Υπόθεση T‑306/12
Darius Nicolai Spirlea
και
Mihaela Spirlea
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Πρόσβαση στα έγγραφα — Κανονισμός (ΕΚ) 1049/2001 — Άρθρο 4, παράγραφος 2, τρίτη περίπτωση — Αιτήσεις παροχής πληροφοριών απευθυνθείσες από την Επιτροπή στη Γερμανία στο πλαίσιο της πιλοτικής διαδικασίας EU Pilot — Άρνηση προσβάσεως — Υποχρέωση διεξαγωγής συγκεκριμένης και εξατομικευμένης εξετάσεως — Υπέρτερο δημόσιο συμφέρον — Μερική πρόσβαση — Υποχρέωση αιτιολογήσεως»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα)
της 25ης Σεπτεμβρίου 2014
1. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Άρνηση προσβάσεως — Υποχρέωση του θεσμικού οργάνου να προβεί σε συγκεκριμένη και εξατομικευμένη εξέταση των εγγράφων — Δυνατότητα επικλήσεως γενικών τεκμηρίων τα οποία ισχύουν για ορισμένες κατηγορίες εγγράφων — Όρια
(Άρθρο 11 ΣΕΕ· άρθρο 15 § 3 ΣΛΕΕ ·κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2)
2. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία των σκοπών επιθεωρήσεως, έρευνας και οικονομικού ελέγχου — Εφαρμογή στα σχετικά με διαδικασία EU Pilot έγγραφα — Γενικό τεκμήριο εφαρμογής της εξαιρέσεως από το δικαίωμα προσβάσεως — Επιτρέπεται
(Άρθρο 258 ΣΛΕΕ· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, τρίτη περίπτωση)
3. Προσφυγή λόγω παραβάσεως — Δικαίωμα της Επιτροπής να ασκήσει προσφυγή — Θέσπιση του μηχανισμού EU Pilot προς εντοπισμό τυχόν παραβιάσεων του δικαίου της Ένωσης — Επιτρέπεται — Απαιτείται ρητή νομική βάση — Δεν υφίσταται
(Άρθρο 258 ΣΛΕΕ)
4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία των σκοπών επιθεωρήσεως, έρευνας και οικονομικού ελέγχου — Επίκληση γενικού τεκμηρίου εφαρμογής της εξαιρέσεως στα ζητηθέντα έγγραφα — Μαχητός χαρακτήρας
(Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, τρίτη περίπτωση)
5. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία των σκοπών επιθεωρήσεως, έρευνας και οικονομικού ελέγχου — Υπέρτερο δημόσιο συμφέρον δικαιολογούν τη δημοσιοποίηση των εγγράφων — Έννοια — Βάρος αποδείξεως
(Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2)
6. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Υπέρτερο δημόσιο συμφέρον δικαιολογούν τη δημοσιοποίηση των εγγράφων — Έννοια — Άσκηση αγωγής λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης — Αποκλείεται — Ιδιωτικός χαρακτήρας του συμφέροντος αυτού
(Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2)
7. Προσφυγή ακυρώσεως — Έλεγχος της νομιμότητας — Κριτήρια — Συνεκτίμηση μόνον των πραγματικών και νομικών περιστατικών που υφίσταντο κατά τον χρόνο εκδόσεως της επίμαχης πράξεως
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
8. Ένδικη διαδικασία — Εισαγωγικό δικόγραφο — Τυπικά στοιχεία — Προσδιορισμός του αντικειμένου της διαφοράς — Συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων ισχυρισμών — Αόριστη επίκληση — Απαράδεκτο
(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρα 21, εδ. 1, και 53, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 44 § 1, στοιχείο γ΄)
9. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4)
10. Προσφυγή ακυρώσεως — Λόγοι — Προσφυγή στρεφομένη κατά αποφάσεως θεσμικού οργάνου περί αρνήσεως της προσβάσεως σε έγγραφα βάσει του κανονισμού 1049/2001 — Λόγος αντλούμενος από παράβαση της ανακοινώσεως της Επιτροπής περί των σχέσεων με τον καταγγέλλοντα στον τομέα των παραβιάσεων του κοινοτικού δικαίου — Αλυσιτελής λόγος
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· ανακοίνωση 2002/C 244/03 της Επιτροπής)
1. Επιτρέπεται στα όργανα της Ένωσης να στηρίζονται, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, σε γενικά τεκμήρια ισχύοντα για ορισμένες κατηγορίες εγγράφων των οποίων ζητείται η δημοσιοποίηση δυνάμει του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής. H δυνατότητα προσφυγής σε γενικά τεκμήρια, ισχύοντα για ορισμένες κατηγορίες εγγράφων, αντί της συγκεκριμένης και εξατομικευμένης εξετάσεως ενός εκάστου των εγγράφων προ της αρνήσεως παροχής προσβάσεως σε αυτά, δεν είναι ανεπίδεκτη κριτικής. Τα εν λόγω τεκμήρια όχι μόνο θέτουν όρια στη θεμελιώδη αρχή της διαφάνειας η οποία καθιερώνεται με το άρθρο 11 ΣΕΕ, με το άρθρο 15 ΣΛΕΕ και με τον κανονισμό 1049/2001, αλλά στην πράξη περιορίζουν την πρόσβαση στα έγγραφα των οργάνων. Συνεπώς, η εφαρμογή τέτοιων τεκμηρίων πρέπει να θεμελιώνεται σε ακράδαντους και πειστικούς λόγους.
Επομένως, το θεσμικό όργανο της Ένωσης το οποίο προβάλλει ότι στηρίζεται σε γενικά τεκμήρια πρέπει να εξακριβώνει σε κάθε περίπτωση αν οι γενικού χαρακτήρα εκτιμήσεις που έχουν συνήθως εφαρμογή στην περίπτωση ορισμένου είδους εγγράφων έχουν πράγματι εφαρμογή επί ενός συγκεκριμένου εγγράφου του οποίου ζητείται η δημοσιοποίηση. Συναφώς, η απαίτηση εξακριβώσεως εάν το επίμαχο γενικό τεκμήριο πράγματι εφαρμόζεται δεν δύναται να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι το οικείο θεσμικό όργανο οφείλει να εξετάζει εξατομικευμένα όλα τα ζητηθέντα έγγραφα στη συγκεκριμένη περίπτωση. Μια τέτοια απαίτηση θα καθιστούσε το εν λόγω γενικό τεκμήριο άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας, η οποία συνίσταται ακριβώς στη δυνατότητα του θεσμικού οργάνου να δίδει σε μία αίτηση προσβάσεως μια ομοίως γενική απάντηση.
(βλ. σκέψεις 48, 52, 82, 83)
2. Όταν θεσμικό όργανο, επιληφθέν αιτήσεως προσβάσεως σε έγγραφα, επικαλεστεί την εξαίρεση του άρθρου 4, παράγραφος 2, τρίτη περίπτωση, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, σχετικά με τις διαδικασίες έρευνας, μπορεί να βασιστεί σε γενικό τεκμήριο για να αρνηθεί την πρόσβαση σε έγγραφα απτόμενα της διαδικασίας EU Pilot, ως σταδίου που προηγείται της τυχόν τυπικής κινήσεως διαδικασίας λόγω παραβάσεως, βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ. Συγκεκριμένα, οι ομοιότητες που υφίστανται μεταξύ της διαδικασίας EU Pilot και της διαδικασίας λόγω παραβάσεως συνηγορούν υπέρ της αναγνωρίσεως αυτής.
Πρώτον, ένα γενικό τεκμήριο υπαγορεύεται ουσιαστικώς από την ανάγκη διασφαλίσεως της ορθής λειτουργίας της διαδικασίας EU Pilot και μη διακυβεύσεως των σκοπών της. Ωστόσο, στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, πρέπει να επικρατεί κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ της Επιτροπής και του οικείου κράτους μέλους, εντός του οποίου μπορούν να κινήσουν διαδικασία διαπραγματεύσεως και συμβιβασμού ενόψει φιλικού διακανονισμού της διαφοράς, χωρίς να χρειαστεί να κινηθεί διαδικασία λόγω παραβάσεως βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, η οποία ενδεχομένως θα καταλήξει ως ένδικη διαφορά ενώπιον του Δικαστηρίου.
Δεύτερον, οι διαδικασίες EU Pilot και η διαδικασία λόγω παραβάσεως βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, ιδίως το προ της ασκήσεως της προσφυγής στάδιό της, έχουν ομοιότητες δικαιολογούσες κοινή αντιμετώπιση αμφοτέρων των περιπτώσεων. Κατ’ αρχάς, τόσο η διαδικασία EU Pilot όσο και η διαδικασία λόγω παραβάσεως κατά το προ της ασκήσεως της προσφυγής στάδιό της παρέχουν στην Επιτροπή τη δυνατότητα να εκπληρώσει κατά τον καλύτερο τρόπο την αποστολή της ως θεματοφύλακα της Συνθήκης ΛΕΕ. Οι δύο διαδικασίες αποσκοπούν στη διασφάλιση της τηρήσεως του δικαίου της Ένωσης, παρέχοντας στο οικείο κράτος μέλος τη δυνατότητα να προβάλει τους αμυντικούς ισχυρισμούς του και αποφεύγοντας, στο μέτρο του δυνατού, την προσφυγή σε ένδικη διαδικασία. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, απόκειται στην Επιτροπή, οσάκις κρίνει ότι κράτος μέλος παρέβη τις υποχρεώσεις του, να εκτιμήσει κατά πόσον είναι σκόπιμο να στραφεί κατά του εν λόγω κράτους. Στη συνέχεια, η διαδικασία EU Pilot, ακριβώς όπως το προ της ασκήσεως της προσφυγής στάδιο της διαδικασίας λόγω παραβάσεως, είναι διμερούς φύσεως, μεταξύ της Επιτροπής και του οικείου κράτους μέλους. Τέλος, μολονότι η διαδικασία EU Pilot δεν είναι καθ’ όλα ισοδύναμη με τη διαδικασία λόγω παραβάσεως, μπορεί πάντως να οδηγήσει σε αυτήν, καθώς, με το πέρας της εν λόγω διαδικασίας, η Επιτροπή δύναται να κινήσει τυπικώς την εξέταση της παραβάσεως μέσω εγγράφου οχλήσεως και να προσφύγει ενδεχομένως στο Δικαστήριο προκειμένου αυτό να διαπιστώσει την παράβαση που η ίδια καταλογίζει στο οικείο κράτος μέλος.
(βλ. σκέψεις 56, 57, 59-63)
3. Μολονότι η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία EU Pilot δεν προβλέπεται ρητώς στη Συνθήκη, τούτο δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν έχει νομική βάση. Συγκεκριμένα, αφενός, η διαδικασία EU Pilot πρέπει να νοηθεί ως απορρέουσα από τις δυνατότητες που είναι εγγενείς στην υποχρέωση της Επιτροπής να ελέγχει την εκ μέρους των κρατών μελών τήρηση του δικαίου της Ένωσης. Επομένως, μηχανισμός ή διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών που προηγείται της κινήσεως της διαδικασίας λόγω παραβάσεως υφίστατο ανέκαθεν και είναι αναπόφευκτος προκειμένου να γίνουν οι πρώτες επαληθεύσεις των πραγματικών περιστατικών και να ανευρεθούν οι πρώτες ενδείξεις τυχόν παραβιάσεως του δικαίου της Ένωσης. Αφετέρου, η διαδικασία EU Pilot έχει ακριβώς ως αντικείμενο να συγκεκριμενοποιήσει τις πρώτες ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών σχετικά με τυχόν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης. Υπό τις περιστάσεις αυτές, ακόμα και αν δεν στηρίζεται στο άρθρο 258 ΣΛΕΕ, η διαδικασία EU Pilot οριοθετεί τα διαβήματα στα οποία προβαίνει συνήθως η Επιτροπή όταν λαμβάνει καταγγελία ή ενεργεί κατόπιν δικής της πρωτοβουλίας.
(βλ. σκέψη 66)
4. Όσον αφορά την εξαίρεση από το δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα, το οποίο αντλείται από την προστασία των σκοπών επιθεωρήσεως, έρευνας και οικονομικού ελέγχου του άρθρου 4, παράγραφος 2, τρίτη περίπτωση, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία το θεσμικό όργανο στηρίζεται σε γενικό τεκμήριο για να αρνηθεί την πρόσβαση στα ζητηθέντα έγγραφα δυνάμει της εξαιρέσεως αυτής, οι ενδιαφερόμενοι δύνανται, εάν το επιθυμούν, να αποδείξουν ότι ένα συγκεκριμένο έγγραφο, του οποίου ζητείται η δημοσιοποίηση, δεν καλύπτεται από την εξαίρεση αυτή ή ότι υφίσταται υπέρτερο έννομο συμφέρον δικαιολογούν τη δημοσιοποίηση των εν λόγω εγγράφων δυνάμει του τελευταίου σκέλους της περιόδου της διατάξεως αυτής.
(βλ. σκέψεις 70, 90)
5. Όσον αφορά την εξαίρεση από το δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα που αντλείται από την προστασία των σκοπών επιθεωρήσεως, έρευνας και οικονομικού ελέγχου του άρθρου 4, παράγραφος 2, τρίτη περίπτωση, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, μολονότι κατά την εφαρμογή της εξαιρέσεως αυτής, το θεσμικό όργανο που επικαλείται την εν λόγω εξαίρεση φέρει το βάρος της αποδείξεως, αντιθέτως, όσον αφορά το άρθρο 4, παράγραφος 2, τελευταίο σκέλος της περιόδου, του κανονισμού αυτού, σε αυτούς που υποστηρίζουν την ύπαρξη υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος, κατά την έννοια της τελευταίας αυτής περιόδου της εν λόγω διατάξεως, απόκειται να το αποδείξουν.
Εξάλλου, σε αυτόν που προβάλλει την ύπαρξη υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 4, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού απόκειται να επικαλεστεί με συγκεκριμένο τρόπο στοιχεία που να δικαιολογούν τη δημοσιοποίηση των οικείων εγγράφων. Συναφώς, η έκθεση αμιγώς γενικής φύσεως εκτιμήσεων δεν αρκεί προς απόδειξη του ότι υπέρτερο δημόσιο συμφέρον κατισχύει των λόγων που δικαιολογούν την άρνηση δημοσιοποιήσεως των εγγράφων βάσει του εν λόγω άρθρου 4, παράγραφος 2, τελευταίο σκέλος της περιόδου. Ομοίως, το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον το οποίο δύναται να δικαιολογήσει τη δημοσιοποίηση ενός εγγράφου δεν απαιτείται κατ’ ανάγκην να διακρίνεται από τις αρχές που διέπουν τον κανονισμό 1049/2001.
(βλ. σκέψεις 91-93, 97)
6. Το συμφέρον που αντλείται από τη δυνατότητα προσκομίσεως αποδεικτικών εγγράφων προς στήριξη αγωγής λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης ενώπιον εθνικού δικαστηρίου δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά υπέρτερο δημόσιο συμφέρον κατά το άρθρο 4, παράγραφος 2, τελευταίο σκέλος της περιόδου, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, αλλά πρόκειται για ιδιωτικό συμφέρον.
(βλ. σκέψη 99)
7. Βλ. το κείμενο της διατάξεως.
(βλ. σκέψη 100)
8. Βλ. το κείμενο της διατάξεως.
(βλ. σκέψεις 107, 108)
9. Βλ. το κείμενο της διατάξεως.
(βλ. σκέψεις 114-116)
10. Η ανακοίνωση 2002/C 244/03 της Επιτροπής όσον αφορά τις σχέσεις με τον καταγγέλλοντα στον τομέα των παραβάσεων του κοινοτικού δικαίου δεν μπορεί να αποτελέσει νομική βάση για την εκτίμηση της νομιμότητας αποφάσεως θεσμικού οργάνου περί αρνήσεως της προσβάσεως, βάσει του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, σε έγγραφα απτόμενα της διαδικασίας EU Pilot . Συγκεκριμένα, η ανακοίνωση αυτή δεν καθορίζει κανένα κανόνα διέποντα την πρόσβαση σε έγγραφα στο πλαίσιο διαδικασίας λόγω παραβάσεως, και μάλιστα της διαδικασίας EU Pilot, και δεν παρέχει στους καταγγέλλοντες κανένα δικαίωμα συναφώς. Αντιθέτως, απλώς αναφέρει ότι, όσον αφορά διαδικασία λόγω παραβάσεως, η πρόσβαση σε έγγραφα πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με τον κανονισμό 1049/2001. Υπό τις περιστάσεις αυτές, η εν λόγω ανακοίνωση δεν ασκεί καμία επιρροή στην εξέταση των αιτήσεων προσβάσεως σε έγγραφα δυνάμει του κανονισμού 1049/2001.
(βλ. σκέψη 130)