośnej decyzji.

110    Z powyższego wynika, że łączna lektura pierwszej decyzji i decyzji zmieniającej nie prowadzi do niejasności, w związku z czym nie wykazano naruszenia zasad pewności prawa i poszanowania prawa do obrony przysługującego skarżącej, które to naruszenie miałoby wynikać z takiej niejasności.

111    Zarzut pierwszy należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego opartego na braku kompetencji Komisji i na naruszeniu prawa przy wyborze podstawy prawnej zaskarżonej decyzji

112    W ramach zarzutu drugiego skarżąca utrzymuje, że zaskarżona decyzja jest niezgodna z prawem, ponieważ po wygaśnięciu traktatu EWWiS Komisja nie była już uprawniona do wydania zaskarżonej decyzji na podstawie art. 65 ust. 1 EWWiS.

113    W pierwszej kolejności skarżąca twierdzi, że wygaśnięcie traktatu EWWiS oznaczało niechybnie, że Komisja została pozbawiona kompetencji do stosowania postanowień tego traktatu.

114    Po pierwsze, zgodnie z art. 54 i 70 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z dnia 23 maja 1969 r. porozumienie między państwami, które wygasło, nie może już stanowić podstawy zobowiązań i uprawnień, z wyjątkiem wyrażenia przeciwnej woli przez umawiające się państwa. Artykuł 65 ust. 1 EWWiS mógłby zatem zostać zastosowany ze skutkiem wstecznym „także w swojej materialnej części” tylko w przypadku istnienia szczególnego przepisu przejściowego, którego jednak nie ma.

115    Po drugie, zdaniem skarżącej Komisja nie może opierać się na „podobieństwie” art. 65 EWWiS i art. 81 WE, które nie są całkowicie „pokrywalne”, aby przyznać sobie kompetencję i ukarać skarżącą.

116    Po trzecie, zastosowanie rozporządzenia nr 1/2003 w związku z art. 65 EWWiS, choć artykuł ten już nie obowiązywał, nie stanowi także – zdaniem skarżącej – ważnej podstawy nałożenia sankcji i narusza zasadę pewności prawa oraz zasad przyznania i ustawowej określoności czynów zabronionych i kar (nullum crimen nulla poena sine lege), ponieważ z przepisów rozporządzenia nr 1/2003 niezaprzeczalnie wynika, że zezwala ono jedynie Komisji na wymierzanie grzywien z tytułu naruszeń art. 81 WE i 82 WE. Opierając zaskarżoną decyzję na art. 7 i 23 rozporządzenia nr 1/2003, Komisja, zamiast zastosować się do ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja, którym stwierdzono nieważność decyzji z 2002 r., ponownie przedłużyła w czasie stosowanie art. 65 ust. 1 EWWiS z oczywistym naruszeniem uprawnień Rady.

117    Skarżąca dodaje w replice, że zasady regulujące następstwo przepisów w czasie nie mogą uzasadniać w niniejszym przypadku zastosowania art. 65 EWWiS do zdarzeń, które miały miejsce w czasie, gdy ten tekst obowiązywał, ponieważ stosowanie przepisów, które już nie obowiązują, jest wykluczone, gdy wiąże się ono z naruszeniem zasady przyznania. Twierdzi ona także, iż Komisja nie mogła wszcząć nowego postępowania na podstawie rozporządzenia nr 1/2003, gdyż jej uprawnienia do ścigania i karania naruszeń uległy przedawnieniu na podstawie art. 25 tegoż rozporządzenia.

118    W drugiej kolejności, skarżąca utrzymuje, że z uwagi na to, iż w momencie wydania decyzji zmieniającej obowiązywał już traktat FUE, Komisja była zobowiązana do ponownego wydania zaskarżonej decyzji na podstawie tego nowego traktatu z powodów związanych z zasadami pewności prawa i regulującymi następstwo przepisów w czasie.

119    Tytułem wstępu Komisja twierdzi w duplice, że zarzut dotyczący przedawnienia jej uprawnienia do stwierdzenia i ukarania spornego naruszenia nie został sformułowany w skardze i jest niedopuszczalny.

120    Z art. 48 § 2 regulaminu postępowania wynika, że nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania. Jednakże zarzut, który stanowi rozwinięcie zarzutu podniesionego wcześniej, bezpośrednio lub pośrednio, w skardze wszczynającej postępowanie i który pozostaje z nim w ścisłym związku, należy uznać za dopuszczalny (wyrok z dnia 19 września 2000 r., Dürbeck/Komisja, T‑252/97, Rec., EU:T:2000:210, pkt 39, utrzymany w mocy w wyniku odwołania postanowieniem Trybunału z dnia 13 listopada 2001 r., Dürbeck/Komisja, C‑430/00 P, Rec., EU:C:2001:607, pkt 17). Podobne rozwiązanie narzuca się w przypadku argumentu podniesionego na poparcie zarzutu (ww. w pkt 59 wyrok Joynson/Komisja, EU:T:2002:84, pkt 156).

121    Natomiast argument przedstawiony na etapie repliki, który nie może być postrzegany jako rozwinięcie zarzutu z uwagi na nowy charakter argumentacji faktycznej i prawnej, i który opiera się na okolicznościach znanych stronie skarżącej w momencie wniesienia skargi, należy uznać za niedopuszczalny (wyrok z dnia 21 października 2010 r., Umbach/Komisja, T‑474/08, EU:T:2010:443, niepublikowany w Zbiorze, pkt 60).

122    W niniejszym przypadku należy zauważyć, że argument dotyczący przedawnienia uprawnienia do karania przysługującego Komisji nie został podniesiony w skardze i nie stanowi rozwinięcia zarzutu podniesionego w skardze. Jest on zatem niedopuszczalny.

123    Ponadto zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 57 powyżej należy także odrzucić jako niedopuszczalny argument skarżącej dotyczący wejścia w życie traktatu FUE przed wydaniem decyzji zmieniającej, który to argument nie został niczym poparty.

 W przedmiocie wyboru podstawy prawnej zaskarżonej decyzji

124    Należy przypomnieć, że traktaty wspólnotowe ustanowiły nowy porządek prawny, na rzecz którego państwa ograniczyły w coraz szerszych dziedzinach swoje prawa suwerenne i którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale i pochodzące z nich jednostki (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 lutego 1963 r., van Gend & Loos, 26/62, Rec., EU:C:1963:1; z dnia 15 lipca 1964 r., Costa, 6/64, Rec., EU:C:1964:66, 1159; opinia 1/91, z dnia 14 grudnia 1991 r., Rec., EU:C:1991:490, pkt 21; ww. w pkt 21 wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 70; wyrok z dnia 1 lipca 2009 r., ThyssenKrupp Stainless/Komisja, T‑24/07, Zb.Orz., EU:T:2009:236, pkt 63).

125    W ramach wspomnianego porządku prawnego instytucje posiadają wyłącznie kompetencje powierzone. Z tego powodu w preambule aktów wspólnotowych wskazana jest podstawa prawna, która upoważnia odpowiednią instytucję do podjęcia działania w danej dziedzinie. Wybór właściwej podstawy prawnej ma bowiem znaczenie o charakterze konstytucyjnym (zob. ww. w pkt 21 wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 71; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 64 i przytoczone tam orzecznictwo).

126    W niniejszym przypadku należy stwierdzić, że preambuła zaskarżonej decyzji zawiera odniesienia do postanowień traktatu EWWiS, a mianowicie art. 36 EWWiS, 47 EWWiS i 65 EWWiS, lecz również wymienia traktat WE, rozporządzenie nr 17, w szczególności jego art. 11, rozporządzenie nr 1/2003, a mianowicie jego art. 7 ust. 1, art. 18 i art. 23 ust. 2, oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 2842/98 z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie przesłuchania stron w określonych procedurach na podstawie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. L 354, s. 18 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 7, t. 4, s. 204).

127    Należy zaznaczyć ponadto, że w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Komisja wskazała w motywie 1, że „[n]iniejsza decyzja stwierdza naruszenie art. 65 ust. 1 [EWWiS] i jest przyjęta na podstawie art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003”. W motywie 3 zaskarżonej decyzji Komisja dodała, że [n]iniejszą decyzją […] nakłada grzywny na będące adresatami przedsiębiorstwa na podstawie art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003”.

128    W motywie 350 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała zatem, iż uważa, że „art. 7 ust. 1 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 stanowią odpowiednie podstawy prawne uprawniające ją do przyjęcia niniejszej decyzji” i że „[n]a podstawie art. 7 ust. 1 […] stwierdza naruszenie art. 65 ust. 1 [EWWiS] i zobowiązuje adresatów niniejszej decyzji do jego zakończenia, a na podstawie art. 23 ust. 2 nakłada na nich grzywny” (zob. także motyw 361 zaskarżonej decyzji).

129    W tych okolicznościach należy uznać, że podstawę prawną zaskarżonej decyzji, w której Komisja stwierdziła naruszenie art. 65 ust. 1 EWWiS i nałożyła na skarżącą grzywnę, stanowi w odniesieniu do stwierdzenia naruszenia art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003, a w odniesieniu do nałożenia grzywny art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

 W przedmiocie kompetencji Komisji do stwierdzenia naruszenia art. 65 ust. 1 EWWiS i ukarania za nie po wygaśnięciu traktatu EWWiS na podstawie rozporządzenia nr 1/2003

130    W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że przepis stanowiący podstawę prawną aktu i uprawniający instytucję Unii do przyjęcia danego aktu musi obowiązywać w chwili przyjęcia tego aktu (wyroki: z dnia 4 kwietnia 2000 r., Komisja/Rada, C‑269/97, Rec., EU:C:2000:183, pkt 45; z dnia 29 marca 2011 r., ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., C‑201/09 P i C‑216/09 P, Zb.Orz., EU:C:2011:190, pkt 75; z dnia 29 marca 2011 r., ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, C‑352/09 P, Zb.Orz., EU:C:2011:191, pkt 88; ww. w pkt 21 wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 118; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 74), co ma niezaprzeczalnie miejsce w przypadku art. 7 ust. 1 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, które stanowią podstawę prawną zaskarżonej decyzji.

131    W drugiej kolejności należy podkreślić, że traktaty wspólnotowe ustanowiły jedyny w swoim rodzaju porządek prawny, w ramach którego – jak to zostało wyrażone w art. 305 ust. 1 WE – traktat EWWiS stanowił system unormowań szczególnych na zasadzie odstępstwa od uregulowań o charakterze ogólnym ustanowionych w traktacie WE (zob. wyroki: z dnia 31 marca 2009 r., ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, T‑405/06, Zb.Orz., EU:T:2009:90, pkt 57; ww. w pkt 124 ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 75 i przytoczone tam orzecznictwo).

132    Traktat EWWiS stanowił zatem zgodnie z art. 305 ust. 1 WE lex specialis będący odstępstwem od lex generalis, którym był traktat WE (wyrok z dnia 24 października 1985 r., Gerlach, 239/84, Rec., EU:C:1985:443, pkt 9–11; opinia 1/94, z dnia 15 listopada 1994 r., Rec., EU:C:1994:384, pkt 25–27; ww. w pkt 21 wyrok SP i in./Komisja, EU:T:2007:317, pkt 111; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 76; utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokiem ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 70, 73).

133    Z powyższego wynika, że w odniesieniu do funkcjonowania wspólnego rynku postanowienia traktatu EWWiS oraz wszystkie przepisy wydane w celu jego wykonania zachowały moc obowiązującą mimo wejścia w życie traktatu WE (ww. w pkt 132 wyrok Gerlach, EU:C:1985:443, pkt 9; wyrok z dnia 24 września 2002 r., Falck i Acciaierie di Bolzano/Komisja, C‑74/00 P i C‑75/00 P, Rec., EU:C:2002:524, pkt 100; ww. w pkt 116 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 77, utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 122 wyrokiem ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 70, 73).

134    Jednakże w zakresie, w jakim pewne kwestie nie były przedmiotem postanowień traktatu EWWiS lub przepisów wydanych na jego podstawie, traktat WE oraz przepisy wydane w celu jego wykonania mogły, nawet przed wygaśnięciem traktatu EWWiS, mieć zastosowanie do produktów objętych traktatem EWWiS (wyrok z dnia 15 grudnia 1987 r., Deutsche Babcock, 328/85, Rec., EU:C:1987:548, pkt 10; ww. w pkt 133 wyrok Falck i Acciaierie di Bolzano/Komisja, EU:C:2002:524, pkt 100; wyrok z dnia 25 października 2007 r., Ferriere Nord/Komisja, T‑94/03, EU:T:2007:320, pkt 83; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 78, utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokiem ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 70, 73).

135    Traktat EWWiS na mocy art. 97 stracił moc z dniem 23 lipca 2002 r. W konsekwencji w dniu 24 lipca 2002 r. zakres stosowania uregulowań o charakterze ogólnym wynikających z traktatu WE rozszerzył się na sektory, które początkowo regulowane były przez traktat EWWiS (ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 58; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 79, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 59, 63; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 70, 73).

136    Wprawdzie przejście z ram prawnych traktatu EWWiS na ramy prawne traktatu WE spowodowało od dnia 24 lipca 2002 r. zmianę obowiązujących podstaw prawnych, procedur i przepisów materialnoprawnych, zmiana ta wpisuje się jednak w kontekst jednolitości i ciągłości wspólnotowego porządku prawnego oraz jego celów (wyrok z dnia 12 września 2007 r., González y Díez/Komisja, T‑25/04, Zb.Orz., EU:T:2007:257, pkt 55; ww. w pkt 131 ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 59; ww. w pkt 124 ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 80, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 60, 63; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 71, 73).

137    W powyższym względzie należy podkreślić, że wprowadzenie i utrzymanie systemu wolnej konkurencji, w ramach którego zapewnione są normalne warunki konkurencji i który leży w szczególności u podstaw uregulowań w dziedzinie pomocy państwa i karteli przedsiębiorstw, stanowi jeden z istotnych celów zarówno traktatu WE, jak i traktatu EWWiS (zob. ww. w pkt 130 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 60; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 60, 63; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 71, 73).

138    W tym kontekście, chociaż uregulowania zawarte w traktatach EWWiS i WE odnoszące się do dziedziny karteli różnią się w pewnym stopniu, należy podkreślić, że pojęcia porozumienia i uzgodnionych praktyk, pod rządami art. 65 ust. 1 EWWiS, odpowiadają pojęciom porozumienia i uzgodnionych praktyk w rozumieniu art. 81 WE oraz że te dwa postanowienia są interpretowane w ten sam sposób przez sądy Unii. W konsekwencji realizacja celu w postaci niezakłóconej konkurencji w sektorach początkowo wchodzących w skład wspólnego rynku węgla i stali nie została przerwana z powodu wygaśnięcia traktatu EWWIS, ponieważ cel ten jest również realizowany w ramach traktatu WE przez tę samą instytucję, to jest Komisję, czyli organ administracyjny zajmujący się wdrażaniem i rozwijaniem polityki konkurencji w interesie ogólnym Wspólnoty Europejskiej (zob. ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 61; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 82 i przytoczone tam orzecznictwo, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 60, 63; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 71, 73).

139    Ciągłość wspólnotowego porządku prawnego i celów przyświecających jego funkcjonowaniu wymaga więc, aby Wspólnota Europejska – w zakresie w jakim zastępuje ona Europejską Wspólnotę Węgla i Stali i w ramach własnego systemu proceduralnego – zapewniła w odniesieniu do sytuacji powstałych pod rządami traktatu EWWiS poszanowanie praw i obowiązków spoczywających w owym czasie na mocy traktatu EWWiS i jego przepisów wykonawczych zarówno na państwach członkowskich, jak i na jednostkach. Wymóg ten jest tym bardziej konieczny, że zakłócenia konkurencji, wynikające z nieprzestrzegania przepisów dotyczących karteli przedsiębiorstw, mogą rozszerzyć swoje skutki w czasie na okres po wygaśnięciu traktatu EWWiS pod rządami traktatu WE (zob. ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 63; ww. pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 83 i przytoczone tam orzecznictwo, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 62, 63; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 72, 73).

140    Trybunał przypomniał również, że sukcesja traktatów EWWiS, WE i TFUE zapewniła w celu zagwarantowania swobodnej konkurencji, że Komisja mogła nałożyć karę za każde zachowanie odpowiadające stanowi faktycznemu przewidzianemu w art. 65 ust. 1 EWWiS, niezależnie od tego, czy miało miejsce przed czy po dniu 23 lipca 2002 r., i że może nadal to zrobić (ww. w pkt 130 wyroki: ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 65–67, 77; ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 55–57, 65).

141    Poza tym z orzecznictwa wynika z jednej strony, że zgodnie z zasadą wspólną systemom prawnym państw członkowskich, której korzenie sięgają prawa rzymskiego, w razie zmiany ustawodawstwa należy zapewnić ciągłość struktur prawnych, jeżeli prawodawca nie wyraził woli, aby było inaczej, a z drugiej strony, że zasada ta ma zastosowanie do zmian prawa pierwotnego Unii (wyrok z dnia 25 lutego 1969 r., Klomp, 23/68, Rec., EU:C:1969:6, pkt 13; ww. w pkt 130 wyrok ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 63).

142    Tymczasem brak jest jakiejkolwiek wskazówki co do tego, że prawodawca Unii chciał, by zachowania o charakterze zmowy zakazane pod rządami traktatu EWWiS mogły uniknąć zastosowania jakiejkolwiek sankcji po wygaśnięciu tego traktatu (ww. w pkt 130 wyrok ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 64).

143    Mianowicie z jednej strony Trybunał zaznaczył, że Rada i przedstawiciele rządów państw członkowskich wskazali na swą gotowość przedsięwzięcia wszelkich niezbędnych środków, by sprostać skutkom wygaśnięcia rzeczonego traktatu. Z drugiej strony Trybunał podkreślił, że Komisja wyjaśniła, iż winna była przedstawić projekty przepisów przejściowych tylko wtedy, gdyby taki zabieg był uważany za konieczny, oraz że w świetle obowiązujących ogólnych zasad prawa uważała, iż w dziedzinie prawa kartelowego taka konieczność nie występowała (ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 75).

144    W konsekwencji skarżąca nie może opierać żadnego skutecznego argumentu na braku przepisów przejściowych w omawianej dziedzinie (zob. podobnie ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 76).

145    W tych okolicznościach byłoby sprzeczne z celem i spójnością traktatów, a także nie do pogodzenia z ciągłością porządku prawnego Unii, gdyby Komisja nie mogła zapewnić jednolitego stosowania norm związanych z traktatem EWWiS, które nadal wywołują skutki prawne nawet po wygaśnięciu tego traktatu (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2007 r., Lucchini, C‑119/05, Zb.Orz., EU:C:2007:434, pkt 41).

146    Z powyższego wynika, że wbrew temu, co utrzymuje skarżąca, rozporządzenie nr 1/2003, a w szczególności jego art. 7 ust. 1 i art. 23 ust. 2, należy interpretować w ten sposób, że umożliwiają one Komisji po dniu 23 lipca 2002 r. stwierdzanie i karanie działalności karteli wprowadzonych w życie w sektorach wchodzących w zakres stosowania traktatu EWWiS ratione materiae i ratione temporis, chociaż wspomniane przepisy tego rozporządzenia nie wymieniają wyraźnie art. 65 EWWiS (zob. ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 64; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 84 i przytoczone tam orzecznictwo, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 74, i ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 72, 73, 87). Sformułowane w tym względzie przez skarżącą argumenty, które miały na celu wykazanie, iż łączne zastosowanie rozporządzenia nr 1/2003 i art. 65 EWWiS, mimo że ten traktat już nie obowiązywał, nie stanowi ważnej podstawy do nałożenia sankcji i narusza zasadę przyznania, należy zatem oddalić.

147    Należy ponadto zaznaczyć, że stosowanie w ramach porządku prawnego Unii uregulowań traktatu WE w dziedzinie początkowo podlegającej traktatowi EWWiS powinno mieć miejsce w poszanowaniu zasad rządzących stosowaniem prawa w czasie. W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że o ile uznaje się ogólnie, iż przepisy proceduralne mają zastosowanie do wszystkich postępowań toczących się w chwili ich wejścia w życie, nie jest tak w przypadku przepisów materialnych. W celu zapewnienia przestrzegania zasady pewności prawa oraz zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań przepisy materialne należy bowiem interpretować jako dotyczące sytuacji zaistniałych przed ich wejściem w życie jedynie w przypadku, gdy z ich treści, celów lub systematyki jasno wynika, że należy im przypisać taki skutek (wyroki: z dnia 12 listopada 1981 r., Meridionale Industria Salumi i in., od 212/80 do 217/80, Rec., EU:C:1981:270, pkt 9; z dnia 10 lutego 1982 r., Bout, 21/81, Rec., EU:C:1982:47, pkt 13; z dnia 19 lutego 1998 r., Eyckeler & Malt/Komisja, T‑42/96, Rec., EU:T:1998:40, pkt 55; ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 65; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 85, utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokiem ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 79).

148    Z takiego punktu widzenia w odniesieniu do kwestii przepisów materialnych znajdujących zastosowanie do sytuacji prawnej, która ostatecznie powstała przed wygaśnięciem traktatu EWWiS, ciągłość porządku prawnego Unii oraz wymogi dotyczące zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań nakazują zastosowanie przepisów materialnych wydanych na podstawie traktatu EWWiS do okoliczności faktycznych objętych jego zakresem stosowania ratione materiae i ratione temporis. Okoliczność, że z powodu wygaśnięcia traktatu EWWiS rozpatrywane ramy prawne nie obowiązują już w chwili przeprowadzania oceny sytuacji faktycznej, nie zmienia tego stwierdzenia, ponieważ wspomniana ocena dotyczy sytuacji prawnej powstałej ostatecznie w okresie, w którym zastosowanie miały przepisy materialne wydane na podstawie traktatu EWWiS (ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 66; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, pkt 86, utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokiem ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 79; zob. także podobnie ww. w pkt 134 wyrok Ferriere Nord/Komisja, EU:T:2007:320, pkt 96).

149    Jeśli chodzi o przepisy materialne, należy zauważyć w niniejszym przypadku, że zaskarżona decyzja dotyczy sytuacji prawnej ostatecznie powstałej przed wygaśnięciem traktatu EWWiS w dniu 23 lipca 2002 r., ponieważ naruszenia miały miejsce w okresie od 6 grudnia 1989 r. do 4 lipca 2000 r. (zob. pkt 37 powyżej). Ze względu na brak mocy wstecznej materialnego prawa konkurencji mającego zastosowanie od dnia 24 lipca 2002 r. należy stwierdzić, że art. 65 ust. 1 EWWiS stanowi przepis materialny mający zastosowanie i rzeczywiście zastosowany przez Komisję w zaskarżonej decyzji, zważywszy, że z samego charakteru lex generalis traktatu WE w stosunku do traktatu EWWiS, potwierdzonego w art. 305 WE, wynika, że system szczególny wynikający z traktatu EWWiS i jego przepisów wykonawczych jest na podstawie zasady lex specialis derogat legi generali jedynym systemem mającym zastosowanie do sytuacji powstałych przed dniem 24 lipca 2002 r. (zob. podobnie ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 68; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 89, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 130 wyrokami ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 77, i ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 79).

150    Z powyższego wynika, iż skarżąca nie może utrzymywać, że zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar wymaga, by norma materialna, za której naruszenie zostaje wymierzona sankcja, obowiązywała nie tylko w momencie popełnienia czynu bezprawnego, lecz również w momencie wydania decyzji wymierzającej sankcję.

151    Poza tym Trybunał przypomniał, że zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar, przewidziana w szczególności w art. 49 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, wymaga, by uregulowania Unii jasno określały naruszenia oraz sankcje (zob. ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 80 i przytoczone tam orzecznictwo).

152    Ponadto zasada pewności prawa wymaga, aby takie uregulowania umożliwiały zainteresowanym dokładne zapoznanie się z zakresem obowiązków, które na nich nakładają, tak aby mieli oni możliwość jednoznacznego poznania swoich praw i obowiązków oraz podjęcia w związku z tym odpowiednich działań (ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

153    Ze względu na to, że jeszcze przed momentem zaistnienia okoliczności faktycznych traktaty jasno określały naruszenia, jak również charakter i surowość sankcji, które mogły zostać za nie nałożone, wspomniane zasady nie mają zapewnić przedsiębiorstwom tego, że późniejsze zmiany podstaw prawnych i przepisów proceduralnych pozwolą im na uniknięcie jakiejkolwiek sankcji za ich minione zachowania o znamionach naruszenia (ww. w pkt 130 wyroki: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 70; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 83).

154    Należy zaznaczyć, że staranne przedsiębiorstwo znajdujące się w sytuacji skarżącej nie mogło w żadnym momencie nie znać skutków swego zachowania ani liczyć na to, że zastąpienie ram prawnych traktatu EWWiS ramami prawnymi traktatu WE pozwoli mu na uniknięcie jakiejkolwiek sankcji za popełnione w przeszłości naruszenia art. 65 EWWiS (ww. w pkt 130 wyroki: ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 73; ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 86).

155    Co więcej, zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 7 ust. 1 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 w następstwie postępowania przeprowadzonego zgodnie z rozporządzeniem nr 17 i rozporządzeniem nr 1/2003. Przepisy dotyczące podstawy prawnej i procedury stosowanej do chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji wchodzą w zakres przepisów proceduralnych w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 147 powyżej. Ponieważ zaskarżona decyzja została przyjęta po wygaśnięciu traktatu EWWiS, Komisja słusznie zastosowała przepisy zawarte w rozporządzeniu nr 1/2003 (zob. ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 67; ww. w pkt 124 wyrok ThyssenKrupp Stainless/Komisja, EU:T:2009:236, pkt 87 i przytoczone tam orzecznictwo, utrzymane w mocy w wyniku odwołania ww. w 130 wyrokami ArcelorMittal Luxembourg/Komisja i Komisja/ArcelorMittal Luxembourg i in., EU:C:2011:190, pkt 74, i ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 90; zob. także podobnie ww. w pkt 134 wyrok Ferriere Nord/Komisja, EU:T:2007:320, pkt 96).

156    Z powyższego wynika, że rozpatrywany zarzut należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego opartego na naruszeniu prawa skarżącej do obrony i na naruszeniu prawa

157    W niniejszym zarzucie skarżąca kwestionuje brak ponownego wszczęcia postępowania i brak wysłania nowego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przed wydaniem zaskarżonej decyzji, jak również błędne zastosowanie w niniejszym przypadku zasady lex mitior.

158    Tytułem wstępu w swojej duplice Komisja twierdzi, iż skarżąca sformułowała w replice zarzuty, które nie figurowały we wniesionej przez nią skardze i które dotyczą rzekomej nieważności aktów wydanych przed decyzją z 2002 r., podnoszonego braku dochodzenia w przedmiocie skutków kartelu dla handlu między państwami członkowskimi i domniemanego naruszenia prerogatyw przyznanych władzom krajowym w rozporządzeniu nr 1/2003.

159    Mając na uwadze orzecznictwo przypomniane w pkt 120 i 121 powyżej, trzeba przede wszystkim uznać, iż zarzut oparty na nieważności aktów wydanych przed decyzją z 2002 r. należy uznać za stanowiący rozwinięcie zarzutu, zgodnie z którym Komisja nie mogła zgodnie z prawem wydać zaskarżonej decyzji bez ponownego wszczęcia postępowania administracyjnego, w związku z czym jest on dopuszczalny.

160    Następnie należy zauważyć, iż zarzut oparty na podnoszonym braku dochodzenia w przedmiocie skutków kartelu dla handlu między państwami członkowskimi został już sformułowany w części drugiej omawianego tu zarzutu, zgodnie z którą art. 81 ust. 1 WE przewiduje dodatkową przesłankę w stosunku do odpowiedniego postanowienia traktatu EWWiS dotyczącą wpływu na handel między państwami członkowskimi. Jest on zatem także dopuszczalny.

161    Wreszcie zarzut oparty na domniemanym naruszeniu prerogatyw przyznanych władzom krajowym w rozporządzeniu nr 1/2003 nie figurował w skardze i nie stanowi rozwinięcia wspomnianego w niej zarzutu. Jest on zatem niedopuszczalny.

 W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej braku ponownego wszczęcia postępowania administracyjnego i braku nowego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów

162    Skarżąca twierdzi, że Komisja naruszyła przysługujące jej prawo do obrony, gdyż nie wszczęła na nowo postępowania administracyjnego i nie skierowała do niej nowego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przed ponownym wydaniem zaskarżonej decyzji.

163    Należy przypomnieć, że art. 27 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, co następuje:

„Przed podjęciem decyzji przewidzianych w art. 7, 8, 23 oraz 24 ust. 2 Komisja może wysłuchać przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, które są stronami postępowań prowadzonych przez Komisję w zakresie objętym przedstawionymi zarzutami [Komisja daje przedsiębiorstwom i związkom przedsiębiorstw, których dotyczy prowadzone przez nią postępowanie, okazję do przedstawienia stanowiska w przedmiocie zarzutów stawianych przez Komisję]. Podstawą decyzji wydanej przez Komisję mogą być wyłącznie zarzuty, co do których strony mogły się wypowiedzieć. Wnioskodawcy [składający skargę do Komisji] są blisko związani ze sprawą”.

164    Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż poszanowanie prawa do obrony we wszelkich postępowaniach, które mogą doprowadzić do nałożenia sankcji, w szczególności grzywien lub okresowych kar pieniężnych, stanowi podstawową zasadę prawa Unii, którą należy respektować także w postępowaniu o charakterze administracyjnym. W tym względzie pismo w sprawie przedstawienia zarzutów stanowi gwarancję proceduralną realizującą podstawową zasadę prawa Unii, która wymaga poszanowania prawa do obrony w każdym rodzaju postępowania. Zasada ta wymaga w szczególności, by pismo w sprawie przedstawienia zarzutów kierowane przez Komisję do przedsiębiorstwa, na które Komisja zamierza nałożyć karę za naruszenie reguł konkurencji, zawierało podstawowe elementy zebrane przeciw temu przedsiębiorstwu, takie jak zarzucane czyny, ich kwalifikacja i dowody, na których Komisja się opiera, ażeby przedsiębiorstwo to mogło podnieść skutecznie swoje argumenty w ramach wszczętego względem niego postępowania administracyjnego (zob. podobnie wyroki: z dnia 3 września 2009 r., Papierfabrik August Koehler i in./Komisja, C‑322/07 P, C‑327/07 P i C‑338/07 P, Zb.Orz., EU:C:2009:500, pkt 34, 36 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 3 września 2009 r., Prym i Prym Consumer/Komisja, C‑534/07 P, Zb.Orz., EU:C:2009:505, pkt 26–28).

165    Poszanowanie prawa do obrony wymaga bowiem, aby zainteresowanemu przedsiębiorstwu stworzono w toku postępowania administracyjnego możliwość przedstawienia stanowiska na temat prawdziwości i znaczenia dla sprawy podniesionych faktów i okoliczności, a także na temat dokumentów, którymi Komisja posłużyła się na poparcie swego twierdzenia o dopuszczeniu się naruszenia z jego strony (zob. wyrok z dnia 7 stycznia 2004 r., Aalborg Portland i in./Komisja, C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P, Rec., EU:C:2004:6, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).

166    W pierwszej kolejności skarżąca twierdzi, że nawet przy założeniu, iż błąd Komisji w wyborze podstawy prawnej może zostać zakwalifikowany jako zwykłe uchybienie proceduralne, jednostronne ponowne badanie norm mających zastosowanie do niniejszej sprawy zgodnie z zasadą lex mitior i pkt 5 zaskarżonej decyzji, figurującym w tytule III, „Ocena prawna” tej decyzji, narusza art. 27 rozporządzenia nr 1/2003. Skarżąca nie została bowiem nigdy poproszona o wyrażenie opinii na temat analizy i łącznego zastosowania art. 65 EWWiS i art. 81 WE, jako że rozumowanie Komisji nie figurowało w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, lecz wyłącznie w piśmie w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów, wówczas jeszcze „ważnym”.

167    Na wstępie należy zauważyć, że pkt 5 zaskarżonej decyzji jest poświęcony skutkom prawnym wygaśnięcia traktatu EWWiS w świetle ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja.

168    We wspomnianym powyżej punkcie Komisja odwołała się najpierw do swojego komunikatu dotyczącego niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS (Dz.U. 2002, C 152, s. 5) i do pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów, w którym poinformowała zainteresowane przedsiębiorstwa o tym, że zamierza przyjąć podejście wymienione w tym komunikacie. Przypomniała także uzasadnienie ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja oraz fakt, iż poinformowała odnośne przedsiębiorstwa o swoim zamiarze ponownego wydania decyzji w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji z 2002 r. przez Sąd, i to poprzez korektę podstawy prawnej. Następnie Komisja wyjaśniła różnicę między wyborem podstawy prawnej, która upoważnia ją do wydania aktu, a określeniem przepisów proceduralnych i przepisów materialnych. W odniesieniu do wyboru podstawy prawnej instytucja ta przedstawiła powody, z jakich uważała, iż nadal jest uprawniona do ścigania naruszeń reguł konkurencji w sektorach podlegających traktatowi EWWiS. Jeśli chodzi o przepisy proceduralne, Komisja przypomniała, że były to przepisy proceduralne obowiązujące w momencie wydania aktu. Wreszcie w odniesieniu do przepisów materialnych Komisja przedstawiła zasady rządzące następstwem przepisów w czasie, które mogą prowadzić do zastosowania przepisów materialnych nieobowiązujących już w momencie wydania aktu i które są ograniczone zasadą lex mitior.

169    Po pierwsze, skarżąca nie może twierdzić, iż nigdy nie została poproszona o wyrażenie opinii na temat „analizy i łącznego zastosowania” art. 65 EWWiS i art. 81 WE. O ile bowiem pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – wydane przed wygaśnięciem traktatu EWWiS – nie zawierało rozważań na temat skutków wygaśnięcia traktatu EWWiS i badania art. 65 EWWiS i art. 81 WE pod kątem zasady lex mitior, o tyle pismo w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów – wydane po wygaśnięciu traktatu EWWiS – było specjalnie poświęcone tym skutkom w niniejszej sprawie.

170    I tak, w pkt 11 pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów Komisja wskazała, że dwoma postanowieniami traktatu EWWiS, które mogą w sposób abstrakcyjny zostać uznane za mniej korzystne niż odpowiadające im postanowienia traktatu WE, są art. 65 ust. 1 EWWiS w porównaniu z art. 81 ust. 1 WE oraz art. 65 ust. 5 EWWiS w porównaniu z art. 15 rozporządzenia nr 17. W pkt 12–15 tego pisma Komisja zbadała odpowiednie postanowienia w świetle spornych okoliczności faktycznych i doszła do wniosku, że w niniejszym przypadku traktat WE nie byłby in concreto bardziej korzystny niż traktat EWWiS i że w związku z tym nie można się skutecznie powoływać na zasadę lex mitior w celu zakwestionowania zastosowania prawa materialnego traktatu EWWiS do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy.

171    Prawdą jest, że w piśmie w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów Komisja nie poświęciła żadnych rozważań kwestii, czy art. 65 ust. 2 EWWiS dotyczący wyłączenia niektórych porozumień może w sposób abstrakcyjny zostać uznany za mniej korzystny niż art. 81 ust. 3 WE. Niemniej z jednej strony takie pominięcie można wytłumaczyć faktem, że Komisja uznała w pkt 11 tego pisma (zob. pkt 170 powyżej), iż jedynie postanowienia art. 65 ust. 1 i 5 EWWiS mogą w sposób abstrakcyjny zostać uznane za mniej korzystne niż wspomniane powyżej postanowienie traktatu WE. Z drugiej strony w pkt 6 pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów Komisja oświadczyła, że art. 65 ust. 2 EWWiS nie miał zastosowania w niniejszej sprawie z powodów wskazanych w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów. Skarżąca nie może zatem utrzymywać, że gdyby miała możliwość, to mogłaby była wykazać, iż niektóre z jej praktyk dotyczących cen mogły mieć pozytywne skutki dla klientów SP. Z pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów wynikało bowiem, iż Komisja uznała, że jedynym celem kartelu w niniejszym przypadku było ograniczenie konkurencji i że nie mógł on korzystać z jakiegokolwiek wyłączenia.

172    W powyższym względzie w ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja Sąd zaznaczył, że przepis stanowiący podstawę prawną aktu powinien obowiązywać w chwili jego wydania oraz że zgodnie z art. 97 EWWiS art. 65 ust. 4 i 5 EWWiS przestał obowiązywać w dniu 23 lipca 2002 r., w związku z czym Komisja nie mogła już oprzeć swojej kompetencji na wspomnianych postanowieniach, które nie obowiązywały w chwili wydania zaskarżonej decyzji, w celu stwierdzenia naruszenia art. 65 ust. 1 EWWiS i nałożenia grzywien na przedsiębiorstwa, które miały uczestniczyć we wspomnianym naruszeniu. Sąd nie poruszył zatem istoty sporu i nie wypowiedział się w przedmiocie ważności aktów proceduralnych sprzed momentu jej wydania.

173    Jako że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem stwierdzenie nieważności aktu Unii nie musi koniecznie wywierać wpływu na ważność aktów przygotowawczych, ponieważ postępowanie mające na celu zastąpienie aktu, którego nieważność stwierdzono, może co do zasady zostać podjęte na nowo dokładnie od tego momentu, w którym wystąpiła niezgodność z prawem (wyroki: z dnia 12 listopada 1998 r., Hiszpania/Komisja, C‑415/96, Rec., EU:C:1998:533, pkt 31, 32; z dnia 15 października 2002 r., Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P, Rec., EU:C:2002:582, pkt 73; z dnia 15 października 1998 r., Industrie des poudres sphériques/Rada, T‑2/95, Rec., EU:T:1998:242, pkt 91; z dnia 25 czerwca 2010 r., Imperial Chemical Industries/Komisja, T‑66/01, Zb.Orz., EU:T:2010:255, pkt 125 i przytoczone tam orzecznictwo), należy uznać, że ww. w pkt 21 wyrok SP i in./Komisja nie wpłynął na zgodność z prawem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów oraz że Komisja mogła słusznie podjąć postępowanie dokładnie od tego momentu, w którym wystąpiła niezgodność z prawem, czyli od momentu wydania decyzji z 2002 r.

174    Po drugie, należy przypomnieć, że w dniu 30 czerwca 2008 r. Komisja wysłała także skarżącej i innym zainteresowanym przedsiębiorstwom pismo informujące je o zamiarze ponownego wydania decyzji poprzez skorygowanie podstawy prawnej w stosunku do podstawy prawnej wybranej w odniesieniu do decyzji z 2002 r. W piśmie tym, które nie zawierało zarzutów wobec przedsiębiorstw będących jego adresatami, Komisja wskazała, iż zamierza ponownie wydać decyzję w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji z 2002 r. w drodze ww. w pkt 21 wyroku SP i in./Komisja i powtórzyła rozważania na temat zasady lex mitior, dodając jednak, że zakres stosowania art. 65 ust. 2 EWWiS jest bardziej ograniczony niż zakres stosowania art. 81 ust. 3 WE. W tym względzie wskazała – podobnie jak uczyniła to w pkt 6 pisma w sprawie przedstawienia dodatkowych zarzutów – że w każdym razie w niniejszym przypadku żadne z tych dwóch postanowień nie znajduje zastosowania. Tymczasem nawet w swojej odpowiedzi na to pismo skarżąca nie poczyniła żadnych uwag ani nie przedstawiła okoliczności mających służyć wykazaniu, że przesłanki wyłączenia przewidziane w art. 81 ust. 3 WE są spełnione.

175    Z powyższych rozważań wynika, że skarżąca nie może utrzymywać, iż przysługujące jej prawo do obrony zostało naruszone wskutek tego, że nie została poproszona o wyrażenie opinii na temat „analizy i łącznego zastosowania” art. 65 EWWiS i art. 81 WE.

176    W drugiej kolejności skarżąca nie może utrzymywać, że pismo Komisji z dnia 30 czerwca 2008 r. nie może zostać uznane za ważne pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, ponieważ nie spełnia ono przesłanek takiego pisma, gdyż w szczególności jest ono zwięzłe i przewiduje jednomiesięczny termin na udzielenie odpowiedzi, odchodząc tym samym od przewidzianego zwyczajowo dwumiesięcznego terminu na udzielenie odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów.

177    Należy zauważyć – jak uczyniła to Komisja i jak wskazano już w pkt 174 powyżej – że pismo z dnia 30 czerwca 2008 r. nie zawierało nowych zarzutów, lecz miało na celu poinformowanie zainteresowanych przedsiębiorstw o tym, iż Komisja zamierza ponownie wydać decyzję po skorygowaniu podstawy prawnej. Otóż zgodnie z orzecznictwem, jeżeli w następstwie stwierdzenia nieważności decyzji w dziedzinie konkurencji Komisja decyduje się na naprawienie stwierdzonej lub stwierdzonych niezgodności z prawem i na przyjęcie identycznej decyzji, która nie jest dotknięta tymi niezgodnościami z prawem, decyzja ta dotyczy tych samych zarzutów, co do których przedsiębiorstwa już się wypowiedziały (ww. w pkt 173 wyrok Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, EU:C:2002:582, pkt 98).

178    Jako że pismo z dnia 30 czerwca 2008 r. nie było pismem w sprawie przedstawienia zarzutów, co wynika zresztą także z motywów 6, 122, 123, 390 i 391 zaskarżonej decyzji, argumenty skarżącej, jakoby z jednej strony Komisja naruszyła przysługujące jej prawo do obrony, gdyż przyznała jej tylko jednomiesięczny termin na przedstawienie uwag oraz z drugiej strony takie pismo było zbyt zwięzłe, są pozbawione znaczenia.

179    W trzeciej kolejności skarżąca utrzymuje, że przysługujące jej prawo do obrony zostało naruszone, ponieważ Komisja nie zaczekała na jej stanowisko i przesłała jej żądanie udzielenia informacji na temat jej obrotów, zanim jeszcze upłynął wyznaczony przez nią samą termin na przedstawienie uwag. Zdaniem skarżącej takie żądanie stanowi zazwyczaj „ostatni etap”, który poprzedza wydanie decyzji.

180    W powyższym względzie należy najpierw zauważyć, że Komisja nie miała obowiązku zaczekać na uwagi zainteresowanych przedsiębiorstw przed skierowaniem do nich żądań udzielenia informacji zgodnie z art. 18 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Co więcej, sam fakt, iż Komisja skierowała do skarżącej żądanie udzielenia informacji w dniu 24 lipca 2008 r., czyli w tym samym dniu, w którym skarżąca wysłała do niej swoje uwagi na temat pisma z dnia 30 czerwca 2008 r., nie może stanowić dowodu na to, że Komisja nie uwzględniła argumentów sformułowanych przez skarżącą we wspomnianych uwagach. Tezie skarżącej przeczy zresztą fakt, że Komisja wyraźnie ustosunkowała się w motywach 388–394 zaskarżonej decyzji do uwag sformułowanych przez zainteresowane przedsiębiorstwa w odpowiedzi na pismo z dnia 30 czerwca 1998 r.

181    W świetle całości powyższych rozważań argument skarżącej oparty na rzekomej niemożliwości zastosowania w niniejszym przypadku rozumowania przeprowadzonego przez Sąd w ww. w pkt 131 wyroku ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja i w ww. w pkt 124 wyroku ThyssenKrupp Stainless/Komisja jest pozbawiony znaczenia. Przede wszystkim z powyższego wynika, że skarżąca nie została pozbawiona gwarancji proceduralnych w niniejszej sprawie. Co więcej, Komisja nie miała obowiązku skierowania do skarżącej nowego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Wreszcie skarżąca niesłusznie twierdzi, że nie mogła przedstawić uwag na temat analizy i łącznego zastosowania art. 65 EWWiS i art. 81 WE.

182    Z powyższego wynika, że część pierwszą zarzutu trzeciego należy oddalić.

 W przedmiocie części drugiej, dotyczącej naruszenia prawa polegającego na zastosowaniu art. 65 ust. 1 EWWiS jako postanowienia bardziej korzystnego niż art. 81 WE

183    W ramach części drugiej niniejszego zarzutu skarżąca twierdzi, że Komisja dopuściła się naruszenia prawa, stosując art. 65 ust. 1 EWWiS zamiast art. 81 ust. 1 WE. Komisja zdała się przyjąć za rzecz oczywistą, że lex mitior w niniejszym przypadku był art. 65 ust. 1 EWWiS, i to mimo, że art. 81 ust. 1 WE przewiduje dodatkową przesłankę w stosunku do art. 65 ust. 1 EWWiS dotyczącą wpływu na handel między państwami członkowskimi.

184    Skarżąca kwestionuje w powyższym względzie ocenę Komisji, zgodnie z którą naruszenie przypisywane jej przez tę instytucję było w każdym razie w stanie wpłynąć na handel między państwami członkowskimi. Jej zdaniem przesłanki określone przez Komisję w jej wytycznych dotyczących pojęcia wpływu na handel zawartego w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2004 C 101, s. 81) w celu przyjęcia istnienia kryterium szkody wyrządzonej handlowi między państwami członkowskimi nie są spełnione w niniejszym przypadku.

185    Na wstępie, mając na uwadze pkt 169–175 powyżej, należy oddalić argument skarżącej, jakoby przysługujące jej prawo do obrony zostało naruszone wskutek braku wszczęcia nowego postępowania w celu zweryfikowania skutków kartelu, o którym mowa.

186    Należy przypomnieć, iż Trybunał orzekł, że aby decyzja, porozumienie lub praktyka były w stanie wpłynąć na handel między państwami członkowskimi, muszą one pozwolić – na podstawie całokształtu obiektywnych okoliczności prawnych lub faktycznych – na przewidzenie z wystarczającym stopniem prawdopodobieństwa, że mogą one wywrzeć wpływ bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub potencjalny na przepływy handlowe między państwami członkowskimi i to w taki sposób, iż budzą obawy, że mogą one przeszkodzić w realizacji jednolitego rynku między państwami członkowskimi. Ponadto konieczne jest, by wpływ ten nie był nieznaczny (wyroki: z dnia 23 listopada 2006 r., Asnef-Equifax i Administración del Estado, C‑238/05, Zb.Orz., EU:C:2006:734, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 24 września 2009 r., Erste Group Bank i in./Komisja, C‑125/07 P, C‑133/07 P, C‑135/07 P i C‑137/07 P Zb.Orz., EU:C:2009:576, pkt 36).

187    W konsekwencji wpływ na wymianę wewnątrzwspólnotową wynika zwykle z kombinacji wielu czynników, które wzięte z osobna niekoniecznie byłyby decydujące. W celu zbadania, czy porozumienie ma znaczący wpływ na handel między państwami członkowskimi, należy zbadać je w jego kontekście gospodarczym i prawnym (zob. ww. w pkt 186 wyroki: Erste Group Bank i in./Komisja, EU:C:2009:576, pkt 37; Asnef-Equifax i Administración del Estado, EU:C:2006:734, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

188    Ponadto Trybunał orzekł już, że fakt, iż porozumienie ma na celu jedynie wprowadzanie do obrotu produktów w jednym państwie członkowskim, nie wystarcza dla wykluczenia możliwości wpłynięcia na handel między państwami członkowskimi. Skutkiem porozumienia rozciągającego się na całe terytorium danego państwa członkowskiego jest bowiem, z samej jego istoty, umacnianie podziałów rynków na poziomie krajowym i tym samym utrudnianie wzajemnej penetracji gospodarczej, której ma służyć traktat WE (zob. ww. w pkt 186 wyroki: Erste Group Bank i in./Komisja, EU:C:2009:576, pkt 38; Asnef-Equifax i Administración del Estado, EU:C:2006:734, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

189    Należy zauważyć, iż w ramach ustalania lex mitior Komisja oparła się w motywach 373–375 i 385–387 zaskarżonej decyzji na następujących okolicznościach: a) sporny kartel dotyczył całego terytorium włoskiego, na którym w okresie, w jakim trwał kartel, zostało wyprodukowanych między 29 a 43% prętów zbrojeniowych wyprodukowanych we Wspólnocie; b) wpływ wywozów (z Włoch) w stosunku do wszystkich dostaw (dostawy Włochy i wywozy) był zawsze istotny (między 6 i 34% w okresie trwania naruszenia); c) okoliczności, zgodnie z którymi, z jednej strony, ze względu na udział od grudnia 1989 r. do lipca 1998 r. związku przedsiębiorstw Federacciai skutki kartelu rozciągnęły się na wszystkich włoskich producentów prętów zbrojeniowych, a z drugiej strony, gdy Federacciai już w nim nie uczestniczyła, kartel dotyczył tak czy owak głównych przedsiębiorstw włoskich posiadających łączny udział w rynku wynoszący 80%; d) co najmniej dwa ważne przedsiębiorstwa będące stronami kartelu prowadziły także działalność w charakterze producentów przynajmniej na jednym innym rynku geograficznym prętów zbrojeniowych; e) kartel charakteryzował się także tym, że miał na celu – jako środek równoważny z czasowym i uzgodnionym ograniczeniem produkcji – uzgodniony wywóz poza terytorium włoskie; oraz f) udział Włoch w wymianie międzywspólnotowej wahał się między 32,5% w 1989 r. a 18,1% w 2000 r., przy czym minimalny udział wynosił 13,4% w 1998 r. Skarżąca nie kwestionuje wymienionych powyżej okoliczności.

190    W pierwszej kolejności, mając na uwadze orzecznictwo przytoczone w pkt 188 powyżej, nie można uwzględnić argumentu skarżącej opartego na okoliczności, iż właściwy rynek geograficzny w niniejszym przypadku składał się wyłącznie z terytorium włoskiego.

191    W drugiej kolejności skarżąca utrzymuje, że nie istnieje żaden dowód na to, iż ona sama i inne spółki będące adresatami zaskarżonej decyzji dyskutowały na temat cen stosowanych w innych państwach członkowskich ani na to, że nadzorowały one zachowanie konkurentów za granicą lub wywierały na nich presję antykonkurencyjną. Taki argument jest jednak bez znaczenia, jako że z uwagi na to, iż pojęcie wpływu na handel obejmuje potencjalne skutki, nie jest decydujące to, czy przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu przyjmują środki mające służyć ich ochronie przed konkurentami z innych państw członkowskich (zob. pkt 79 i 80 wytycznych dotyczących pojęcia wpływu na handel zawartego w art. 81 [WE] i 82 [WE]).

192    W trzeciej kolejności skarżąca twierdzi, że istnienie rzeczywistej lub potencjalnej szkody zależy także od występowania naturalnych barier dla wymiany handlowej na rynku. W niniejszym przypadku bariery takie tworzy nadzwyczaj niski potencjał handlowy prętów zbrojeniowych z powodu różnych norm homologacyjnych. Wybór przedsiębiorstw zagranicznych, by nie podejmować działalności gospodarczej we Włoszech, wynika zatem zdaniem skarżącej z krajowego charakteru rynków, a nie z praktyki antykonkurencyjnej. W tym względzie należy uznać – jak uczyniła to Komisja – że różnorodność przepisów w zakresie homologacji nie mogła stanowić wystarczającej bariery do wykluczenia potencjalnej szkody, ponieważ mimo tej różnorodności poziom wywozów z Włoch i wpływ wywozów w stosunku do wszystkich dostaw były znaczące w rozważanym okresie.

193    W czwartej kolejności skarżąca podnosi, że zawarte w motywach 375 i nast. zaskarżonej decyzji twierdzenie Komisji, iż miejsce miał uzgodniony wywóz poza terytorium włoskie, należy powiązać z twierdzeniem figurującym w motywie 183 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym państwa członkowskie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali nie były ujęte w uzgodnionych wywozach. Takie twierdzenie, nawet przy założeniu, że zostanie ono udowodnione, nie może jednak – zważywszy na wszystkie okoliczności przypomniane w pkt 189 powyżej – wykazać ewentualnego braku wpływu na handel między państwami członkowskimi.

194    W piątej kolejności uwaga skarżącej dotycząca faktu, że w momencie wydania decyzji zmieniającej traktat FUE już obowiązywał, jako że art. 101 ust. 1 TFUE ma jedynie na celu karanie karteli, które mogą wpłynąć na handel między państwami członkowskimi, jest nieistotna dla niniejszej sprawy, gdyż treść art. 81 ust. 1 WE jest identyczna z treścią art. 101 ust. 1 TFUE.

195    Z całości powyższych rozważań wynika, że uznając, iż w niniejszym przypadku zastosowanie art. 81 ust. 1 WE nie jest bardziej korzystne niż zastosowanie art. 65 ust. 1 EWWiS, Komisja nie dopuściła się żadnego naruszenia prawa. Część drugą zarzutu trzeciego należy zatem oddalić.

196    Z powyższego wynika, że zarzut trzeci należy oddalić w całości.

 W przedmiocie zarzutu czwartego opartego na braku dowodów i na błędnym zastosowaniu prawa materialnego

197    Skarżąca utrzymuje, że Komisja naruszyła art. 65 ust. 1 EWWiS, przypisując jej naruszenie za pośrednictwem jednego przedsiębiorstwa Lucchini-SP za cały okres naruszenia, czyli od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r. W jej opinii Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, nie rozróżniając w odniesieniu do utworzenia jednostki gospodarczej trzech okresów naruszenia, czyli najpierw okresu od 6 grudnia 1989 r. do 5 marca 1991 r., następnie okresu od 5 marca 1991 r. do 31 października 1997 r. oraz wreszcie okresu od października 1997 r. do 27 czerwca 2000 r. Komisja nie ustaliła także prawidłowo „stosunku następstwa prawnego” między pierwszą Siderpotenzą, Lucchini Siderurgica, SP i skarżącą.

198    Na wstępie należy przypomnieć, że prawo konkurencji Unii dotyczy działalności przedsiębiorstw, a pojęcie przedsiębiorstwa obejmuje każdy podmiot wykonujący działalność gospodarczą, niezależnie od jego statusu prawnego i sposobu jego finansowania (wyroki: z dnia 11 grudnia 2007 r., ETI i in., C‑280/06, Zb.Orz., EU:C:2007:775, pkt 38; z dnia 10 września 2009 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑97/08 P, Zb.Orz., EU:C:2009:536, pkt 54, 55; ww. w pkt 77 wyrok Elf Aquitaine/Komisja, EU:C:2011:620, pkt 53).

199    Sąd Unii Europejskiej wyjaśnił też, że pojęcie przedsiębiorstwa w tym kontekście należy rozumieć jako oznaczające jednostkę gospodarczą, nawet jeśli z prawnego punktu widzenia jednostka ta składa się z kilku osób fizycznych lub prawnych (wyroki: z dnia 14 grudnia 2006 r., Confederación Española de Empresarios de Estaciones de Servicio, C‑217/05, Zb.Orz., EU:C:2006:784, pkt 40; ww. w pkt 77 wyrok Elf Aquitaine/Komisja, EU:C:2011:620, pkt 53).

200    Sąd Unii podkreślił zatem, iż w celu stosowania reguł konkurencji formalna rozdzielność dwóch spółek, wynikająca z ich odrębnej osobowości prawnej, nie ma charakteru rozstrzygającego, gdyż decydujące jest to, czy zachowują się one w jednolity sposób na rynku. Może się zatem okazać niezbędne ustalenie, czy dwie spółki o odrębnych osobowościach prawnych tworzą jedno i to samo przedsiębiorstwo lub jednostkę gospodarczą, która przejawia jednolite zachowanie na rynku, lub należą do takiego przedsiębiorstwa lub jednostki gospodarczej (wyroki: z dnia 14 lipca 1972 r., Imperial Chemical Industries/Komisja, 48/69, Rec., EU:C:1972:70, pkt 140; z dnia 15 września 2005 r., DaimlerChrysler/Komisja, T‑325/01, Zb.Orz., EU:T:2005:322, pkt 85).

201    Jeżeli taki podmiot gospodarczy naruszy reguły konkurencji, zgodnie z zasadą odpowiedzialności osobistej ponosi on odpowiedzialność za to naruszenie (zob. ww. w pkt 198 wyroki: ETI i in., EU:C:2007:775, pkt 39; Akzo Nobel i in./Komisja, EU:C:2009:536, pkt 56; ww. w pkt 77 wyrok Elf Aquitaine/Komisja, EU:C:2011:620, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

202    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem osoba fizyczna lub prawna, która kierowała danym przedsiębiorstwem w chwili popełnienia naruszenia, powinna co do zasady za nie odpowiadać, nawet jeżeli w momencie wydania decyzji stwierdzającej naruszenie nie ponosiła już odpowiedzialności za prowadzenie przedsiębiorstwa (wyroki: z dnia 16 listopada 2000 r., KNP BT/Komisja, C‑248/98 P, Rec., EU:C:2000:625, pkt 71; Cascades/Komisja, C‑279/98 P, Rec., EU:C:2000:626, pkt 78; Stora Kopparbergs Bergslags/Komisja, C‑286/98 P, Rec., EU:C:2000:630, pkt 37; ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 143).

203    W odniesieniu do kwestii, w jakich okolicznościach dany podmiot, który nie popełnił naruszenia, może jednak zostać ukarany za jego popełnienie, Trybunał wyjaśnił już, że taka sytuacja może mieć miejsce wówczas, gdy podmiot popełniający naruszenie przestał istnieć pod względem prawnym lub gospodarczym, ponieważ sankcja nałożona na przedsiębiorstwo, które nie wykonuje już działalności gospodarczej, mogłaby być pozbawiona skutku odstraszającego (ww. w pkt 198 wyrok ETI i in., EU:C:2007:775, pkt 40; ww. w pkt 130 wyrok ThyssenKrupp Nirosta/Komisja, EU:C:2011:191, pkt 144).

204    Następnie należy podkreślić, że gdyby nie przewidziano innej możliwości nałożenia sankcji na inny podmiot niż ten, który popełnił naruszenie, przedsiębiorstwa mogłyby unikać sankcji poprzez zwykłą zmianę ich tożsamości w drodze restrukturyzacji, zbycia lub innych zmian prawnych czy organizacyjnych. Zagrażałoby to bowiem celowi polegającemu na zwalczaniu zachowań sprzecznych z regułami konkurencji i zapobieganiu ich powtarzaniu się za pomocą sankcji o skutku odstraszającym (zob. ww. w pkt 198 wyrok ETI i in., EU:C:2007:775, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

205    A zatem z jednej strony w przypadku gdy między momentem, w którym zostało popełnione naruszenie, a momentem, w którym dane przedsiębiorstwo ma za nie ponieść odpowiedzialność, osoba odpowiedzialna za prowadzenie tego przedsiębiorstwa przestała istnieć pod względem prawnym, należy w pierwszej kolejności zlokalizować całość składników majątkowych i osobowych, które miały udział w popełnieniu naruszenia, aby w drugiej kolejności zidentyfikować osobę, która stała się odpowiedzialna za prowadzenie tej całości, aby uniknąć sytuacji, w której z powodu zniknięcia osoby odpowiedzialnej za jego prowadzenie w momencie popełnienia naruszenia przedsiębiorstwo mogłoby nie ponieść odpowiedzialności za to naruszenie (wyrok z dnia 20 kwietnia 1999 r., Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94, Rec., EU:T:1999:80, pkt 953; zob. także podobnie wyrok z dnia 16 listopada 2000 r., SCA Holding/Komisja, C‑297/98 P, Rec., EU:C:2000:633, pkt 27).

206    Z drugiej strony w przypadku przeniesienia całości lub części działalności gospodarczej z jednego podmiotu prawnego do innego odpowiedzialność za naruszenie popełnione przez podmiot pierwotnie prowadzący działalność w danej dziedzinie może zostać przypisana nowemu podmiotowi wykonującemu tę działalność, jeżeli do celów stosowania reguł konkurencji podmioty te stanowią jedną i tę samą jednostkę gospodarczą, nawet wówczas, gdy podmiot, który pierwotnie ją prowadził, nadal istnieje jako podmiot prawny (zob. podobnie ww. w pkt 165 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 354–359; wyrok z dnia 27 września 2006 r., Jungbunzlauer/Komisja, T‑43/02, Zb.Orz., EU:T:2006:270, pkt 131–133; ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 109).

207    Takie nałożenie sankcji jest dopuszczalne w szczególności w przypadku, gdy wspomniane podmioty znajdowały się pod kontrolą tej samej osoby i, z uwagi na ścisłe związki pomiędzy nimi pod względem gospodarczym i organizacyjnym, stosowały zasadniczo jednakowe wytyczne gospodarcze. Dotyczy to zwłaszcza restrukturyzacji w ramach jednej grupy przedsiębiorstw, w których pierwotny podmiot prowadzący przedsiębiorstwo niekoniecznie przestaje istnieć z prawnego punktu widzenia, ale nie wykonuje już znaczącej działalności gospodarczej na rynku objętym kartelem. Jeżeli bowiem istnieje powiązanie strukturalne pomiędzy pierwotnym i nowym podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo uczestniczące w kartelu, zainteresowane podmioty mogą uniknąć – w sposób zamierzony lub niezamierzony – odpowiedzialności wynikającej z prawa kartelowego dzięki pozostającym w ich dyspozycji możliwościom konfiguracji prawnych (zob. ww. w pkt 131 wyrok ArcelorMittal Luxembourg i in./Komisja, EU:T:2009:90, pkt 110 i przytoczone tam orzecznictwo).

208    Omawiany obecnie zarzut należy właśnie zbadać w świetle powyższych rozważań.

209    W pierwszej kolejności skarżąca utrzymuje, że w okresie od 6 grudnia 1989 r. do 5 marca 1991 r. pierwsza Siderpotenza była kontrolowana przez Leali. Lucchini, początkowo mniejszościowy akcjonariusz, a następnie akcjonariusz posiadający 50% (pozostałe 50% należało do Leali), nie była włączona w ogólne kierownictwo pierwszej Siderpotenzy ani w zarządzanie handlowe tą spółką, które to czynności były powierzone Leali. W przeciwieństwie do Leali Lucchini nie produkowała prętów zbrojeniowych i nie dysponowała żadnym know-how ani żadnym udziałem w rynku w tym sektorze. Ogólny zarząd i zarządzanie częścią handlową były powierzone jednej osobie związanej z Leali. Wreszcie pierwsza Siderpotenza nigdy nie została objęta skonsolidowanym sprawozdaniem rocznym Leali.

210    Jak Komisja wskazała w motywie 541 i przypisie nr 592 w zaskarżonej decyzji, przypisanie Lucchini Siderurgica i Lucchini działań pierwszej Siderpotenzy opiera się na następstwie prawnym między pierwszą Siderpotenzą z jednej strony a Lucchini Siderurgica i Lucchini z drugiej strony. Argument skarżącej jest zatem oparty na błędnym założeniu, jakoby Komisja uznała, że sprawowała ona rzeczywistą kontrolę nad pierwszą Siderpotenzą.

211    W świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 205 powyżej oraz z uwagi na okoliczność, że skarżąca nie kwestionuje, iż całość składników majątkowych i osobowych pierwszej Siderpotenzy była wykorzystywana przez Lucchini Siderurgica od momentu przejęcia tej pierwszej przez drugą w dniu 5 marca 1991 r., Komisja słusznie uznała, że Lucchini Siderurgica była następcą prawnym pierwszej Siderpotenzy.

212    Argument skarżącej, sformułowany w replice, zgodnie z którym Komisja, czyniąc to, naruszyła zasadę odpowiedzialności osobistej, nie zasługuje na uwzględnienie. Ze stwierdzeń Komisji wynika bowiem, że w okresie wskazanym w pkt 209 powyżej pierwsza Siderpotenza była sprawcą spornego naruszenia. W tym względzie choć prawdą jest, że okoliczność, iż spółka zależna ma odrębną osobowość prawną, nie wystarcza do wykluczenia możliwości przypisania jej zachowania spółce dominującej, Trybunał orzekł jednak, że Komisja nie może być co do zasady zobowiązana do dokonania takiej weryfikacji, zanim będzie mogła rozważyć wystąpienie przeciwko przedsiębiorstwu będącemu sprawcą naruszenia, nawet jeżeli przedsiębiorstwo to zmieniło się jako podmiot prawny. Zasada odpowiedzialności osobistej w żaden sposób nie stoi bowiem na przeszkodzie temu, aby Komisja rozważyła najpierw nałożenie sankcji na tę ostatnią, zanim zbada, czy ewentualnie naruszenie może zostać przypisane spółce dominującej. W przeciwnym razie dochodzenia prowadzone przez Komisję byłyby znacznie utrudnione wskutek konieczności ustalenia, w każdym przypadku zmiany w kontroli przedsiębiorstwa, w jakim zakresie działania tego przedsiębiorstwa mogą zostać przypisane dawnej spółce dominującej (ww. w pkt 186 wyrok Erste Group Bank i in./Komisja, EU:C:2009:576, pkt 81, 82).

213    Jako że Komisja mogła zgodnie z prawem ukarać pierwszą Siderpotenzę za jej sporne zachowania i przypisać odpowiedzialność Lucchini Siderurgica jako następcy prawnemu pierwszej Siderpotenzy, Komisja nie miała obowiązku ustalić, czy zachowanie pierwszej Siderpotenzy mogło zostać przypisane Leali. Argumentacja skarżącej dotycząca rzeczywistej kontroli Leali nad pierwszą Siderpotenzą jest w związku z tym nieistotna dla sprawy (zob. podobnie ww. w pkt 186 wyrok Erste Group Bank i in./Komisja, EU:C:2009:576, pkt 85).

214    W drugiej kolejności, jeśli chodzi o okres od 5 marca 1991 r., daty przejęcia pierwszej Siderpotenzy przez Lucchini Siderurgica, do 31 października 1997 r., daty sprzedaży przez Lucchini Siderurgica działu „pręty zbrojeniowe” na rzecz nowej Siderpotenzy, skarżąca przyznaje, że była większościowym akcjonariuszem Lucchini Siderurgica. Niemniej kwestionuje ona, że taki status może uzasadniać jakiekolwiek domniemanie odpowiedzialności.

215    Należy podkreślić, że – jak wynika z motywu 540 zaskarżonej decyzji – w celu przypisania skarżącej odpowiedzialności za zachowania Lucchini Siderurgica Komisja nie oparła się na jakimkolwiek domniemaniu kontroli skarżącej nad Lucchini Siderurgica w latach 1991–1997, lecz na zasadzie następstwa prawnego w jej postaci przypomnianej w pkt 205 powyżej. I tak, w motywie 541 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że oczywiste jest, iż Lucchini Siderurgica była następcą prawnym pierwszej Siderpotenzy w wyniku połączenia poprzez przejęcie w dniu 5 marca 1991 r. i że Lucchini w ten sam sposób była następcą prawnym Lucchini Siderurgica w wyniku połączenia poprzez przejęcie w dniu 1 grudnia 1998 r. Komisja dodała, że kapitał rzeczowy i ludzki związany z fabryką w Potenzy i zarządzany przez Lucchini Siderurgica został przeniesiony w ramach grupy na nową Siderpotenzę po jej utworzeniu w 1997 r. (zob. także pkt 28–31 powyżej). Jako że Komisja nie oparła się na podnoszonym domniemaniu odpowiedzialności, które miałoby wynikać z faktu, że Lucchini była większościowym akcjonariuszem Lucchini Siderurgica, argument skarżącej jest także nieistotny dla sprawy. Identyczny wniosek narzuca się również w odniesieniu do argumentu skarżącej, jakoby umowa zlecenia z dnia 2 stycznia 1998 r. nie stanowiła dowodu na istnienie powiązania strukturalnego między Lucchini a SP w latach 1991–1997.

216    Ponadto w ramach argumentów, które sformułowała ona w odniesieniu do okresu od 5 marca 1991 r. do 31 października 1997 r., skarżąca twierdziła również, że – wbrew temu, co twierdzi Komisja w motywie 540 zaskarżonej decyzji – jej odpowiedzialności solidarnej z SP nie można wywodzić z faktu, iż rodzina Lucchini posiadała udziały w kapitale obu spółek. Skarżąca dysponuje w tym względzie dowodami umożliwiającymi w jej mniemaniu odrzucenie „przybliżonej” listy, która miałaby figurować w motywie 538 zaskarżonej decyzji. Jako że okoliczności wymienione we wskazanym motywie mają na celu udowodnienie istnienia jednostki gospodarczej złożonej ze skarżącej i nowej Siderpotenzy, która została utworzona dopiero w 1997 r., zostaną one zbadane poniżej.

217    W trzeciej kolejności skarżąca utrzymuje, że jeśli chodzi o okres od października 1997 r. do 27 czerwca 2000 r., okoliczność, iż akcje nowej Siderpotenzy należały do Lucchini Siderurgica (aż do momentu przejęcia przez nią tej ostatniej), ona sama i inne spółki rodziny Lucchini, jak też fakt, że niektóre opłaty dotyczące zabezpieczenia socjalnego były wspólne, nie stanowią wystarczających poszlak, aby móc wykazać istnienie jednostki gospodarczej złożonej z niej i SP.

218    W powyższym względzie należy przypomnieć, że w celu przyjęcia odpowiedzialności solidarnej skarżącej i SP w odniesieniu do okresu określonego w pkt 217 powyżej Komisja powołała się w szczególności w motywie 238 zaskarżonej decyzji na następujące okoliczności:

–        posiadanie przez rodzinę Lucchini kapitału SP i Lucchini;

–        istnienie wielu przypadków, w których te same osoby zajmowały ważne stanowiska w Lucchini i SP;

–        istnienie umowy zlecenia, na którego podstawie SP zobowiązała się między innymi do przestrzegania w umowach sprzedaży z klientami warunków dotyczących ilości, cen i terminów płatności ustalonych przez Lucchini z samymi klientami;

–        fakt, że zmiany organizacyjne dotyczące segmentu działalności związanego z prętami zbrojeniowymi, o których to zmianach postanowiono w listopadzie 1999 r., zostały sformalizowane w komunikacie dyrektora handlowego Lucchini skierowanym do ówczesnego wiceprezesa (a obecnie prezesa) Lucchini;

–        fakt, że faktura z restauracji z dnia 9 marca 1999 r., gdzie odbyło się spotkanie właścicieli, w którym uczestniczył dyrektor handlowy Lucchini, została wystawiona na Lucchini i uwzględniona w nocie obciążającej w sprawie kosztów skierowanej przez tego dyrektora do Lucchini;

–        sporządzanie – pod nadzorem osób odpowiedzialnych z Lucchini – sprawozdań miesięcznych („Area 20”) dotyczących prętów zbrojeniowych;

–        dokument wewnętrzny Lucchini z dnia 28 lutego 2000 r. dotyczący „hipotezy reorganizacji włoskiego rynku prętów zbrojeniowych”, w której Lucchini została wymieniona wśród producentów prętów zbrojeniowych;

–        fakt, że jeden z adresatów różnych komunikatów lub z uczestników różnych spotkań dotyczących prętów zbrojeniowych w okresie od listopada 1997 r. do 2000 r. był dyrektorem handlowym Lucchini;

–        następujące twierdzenie, które znajdowało się w dniu 9 listopada 2000 r. na stronie internetowej Lucchini w części „Pręty zbrojeniowe”: „Siderpotenza, zakład grupy Lucchini, produkuje pręty zbrojeniowe”.

219    Po pierwsze, skarżąca przypomina, że kontrola nad akcjami rodziny Lucchini nie jest wystarczającym dowodem na istnienie jednostki gospodarczej złożonej z niej samej i SP. Twierdzi, iż nigdy nie posiadała większościowego udziału w SP i że akcjonariat obu spółek był różny.

220    Przede wszystkim – jak Komisja podniosła w motywie 540 zaskarżonej decyzji – „niniejsza sprawa charakteryzuje się tym, że przez cały okres naruszenia nie istniała bezpośrednia kontrola akcjonariuszy między Lucchini […] i [nową] Siderpotenzą […], lecz wspólna kontrola akcjonariuszy obu spółek ze strony rodziny Lucchini”.

221    Następnie należy stwierdzić, że skarżąca nie podważa istnienia w rozpatrywanym okresie kontroli sprawowanej nad nią i Siderpotenzą bezpośrednio lub pośrednio przez osoby fizyczne i prawne należące do rodziny Lucchini, lecz poprzestaje na twierdzeniu, iż jej akcjonariat i akcjonariat Siderpotenzy nie pokrywały się. Co więcej, istnienie kontroli kapitału zakładowego obu spółek przez osoby fizyczne i prawne należące do rodziny Lucchini potwierdza dokument przedłożony przez samą skarżącą.

222    Po drugie, skarżąca utrzymuje, że istnienie wielu przypadków, w których te same osoby zajmowały ważne stanowiska w obu spółkach, także nie stanowi takiego dowodu, gdyż taka sytuacja jest typowa dla każdej grupy spółek i stanowi wyłącznie naturalną konsekwencję przynależności do tej samej grupy spółek.

223    Należy stwierdzić, że Komisja – która sama przypomniała w motywie 540 zaskarżonej decyzji, iż sam fakt, że kapitał zakładowy dwóch odrębnych spółek handlowych należy do tej samej osoby lub do tej samej rodziny nie wystarcza do wykazania, że te dwie spółki tworzą razem jedną jednostkę gospodarczą – słusznie uznała, że istnienie takiej jednostki gospodarczej może wynikać z całokształtu okoliczności.

224    Wśród takich okoliczności może figurować to, że niektóre osoby pełniły obowiązki zarówno w SP, jak i w Lucchini. Z orzecznictwa wynika bowiem, że zajmowanie kluczowych stanowisk w organach zarządzających różnych spółek stanowi okoliczność, którą należy uwzględnić do celów wykazania istnienia jednostki gospodarczej złożonej z tychże spółek (wyrok z dnia 28 czerwca 2005 r., Dansk Rørindustri i in./Komisja, C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C‑205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P, Zb.Orz., EU:C:2005:408, pkt 119, 120). W niniejszym przypadku skarżąca nie kwestionuje, że te same osoby zajmowały ważne stanowiska w jej spółce i w SP oraz że te same osoby uczestniczyły w spotkaniach w ramach kartelu (motywy 538–540 zaskarżonej decyzji). Podnoszone przez skarżącą okoliczności, że dane osoby pełniły także funkcje w innych spółkach grupy Lucchini i że skarżąca nie mianowała ich bezpośrednio, nie są w stanie podważyć tego wniosku.

225    Po trzecie, okoliczność, że Lucchini nie produkowała prętów zbrojeniowych, jest także pozbawiona znaczenia, gdyż w przypadku osoby prawnej fakt, czy produkuje ona sama towar będący przedmiotem kartelu, nie jest decydujący do celów przypisania zachowań stanowiących naruszenie art. 65 EWWiS. Ważne jest bowiem, by dana osoba prawna prowadziła działalność w rozumieniu art. 80 EWWiS. Nawet jeśli skarżąca nie produkowała bezpośrednio prętów zbrojeniowych, gdyż działalność ta została powierzona w ramach grupy nowej Siderpotenzie, bezsporne jest, iż to ona wprowadzała je do obrotu.

226    Po czwarte, z pisma skierowanego przez Lucchini do Komisja w dniu 7 maja 2002 r. wynika, że spółka ta nie udzieliła żadnej instrukcji osobom, które pracowały dla SP, dotyczącej działalności tej ostatniej. Temu twierdzeniu przeczą jednak postanowienia umowy zlecenia zawartej między skarżącą a nową Siderpotenzą, która to umowa przewidywała, że ta ostatnia zobowiązuje się do składania zamówień zgodnych z warunkami ustalonymi przez skarżącą z klientami i dostawcami.

227    Po piąte, skarżąca twierdzi, że odniesienie do adresowanych do niej faktur i zwrotów kosztów nie stanowi dowodu istnienia jednostki gospodarczej, gdyż były one przypisywane na koniec każdego roku, jak wszystkie inne faktury, różnym spółkom odniesienia wewnątrz grupy. Taki argument także należy oddalić. Poza faktem, że nota obciążeniowa datowana na dzień 31 marca 1999 r. w oczywisty sposób nie stanowi zwykłego przypisania kosztów na koniec roku, taka nota, która dotyczy przypisania Lucchini kosztów za spotkanie uczestników kartelu w dniu 9 marca 1999 r. (motyw 261 tiret drugie, motyw 538 tiret ósme zaskarżonej decyzji), służy udowodnieniu wraz z innymi dowodami zebranymi przez Komisję udziału Lucchini w zarządzaniu polityką marketingową prętów zbrojeniowych.

228    Po szóste, skarżąca twierdzi, że umowa zlecenia z dnia 2 stycznia 1998 r. – zawarta na okres roku i w milczący sposób odnawiana wraz z równoległą umową o świadczenie usług na kolejne lata – nie jest decydująca do zakwalifikowania jej wraz z SP jako jednej jednostki gospodarczej. W odniesieniu do umowy o świadczenie usług należy zaznaczyć, że grupa Lucchini dostarczała, za pośrednictwem spółki Lucchini Servizi Srl, te same usługi innym spółkom związanym z grupą, przy czym jednak nie należało z tego względu uznać, że stanowiła ona jedno przedsiębiorstwo z tymi spółkami.

229    W powyższym względzie należy najpierw wskazać, że umowa zlecenia i umowa o świadczenie usług zostały podpisane w dniu 3 listopada 1997 r. na rok 1997 i odnowione na piśmie w dniu 2 stycznia 1998 r. na rok 1998. Nie ulega także wątpliwości, iż były one następnie przedłużane w milczący sposób.

230    Następnie należy zauważyć, że z treści powyższych umów wynika, iż nowa Siderpotenza była odpowiedzialna tylko za produkcję w sensie technicznym i nie ustalała w autonomiczny sposób swojego zachowania na rynku. I tak, na podstawie art. 2 ust. 4 umowy zlecenia nowa Siderpotenza zobowiązała się do „składania zamówień zgodnie z warunkami umownymi ustalonymi przez zleceniodawcę [Lucchini] z dostawcami i klientami (ilość, ceny i terminy płatności)”. Umowy te nie stanowią zatem dowodu strukturalnej niezależności SP i skarżącej, lecz wręcz przeciwnie, mogą stanowić dowody na to, że te dwie spółki tworzą jednostkę gospodarczą. Okoliczność, iż grupa Lucchini dostarczała, za pośrednictwem spółki Lucchini Servizi, te same usługi innym spółkom związanym z grupą, nie jest w stanie podważyć tego wniosku. Wobec tego argumentacja skarżącej w tym przedmiocie nie zasługuje na uwzględnienie.

231    W powyższym względzie twierdzenie, że SP była spółką całkowicie autonomiczną z punktu widzenia produkcji i wyposażoną we własną organizację, która posługiwała się Lucchini Siderurgica i skarżącą wyłącznie w celu uzyskania, w zamian za zapłatę, szeregu usług administracyjnych i z zakresu zarządzania, i która korzystała z usług Lucchini Siderurgica w celu dystrybucji swoich produktów tylko w początkowej fazie swojej działalności, nie jest wiarygodne.

232    Po siódme, skarżąca wymienia wiele innych okoliczności, których Komisja nie uwzględniła w jej mniemaniu w zaskarżonej decyzji.

233    Przede wszystkim należy zauważyć, że grupa Lucchini była podzielona na sektory produktów charakteryzujące się silną autonomią. Twierdzenie to nie jest jednak w stanie wykazać braku istnienia jednostki gospodarczej złożonej z Lucchini i SP, zwłaszcza z uwagi na postanowienia umowy zlecenia między tymi spółkami. Ponadto skarżąca, za pośrednictwem sprawozdań miesięcznych w ramach grupy, była informowana o działalności w sektorze prętów zbrojeniowych.

234    Następnie należy zaznaczyć, iż okoliczności, że znak towarowy dla prętów zbrojeniowych został zgłoszony w imieniu Siderpotenzy, a nie w imieniu Lucchini, oraz że kod oznakowania narzucony w obowiązujących przepisach prawnych odnosił się wyłącznie do Siderpotenzy, nie są w stanie wykazać braku jednostki gospodarczej złożonej z tych dwóch spółek, lecz wręcz przeciwnie, potwierdzają ocenę, zgodnie z którą Siderpotenza była odpowiedzialna tylko za produkcję w sensie technicznym.

235    Wreszcie należy wskazać, że – jak wynika z orzecznictwa – fakt, iż skarżąca i SP były reprezentowane w trakcie postępowania administracyjnego i sądowego przez różnych adwokatów, którzy zdecydowali o swojej linii obrony w niezależny sposób, nie może podważyć istnienia jednostki gospodarczej złożonej z tych dwóch spółek (zob. podobnie wyrok z dnia 13 lipca 2011 r., ThyssenKrupp Liften Ascenseurs/Komisja, T‑144/07, od T‑147/07 do T‑150/07 i T‑154/07, Zb.Orz., EU:T:2011:364, pkt 98 i przytoczone tam orzecznictwo).

236    Po ósme – jak słusznie podkreśla Komisja – brak rzeczywistej autonomii nowej Siderpotenzy w stosunku do Lucchini zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz grupy wynika z wielu innych danych zawartych w aktach sprawy. I tak, przykładowo Lucchini była postrzegana jako punkt kontaktowy dla stosunków między konkurentami w ramach kartelu, do którego to punktu były wysyłane zaproszenia na spotkania antykonkurencyjne oraz korespondencja dotycząca porozumień (zob. w szczególności motywy 217, 220, 221–226, 228, 229, 232, 233, 241, 242, 258, 261, 262, 271, 277, 289, 299, 304 zaskarżonej decyzji. Ponadto na liście członków Federacciai z roku 2000 Lucchini i nowa Siderpotenza mają ten sam adres oraz te same numery telefonu i faksu. W tym względzie w swojej replice skarżąca twierdzi, nie popierając jednak niczym innym swoich słów, że wnioskowi temu przeczą „inne dokumenty będące wyciągami z dwóch CD-ROM-ów załączonych do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów […], których kopia jest zawarta w załącznikach C.7, C.15-C.34 […] których treść została opisana najbardziej szczegółowo w tabeli 3 załącznika C.3”. Niemniej należy stwierdzić, że załączniki wskazane przez skarżącą, podobnie jak uwagi przytoczone powyżej, zostały uznane za niedopuszczalne (zob. pkt 66–68 powyżej).

237    W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić zarzut czwarty.

3.     W przedmiocie żądań zmierzających do uzyskania obniżenia kwoty grzywny

 Uwagi wstępne

238    Należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania w odniesieniu do metody obliczania grzywien. Owa metoda, określona w wytycznych z 1998 r., obejmuje różne elementy cechujące się elastycznością umożliwiające Komisji skorzystanie z przysługującego jej uznania w sposób zgodny z przepisami art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 (zob. podobnie ww. w pkt 164 wyrok Papierfabrik August Koehler i in./Komisja, EU:C:2009:500, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo).

239    Wagę naruszeń prawa konkurencji Unii należy ustalić na podstawie licznych okoliczności, do których należą szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszające działanie grzywien, przy czym nie ma potrzeby ustalania wiążącej lub wyczerpującej listy kryteriów, które należy obowiązkowo uwzględnić (wyroki: z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie C‑510/06 P Archer Daniels Midland/Komisja, Zb.Orz., EU:C:2009:166, pkt 72; ww. w pkt 164 wyrok w sprawie Prym i Prym Consumer/Komisja, EU:C:2009:505, pkt 54).

240    Jak wskazano w pkt 33 powyżej, Komisja ustaliła w niniejszej sprawie kwotę grzywien, stosując metodę zdefiniowaną w wytycznych z 1998 r.

241    Wytycznych z 1998 r. nie można uznać za normę prawną, której w każdym razie musi przestrzegać administracja, lecz za normę postępowania, która stanowi pewną wskazówkę dla praktyki administracyjnej i od której administracja nie może odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które byłyby zgodne z zasadą równego traktowania (zob. ww. w pkt 224 wyrok Dansk Rørindustri i in./Komisja, EU:C:2005:408, pkt 209 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok z dnia 8 października 2008 r., Carbone-Lorraine/Komisja, T‑73/04, Zb.Orz., EU:T:2008:416, pkt 70).

242    Przyjmując takie normy postępowania i ogłaszając poprzez publikację, że będzie je stosować od tej pory do przypadków w nich przewidzianych, Komisja sama sobie wyznacza granice uznania i nie może odejść od tych norm bez narażania się w danym przypadku na sankcję za naruszenie ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań (zob. ww. w pkt 224 wyrok Dansk Rørindustri i in./Komisja, EU:C:2005:408, pkt 211 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. w pkt 241 wyrok w sprawie Carbone-Lorraine/Komisja, EU:T:2008:416, pkt 71).

243    Ponadto wytyczne z 1998 r. określają w sposób generalny i abstrakcyjny metodologię, jaką narzuciła sobie Komisja do celów ustalania kwoty grzywien, i zapewniają w konsekwencji przedsiębiorstwom pewność prawa (ww. w pkt 224 wyrok w sprawie Dansk Rørindustri i in./Komisja, EU:C:2005:408, pkt 211, 213).

244    W myśl wytycznych z 1998 r. metodologia mająca zastosowanie do kwoty grzywny opiera się na ustaleniu kwoty podstawowej, którą podwyższa się w celu uwzględnienia okoliczności obciążających oraz obniża się w celu uwzględnienia okoliczności łagodzących.

245    Zgodnie z pkt 1 wytycznych z 1998 r. kwotę podstawową ustala się na podstawie wagi i czasu trwania naruszenia.

246    Jeżeli chodzi o ocenę wagi naruszenia, pkt 1A akapity pierwszy i drugi wytycznych z 1998 r. stanowi, co następuje:

„Przy ocenie wagi naruszenia należy wziąć pod uwagę jego charakter, rzeczywisty wpływ na rynek, tam gdzie może to być zmierzone oraz rozmiar właściwego rynku geograficznego. Naruszenia będą więc zaliczane do jednej z trzech kategorii: naruszeń o małym znaczeniu, poważnych naruszeń oraz bardzo poważnych naruszeń”.

247    Z wytycznych z 1998 r. wynika, że naruszenia o małym znaczeniu mogą przykładowo polegać na „restrykcj[ach] handlow[ch], zwykle o charakterze wertykalnym, ale o ograniczonym wpływie na rynek i mające wpływ jedynie na stosunkowo ograniczoną, chociaż znaczną część rynku Wspólnoty [ograniczeniach, najczęściej wertykalnych, mających na celu ograniczenie wymiany handlowej, lecz których wpływ na rynek pozostaje ograniczony, gdyż dotyczą one wprawdzie znacznej, lecz stosunkowo wąskiej części rynku wspólnotowego]” (pkt 1A akapit drugi tiret pierwsze wytycznych z 1998 r.). W kwestii poważnych naruszeń Komisja precyzuje, że „będą to najczęściej horyzontalne lub wertykalne ograniczenia tego samego typu co [naruszenia o małym znaczeniu], ale bardziej rygorystycznie stosowane, o większych skutkach rynkowych i wpływające na duże obszary wspólnego rynku [najczęściej chodzi o horyzontalne lub wertykalne ograniczenia tego samego rodzaju co w przypadku naruszeń o małym znaczeniu, ale bardziej rygorystycznie stosowane, których wpływ na rynek jest większy i które mogą wywołać skutki na dużych obszarach wspólnego rynku]”. Wskazuje ona także, że „może to być również nadużywanie pozycji dominującej” (pkt 1A akapit drugi tiret drugie wytycznych z 1998 r.). Co się tyczy naruszeń bardzo poważnych, Komisja wyjaśnia, że chodzi tu zasadniczo „ograniczenia horyzontalne, takie jak »kartele cenowe« i [kwoty] podział[u] rynk[ów], lub inne praktyki, które narażają na szwank prawidłowe funkcjonowanie jednolitego rynku [rynku wewnętrznego], takie jak podział krajowych rynków lub wyraźne [istotne] nadużywanie pozycji dominującej przez przedsiębiorstwa posiadające rzeczywisty monopol [quasi-monopol]” (pkt 1A akapit drugi tiret trzecie wytycznych z 1998 r.).

248    Komisja wyjaśnia także, że z jednej strony w obrębie każdej z tych kategorii, a w szczególności w przypadku poważnych i bardzo poważnych naruszeń, skala możliwych grzywien umożliwia potraktowanie przedsiębiorstw w zróżnicowany sposób w zależności od charakteru popełnionego naruszenia oraz z drugiej strony, że trzeba brać pod uwagę rzeczywiste ekonomiczne możliwości spowodowania przez sprawców naruszenia znaczących szkód innym podmiotom działającym na rynku, w szczególności konsumentom i ustalić wysokość grzywny na takim poziomie, który zapewnia jej wystarczająco odstraszający skutek (pkt 1A akapity trzeci i czwarty wytycznych z 1998 r.).

249    Zgodnie z wytycznymi z 1998 r. w przypadku „bardzo poważnych” naruszeń możliwa kwota wyjściowa grzywien wynosi ponad 20 mln EUR; w przypadku „poważnych” naruszeń kwota ta może wahać się między 1 i 20 mln EUR; zaś w przypadku naruszeń «o małym znaczeniu” możliwa kwota wyjściowa grzywien mieści się między 1000 a 1 mln EUR (pkt 1A akapit drugi tiret od pierwszego do trzeciego wytycznych z 1998 r.).

250    Jeśli chodzi o czas trwania naruszenia, zgodnie z pkt 1B wytycznych z 1998 r. należy rozróżnić:

–        naruszenia krótkotrwałe (zazwyczaj mniej niż rok), w odniesieniu do których nie przewidziano żadnego wzrostu kwoty grzywny;

–        naruszenia o średnim czasie trwania (zazwyczaj od jednego roku do pięciu lat), w których przypadku przewidziano wzrost do 50% kwoty ustalonej z tytułu wagi naruszenia;

–        naruszenia długotrwałe (zazwyczaj ponad pięć lat), w których przypadku przewidziano wzrost do 10% za każdy rok kwoty ustalonej z tytułu wagi naruszenia.

251    W powyższym względzie – jak Trybunał przypomniał w wyrokach z dnia 8 grudnia 2011 r.: KME Germany i in./Komisja (C‑389/10 P, EU:C:2011:816, pkt 129) i KME i in./Komisja (C‑272/09 P, EU:C:2011:810, pkt 102) – do sądu Unii należy przeprowadzenie kontroli legalności, której dokonuje na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę skarżącą na poparcie podniesionych zarzutów. W trakcie tej kontroli sąd nie może polegać na zakresie uznania, którym dysponuje Komisja, ani w odniesieniu do wyboru aspektów uwzględnionych w ramach stosowania kryteriów wymienionych w wytycznych, ani w odniesieniu do oceny tych aspektów, aby zrezygnować z przeprowadzenia pogłębionej kontroli faktycznej i prawnej.

252    Właśnie w świetle powyższych rozważań należy zbadać omawiany tu zarzut.

 W przedmiocie zarzutów niedopuszczalności podniesionych przez Komisję

253    Na wstępie należy orzec w przedmiocie zarzutów niedopuszczalności podniesionych przez Komisję, zgodnie z którymi skarżąca rozszerzyła w replice zakres swojego zarzutu piątego, formułując nowe zastrzeżenia co do nieproporcjonalnego charakteru kwoty grzywny wymierzonej z powodu zachowania SP i poprzedzających ją spółek oraz co do błędnego zastosowania podwyżki o 200% w celu odstraszenia. Zdaniem Komisji zastrzeżenia te są niedopuszczalne na podstawie art. 48 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem.

254    Należy zauważyć, że w skardze skarżąca rozwinęła cztery części na poparcie swojego zarzutu piątego, a mianowicie brak nałożenia symbolicznej grzywny, błędną ocenę wagi naruszenia, błędne zastosowanie podwyżki o 105% z powodu czasu trwania naruszenia oraz wreszcie brak uwzględnienia niektórych okoliczności łagodzących. Skarżąca nie sformułowała jednak zastrzeżenia opartego konkretnie na naruszeniu zasady proporcjonalności, gdyż takie naruszenie zostało podniesione mimochodem dopiero w replice.

255    Z jednej strony nieproporcjonalnego charakteru kwoty grzywny wymierzonej z powodu zachowania SP i poprzedzających ją spółek nie można uznać za rozwinięcie zarzutu podniesionego w skardze pozostające w ścisłym związku z tym zarzutem. Choć w swojej skardze skarżąca podkreśliła, że „jeśli chodzi o Siderpotenzę, obecnie SP SpA w likwidacji, niestosowanie uzgodnionych cen i przerw produkcyjnych, o których postanowiono podczas spotkań, nie zostało zbadane w odpowiedni sposób przez Komisję w celu ustalenia wagi naruszenia”, jednak takie zastrzeżenie dotyczyło tylko kwalifikacji naruszenia jako „bardzo poważnego”, a nie rzekomego nieproporcjonalnego i niesprawiedliwego charakteru kwoty grzywny «w świetle zachowania” oraz „pasywnej i marginalnej roli” SP, wspomnianego w replice. Zastrzeżenie to jest zatem niedopuszczalne. W każdym razie argumentacja skarżącej dotycząca zachowania SP nie figuruje w tekście repliki, lecz jest zasadniczo zawarta w tabeli załączonej do repliki i w 147 załącznikach, które zostały uznane za niedopuszczalne (zob. pkt 66, 68, 69 powyżej).

256    Z drugiej strony należy stwierdzić, że podnoszone błędne zastosowanie podwyżki o 200% w celu odstraszenia nie zostało podniesione w skardze i nie może zostać uznane za rozwinięcie zarzutu zawartego w skardze pozostające w ścisłym związku z takim zarzutem. Wobec tego zastrzeżenie to jest także niedopuszczalne.

 W przedmiocie błędnej oceny wagi naruszenia, braku uzasadnienia i braku dowodów

257    Skarżąca twierdzi, że Komisja nie zastosowała prawidłowo wytycznych z 1998 r. przy dokonywaniu oceny wagi naruszenia. Utrzymuje także, iż zaskarżona decyzja jest obarczona poważnym brakiem uzasadnienia i brakiem dowodów w tym zakresie.

258    W pierwszej kolejności w kwestii podnoszonego naruszenia obowiązku uzasadnienia dotyczącego obliczenia kwoty grzywien należy przypomnieć, że wytyczne z 1998 r. zawierają normy indykatywne w odniesieniu do elementów oceny, które Komisja uwzględnia przy ustalaniu wagi i czasu trwania naruszenia. W tych okolicznościach istotny wymóg formalny, jaki stanowi obowiązek uzasadnienia, jest spełniony, gdy Komisja w swej decyzji wskaże elementy oceny, które uwzględniła na podstawie swych wytycznych i które umożliwiły jej ustalenie wagi i czasu trwania naruszenia do celów obliczenia kwoty grzywny (wyrok z dnia 9 lipca 2003 r., Cheil Jedang/Komisja, T‑220/00, Zb.Orz., EU:T:2003:193, pkt 217, 218).

259    W niniejszym przypadku należy stwierdzić, że Komisja uczyniła zadość powyższemu wymogowi. W motywach 582–605 zaskarżonej decyzji przedstawiła ona bowiem elementy, na których oparła się w celu zakwalifikowania kartelu jako „bardzo poważnego”.

260    W drugiej kolejności, jeśli chodzi o zasadność oceny Komisji dotyczącej kwalifikacji naruszenia jako „bardzo poważnego”, po pierwsze, skarżąca utrzymuje, że Komisja nie uwzględniła konkretnego wpływu zachowania stron kartelu, a w szczególności zachowania SP, w celu ustalenia wagi naruszenia i tym samym kwoty grzywny. Zdaniem skarżącej w przypadku kartelu cenowego Komisja powinna stwierdzić, iż porozumienia faktycznie pozwoliły zainteresowanym przedsiębiorstwom osiągnąć wyższy poziom cen od poziomu, jaki byłby istniał w braku kartelu. W niniejszym przypadku Komisja nie była w stanie dostarczyć dowodu na istnienie takiego skutku, lecz wręcz przeciwnie, ograniczyła się do zakwalifikowania kartelu jako „bardzo poważnego” z powodu jego przedmiotu. Skarżąca twierdzi także, iż wpływ kartelu był ograniczony, co według niej wynika z rzeczywistej ewolucji cen na rynku w okresie odniesienia oraz ze studium przedłożonego przez niektóre przedsiębiorstwa i z oświadczenia krajowego związku przedsiębiorstw obróbki żelaza, które to dokumenty wskazywały na brak wpływu kartelu.

261    Przede wszystkim należy oddalić argument skarżącej, jakoby w celu ustalenia wagi naruszenia Komisja powinna była uwzględnić w szczególności zachowanie SP, która nie stosowała uzgodnionych cen. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, rzeczywiste zachowanie przedsiębiorstwa, które jakoby miało miejsce, nie ma znaczenia przy ocenie wpływu kartelu na rynek, ponieważ należy uwzględnić tylko skutki wynikające z całości naruszenia (wyroki: z dnia 8 lipca 1999 r., Komisja/Anic Partecipazioni, C‑49/92 P, Rec., EU:C:1999:356, pkt 152; z dnia 9 lipca 2003 r., Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients/Komisja, T‑224/00, Rec., EU:T:2003:195, pkt 167; z dnia 28 kwietnia 2010 r., Gütermann i Zwicky/Komisja, T‑456/05 i T‑457/05, Zb.Orz., EU:T:2010:168, pkt 133; ww. w pkt 251 wyrok KME Germany i in./Komisja, EU:C:2011:810, pkt 72).

262    A zatem uwzględnienie przez Komisję noszącego znamiona naruszenia zachowania skarżącej powinno było mieć miejsce w celu oceny indywidualnej sytuacji tego przedsiębiorstwa, ale nie mogło mieć jakiegokolwiek wpływu na zaliczenie naruszenia do kategorii „bardzo poważnych” naruszeń (zob. podobnie ww. w pkt 261 wyrok Gütermann i Zwicky/Komisja, EU:T:2010:168, pkt 134). Podobnie argument skarżącej, jakoby SP i poprzedzające ją spółki nie mogły wprowadzić w życie kartelu, a w szczególności cen ustalonych jako „podstawowe przy wywozie z Brescii”, gdyż prowadziły działalność niemalże wyłącznie „na południu”, jest pozbawiony znaczenia w ramach kwalifikacji naruszenia jako „bardzo poważnego”.

263    Następnie należy przypomnieć, że wpływ naruszenia na rynek stanowi wprawdzie okoliczność, którą należy uwzględnić w celu dokonania oceny wagi tego naruszenia, jest to jednak jedno spośród kryteriów, takich jak charakter naruszenia i zasięg rynku geograficznego. Ponadto z pkt 1 A akapit pierwszy wytycznych z 1998 r. wynika, że wpływ ten należy wziąć pod uwagę jedynie wtedy, gdy jest on możliwy do zmierzenia (wyroki: z dnia 9 lipca 2009 r., Archer Daniels Midland/Komisja, C‑511/06 P, Zb.Orz., EU:C:2009:433, pkt 125; ww. w pkt 164 wyrok Prym i Prym Consumer/Komisja, EU:C:2009:505, pkt 74).

264    W odniesieniu do porozumień horyzontalnych dotyczących cen lub podziałów rynków wytyczne z 1998 r. stanowią, że porozumienia te mogą być kwalifikowane jako bardzo poważne naruszenia na podstawie samego ich charakteru, a Komisja nie ma obowiązku wykazywania rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek. W takim wypadku rzeczywisty wpływ naruszenia na rynek stanowi jedno z kryteriów, które – jeżeli można je zmierzyć – może pozwolić Komisji na podwyższenie kwoty wyjściowej grzywny powyżej przewidzianej kwoty minimalnej 20 mln EUR (ww. w pkt 164 wyrok Prym i Prym Consumer/Komisja, EU:C:2009:505, pkt 75).

265    W powyższym względzie należy stwierdzić, że z systemu sankcji za naruszenie reguł konkurencji Unii, wprowadzonego przez rozporządzenie nr 1/2003, tak jak jest on interpretowany w orzecznictwie, wynika, że kartele z racji samej ich natury zasługują na najsurowsze grzywny. Ich ewentualny rzeczywisty wpływ na rynek, a zwłaszcza kwestia, w jakim zakresie ograniczenie konkurencji doprowadziło do ceny rynkowej wyższej od ceny, która obowiązywałaby, gdyby nie było kartelu, nie jest decydującym kryterium dla ustalenia poziomu grzywien. Należy dodać, że z wytycznych z 1998 r. wynika, że porozumienia lub uzgodnione praktyki mające między innymi na celu, jak w niniejszej sprawie, ustalanie cen mogą zostać zakwalifikowane jako „bardzo poważne” wyłącznie na podstawie ich charakteru, przy czym nie ma potrzeby charakteryzowania takiego zachowania szczególnym wpływem na rynek lub zakresem geograficznym rynku. Wniosek ten poparty jest faktem, że o ile opis „poważnych” naruszeń wyraźnie wspomina o wpływie na rynek oraz skutkach wywoływanych na dużych obszarach wspólnego rynku, o tyle opis „bardzo poważnych” naruszeń nie zawiera żadnego wymogu rzeczywistego wpływu na rynek ani wywołania skutków w szczególnej strefie geograficznej (zob. wyrok z dnia 6 maja 2009 r., KME Germany i in./Komisja, T‑127/04, Zb.Orz., EU:T:2009:142, pkt 65, 66 i przytoczone tam orzecznictwo).

266    W niniejszym przypadku przedmiotem spornego kartelu było ustalanie cen wprowadzane w życie na różne sposoby, między innymi poprzez ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży, a zatem mógł on zostać zakwalifikowany jako bardzo poważne naruszenie, zaś Komisja nie była zobowiązana do wykazania konkretnego wpływu tego naruszenia na rynek. Ponadto w świetle orzecznictwa przypomnianego w pkt 265 powyżej skarżąca nie może utrzymywać, iż Komisja powinna była stwierdzić w niniejszym przypadku, że kartel faktycznie pozwolił zainteresowanym przedsiębiorstwom osiągnąć wyższy poziom cen od poziomu, który istniałby w braku kartelu.

267    W każdym razie, jeśli chodzi o podnoszony ograniczony wpływ naruszenia, który miałby „wynikać w sposób oczywisty z rzeczywistej ewolucji cen na rynku w okresie odniesienia”, które to ceny zdaniem skarżącej spadły w spornym okresie, jak wynika z tabel załączonych do zaskarżonej decyzji, z jednej strony należy zauważyć, że skarżąca nie popiera w żaden sposób swojego argumentu, przykładowo opierając się na dokładnych danych zawartych w tych tabelach. Otóż w motywach 513 i 514 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że poza tym, iż ewolucji rzeczywistych całkowitych cen nie można zrekonstruować w jednoznaczny sposób, uważała ona, że nawet gdyby istotne obniżki cen podstawowych postrzegać jako wartości rzeczywiste, realny wzrost cen dodatków wynosił co najmniej 40%.

268    Z drugiej strony w odniesieniu do argumentu, jakoby Komisja miała do dyspozycji „mnóstwo danych, które wskazywały niedwuznacznie na to, że domniemany kartel nie miał wpływu nie tylko na handel między państwami członkowskimi, ale także na rynek właściwy”, należy zauważyć, że wnioski zawarte w studium Lear (Laboratorio di Economia, Antitrust, Regolamentazione), zatytułowanym „Przemysł prętów zbrojeniowych we Włoszech w latach 1989–2000”, zamówionym przez przedsiębiorstwa Alfa, Feralpi, IRO, SP i Valsabbia, na które to studium – niezałączone do niniejszej skargi – powołuje się skarżąca, zostały odrzucone przez Komisję w motywach 42, 50–56, 62, 513, 521 i 585 zaskarżonej decyzji; instytucja ta wskazała, że dane zdają się nie potwierdzać przedstawionej w studium Lear tezy o realnej obniżce całkowitej ceny o 32% (zob. także pkt 267 powyżej). Ponadto w motywie 490 zaskarżonej decyzji Komisja oddaliła argument, jakoby podwyżka dodatku była bez skutku, ponieważ została zneutralizowana obniżką ceny podstawowej, gdyż ze względu na to, że całkowita cena prętów zbrojeniowych składa się z ceny podstawowej i dodatku, zaś dodatek należy traktować jako niepodlegający konkurencji i negocjacjom, podwyżka dodatku oznaczała obniżenie zmienności całkowitej ceny i tym samym zmniejszenie zakresu niepewności co do tej ceny. Skarżąca nie przedstawiła żadnego dowodu, który miałby służyć podważeniu tych stwierdzeń.

269    Co więcej, jeśli chodzi o oświadczenie krajowego związku przedsiębiorstw obróbki żelaza, że istnienie porozumień ograniczających konkurencję na rynku, o którym mowa, pozostało niezauważone (motyw 524 zaskarżonej decyzji), wystarczy stwierdzić, że nie wykazuje ono braku wpływu naruszenia na rynek.

270    W świetle powyższych rozważań twierdzenie skarżącej, jakoby Komisja poprzestała na twierdzeniu, że porozumienie zostało wprowadzone w życie, aby wywieść istnienie jego konkretnego wpływu na rynek, jest nieistotne. Twierdzenie to jest w każdym razie bezzasadne, gdyż w motywach 512–524 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że kartel wpływał na cenę sprzedaży prętów zbrojeniowych, a w szczególności dodatków rozmiarowych, we Włoszech w rozpatrywanym okresie.

271    Po drugie, skarżąca twierdzi, że Komisja nie uwzględniła okoliczności, iż kartel był ograniczony tylko do terytorium włoskiego oraz że przedsiębiorstwa, o których mowa, posiadały niestałe udziały w rynku, a w każdym razie poniżej 50% przed 1996 r.

272    Argument taki jest oparty na błędnym założeniu, ponieważ – jak wynika z motywu 592 zaskarżonej decyzji – Komisja uznała, że ograniczenie skutków kartelu tylko do rynku włoskiego nie pozwala zmniejszyć wagi naruszenia z „bardzo poważnej” do „poważnej”, gdyż należy uwzględnić znaczenie produkcji włoskiej. Komisja uwzględniła jednak wyraźnie w motywie 599 zaskarżonej decyzji do celów ustalenia kwoty wyjściowej grzywny fakt, że kartel dotyczył rynku krajowego, który w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy podlegał szczególnym uregulowaniom traktatu EWWiS i na którym dane przedsiębiorstwa posiadały w początkowym okresie naruszenia ograniczone udziały.

273    W powyższym względzie należy w każdym razie przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż zgodnie z wytycznymi z 1998 r. zasięg rynku geograficznego stanowi jedno z trzech istotnych kryteriów do celów całościowej oceny wagi naruszenia. Wśród tych współzależnych kryteriów charakter naruszenia odgrywa pierwszorzędną rolę. Natomiast zasięg rynku geograficznego nie jest kryterium niezależnym w tym znaczeniu, że tylko naruszenia dotyczące wielu państw członkowskich mogłyby zostać uznane za „bardzo poważne”. Ani traktat WE, ani rozporządzenie nr 17, ani też wytyczne z 1998 r. i orzecznictwo nie pozwalają uznać, że tylko ograniczenia na bardzo szerokim rynku geograficznym mogą być tak zakwalifikowane (zob. podobnie wyrok z dnia 14 grudnia 2006 r., Raiffeisen Zentralbank Österreich i in./Komisja, od T‑259/02 do T‑264/02 i T‑271/02, Zb.Orz., EU:T:2006:396, pkt 311 i przytoczone tam orzecznictwo). Z tego wynika, że Komisja słusznie uznała, iż ograniczenie skutków kartelu tylko do rynku włoskiego nie uzasadnia zakwalifikowania spornego naruszenia jako „poważnego”.

274    Po trzecie, skarżąca twierdzi, iż wydaje się, że przy ustalaniu wagi naruszenia Komisja nie uwzględniła kontekstu regulacyjnego i gospodarczego zarzucanego zachowania. W jej opinii w latach 1990–2000 miał miejsce poważny kryzys gospodarczy na włoskim rynku prętów zbrojeniowych, który doprowadził do spadku popytu i stabilności podaży, wyjścia z rynku licznych przedsiębiorstw, niestabilności udziałów w rynku posiadanych przez przedsiębiorstwa uczestniczące w produkcji oraz obniżki cen.

275    Argument taki jest także oparty na błędnym założeniu i należy go oddalić.

276    Przede wszystkim Komisja wskazała w motywie 64 zaskarżonej decyzji, że zna kontekst gospodarczy sektora stali w Unii, a prętów zbrojeniowych w szczególności. W odniesieniu do warunków oczywistego kryzysu w sektorze hutnictwa żelaza i stali w motywie 68 zaskarżonej decyzji Komisja uznała również, czemu skarżąca nie zaprzeczyła, że pręty zbrojeniowe, które nie wchodziły już w zakres stosowania systemu kwot od dnia 1 stycznia 1986 r., zostały wyłączone spod „systemu nadzoru” z uwagi na okoliczność, iż ponad 80% prętów zbrojeniowych było produkowanych przez małe przedsiębiorstwa o niskich kosztach, którym zazwyczaj nieznane były trudności.

277    Następnie należy uznać, że Komisja słusznie wskazała w motywach 74 i 596 zaskarżonej decyzji, iż po zakończeniu okresu oczywistego kryzysu podmioty gospodarcze sektora hutnictwa żelaza i stali nie mogły rozsądnie ignorować konsekwencji zachowań ograniczających konkurencję wprowadzonych przez siebie w życie, przy czym instytucja ta przypomniała, że niektóre komunikaty Federacciai były opatrzone wzmianką „Zniszczyć po przeczytaniu”, co nie pozostawia żadnych wątpliwości co do ich natury niezgodnej z prawem.

278    Wreszcie – jak już stwierdzono w pkt 272 powyżej – Komisja wskazała, iż uwzględniła do celów ustalenia kwoty wyjściowej grzywny fakt, że kartel dotyczył rynku krajowego, który w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy podlegał szczególnym uregulowaniom traktatu EWWiS. Należy podkreślić w tym względzie, że Komisja ustaliła kwotę wyjściową grzywny nałożonej na skarżącą w wysokości 3,5 mln EUR, czyli mniej niż jedną piątą minimalnego progu wynoszącego 20 mln EUR, który jest normalnie przewidziany w wytycznych z 1998 r. dla tego rodzaju bardzo poważnego naruszenia (zob. pkt 1A akapit drugi tiret trzecie wytycznych z 1998 r.). Skarżąca nie może zatem twierdzić, że Komisja nie uwzględniła kontekstu regulacyjnego i gospodarczego zachowania zarzucanego w niniejszej sprawie.

279    Z powyższego wynika, że Komisja słusznie uznała, iż podnoszony poważny kryzys gospodarczy we włoskim sektorze prętów zbrojeniowych nie uzasadniał zakwalifikowania naruszenia jako „poważnego”.

280    Z całości powyższych rozważań wynika, że rozpatrywaną część zarzutu piątego należy oddalić.

 W przedmiocie błędnego zastosowania podwyżki o 105% z tytułu czasu trwania naruszenia

281    Skarżąca twierdzi, że Komisja niesłusznie podwyższyła kwotę nałożonej na nią grzywny o 105% z tytułu czasu trwania naruszenia.

282    W pierwszej kolejności skarżąca utrzymuje, że Komisja popełniła błąd, twierdząc w motywie 607 zaskarżonej decyzji, iż naruszenie trwało ponad dziesięć lat i sześć miesięcy w przypadku wszystkich przedsiębiorstwa, z wyjątkiem Ferriere Nord, oraz stosując w związku z tym podwyżkę w wysokości 105% kwoty podstawowej nałożonej na nią grzywny. Zdaniem skarżącej Komisja błędnie przypisała jej naruszenie za okres od 6 grudnia 1989 r. do 5 marca 1991 r., ponieważ w tym okresie kontrolę nad pierwszą Siderpotenzą sprawowała Leali.

283    Z rozważań przedstawionych w pkt 209–213 powyżej wynika jednak, że Komisja słusznie przypisała naruszenie skarżącej za okres od 6 grudnia 1989 r. do 5 marca 1991 r.

284    W replice skarżąca twierdzi także, iż Komisja nie udowodniła, że SP lub poprzedzające ją spółki praktykowały zachowania ograniczające konkurencję w latach 1989–1991.

285    Nawet przy założeniu, że takie zastrzeżenie, które nie zostało sformułowane w skardze, jest dopuszczalne, należy stwierdzić, że jest ono bezzasadne. Z jednej strony Komisja wykazała, że SP była adresatem komunikatu Federacciai z dnia 6 grudnia 1989 r. w sprawie cen „dodatków rozmiarowych” (motywy 126, 560 zaskarżonej decyzji) i że wspomniana spółka zmieniła swój cennik zgodnie z tym, co było przewidziane w tym komunikacie (motywy 127, 560 zaskarżonej decyzji). Z drugiej strony Komisja stwierdziła, że sześć przedsiębiorstw, w tym SP, zmieniły wielokrotnie i w niemalże identyczny sposób dodatki cenowe w dniach 21 marca i 2 kwietnia 1990 r., 1 i 20 sierpnia 1990 r., 17 stycznia i 1 lutego 1991 r. oraz 1 czerwca i 28 sierpnia 1991 r. (motyw 128 zaskarżonej decyzji).

286    W powyższym względzie należy przypomnieć, że to do zainteresowanych podmiotów gospodarczych należy obalenie domniemania, że przedsiębiorstwa uczestniczące w uzgodnieniach biorą pod uwagę informacje wymienione ze swoimi konkurentami w celu ustalania swojego zachowania na rynku (ww. w pkt 261 wyrok Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 121; wyrok z dnia 8 lipca 1999 r., Hüls/Komisja, C‑199/92 P, Rec., EU:C:1999:358, pkt 162). W braku jakichkolwiek dowodów w tym kierunku argument skarżącej oparty na rzekomym braku dowodów jej udziału w kartelu w 1989 i w 1990 r. nie zasługuje na uwzględnienie.

287    W drugiej kolejności w replice skarżąca podniosła również, że Komisja nie dostarczyła dowodów mogących wykazać udział SP w porozumieniach w sprawie cen podstawowych i cen dodatków rozmiarowych.

288    Takie zastrzeżenie – przy założeniu, że jest ono dopuszczalne, jako że nie zostało ono sformułowane w skardze – nie może zostać uwzględnione, gdyż skarżąca nie przedstawiła żadnego dowodu w celu obalenia rozważań, na których Komisja oparła się w motywach 220, 233, 240, 241, 245–267 i 562 zaskarżonej decyzji, aby wykazać tenże udział.

289    W trzeciej kolejności skarżąca twierdzi, że w motywie 606 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż zawiesiła ona swój udział w części kartelu dotyczącej ograniczania lub kontrolowania produkcji i sprzedaży w okresie od 9 czerwca do 30 listopada 1998 r. Według skarżącej wynika stąd, że Komisja popełniła błąd, zarzucając jej nieprzerwany udział w kartelu i stosując do kwoty wyjściowej nałożonej na nią grzywny współczynnik podobny do współczynnika zastosowanego w przypadku innych spółek. W tym względzie okoliczność, iż w opinii Komisji sporne naruszenie ma charakter jednolitego i ciągłego naruszenia, nie pozwala uzasadnić naruszenia zasad równego traktowania i pewności prawa.

290    Na wstępie należy zaznaczyć, że w zaskarżonej decyzji Komisja doszła do wniosku, iż stwierdzone działania stanowiły jednolite, złożone i ciągłe naruszenie, które można zakwalifikować jako jednolite naruszenie, które uległo konkretyzacji dzięki ciągłemu zachowaniu składającemu się zarówno z porozumień, jak i z uzgodnionych praktyk, którym przyświecał ten sam cel, to jest podwyższenie cen prętów zbrojeniowych (motywy 436, 437, 442, 444, 458, 462, 507, 508, 510 zaskarżonej decyzji).

291    Jeśli chodzi o skarżącą, Komisja oświadczyła, iż pewne jest, że jej udział w kartelu trwał przynajmniej od dnia 6 grudnia 1989 r. do dnia 27 czerwca 2000 r. Niemniej instytucja ta uściśliła, że od dnia 9 czerwca do dnia 30 listopada 1998 r. Lucchini-SP zawiesiła swój udział w części kartelu dotyczącej ograniczania lub kontrolowania produkcji lub sprzedaży (motywy 560–562, 606 zaskarżonej decyzji).

292    W odniesieniu do argumentów skarżącej dotyczących zarzucanego jej czasu trwania naruszenia z jednej strony należy zauważyć, że skarżąca nie kwestionuje formalnie kwalifikacji kartelu jako jednolitego i ciągłego naruszenia.

293    Z drugiej strony należy przypomnieć, że przedsiębiorstwu, które uczestniczyło w jednolitym i złożonym naruszeniu poprzez własne zachowania, wchodzące w zakres pojęcia porozumienia lub uzgodnionej praktyki o antykonkurencyjnym celu w rozumieniu art. 65 EWWiS oraz przyczyniające się do realizacji naruszenia w całości, może być również przypisana odpowiedzialność za zachowania innych przedsiębiorstw praktykowane w ramach tego samego naruszenia za cały okres jego uczestnictwa w tym naruszeniu, jeśli zostanie wykazane, że dane przedsiębiorstwo wiedziało o noszących znamiona naruszenia zachowaniach innych uczestników lub też mogło rozsądnie je przewidzieć i gotowe było zaakceptować związane z nimi ryzyko (ww. w pkt 261 wyrok Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 203; wyroki: z dnia 6 grudnia 2012 r., Komisja/Verhuizingen Coppens, C‑441/11 P, Zb.Orz., EU:C:2012:778, pkt 42; z dnia 20 marca 2002 r., Brugg Rohrsysteme/Komisja, T‑15/99, Rec., EU:T:2002:71, pkt 73; ww. w pkt 261 wyrok Gütermann i Zwicky/Komisja, EU:T:2010:168, pkt 50).

294    Z powyższego wynika, iż okoliczność, że przedsiębiorstwo nie uczestniczyło we wszystkich elementach składowych kartelu lub że odgrywało nieznaczną rolę w aspektach, w których uczestniczyło, nie ma znaczenia dla wykazania istnienia naruszenia. Jeśli zostanie wykazane, że przedsiębiorstwo wiedziało o noszących znamiona naruszenia zachowaniach innych uczestników lub że mogło rozsądnie je przewidzieć i gotowe było zaakceptować związane z nimi ryzyko, uznaje się je również za odpowiedzialne, przez cały okres jego uczestnictwa w naruszeniu, za zachowania praktykowane przez inne przedsiębiorstwa w ramach tego samego naruszenia (ww. w pkt 165 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 328; ww. w pkt 261 wyrok Gütermann i Zwicky/Komisja, EU:T:2010:168, pkt 156).

295    Wobec powyższego brak udziału skarżącej w części kartelu dotyczącej ograniczania lub kontrolowania produkcji lub sprzedaży od dnia 9 czerwca do dnia 30 listopada 1998 r. nie może mieć wpływu na ocenę czasu trwania naruszenia stwierdzonego w jej przypadku. Skarżąca nie może zatem twierdzić, że Komisja naruszyła w tym względzie zasady równego traktowania i pewności prawa.

296    Natomiast w odniesieniu do oceny indywidualnej odpowiedzialności skarżącej należy przypomnieć, że chociaż okoliczność, iż przedsiębiorstwo nie uczestniczyło we wszystkich elementach składowych kartelu lub że odgrywało nieznaczną rolę w aspektach, w których uczestniczyło, nie ma znaczenia dla wykazania istnienia naruszenia, to okoliczność tę należy wziąć pod uwagę przy ocenie wagi naruszenia i, w danym przypadku, przy ustalaniu kwoty grzywny (zob. podobnie ww. w pkt 261 wyrok Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 90; ww. w pkt 165 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 292).

297    W niniejszym przypadku skarżąca nie uczestniczyła w części kartelu dotyczącej ograniczania i kontrolowania produkcji lub sprzedaży od dnia 9 czerwca do dnia 30 listopada 1998 r.

298    W motywie 613 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła jednak, że taki brak bezpośredniego udziału w jednej z części kartelu przez krótki okres nie uzasadniał zmniejszenia kwoty grzywny. W szczególności uściśliła ona najpierw, iż jedynym celem ograniczania lub kontrolowania produkcji lub sprzedaży było ustalanie wyższej ceny podstawowej, co poświadczają wewnętrzne dokumenty i oświadczenia Lucchini-SP (motywy 207, 228, 455 zaskarżonej decyzji). Komisja dodała następnie, że sporne naruszenie nie było mniej poważne z tego względu, że jeden lub drugi z adresatów zaskarżonej decyzji nie uczestniczył przez krótki okres w jednej z jego części składowych. Wreszcie instytucja ta przypomniała, że brak udziału Lucchini dotyczył tylko jednego lub maksymalnie dwóch środków, które zostały uprzednio zdefiniowane jako propozycje spółki doradczej K. z kwietnia i lipca 1998 r.

299    Należy uznać, że dokonując powyższego stwierdzenia, Komisja nie dopuściła się żadnego naruszenia prawa.

300    Należy bowiem zaznaczyć, że skarżąca nie dostarczyła żadnego dowodu zmierzającego do zakwestionowania powodów wskazanych przez Komisję w motywie 613 zaskarżonej decyzji w związku z odmową uwzględnienia w jej przypadku okoliczności łagodzącej z powodu braku jej bezpośredniego udziału przez krótki okres w części kartelu dotyczącej ograniczania i kontrolowania produkcji lub sprzedaży od dnia 9 czerwca do dnia 30 listopada 1998 r.

301    Należy także podkreślić, że skarżąca nie kwestionuje stwierdzeń Komisji, zgodnie z którymi, po pierwsze, z wewnętrznego dokumentu Lucchini-SP z kwietnia 1998 r. wynika, że „porozumienie między producentami powinno pozwolić na wzrost ceny o około 15–20 ITL w maju” oraz że „[z] uwagi na to, iż popyt nie jest szczególnie prężny, próbę tę należy poprzeć obniżeniem produkcji ze strony wszystkich producentów, dającym się oszacować na około 20% ich produkcji miesięcznej” (motywy 228, 453 zaskarżonej decyzji), po drugie, w okresie mającym miejsce tuż po interwencji kontrolnej spółki doradczej K. przejawiała ona pewne zaufanie co do tego, że sytuacja doprowadzi do uzyskania ze strony producentów pożądanych podwyżek cen sprzedaży (motyw 235 zaskarżonej decyzji) oraz po trzecie, podlegający weryfikacji i udokumentowany fakt, że nawet przedsiębiorstwa nieuczestniczące w systemie ograniczenia produkcji realizowanym za pomocą kontroli sprawowanej przez spółkę doradczą K., lecz działające w zgodzie z nią, wiedziały o tym systemie oraz o jego przydatności do uzgadnianego podwyższania ceny prętów zbrojeniowych (motyw 453 zaskarżonej decyzji).

302    Z powyższego wynika, że rozpatrywaną część zarzutu piątego także należy oddalić.

 W przedmiocie braku uwzględnienia innych okoliczności łagodzących

303    Skarżąca twierdzi, że kwota grzywna powinna zostać obniżona z powodu istnienia okoliczności łagodzących, które Komisja powinna była uwzględnić zgodnie z pkt 3 wytycznych z 1998 r.

304    W pierwszej kolejności skarżąca twierdzi, że współpracowała w efektywny sposób w toku postępowania administracyjnego, które w jej przekonaniu charakteryzowało się licznymi błędami ze strony Komisji i powtarzającymi się żądaniami udzielenia informacji, na które skarżąca zawsze odpowiedziała w wyznaczonym terminie.

305    W powyższym względzie z jednej strony należy zauważyć, że wytyczne z 1998 r. – w zakresie, w jakim przewidują uwzględnienie efektywnej współpracy przedsiębiorstwa w toku postępowania jako okoliczności łagodzącej – odnoszą się do przypadków, które wychodzą „poza zakre[s] stosowania [komunikatu w sprawie współpracy z 1996 r.]” (pkt 3 tiret szóste wytycznych z 1998 r.). Nie można bowiem kwestionować okoliczności, że niniejsza sprawa wchodzi w zakres stosowania komunikatu w sprawie współpracy z 1996 r., który przewiduje w pkt A 1 akapit pierwszy przypadki tajnych porozumień w sprawie ustalania cen, kwot produkcji lub sprzedaży, podziału rynków lub zakazu przywozów lub wywozów. Z tego wynika, że skarżąca nie może zarzucać Komisji, iż nie uwzględniła jej rzekomej współpracy jako okoliczności łagodzącej poza ramami prawnymi komunikatu w sprawie współpracy z 1996 r. (zob. podobnie wyrok z dnia 20 marca 2002 r., HFB i in./Komisja, T‑9/99, Rec., EU:T:2002:70, pkt 609, 610, utrzymany w mocy w wyniku odwołania ww. w pkt 224 wyrokiem Dansk Rørindustri i in./Komisja, EU:C:2005:408, pkt 380–382).

306    Z drugiej strony sąd Unii przypomniał, że współpraca w dochodzeniu, która nie wykracza poza to, co wynika z obowiązków ciążących na przedsiębiorstwach na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 17 lub art. 18 rozporządzenia nr 1/2003, nie uzasadnia zmniejszenia kwoty grzywny (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 maja 1998, Weig/Komisja, T‑317/94, Rec., EU:T:1998:94, pkt 283; z dnia 18 lipca 2005 r., Scandinavian Airlines System/Komisja, T‑241/01, Zb.Orz., EU:T:2005:296, pkt 218).

307    W drugiej kolejności skarżąca podnosi, że nie czerpała żadnych korzyści ani zysków z kartelu.

308    Argument taki nie może zostać uwzględniony. Skarżąca nie przedstawia bowiem żadnego dowodu mogącego wykazać, że nie osiągnęła żadnych korzyści z kartelu i ogranicza się do wymienienia silnego ograniczenia produkcji, istotnych strat finansowych i odczuwalnego napięcia finansowego w 2009 r., jak również stanu likwidacji SP.

309    W każdym razie nawet przy założeniu, iż skarżąca nie odniosła żadnej korzyści z zarzucanych jej praktyk, z orzecznictwa wynika, że choć kwota nałożonej grzywny musi być proporcjonalna do czasu trwania naruszenia i innych czynników mogących wpływać na ocenę wagi naruszenia, wśród których występują korzyści, które dane przedsiębiorstwo mogło czerpać ze swoich praktyk, to fakt, że przedsiębiorstwo nie osiągnęło w związku z naruszeniem żadnego zysku, nie może stanowić przeszkody w nałożeniu na nie grzywny, gdyż w przeciwnym wypadku grzywna utraciłaby swój charakter odstraszający. Wynika z tego, że Komisja w celu określenia wysokości grzywien nie jest zobowiązana do uwzględnienia braku korzyści odniesionych z danego naruszenia. Ponadto brak związanej z naruszeniem korzyści finansowej nie może zostać uznany za okoliczność łagodzącą (zob. podobnie wyrok z dnia 29 listopada 2005 r. Heubach/Komisja, T‑64/02, Zb.Orz., EU:T:2005:431, pkt 184–186 i przytoczone tam orzecznictwo). Podobnie Komisja nie może być zobowiązana do uwzględniania przy ustalaniu kwoty grzywien niskiej marży operacyjnej rzekomo zrealizowanej w danej branży przemysłu (wyrok z dnia 19 maja 2010 r., Wieland-Werke i in./Komisja, T‑11/05, Zb.Orz., EU:T:2010:201, pkt 227).

310    W trzeciej kolejności skarżąca podnosi, że nie prowadzi działalności na rynku prętów zbrojeniowych.

311    Powyższy argument nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż w pkt 209–237 powyżej stwierdzono, iż Komisja słusznie uznała, że skarżąca i SP stanowiły jedną jednostkę gospodarczą, której poza ich własnymi działaniami można było przypisać zachowania pierwszej Siderpotenzy i Lucchini Siderurgica, które utraciły byt prawny. Pewne jest bowiem, że pierwsza i nowa Siderpotenza, jak również Lucchini Siderurgica produkowały pręty zbrojeniowe w okresie istnienia kartelu i że skarżąca prowadziła działalność na rozpatrywanym rynku właśnie za pośrednictwem tych przedsiębiorstw.

312    W czwartej kolejności skarżąca twierdzi, że nawet jeśli zgodnie z wytycznymi z 1998 r. całkowitym obrotem, jaki Komisja powinna uwzględnić, jest obrót, który odpowiada rokowi poprzedzającemu rok wydania zaskarżonej decyzji lub jeszcze wcześniejszemu rokowi, w niniejszym przypadku fakt, że Komisja oparła się na obrocie z 2007 r., nie jest zgodny z zasadą pewności prawa ani z duchem polityki w dziedzinie konkurencji, ponieważ obrotu tego nie można powiązać z okresem, w którym miało miejsce domniemane naruszenie, czyli okresem 1989–2000, i to z powodu nadzwyczaj długiego postępowania administracyjnego wskutek błędów popełnionych przez Komisję.

313    Powyższy argument jest także bezpodstawny, ponieważ w niniejszym przypadku Komisja uwzględniła fakt, że już ustaliła kwotę grzywien, które zamierzała nałożyć na odnośne przedsiębiorstwa, w momencie wydania decyzji z 2002 r. (motyw 580 zaskarżonej decyzji). Co więcej, jak słusznie podkreśla Komisja, wykorzystanie najnowszego obrotu Lucchini-SP miało wpływ na ustalenie mnożnika do celów odstraszenia, jako że Komisja uznała za uzasadnione podwyższenie kwoty podstawowej o 200% aniżeli o 225%, ponieważ stosunek obrotu Lucchini-SP do obrotu największego z pozostałych przedsiębiorstw zmniejszył się z 1:3 w 2001 r. do 1:2 w 2008 r. (motyw 605 zaskarżonej decyzji), tak że całkowita kwota grzywny nałożonej na skarżącą w zaskarżonej decyzji była niższa od całkowitej kwoty grzywny ustalonej w decyzji z 2002 r.

314    W każdym razie trzeba zauważyć, że zwłaszcza z uwagi na podział lub połączenie całkowite środki przedsiębiorstwa mogą ulec zmianie, znacznie malejąc lub rosnąc we względnie krótkim czasie, w szczególności pomiędzy momentem zakończenia naruszenia a wydaniem decyzji nakładającej grzywnę. Wynika z tego, że wspomniane środki muszą podlegać takiej ocenie, aby w momencie nałożenia grzywny został osiągnięty prawidłowo cel odstraszający i to przy zachowaniu zasady proporcjonalności (wyrok z dnia 5 kwietnia 2006 r., Degussa/Komisja, T‑279/02, Zb.Orz., EU:T:2006:103, pkt 285).

315    Poza tym w odniesieniu do czasu trwania postępowania administracyjnego należy stwierdzić, że zważywszy na fakt, iż między pierwszymi kontrolami przeprowadzonymi przez Komisję na podstawie art. 47 EWWiS a wydaniem decyzji z 2002 r. upłynęły dwa lata oraz kolejne dwa lata między stwierdzeniem nieważności tej decyzji a wydaniem zaskarżonej decyzji (zob. pkt 17–23 powyżej), skarżąca nie może zasadnie twierdzić, że postępowanie to było nadzwyczaj długie.

316    Z powyższego wynika, że skarżąca nie może krytykować uwzględnienia jej obrotu osiągniętego w roku, który poprzedzał wydanie zaskarżonej decyzji.

317    Z powyższych rozważań wynika, że rozpatrywaną część zarzutu piątego należy oddalić.

 W przedmiocie braku zastosowania symbolicznej grzywny

318    Skarżąca twierdzi, że w okolicznościach niniejszej sprawy Komisja powinna była nałożyć na nią symboliczną grzywnę.

319    W pierwszej kolejności skarżąca utrzymuje, że sporne naruszenie zawiera element nowości, ponieważ jest to pierwszy przypadek, w którym spółka, która jest nie jest włączona w produkcję towaru będącego przedmiotem kartelu, zostaje ukarana za naruszenie art. 65 ust. 1 EWWiS. Jej zdaniem należy tu zastosować, mutatis mutandis, rozumowanie przyjęte w decyzji Komisji z dnia 10 grudnia 2003 r. dotyczącej postępowania na mocy art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/E-2/37.857 – Nadtlenki organiczne).

320    W powyższym względzie należy przypomnieć, że Trybunał wielokrotnie orzekł, że wcześniejsza praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych mających zastosowanie do grzywien w zakresie prawa konkurencji i że decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter informacyjny, jeżeli chodzi o istnienie dyskryminacji (wyroki: z dnia 21 września 2006 r., JCB Service/Komisja, C‑167/04 P, Zb.Orz., EU:C:2006:594, pkt 205; ww. w pkt 186 wyrok Erste Group Bank i in./Komisja, EU:C:2009:576, pkt 233; z dnia 19 kwietnia 2012 r., Tomra Systems i in./Komisja, C‑549/10 P, Zb.Orz., EU:C:2012:221, pkt 104).

321    Ponadto należy stwierdzić, że argumentacja skarżącej opiera się na błędnym zrozumieniu pojęcia „przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 65 EWWiS. Z rozważań przedstawionych w pkt 197–237 powyżej wynika bowiem, że Komisja słusznie uznała, iż skarżąca stanowi wraz z nową Siderpotenzą (obecnie SP) jedno przedsiębiorstwo, któremu można przypisać nie tylko ich własne działania, ale także działania pierwszej Siderpotenzy i Lucchini Siderurgica. A zatem, skarżąca została osobiście skazana za naruszenie, która ona sama miałaby popełnić w sektorze prętów zbrojeniowych z powodu powiązań gospodarczych i prawnych łączących ją z SP (zob. podobnie ww. w pkt 200 wyrok Imperial Chemical Industries/Komisja, EU:C:1972:70, pkt 141; wyrok z dnia 16 listopada 2000 r., Metsä-Serla i in./Komisja, C‑294/98 P, Rec., EU:C:2000:632, pkt 28, 34). Nie może ona zatem utrzymywać, że Komisja powinna była nałożyć na nią symboliczną grzywnę ze względu na fakt, że nie była ona włączona w produkcję produktu, o którym mowa.

322    W drugiej kolejności skarżąca twierdzi, że decyzja z 2002 r. jest „pierwszą decyzją”, której nieważność stwierdzono z powodu błędnej podstawy prawnej w kontekście sukcesji traktatu EWWiS i traktatu WE, jak też traktatu FUE.

323    Powyższa argumentacja także nie może zostać przyjęta. Należy bowiem przypomnieć, że naruszenie miało miejsce przed wygaśnięciem traktatu EWWiS i staranne przedsiębiorstwo znajdujące się w sytuacji skarżącej nie mogło w żadnym momencie nie znać skutków swego zachowania (zob. pkt 153, 154 powyżej). Poza tym zostało już stwierdzone, że powołanie się na wejście w życie traktatu FUE jest nieistotne dla niniejszej sprawy, ponieważ treść art. 81 ust. 1 WE i art. 101 ust. 1 TFUE jest identyczna (zob. pkt 194 powyżej).

324    W trzeciej kolejności skarżąca podnosi, iż zastosowanie symbolicznej grzywny było uzasadnione tym, że skutki naruszenia na rynku właściwym nie były znaczące.

325    Powyższy argument należy jednak oddalić z powodów przedstawionych w pkt 260–273 powyżej.

326    Wreszcie w czwartej kolejności skarżąca twierdzi, że czas trwania postępowania był zbyt długi z powodu błędów popełnionych przez Komisję.

327    Powyższy argument także nie zasługuje na uwzględnienie. Jak zauważono w pkt 315 powyżej, skarżąca nie może zasadnie twierdzić, że postępowania, które doprowadziły odpowiednio do wydania decyzji z 2002 r. i zaskarżonej decyzji, były nadzwyczaj długie.

328    W każdym razie należy przypomnieć, że choć przestrzeganie rozsądnego terminu w prowadzeniu postępowań administracyjnych z zakresu polityki konkurencji stanowi ogólną zasadę prawa Unii, której poszanowanie zapewnia sąd Unii (wyroki: z dnia 18 marca 1997 r., Guérin automobiles/Komisja, C‑282/95 P, Rec., EU:C:1997:159, pkt 36, 37; ww. w pkt 173 wyrok Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, EU:C:2002:582, pkt 167–171; z dnia 21 września 2006 r., Technische Unie/Komisja, C‑113/04 P, Zb.Orz., EU:C:2006:593, pkt 40), aby móc stwierdzić naruszenie zasady rozsądnego terminu, należy ocenić wpływ czasu trwania postępowania na prawo do obrony przysługujące danemu przedsiębiorstwu (zob. analogicznie ww. wyrok Technische Unie/Komisja, EU:C:2006:593, pkt 47, 48; wyrok z dnia 16 grudnia 2003 r., Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied i Technische Unie/Komisja, T‑5/00 i T‑6/00, Rec., EU:T:2003:342, pkt 73, 74 i przytoczone tam orzecznictwo).

329    W niniejszym przypadku skarżąca nie twierdzi jednak, że wskutek czasu trwania postępowania doszło do naruszenia przysługującego jej prawa do obrony. Sama aluzja do czasu trwania postępowania nie może zatem uzasadniać zastosowania symbolicznej grzywny.

330    Z powyższego wynika, że argumentacja skarżącej, jakoby w niniejszym przypadku zachodziły okoliczności uzasadniające zastosowanie symbolicznej grzywny, nie zasługuje na uwzględnienie, w związku z czym należy oddalić rozpatrywaną część zarzutu piątego oraz tenże zarzut w całości.

331    W świetle powyższego należy oddalić w całości żądania stwierdzenia nieważności. Ponadto, co się tyczy złożonego tytułem ewentualnym wniosku o zmianę kwoty grzywny nałożonej na skarżącą, nie należy, zwłaszcza w świetle powyższych rozważań, uwzględnić tego wniosku w ramach wykonywania przez Sąd nieograniczonego prawa orzekania.

 W przedmiocie kosztów

332    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

333    Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, zgodnie z żądaniem Komisji należy obciążyć ją kosztami w niniejszej sprawie.

Z powyższych względów

SĄD (ósma izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Lucchini SpA zostaje obciążona kosztami.

Martins Ribeiro Popescu Berardis

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 9 grudnia 2014 r.

Spis treści

Ramy prawne

1.  Postanowienia traktatu EWWiS

2.  Postanowienia traktatu WE

3.  Rozporządzenie (WE) nr 1/2003

4.  Komunikat Komisji dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS

Przedmiot sporu

Przedstawienie skarżącej

Okoliczności powstania sporu

Pierwsza decyzja

Rozwój wydarzeń po doręczeniu pierwszej decyzji

Decyzja zmieniająca

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

1.  W przedmiocie dopuszczalności załączników dołączonych do repliki

2.  W przedmiocie żądań mających na celu stwierdzenie nieistnienia lub nieważności zaskarżonej decyzji

W przedmiocie zarzutu pierwszego opartego na naruszeniu istotnych wymogów proceduralnych

W przedmiocie zarzutu drugiego opartego na braku kompetencji Komisji i na naruszeniu prawa przy wyborze podstawy prawnej zaskarżonej decyzji

W przedmiocie wyboru podstawy prawnej zaskarżonej decyzji

W przedmiocie kompetencji Komisji do stwierdzenia naruszenia art. 65 ust. 1 EWWiS i ukarania za nie po wygaśnięciu traktatu EWWiS na podstawie rozporządzenia nr 1/2003

W przedmiocie zarzutu trzeciego opartego na naruszeniu prawa skarżącej do obrony i na naruszeniu prawa

W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej braku ponownego wszczęcia postępowania administracyjnego i braku nowego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów

W przedmiocie części drugiej, dotyczącej naruszenia prawa polegającego na zastosowaniu art. 65 ust. 1 EWWiS jako postanowienia bardziej korzystnego niż art. 81 WE

W przedmiocie zarzutu czwartego opartego na braku dowodów i na błędnym zastosowaniu prawa materialnego

3.  W przedmiocie żądań zmierzających do uzyskania obniżenia kwoty grzywny

Uwagi wstępne

W przedmiocie zarzutów niedopuszczalności podniesionych przez Komisję

W przedmiocie błędnej oceny wagi naruszenia, braku uzasadnienia i braku dowodów

W przedmiocie błędnego zastosowania podwyżki o 105% z tytułu czasu trwania naruszenia

W przedmiocie braku uwzględnienia innych okoliczności łagodzących

W przedmiocie braku zastosowania symbolicznej grzywny

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: włoski.