Language of document : ECLI:EU:T:2020:434

WYROK SĄDU (ósma izba w składzie powiększonym)

z dnia 23 września 2020 r.(*)(i)

Pomoc państwa – Pomoc przyznana przez władze hiszpańskie na rzecz niektórych ugrupowań interesów gospodarczych (UIG) i ich inwestorów – System podatkowy stosowany do niektórych umów leasingu finansowego w celu nabycia statków (hiszpański system leasingu finansowego) – Decyzja uznająca pomoc za w części niezgodną z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej częściowe odzyskanie – Selektywny charakter – Obowiązek uzasadnienia – Odzyskanie pomocy – Równość traktowania – Uzasadnione oczekiwania – Pewność prawa

W sprawach połączonych T‑515/13 RENV i T‑719/13 RENV

Królestwo Hiszpanii, które reprezentowała S. Centeno Huerta, w charakterze pełnomocnika,

strona skarżąca w sprawie T‑515/13 RENV,

Lico Leasing, SA, z siedzibą w Madrycie (Hiszpania),

Pequeños y Medianos Astilleros Sociedad de Reconversión, SA, z siedzibą w Madrycie,

które reprezentowali adwokaci M. Merola oraz M. Sánchez,

strona skarżąca w sprawie T‑719/13 RENV,

popierana przez

Bankię, SA, z siedzibą w Walencji (Hiszpania), i pozostałych interwenientów, których nazwy wskazane są w załączniku(1), których reprezentowali adwokaci J. Buendía Sierra, E. Abad Valdenebro, R. Calvo Salinero i A. Lamadrid de Pablo,

interwenienci w sprawie T‑719/13 RENV,

przeciwko

Komisji Europejskiej, którą reprezentowali V. Di Bucci, É. Gippini Fournier oraz P. Němečková, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot oparte na art. 263 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji 2014/200/UE z dnia 17 lipca 2013 r. w sprawie pomocy państwa SA.21233 C/11 (ex NN/11, ex CP 137/06) wdrożonej przez Hiszpanię – System podatkowy stosowany do niektórych umów leasingu finansowego, zwany również hiszpańskim systemem leasingu finansowego (Dz.U. 2014, L 114, s. 1),

SĄD (ósma izba w składzie powiększonym),

w składzie: A.M. Collins (sprawozdawca), prezes, C. Iliopoulos, R. Barents, J. Passer i G. De Baere, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 października 2019 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Do Komisji Europejskiej wpłynęło od maja 2006 r. wiele skarg przeciwko „hiszpańskiemu systemowi leasingu podatkowego” (zwanemu dalej „SLP”). W szczególności dwie krajowe federacje stoczniowe oraz jedna indywidualna stocznia poinformowały o okoliczności, że ten system umożliwiał przedsiębiorstwom żeglugowym zakup statków zbudowanych w hiszpańskich stoczniach po cenach niższych o 20–30%.

2        W następstwie licznych wniosków o udzielenie informacji przesłanych przez Komisję do władz hiszpańskich oraz spotkań obu stron Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające na mocy art. 108 ust. 2 TFUE decyzją C(2011) 4494 wersja ostateczna z dnia 29 czerwca 2011 r. (Dz.U. 2011, C 276, s. 5, zwaną dalej „decyzją o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego”).

3        W dniu 17 lipca 2013 r. Komisja wydała decyzję 2014/200/UE w sprawie pomocy państwa SA.21233 C/11 (ex NN/11, ex CP 137/06) wdrożonej przez Hiszpanię – System podatkowy stosowany do niektórych umów leasingu finansowego, zwany również hiszpańskim systemem leasingu podatkowego (Dz.U. 2014, L 114, s. 1, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”). W decyzji tej Komisja uznała, że określone środki podatkowe wchodzące w skład SLP „stanowi[ły] pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, udzielaną przez Hiszpanię niezgodnie z prawem od dnia 1 stycznia 2002 r. z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE. Środki te uznano za częściowo niezgodne z rynkiem wewnętrznym. W decyzji nakazano odzyskanie pomocy w określonych warunkach wyłącznie od inwestorów, którzy z niej skorzystali, bez możliwości przeniesienia związanych z tym obciążeń na inne osoby.

 Struktura prawna i finansowa SLP

4        Z zaskarżonej decyzji wynika, że w przypadku każdego zamówienia na budowę statku SLP wymaga udziału wielu partnerów, to znaczy przedsiębiorstwa żeglugowego, stoczni, przedsiębiorstwa leasingowego, banku, utworzonego przez bank ugrupowania interesów gospodarczych (zwanego dalej „UIG”) oraz inwestorów nabywających udziały w tym UIG.

5        Zdaniem Komisji SLP jest systemem planowania podatkowego (odtworzonym w wykresie poniżej) zasadniczo zorganizowanym przez bank w celu tworzenia korzyści podatkowych dla inwestorów zgrupowanych w ramach przejrzystego fiskalnie UIG oraz w celu przekazania części z tych korzyści podatkowych przedsiębiorstwu żeglugowemu w formie niższej ceny statku. Resztę korzyści inwestorzy zachowują w ramach UIG jako wynagrodzenie za ich inwestycję.

Image not found

6        W ramach SLP wskazane w pkt 4 i 5 powyżej podmioty zawierają szereg umów, których istotne elementy, jakie wynikają z zaskarżonej decyzji i z decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, są wyjaśnione poniżej.

 Pierwotna umowa o budowę statku

7        Przedsiębiorstwo żeglugowe, które zamierza nabyć statek, porozumiewa się ze stocznią w sprawie budowy statku oraz ceny sprzedaży uwzględniającej rabat (zwanej dalej „ceną netto”). Stocznia wnioskuje do banku o zorganizowanie porozumień SLP.

 Przejęta umowa o budowę statku (nowacja)

8        Bank angażuje przedsiębiorstwo leasingowe, które w drodze umowy nowacyjnej wstępuje w prawa przedsiębiorstwa żeglugowego i zawiera ze stocznią nową umowę zakupu statku za cenę, która nie uwzględnia rabatu (zwaną dalej „ceną brutto”).

 Stworzenie UIG przez bank i wezwanie inwestorów

9        Bank tworzy UIG i sprzedaje akcje inwestorom, którzy na ogół są znaczącymi podatnikami hiszpańskimi inwestującymi w UIG w celu uzyskania obniżenia ich podstawy opodatkowania i którzy w zasadzie nie wykonują żadnej działalności w sektorze morskim.

 Umowa leasingowa

10      Przedsiębiorstwo leasingowe czarteruje statek UIG z opcją kupna na okres 3 lub 4 lat w oparciu o cenę brutto. Wcześniej UIG zobowiązuje się skorzystać z opcji kupna statku po upływie tego okresu. Umowa przewiduje zapłatę bardzo wysokich opłat leasingowych dla przedsiębiorstwa leasingowego, co przynosi znaczne straty dla UIG. Cena za wykonanie opcji kupna jest natomiast dość niska.

 Umowa czarteru bez załogi z opcją kupna

11      UIG czarteruje z kolei statek na krótki okres przedsiębiorstwu żeglugowemu w ramach umowy czarteru bez załogi (a mianowicie umowy dotyczącej wypożyczenia statku, która nie obejmuje ani załogi, ani zaopatrzenia, ponieważ odpowiada za to podmiot czarterujący statek). Przedsiębiorstwo żeglugowe zobowiązuje się uprzednio kupić statek od UIG po zakończeniu przewidzianego terminu, na podstawie ceny netto. W przeciwieństwie do umowy leasingowej wskazanej w pkt 10 powyżej, cena za wynajem przewidziana w umowie czarteru bez załogi jest niska. Cena za wykonanie opcji kupna jest natomiast wysoka. Data przewidziana na wykonanie opcji kupna jest wyznaczana na kilka tygodni po dacie nabycia statku przez UIG od przedsiębiorstwa leasingowego.

12      Ze struktury prawnej SLP wynika zatem, że w ramach sprzedaży statku przedsiębiorstwu żeglugowemu przez stocznię bank narzuca dwóch pośredników, a mianowicie przedsiębiorstwo leasingowe i UIG. W ramach umowy leasingowej UIG zobowiązuje się nabyć statek w cenie brutto, która jest przenoszona na stocznię przez przedsiębiorstwo leasingowe. Natomiast kiedy UIG odsprzedaje statek przedsiębiorstwu żeglugowemu w ramach umowy czarteru bez załogi z opcją kupna, otrzymuje jedynie cenę netto, która uwzględnia rabat udzielony na początku przedsiębiorstwu żeglugowemu.

 Struktura podatkowa SLP

13      Zgodnie z zaskarżoną decyzją celem systemu SLP jest generowanie na rzecz UIG i inwestorów należących do UIG określonych korzyści podatkowych, których część jest następnie przekazywana przedsiębiorstwom żeglugowym nabywającym nowy statek.

14      Na podstawie zaskarżonej decyzji połączony efekt zastosowanych środków podatkowych umożliwia UIG i jego inwestorom osiągnięcie korzyści podatkowej stanowiącej około 30% początkowej ceny brutto statku. Część tej korzyści podatkowej, początkowo uzyskanej przez UIG i jego inwestorów, zachowują inwestorzy (10–15%), a część jest przekazywana przedsiębiorstwu żeglugowemu (85–90%), które ostatecznie staje się właścicielem statku, wpłacając kwotę o 20–30% niższą od początkowej ceny brutto statku.

15      Zdaniem Komisji operacje SLP łączą różne indywidualne, choć powiązane ze sobą, środki podatkowe w celu wytworzenia korzyści podatkowej. Środki te zostały przewidziane w wielu przepisach Real Decreto Legislativo 4/2004, por el que se aprueba el texto refundido de la Ley del Impuesto sobre Sociedades (królewskiego dekretu legislacyjnego nr 4/2004 z dnia 5 marca 2004 r. zatwierdzającego wersję ujednoliconą hiszpańskiej ustawy o podatku od osób prawnych, BOE nr 61 z dnia 11 marca 2004 r., s. 10951, zwanego dalej „ustawą o podatku od osób prawnych”) oraz Real Decreto 1777/2004, por el que se aprueba el Reglamento del Impuesto sobre Sociedades (królewskiego dekretu legislacyjnego nr 1777/2004 z dnia 30 lipca 2004 r. zatwierdzającego rozporządzenie dotyczące podatku od osób prawnych, BOE nr 189 z dnia 6 sierpnia 2004 r., s. 28377, zwanego dalej „rozporządzeniem dotyczącym podatku od osób prawnych”). Mowa o pięciu następujących środkach, opisanych w motywach 21–42 zaskarżonej decyzji: przyspieszonej amortyzacji przedmiotu leasingu (środek 1), uznaniowym stosowaniu wcześniejszej amortyzacji przedmiotu leasingu (środek 2), UIG (środek 3), systemie podatku tonażowego (środek 4) i art. 50 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych (środek 5).

16      W szczególności w odniesieniu do środka 2 należy sprecyzować, że zgodnie z art. 115 ust. 6 ustawy o podatku od osób prawnych przyspieszona amortyzacja przedmiotu leasingu rozpoczyna się w dniu, w którym przedmiot ten staje się gotowy do eksploatacji, tj. nie przed dniem, w którym przedmiot zostaje dostarczony i zaczyna być użytkowany przez leasingobiorcę. Niemniej jednak zgodnie z art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych ministerstwo gospodarki może wyznaczyć datę rozpoczęcia amortyzacji z uwzględnieniem charakterystyki okresu kontraktowania i specyficznych cech eksploatacji gospodarczej przedmiotu umowy. Procedura składania wniosku o zezwolenie na wcześniejszą amortyzację przedmiotu leasingu jest szczegółowo określona w art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych. Ze względu na fakt, że zgodnie z właściwymi przepisami data rozpoczęcia przyspieszonej amortyzacji mogła zostać wyznaczona na datę wcześniejszą niż oddanie do użytku przedmiotu leasingu, zaskarżona decyzja zawiera odniesienie do „przyspieszonej” amortyzacji.

 Ocena Komisji

17      Komisja stwierdziła, że okoliczność, iż SLP obejmuje różne środki i nie wszystkie te środki są przewidziane w hiszpańskim ustawodawstwie podatkowym, nie uniemożliwiała poddania go ocenie jako systemu z uwagi na to, że różne środki podatkowe zastosowane w ramach operacji SLP były ze sobą powiązane de iure i de facto.

18      W każdym wypadku Komisja nie dokonała analizy środków jedynie jako systemu, lecz przeprowadziła także ocenę poszczególnych środków. Zdaniem Komisji te podejścia były komplementarne i umożliwiały sformułowanie spójnych wniosków.

19      Jeśli chodzi o istnienie przedsiębiorstw w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, zgodnie z motywem 126 zaskarżonej decyzji wszystkie strony biorące udział w operacjach w ramach SLP były przedsiębiorstwami w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, ponieważ ich działalność polegała na oferowaniu towarów i usług na rynku. Dokładniej, stocznie budowały statki; przedsiębiorstwa leasingowe oferowały instrumenty finansowania; UIG zajmowały się czarterem i sprzedażą statków; inwestorzy oferowali towary i usługi na wielu różnych rynkach, chyba że byli osobami fizycznymi nieprowadzącymi żadnej działalności gospodarczej – w którym to przypadku nie obejmował ich zakres owej decyzji; przedsiębiorstwa żeglugowe świadczyły usługi z zakresu transportu morskiego, a banki świadczyły usługi z zakresu pośrednictwa i finansowania.

20      W odniesieniu do selektywnego charakteru Komisja stwierdziła, że uznaniowe stosowanie wcześniejszej amortyzacji przedmiotu leasingu (środek 2), system podatku tonażowego (środek 4) i art. 50 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych (środek 5), przysparzały niektórym przedsiębiorstwom selektywnych korzyści.

21      W szczególności, jeśli chodzi o uznaniowe stosowanie wcześniejszej amortyzacji przedmiotu leasingu (środek 2), Komisja wskazała, że zgodnie z ogólnym hiszpańskim ustawodawstwem podatkowym dotyczącym amortyzacji co do zasady koszt składnika aktywów należy rozłożyć na okres jego ekonomicznej użyteczności, tj. począwszy od momentu, w którym zaczyna być wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach operacji leasingu art. 115 ust. 6 ustawy o podatku od osób prawnych umożliwiał przyspieszoną amortyzację przedmiotu leasingu co do zasady od dnia, w którym przedmiot ten stawał się gotowy do eksploatacji. Niemniej jednak art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych umożliwiał zastosowanie przyspieszonej amortyzacji przedmiotu leasingu, zanim składnik aktywów zacznie być wykorzystywany, co prowadziło do wcześniej amortyzacji. Zgodnie z zaskarżoną decyzją możliwość ta stanowiła wyjątek od ogólnej zasady określonej w art. 115 ust. 6 wspomnianej ustawy i podlegała uznaniowemu zatwierdzeniu przez władze hiszpańskie, czyniło ją to zatem selektywną. Komisja twierdzi, że kryteria przewidziane dla udzielenia zezwolenia są niejasne i wymagają interpretacji przez organy podatkowe, które nie opublikowały żadnych przepisów administracyjnych ani wyjaśnień w tym zakresie. Ponadto Komisja uznała, że brzmienie art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych potwierdza selektywny charakter środka. Co więcej, Komisja uznała, że Królestwo Hiszpanii nie wykazało, iż był konieczny system uprzedniego zezwolenia zamiast zwykłej kontroli następczej jasnych i obiektywnych kryteriów, jak ta, która obowiązywała na przykład w odniesieniu do zwykłej amortyzacji.

22      Poza tym Komisja uznała, że SLP rozpatrywany jako całość jest selektywny, ponieważ korzyść zależy od sposobu, w jaki organy podatkowe skorzystają ze swych uprawnień dyskrecjonalnych z powodu obowiązku uzyskania zezwolenia i wobec braku sprecyzowania mających zastosowanie warunków. Nadto istniała selektywność sektorowa, gdyż organy podatkowe zezwalały jedynie na operacje SLP w zakresie finansowania statków morskich. Zdaniem Komisji, to, że wszystkie przedsiębiorstwa żeglugowe, w tym przedsiębiorstwa, których miejsce prowadzenia działalności znajduje się w innych państwach członkowskich, mogły mieć dostęp do operacji finansowania SLP, nie wpływa na zmianę wniosku, iż w ramach programu faworyzuje się niektóre rodzaje działalności, a mianowicie kupno statków morskich w drodze umów leasingu, w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi lub ich późniejszej odsprzedaży.

23      Zgodnie z zaskarżoną decyzją korzyść odnosiło UIG oraz, zgodnie z zasadą przejrzystości, jego inwestorzy. UIG było bowiem osobą prawną, która stosowała wszystkie środki podatkowe oraz, w stosownym przypadku, składało wnioski o udzielenie zezwolenia do organów podatkowych. Pod względem podatkowym UIG było jednostką przejrzystą fiskalnie, a jej przychody podlegające opodatkowaniu lub wydatki podlegające odliczeniu były automatycznie przenoszone na inwestorów.

24      Co więcej, Komisja uznała, że w ramach danej operacji SLP, w sensie ekonomicznym, znaczna część korzyści podatkowej skumulowanej przez UIG była przekazywana przedsiębiorstwu żeglugowemu poprzez obniżkę cen, bez uszczerbku dla wskazanych poniżej rozważań dotyczących możliwości przypisania tej korzyści podatkowej. Chociaż w zaskarżonej decyzji przyznano, że inne podmioty biorące udział w operacjach SLP, w szczególności stocznie, przedsiębiorstwa leasingowe i inni pośrednicy, korzystają z pośredniego wpływu przedmiotowej korzyści, Komisja uważa, że korzyść osiągnięta pierwotnie przez UIG lub jego inwestorów nie jest przekazywana tym innym podmiotom.

25      Zgodnie z zaskarżoną decyzją ze względu na utratę wpływów podatkowych z SLP istniało przekazanie zasobów państwowych na rzecz UIG, które zgodnie z zasadami przejrzystości przekazywało te zasoby swoim inwestorom.

26      Jeśli chodzi o możliwość przypisania środków, Komisja uznała, że selektywna korzyść przyznana UIG i ich inwestorom może zostać wyraźnie przypisana Królestwu Hiszpanii, ponieważ wynika z przepisów podatkowych i z zezwoleń udzielonych przez organy podatkowe w szczególności na zastosowanie wcześniejszej amortyzacji i systemu podatku tonażowego. Natomiast zgodnie z zaskarżoną decyzją nie było tak w odniesieniu do przedsiębiorstw żeglugowych, a tym bardziej stoczni i pośredników, gdyż właściwe przepisy nie zobowiązywały UIG do przekazania części korzyści podatkowej tym podmiotom i to pomimo okoliczności, że Komisja przyznała, iż wnioski o zezwolenie przekazane do organów podatkowych zasadniczo obejmowały szczegółowe informacje w przedmiocie podziału korzyści podatkowej między inwestorami UIG i przedsiębiorstwem żeglugowym.

27      Zgodnie z zaskarżoną decyzją rozpatrywana korzyść groziła zakłóceniem konkurencji i wpłynięciem na handel między państwami członkowskimi. W szczególności Komisja wskazała, że inwestorzy, a mianowicie członkowie UIG, prowadzą działalność w różnych sektorach gospodarki, w szczególności w sektorach otwartych na handel między państwami członkowskimi. Ponadto w drodze operacji w ramach SLP prowadzą oni poprzez UIG działalność na rynkach czarteru bez załogi oraz kupna i sprzedaży statków morskich, otwartych na handel między państwami członkowskimi.

28      W ramach dokonanej przez nią analizy zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym Komisja uznała, że nawet jeśli wytyczne w sprawie transportu morskiego z dnia 5 lipca 1997 r. (Dz.U. 1997, C 205, s. 5), zmienione w dniu 17 stycznia 2004 r. (Dz.U. 2004, C 13, s. 3) (zwane dalej „wytycznymi w sprawie transportu morskiego”) nie mają zastosowania w niniejszej sprawie, to mogą one zostać zastosowane per analogiam w celu określenia otrzymanej przez UIG lub jego inwestorów kwoty pomocy, która może być zgodna z rynkiem wewnętrznym. Zdaniem Komisji pomoc ponad tę kwotę była niezgodna z rynkiem wewnętrznym.

29      Wreszcie, Komisja odrzuciła uwagi, w myśl których zasady równości traktowania i ochrony uzasadnionych oczekiwań stoją na przeszkodzie odzyskaniu pomocy. Uznała ona natomiast, że zasada pewności prawa stoi na przeszkodzie odzyskaniu pomocy od wejścia w życie SLP w 2002 r. do dnia 30 kwietnia 2007 r., a mianowicie daty publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej jej decyzji 2007/256/WE z dnia 20 grudnia 2006 r. dotyczącej systemu pomocy wprowadzonego przez Francję na mocy art. 39 CA kodeksu podatkowego (code général des impôts) – pomoc państwa nr C 46/04 (ex NN 65/04) (Dz.U. 2007, L 112, s. 41, zwana dalej „decyzją w sprawie francuskich podatkowych UIG”).

30      Ponadto w zaskarżonej decyzji stwierdzono, że każda klauzula umowna, na podstawie której stocznie są zobowiązane do wyrównania strat poniesionych przez pozostałe strony umowy, jeżeli zakładane korzyści podatkowe nie mogłyby ostatecznie zostać uzyskane, jest sprzeczna z regułami w zakresie pomocy państwa wprowadzającymi wymóg odzyskania pomocy od rzeczywistego beneficjenta.

 Wcześniejsze postępowania przed Sądem i Trybunałem

 Wcześniejsze postępowanie przed Sądem

31      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 25 września 2013 r. Królestwo Hiszpanii wniosło skargę o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji zarejestrowaną pod numerem sprawy T‑515/13.

32      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 30 grudnia 2013 r. Lico Leasing, SA (zwana dalej „Lico”) i Pequeños y Medianos Astilleros Sociedad de Reconversión, SA (zwana dalej „PYMAR”) wniosły skargę o stwierdzenie nieważności zarejestrowaną pod numerem sprawy T‑719/13. Lico i PYMAR są spółkami, których przedmiotem działalności jest odpowiednio wykonywanie operacji leasingu finansowego i wspieranie działalności małych i średnich stoczni.

33      Na zaskarżoną decyzję wniesiono również szereg innych skarg.

34      Komisja twierdzi, że skargi należy oddalić jako bezzasadne, i wyraża również zastrzeżenia co do legitymacji procesowej spółek Lico i PYMAR w sprawie T‑719/13.

35      Na rozprawach, które odbyły się odpowiednio w dniach 9 i 10 czerwca 2015 r., wysłuchane zostały wystąpienia stron w sprawach T‑515/13 i T‑719/13 oraz ich odpowiedzi na pytania Sądu.

36      Postanowieniem wydanym w dniu 17 grudnia 2015 r. prezes siódmej izby Sądu zdecydował o połączeniu spraw T‑515/13 i T‑719/13 w celu wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie zgodnie z art. 68 regulaminu postępowania przed Sądem.

37      W wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r., Hiszpania i in./Komisja (T‑515/13 i T‑719/13, zwanym dalej „pierwotnym wyrokiem”, EU:T:2015:1004), Sąd orzekł, że skarga wniesiona przez Lico i PYMAR była dopuszczalna. Jeśli chodzi o istotę, Sąd uwzględnił skargi wniesione przez skarżące na podstawie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 107 ust. 1 i art. 296 TFUE i stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji. Ponadto Sąd stwierdził, że nie było potrzeby orzekania w przedmiocie pozostałych zarzutów i argumentów przedstawionych w ramach dwóch skarg.

 Wcześniejsze postępowanie przed Trybunałem

38      Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 29 lutego 2016 r. Komisja wniosła odwołanie od pierwotnego wyroku, zarejestrowane pod numerem sprawy C‑128/16 P. Podniosła ona dwa zarzuty, dotyczące naruszeń prawa przez Sąd przy wykładni i stosowaniu art. 107 ust. 1 TFUE w odniesieniu do pojęć „przedsiębiorstwa” i „selektywnej korzyści” oraz art. 296 TFUE.

39      Pozostałe skargi wniesione na zaskarżoną decyzję, które pozostawały w toku przed Sądem, zostały zawieszone do czasu wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑128/16 P.

40      Postanowieniami: z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Hiszpania i in. (C‑128/16 P, niepublikowanym, EU:C:2016:1006), oraz z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Hiszpania i in. (C‑128/16 P, niepublikowanym, EU:C:2016:1007), Bankia, SA i 32 pozostałe podmioty (zwane dalej „Bankia i in.”) oraz Aluminios Cortizo, SAU, zostały dopuszczone do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania spółek Lico i PYMAR.

41      Wyrokiem z dnia 25 lipca 2018 r., Komisja/Hiszpania i in. (C‑128/16 P, zwanym dalej „wyrokiem wydanym w postępowaniu odwoławczym”, EU:C:2018:591), Trybunał uchylił pierwotny wyrok.

42      W pierwszej kolejności Trybunał orzekł, że Sąd dokonał błędnej wykładni i błędnego zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE. W tym względzie Trybunał wskazał, że zdaniem Sądu UIG nie mogły być beneficjentami pomocy państwa z tego powodu, że ze względu na przejrzystość podatkową tych ugrupowań to inwestorzy, a nie UIG, odnieśli korzyści podatkowe i gospodarcze wynikające z tych środków. Trybunał uznał tymczasem, że UIG prowadziły działalność gospodarczą, a mianowicie nabywanie statków morskich w drodze umów leasingu w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi i ich późniejszej odsprzedaży, z czego wynikało, że były przedsiębiorstwami w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, jak wskazała Komisja w zaskarżonej decyzji.

43      Chociaż korzyści podatkowe uzyskane przez UIG zostały w całości i automatycznie przekazane ich członkom, Trybunał wskazał, że to właśnie do UIG zostały zastosowane omawiane środki podatkowe i one były bezpośrednimi beneficjentami wynikających z tych środków korzyści. Korzyści te sprzyjały prowadzonej przez nie działalności w zakresie nabywania statków morskich w drodze umów leasingu, w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi lub ich późniejszej odsprzedaży. Doszło zatem do przekazania zasobów publicznych w formie utraty wpływów podatkowych na rzecz UIG. W związku z tym zdaniem Trybunału omawiane środki mogły stanowić pomoc państwa na rzecz UIG. Fakt, że Komisja nakazała odzyskanie od jedynych inwestorów UIG niezgodnej z rynkiem wewnętrznym pomocy, będący kwestią, której zgodność z prawem nie została zbadana przez Trybunał w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym, został uznany za niemający żadnego wpływu na ten wniosek. W świetle powyższego Trybunał uwzględnił pierwszy zarzut Komisji.

44      W drugiej kolejności, jeśli chodzi o selektywny charakter korzyści wynikającej z uprawnień dyskrecjonalnych organu podatkowego do zezwolenia na mechanizm SLP, w szczególności wcześniejszą amortyzację, Trybunał orzekł, że Sąd niesłusznie wykluczył selektywność systemu ze względu na możliwość zaangażowania się w te operacje przez każde przedsiębiorstwo i dostępu do korzyści, co oznaczało zdaniem Sądu, iż inwestorzy nie odnieśli selektywnej korzyści. Zdaniem Trybunału rozważania Sądu były oparte na błędnym założeniu, że za beneficjentów korzyści wynikających z omawianych środków podatkowych można było uznać jedynie inwestorów, nie zaś UIG, a zatem przesłankę dotyczącą selektywności należało zbadać wobec inwestorów, nie zaś wobec UIG. Stąd też, nie zbadawszy, czy w ramach systemu udzielania zezwoleń na wcześniejszą amortyzację przyznano organom podatkowym uprawnienia dyskrecjonalne mogące sprzyjać działalności wykonywanej przez UIG uczestniczące w SLP, Sąd naruszył prawo. W konsekwencji Trybunał uwzględnił drugi zarzut przedstawiony przez Komisję.

45      W trzeciej kolejności, opierając się na wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/World Duty Free Group i in. (C‑20/15 P i C‑21/15 P, EU:C:2016:981), Trybunał orzekł, że Sąd naruszył prawo, gdy uznał, iż korzyści uzyskane przez inwestorów uczestniczących w operacjach SLP nie mogły być selektywne, ponieważ były one dostępne dla każdego przedsiębiorstwa bez rozróżnienia, nie badając, czy Komisja ustaliła, że środki podatkowe wprowadzały zróżnicowane traktowanie wśród podmiotów gospodarczych, mimo że podmioty gospodarcze, które są beneficjentami korzyści, i podmioty gospodarcze, które są wykluczone z zakresu zastosowania tej korzyści, znajdują się, w świetle celu przyświecającego wspomnianemu systemowi podatkowemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. W konsekwencji Trybunał uwzględnił trzeci zarzut przedstawiony przez Komisję.

46      W czwartej kolejności, jeśli chodzi o obowiązek uzasadnienia, Trybunał zauważył, iż wszystkie uwagi Sądu opierają się na błędnym założeniu, że za beneficjentów korzyści wynikających z omawianych środków podatkowych można było uznać jedynie inwestorów, a nie UIG i że należy zatem zbadać, czy korzyści, które uzyskali inwestorzy, a nie UIG, miały selektywny charakter, czy mogły zakłócać konkurencję i wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz czy uzasadnienie spornej decyzji było wystarczające w zakresie analizy tych kryteriów. Zdaniem Trybunału Komisja przedstawiła w zaskarżonej decyzji wskazówki pozwalające zrozumieć powody, dla których uznała, iż korzyści wynikające z omawianych środków podatkowych były selektywne i mogły wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi i zakłócić konkurencję oraz uzasadniła tę decyzję w wystarczający sposób i bez wewnętrznej sprzeczności w tym zakresie, spełniając wymogi określone w art. 296 TFUE. W związku z tym Trybunał uwzględnił ostatni zarzut Komisji.

47      Stwierdziwszy, że sprawa nie znajduje się na etapie pozwalającym na wydanie orzeczenia, ponieważ Sąd zbadał tylko część zarzutów podniesionych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR, Trybunał postanowił skierować sprawy T‑515/13 i T‑719/13 do ponownego rozpoznania ich przez Sąd i stwierdził, że kwestia kosztów zostanie rozstrzygnięta w orzeczeniu kończącym postępowanie, z wyjątkiem kosztów związanych z interwencją.

 Postępowanie i żądania stron

48      W następstwie wydania wyroku w postępowaniu odwoławczym sprawy T‑515/13 RENV i T‑719/13 RENV przydzielono ósmej izbie Sądu.

49      W dniu 5 października 2018 r. Królestwo Hiszpanii i Komisja zgodnie z art. 217 § 1 regulaminu postępowania przedstawiły uwagi na piśmie w sprawie T‑515/13 RENV.

50      Postanowieniami z dnia 21 września i z dnia 8 października 2018 r. prezes ósmej izby Sądu uwzględnił wniosek o zachowanie poufności złożony przez spółki Lico i PYMAR wobec odpowiednio Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo w sprawie T‑719/13 RENV.

51      W dniu 28 września 2018 r. Aluminios Cortizo, a w dniu 5 października 2018 r., Lico, PYMAR, Komisja oraz Bankia i in. na podstawie art. 217 § 1 regulaminu postępowania przedstawiły uwagi na piśmie w sprawie T‑719/13 RENV.

52      Na wniosek ósmej izby Sąd – na podstawie art. 28 regulaminu postępowania – postanowił przekazać sprawę składowi powiększonemu.

53      Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd zdecydował o otwarciu ustnego etapu postępowania i – w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania – wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na niektóre pisemne pytania. Wśród innych pytań Sąd wezwał strony do przedłożenia uwag co do ewentualnego włączenia do akt sprawy dwóch załączników do dwóch skarg na zaskarżoną decyzję, które to załączniki zawierały szereg artykułów prasowych. Strony odpowiedziały w wyznaczonych terminach. Ze względu na uwagi stron Sąd zdecydował o niewłączaniu wspomnianych załączników do akt w niniejszych sprawach.

54      Postanowieniem prezesa ósmej izby Sądu z dnia 12 września 2019 r., po wysłuchaniu stron, sprawy T‑515/13 RENV i T‑719/13 RENV zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania, a także wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

55      Na rozprawie w dniu 24 października 2019 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

56      W sprawie T‑515/13 RENV Królestwo Hiszpanii wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

57      W sprawie T‑515/13 RENV Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania.

58      W sprawie T‑719/13 RENV Lico i PYMAR wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        tytułem ewentualnym, stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy;

–        dalszym tytułem ewentualnym, stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy w odniesieniu do obliczenia kwoty pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, jaką należy odzyskać;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

59      W sprawie T‑719/13 RENV Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie Lico i PYMAR kosztami postępowania.

60      W sprawie T‑719/13 RENV Bankia i in. wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        tytułem ewentualnym, stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy;

–        dalszym tytułem ewentualnym, stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy w odniesieniu do obliczenia kwoty pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, jaką należy odzyskać.

61      W sprawie T‑719/13 RENV Aluminios Cortizo wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie interwencji Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo

62      Na wstępie należy zauważyć, że w swych uwagach w przedmiocie dalszego postępowania w sprawie T‑719/13 RENV Komisja z wielu względów kwestionuje możliwość przedstawienia uwag na piśmie przez Bankię i in. oraz Aluminios Cortizo i korzystania przez nie ze statusu interwenientów w postępowaniu po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania. Przede wszystkim jest to sprzeczne z brzmieniem art. 217 ust. 1 regulaminu postępowania. Następnie sprowadza się to w praktyce do umożliwienia interwencji podczas postępowania w pierwszej instancji stronom, które nie mogą zostać dopuszczone do udziału w sprawie, jako interwenienci, ponieważ wniosły one skargi, które wciąż są przedmiotem postępowania. Ponadto zdaniem Komisji niniejsza sytuacja różni się od sytuacji stanowiącej podstawę wydania wyroku z dnia 23 marca 1993 r., Gill/Komisja (T‑43/89, EU:T:1993:24), w którym Sąd dopuścił na etapie ponownego rozpoznania sprawy interwencję strony, która wstąpiła do sprawy jedynie w postępowaniu odwoławczym ze względu na to, że Trybunał nie rozstrzygnął o jej kosztach. Komisja zauważa zaś, że w niniejszej sprawie Trybunał rozstrzygnął o kosztach Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym. Wreszcie, Komisja podnosi, że niniejszy przypadek różni się od sytuacji, w której strona składa wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, ale Sąd rozstrzyga sprawę, nie wypowiadając się w przedmiocie tego wniosku. W tym przypadku w następstwie ewentualnego przekazania sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania Komisja uważa, że wnioski o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenientów pozostają w mocy i zadaniem Sądu jest wypowiedzenie się w ich przedmiocie (zob. podobnie postanowienie z dnia 2 września 2014 r., Stichting Woonpunt i in./Komisja, T‑203/10 RENV, niepublikowane, EU:T:2014:792, pkt 47).

63      Bankia i in. uważają, że strona upoważniona do wstąpienia do sprawy w charakterze interwenienta w ramach odwołania wniesionego do Trybunału automatycznie zachowuje swój status interwenienta w postępowaniu po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania.

64      W tym względzie, niezależnie od okoliczności będących podstawą wyroków wskazanych przez Komisję, należy przypomnieć, że wśród skarg wniesionych na zaskarżoną decyzję, sprawy T‑515/13 i T‑719/13 zostały wybrane jako sprawy pilotażowe i doprowadziły do pierwotnego wyroku. W tym kontekście Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo nie wysłuchano w charakterze interwenientów przed Sądem, ale dopuszczono je do sprawy w charakterze interwenientów przed Trybunałem w ramach odwołań od pierwotnego wyroku.

65      Ponieważ Trybunał przekazał sprawy do Sądu, aby rozstrzygnął w przedmiocie pewnych zarzutów, w których podniesiono kwestie prawne mające znaczenie dla Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo, Sąd uważa, że w niniejszej sprawie dopuszczenie interwenientów przed Trybunałem w charakterze interwenientów w postępowaniu po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania leży w interesie należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości w celu zapewnienia prawidłowego rozpatrywania sporów zawisłych przed Sądem i wspierania ciągłości spornej debaty, tym bardziej że postępowanie w przedmiocie innych skarg wniesionych na zaskarżoną decyzję zostało zawieszone postanowieniem prezesa ósmej izby Sądu z dnia 21 listopada 2018 r. bez sprzeciwu ze strony Komisji. Ponadto wbrew twierdzeniom Komisji brzmienie art. 217 § 1 regulaminu postępowania niekoniecznie stoi na przeszkodzie dopuszczeniu interwenientów przed Trybunałem w charakterze interwenientów w postępowaniu po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania, ponieważ nie zawiera definicji „stron postępowania przed Sądem”. W szczególności przepis ten nie wyklucza, by interwenienci przed Trybunałem mogli uzyskać z tego powodu status „stron postępowania przed Sądem” w ramach przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Należy zatem odrzucić zastrzeżenia Komisji co do dopuszczenia Bankii i in. oraz Aluminios Cortizo do sprawy w charakterze interwenientów.

 Co do istoty

66      Na wstępie należy zauważyć ze względu na wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym, że zadaniem Sądu w ramach niniejszego postępowania po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania jest wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie wszystkich zarzutów zmierzających do stwierdzenia nieważności decyzji podniesionych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR, przy czym Sąd jest związany kwestiami prawnymi, które zostały rozstrzygnięte przez Trybunał w przedmiocie beneficjentów korzyści i jej selektywnego charakteru w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE oraz w przedmiocie uzasadnienia zaskarżonej decyzji.

67      Na poparcie skargi w sprawie T‑515/13 RENV Królestwo Hiszpanii podnosi cztery zarzuty. Zarzut pierwszy dotyczy naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE poprzez stwierdzenie w zaskarżonej decyzji istnienia pomocy państwa. Posiłkowo Królestwo Hiszpanii podnosi na poparcie żądania dotyczącego stwierdzenia nieważności nakazu odzyskania pomocy trzy zarzuty oparte na naruszeniu zasady równego traktowania, naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i naruszeniu zasady pewności prawa.

68      W ramach swych skarg Lico i PYMAR podniosły trzy zarzuty dotyczące, po pierwsze, naruszenia art. 107 ust. 1 i art. 296 TFUE poprzez stwierdzenie w zaskarżonej decyzji istnienia pomocy państwa, po drugie, naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa w odniesieniu do nakazu odzyskania pomocy i po trzecie, naruszenia ogólnych zasad mających zastosowanie do odzyskiwania pomocy z powodu ustalonej w zaskarżonej decyzji metody obliczenia kwoty pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym.

 W przedmiocie naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE

69      W ramach zarzutu pierwszego w świetle wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym Królestwo Hiszpanii twierdzi, że jeden z warunków dotyczących istnienia pomocy państwa nie jest spełniony, ponieważ niezależnie od kwestii, czy SLP rozpatruje się jako całość, czy też środki rozpatruje się indywidualnie, nie występowała selektywność, bez względu na zastosowaną metodę analizy.

70      W odniesieniu do metody dotyczącej ogólnej dostępności Królestwo Hiszpanii podnosi, że zgodnie z orzecznictwem okoliczność, iż jedynie podatnicy spełniający przesłanki stosowania środka mogą z niego skorzystać, nie może sama w sobie przyznawać temu środkowi selektywnego charakteru (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/World Duty Free Group i in. (C‑20/15 P i C‑21/15 P, EU:C:2016:981, pkt 59). W tym względzie Królestwo Hiszpanii podnosi, że orzecznictwo zawiera przykłady sytuacji, w których orzeczono, iż korzyść podatkowa mająca zastosowanie jedynie do aktywów nabytych na podstawie umowy leasingu finansowego jest środkiem o ogólnym charakterze (wyrok z dnia 9 grudnia 2014 r., Netherlands Maritime Technology Association/Komisja, T‑140/13, niepublikowany, EU:T:2014:1029).

71      Jeśli chodzi o metodę dotyczącą systemu odniesienia, Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że Komisja powinna była przede wszystkim wskazać powszechny system podatkowy, a następnie wykazać, iż omawiany środek stanowi wyjątek od tego systemu mającego zastosowanie do podmiotów gospodarczych znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. W tym zakresie Królestwo Hiszpanii twierdzi, że Komisja nawet nie wskazała systemu odniesienia w niniejszej sprawie. W każdym wypadku zdaniem Królestwa Hiszpanii nie istnieje selektywność w świetle systemu odniesienia.

72      Co do naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE ze względu na wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym Lico i PYMAR przypominają, że w celu uznania środka podatkowego za selektywny, po pierwsze, należy zidentyfikować i zbadać powszechny system podatkowy państwa członkowskiego, aby określić system odniesienia; po drugie, należy ocenić, czy środek ma charakter selektywny, sprawdzając, czy stanowi odstępstwo od powszechnego systemu podatkowego, jako że wprowadza on zróżnicowanie wśród podmiotów gospodarczych znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej; po trzecie, należy zbadać, czy państwo członkowskie wykazało, iż środek jest uzasadniony charakterem lub ogólną strukturą systemu, w który środek ten się wpisuje. Należy zatem zbadać, czy Komisja spełniła te wymogi w odniesieniu do UIG. Zdaniem Lico i PYMAR, czy to pod kątem badania poszczególnych środków, czy też pełnego obrazu SLP, nie istnieje żadna analiza systemu odniesienia, domniemanego odstępstwa od systemu odniesienia, podmiotów gospodarczych znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej, rozróżnienia wprowadzonego między tymi podmiotami gospodarczymi ani braku uzasadnienia opartego na celu realizowanym przez ten system podatkowy.

73      Przede wszystkim Lico i PYMAR twierdzą, że zwykłej strategii optymalizacji podatkowej przyjętej przez podatników nie można jako takiej traktować jako pomocy państwa. Obniżenie podatku uzyskano bowiem w następstwie decyzji prywatnych podmiotów gospodarczych o łączeniu i stosowaniu w skuteczny sposób przepisów podatkowych. Zdaniem Lico i PYMAR strategie optymalizacji podatkowej przedsiębiorstw nie stanowią pomocy państwa, chyba że wynikają z odstępstw przewidzianych w krajowym porządku prawnym lub wynikających z praktyki organów podatkowych, powodujących dyskryminację podmiotów gospodarczych znajdujących się w świetle celu realizowanego przez podatkowy system odniesienia w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej.

74      Jeśli chodzi o analizę poszczególnych środków, Lico i PYMAR podnoszą w szczególności, że wcześniejszą amortyzację umów leasingu mogły zastosować wszystkie podmioty opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych, a nie tylko UIG. Co więcej, Lico i PYMAR zauważyły, że środek miał zastosowanie do wszystkich aktywów spełniających określone obiektywne warunki. Ponadto ich zdaniem, nawet jeśli środek był uzależniony od wydania zezwolenia, to jednak przyznawano go na podstawie obiektywnych i innych niż uznaniowe kryteriów.

75      W odniesieniu do całościowej oceny środków Lico i PYMAR utrzymują, że nawet jeśli połączenie środków, które Komisja określa jako SLP, miało zastosowanie jedynie do statków, a nie do innych aktywów, nie można z tego wywnioskować, że SLP było selektywne. W tym względzie Lico i PYMAR wskazują, że zgodnie z orzecznictwem środek, z którego korzysta tylko jeden sektor działalności lub część przedsiębiorstw tego sektora, niekoniecznie jest selektywny (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Hansestadt Lübeck, C‑524/14 P, EU:C:2016:971, pkt 58). Nie wystarczy zatem, wbrew twierdzeniom Komisji, by rozpatrywane środki przysparzały korzyści kupnu statków morskich w drodze umów leasingu, w szczególności w celu prowadzenia czarteru bez załogi lub późniejszej odsprzedaży.

76      Co więcej, Lico i PYMAR utrzymują, że w zaskarżonej decyzji nie wykazano w wystarczającym stopniu, iż pomoc, jaka miała zostać przyznana, zakłócała konkurencję i miała wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi. W szczególności Lico i PYMAR utrzymują, że ze względu na to, iż UIG były jedynie pośrednikami finansowymi, którzy nie prowadzili żadnej rzeczywistej działalności w sektorze transportu morskiego, nie można stwierdzić, że działały na rynku kupna i sprzedaży statków morskich w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi. Pomoc ta nie może zatem zakłócać konkurencji i mieć wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi, jeśli chodzi o ten rynek.

77      W uwagach w przedmiocie dalszego postępowania w sprawie T‑719/13 RENV, po pierwsze, Bankia i in. kwestionują domniemaną selektywność środków ze względu na uprawnienia dyskrecjonalne administracji w zakresie zezwalania na SLP, ponieważ ich zdaniem uprawnienia te były ujęte w ramy obiektywnych kryteriów. Ponadto twierdzą one, że chodzi o takie same kryteria jak te, które Komisja uznała za „obiektywne”, gdy stwierdziła, iż „nowe SLP” przeanalizowane w jej decyzji C(2012) 8252 final, z dnia 20 listopada 2012 r. w sprawie pomocy państwa SA.34736 (2012/N) – Hiszpania – Wcześniejsza amortyzacja określonych aktywów nabytych w drodze leasingu finansowego (Dz.U. 2012, C 384, s. 2, zwanej dalej „decyzją w sprawie nowego SLP”), nie było selektywne. Ocena ta znajduje potwierdzenie w wyroku z dnia 9 grudnia 2014 r., Netherlands Maritime Technology Association/Komisja (T‑140/13, niepublikowanym, EU:T:2014:1029). Dodają one, że ze względu na okoliczność, iż organy podatkowe nigdy nie oddaliły wniosku o zezwolenie, w praktyce nie ma różnicy między zezwoleniem w pierwotnym SLP i przekazaniu informacji przewidzianym w nowym SLP.

78      Po drugie, Bankia i in. twierdzą w świetle wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym, że należałoby zbadać selektywność względem z jednej strony UIG, a z drugiej strony względem innych przedsiębiorstw znajdujących się w podobnej sytuacji, zarówno pod względem faktycznym, jak i prawnym. Biorąc pod uwagę zasady wyrażone w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/World Duty Free Group i in. (C‑20/15 P i C‑21/15 P, EU:C:2016:981), Bankia i in. utrzymują, że Komisja nigdy nie wykazała, że środki wprowadzały różnice pomiędzy podmiotami gospodarczymi znajdującymi się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. W zaskarżonej decyzji ograniczono się bowiem do potwierdzenia sektorowej selektywności środków jedynie z tego względu, że ich beneficjenci działali w określonym obszarze działalności, a mianowicie w obszarze nabywania statków morskich w drodze umów leasingu, prowadzenia czarteru bez załogi lub późniejszej odsprzedaży tych statków. Niemniej jednak w zaskarżonej decyzji nie określono systemu odniesienia i nie wskazano celu realizowanego przez ten system.

79      Komisja wnosi o odrzucenie argumentów dotyczących naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE. Uważa ona, że środki te są selektywne zarówno wtedy, gdy SLP rozpatruje się jako całość, jak i wtedy, gdy środki rozpatruje się indywidualnie.

80      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznanie danego środka krajowego za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga spełnienia wszystkich wymienionych niżej przesłanek. Po pierwsze, musi mieć miejsce interwencja państwa lub za pośrednictwem zasobów państwa. Po drugie, środek ten musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, musi on przyznawać beneficjentowi selektywną korzyść. Po czwarte, musi zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem (zob. wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

81      Jeśli chodzi o przesłankę dotyczącą istnienia selektywnej korzyści, za pomoc państwa uznaje się interwencje, które niezależnie od ich formy mogą uprzywilejowywać przedsiębiorstwa w sposób bezpośredni lub pośredni lub które można uznać za korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych. Za pomoc uznaje się zatem w szczególności interwencje, które w różnych formach zmniejszają obciążenia budżetu przedsiębiorstwa i które tym samym, mimo że nie są dotacjami w ścisłym znaczeniu tego słowa, mają taki sam charakter i identyczne skutki. Artykuł 107 ust. 1 TFUE nie dokonuje rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki, niezależnie od zastosowanej techniki legislacyjnej (zob. wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

82      W odniesieniu w szczególności do środków krajowych przyznających korzyść podatkową należy przypomnieć, że środek tego rodzaju, który, mimo iż nie wiąże się z przeniesieniem zasobów państwowych, stawia beneficjentów w sytuacji korzystniejszej od sytuacji innych podatników, może przysparzać selektywnej korzyści beneficjentom i tym samym stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Natomiast takiej pomocy w rozumieniu tego postanowienia nie stanowi korzyść podatkowa wynikająca z ogólnego przepisu mającego zastosowanie bez zróżnicowania do wszystkich podmiotów gospodarczych. Podobnie pojęcie „pomocy państwa” nie obejmuje wprowadzonych przez państwo środków różnicujących przedsiębiorstwa, a zatem a priori selektywnych, w wypadku gdy zróżnicowanie to wynika z charakteru lub struktury systemu, w który się wpisują (zob. wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

83      W tych okolicznościach w celu uznania krajowego środka podatkowego za „selektywny” Komisja musi najpierw zidentyfikować powszechny lub „normalny” system podatkowy obowiązujący w danym państwie członkowskim, a następnie wykazać, że dany środek stanowi odstępstwo od owego powszechnego systemu, jako że wprowadza on zróżnicowanie wśród podmiotów gospodarczych znajdujących się, w świetle celu przyświecającego temu powszechnemu systemowi, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Wreszcie, pojęcie „pomocy państwa” nie obejmuje jednak środków wprowadzających zróżnicowanie wśród przedsiębiorstw, które znajdują się, w świetle celu przyświecającego danemu systemowi prawnemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej, i tym samym a priori selektywnych, w wypadku gdy dane państwo członkowskie wykaże, że zróżnicowanie to jest uzasadnione, gdyż wynika z charakteru lub ze struktury systemu, w który środki te się wpisują (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r. Komisja/World Duty Free Group i in., C‑20/15 P i C‑21//15 P, EU:C:2016:981, pkt 57, 58).

84      Należy ponadto przypomnieć, że okoliczność, iż jedynie podatnicy spełniający warunki zastosowania danego środka mogą z niego skorzystać, nie może sama w sobie przyznawać temu środkowi selektywnego charakteru (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/World Duty Free Group i in., C‑20/15 P i C‑21/15 P, EU:C:2016:981, pkt 59).

85      To w świetle powyższych rozważań należy zbadać w niniejszej sprawie selektywność SLP wobec UIG.

86      W odniesieniu do selektywności SLP jako całości należy przypomnieć, ze Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR utrzymują, że Komisja nie zidentyfikowała systemu odniesienia i ponadto nie wykazała, że SLP stanowi odstępstwo od ogólnego systemu, ponieważ wprowadza on zróżnicowanie wśród podmiotów gospodarczych znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej.

87      Należy stwierdzić, że w zaskarżonej decyzji nie przeprowadzono, przynajmniej w sposób wyraźny, składającej się z trzech etapów analizy wskazanej w pkt 83 powyżej. Jednakże w motywie 156 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że SLP rozpatrywane jako całość jest selektywne z jednej strony z uwagi na uprawnienia dyskrecjonalne organów podatkowych w odniesieniu do udzielania obowiązkowych zezwoleń na wcześniejszą amortyzację na podstawie warunków, które są nieprecyzyjne, a z drugiej strony, ponieważ organy podatkowe zatwierdzają tylko operacje w ramach SLP mające na celu finansowanie statków morskich. Na rozprawie Komisja twierdziła, że istnienie uprawnień dyskrecjonalnych organów podatkowych w odniesieniu do udzielania przez nie zezwoleń wystarcza samo w sobie, by nadać całemu SLP charakter selektywny.

88      W odniesieniu do kwestii uprawnień dyskrecjonalnych organów podatkowych należy przypomnieć, że istnienie systemu udzielania zezwoleń nie oznacza samo w sobie selektywnego środka. Jest tak w przypadku, gdy uprawnienia dyskrecjonalne właściwego organu ograniczają się do weryfikacji warunków ustanowionych po to, aby służyć dającemu się zidentyfikować celowi podatkowemu, a kryteria, które organ ten ma stosować, są nieodłączną częścią regulacji podatkowej w jej istocie (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., P, C‑6/12, EU:C:2013:525, pkt 23, 24). Natomiast nie można uznać, by uprawnienia dyskrecjonalne umożliwiające właściwemu organowi zmianę interwencji finansowej na podstawie różnych względów, takich jak wybór beneficjentów, kwota interwencji lub warunki stosowania przyznanego środka, miały charakter ogólny (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 września 1996 r., Francja/Komisja, C‑241/94, EU:C:1996:353, pkt 23; z dnia 29 czerwca 1999 r., DM Transport, C‑256/97, EU:C:1999:332, pkt 27). Wobec tego, jeżeli właściwe organy dysponują uprawnieniami dyskrecjonalnymi obejmującymi określanie beneficjentów i warunków stosowania przyznanego środka, wykonywanie tych uprawnień należy uznać za stawiające niektóre przedsiębiorstwa lub produkcję niektórych towarów w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych, które w świetle celu tej regulacji znajdują się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., P, C‑6/12, EU:C:2013:525, pkt 27; wyrok wydany w postępowaniu odwoławczym, pkt 55; wyrok z dnia 20 września 2019 r., Port autonome du Centre et de l’Ouest i in./Komisja, T‑673/17, niepublikowany, EU:T:2019:643, pkt 188). Ponadto, nawet jeśli system pomocy został wdrożony za pomocą wydawanych w ramach uprawnień dyskrecjonalnych decyzji indywidualnych, Komisja nie jest zobowiązana do badania poszczególnych przypadków przyznania pomocy oraz oceny, czy przesłanki zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE zostały w każdym poszczególnym przypadku spełnione (wyrok z dnia 28 listopada 2008 r., Hotel Cipriani i in./Komisja, T‑254/00, T‑270/00 i T‑277/00, EU:T:2008:537, pkt 97).

89      W niniejszej sprawie, jak zauważa Komisja, z art. 115 ustawy o podatku od osób prawnych oraz z art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych wynika, że rozpatrywany system był oparty raczej na uzyskaniu uprzedniego zezwolenia niż na zwykłym zgłoszeniu, na podstawie nieprecyzyjnych kryteriów, wymagających interpretacji przez organy podatkowe, które nie opublikowały żadnych wytycznych.

90      Przede wszystkim zgodnie z art. 115 ust. 6 ustawy o podatku od osób prawnych kwotę podlegającą odliczeniu ustala się „z uwzględnieniem momentu, od którego składnik aktywów jest oddany do użytku lub eksploatacji”.

91      Jednakże art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych stanowi, co następuje:

„Ministerstwo gospodarki może ustalić datę, o której mowa w ust. 6, zgodnie z ustanowioną procedurą regulacyjną, uwzględniając określone elementy właściwe dla okresu obowiązywania umowy oraz okresu budowy w odniesieniu do składnika aktywów oraz określony charakter jego wykorzystania […]”.

92      W art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych ustanowiono mającą zastosowanie procedurę regulacyjną. W szczególności artykuł ten stanowi, że postępowanie rozpoczyna się złożeniem przez podatnika wniosku, który powinien zawierać przynajmniej następujące informacje: określenie składnika aktywów, moment przed oddaniem składnika aktywów do użytku lub eksploatacji, od którego wnioskowano o odliczenia, uzasadnienia dotyczące określonych elementów właściwych dla okresu obowiązywania umowy i okresu budowy w odniesieniu do składnika aktywów oraz uzasadnienia dotyczące określonego charakteru jego wykorzystania. Dyrekcja finansów odpowiedzialna za te procedury w ministerstwie gospodarki może żądać wszelkich koniecznych informacji i dokumentów. Po zakończeniu postępowania dyrekcja finansów może uwzględnić lub oddalić wniosek, lub wyznaczyć datę rozpoczęcia wcześniejszej amortyzacji na inny moment niż zaproponowany przez podatnika.

93      Z powyższego wynika, że w art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych wprowadzono nieprecyzyjne kryteria, których nie można było uznać za obiektywne, jak słusznie zauważyła Komisja w motywie 133 zaskarżonej decyzji. W szczególności z art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych wynika, że organy podatkowe mogły wyznaczyć datę rozpoczęcia amortyzacji uwzględniając „określone elementy właściwe dla okresu obowiązywania umowy” lub „określony charakter […] wykorzystania [składnika majątku]”, które z natury stanowiły nieprecyzyjne kryteria i których interpretacja pozwalała organom podatkowym na znaczny zakres uznania, jak słusznie zauważyła Komisja w motywie 133 zaskarżonej decyzji.

94      Jak wynika z motywu 136 zaskarżonej decyzji, w art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych także przyznano organom podatkowym znaczny zakres uznania. Z jednej strony możliwość żądania przez organy podatkowe wszelkich informacji i dokumentów uważanych przez nie za stosowne, połączona z nieprecyzyjnym charakterem kryteriów, który pozwalał tym samym organom podatkowym na znaczną swobodę decyzyjną co do charakteru informacji i dokumentów, jakich można było żądać, wyjaśniała okoliczność, że załączone do wniosków dokumentacje zawierały dokumenty wyszczególniające korzystne następstwa dla gospodarki i zatrudnienia w Hiszpanii związane z umowami o budowę statków. Jak zauważyła Komisja w motywie 136 zaskarżonej decyzji, uwagi te były niepowiązane w oczywisty sposób z przestrzeganiem kryteriów przewidzianych w art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych. Z drugiej strony, jak zaznacza Komisja w pismach procesowych, z art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych wynika, że organy podatkowe mogły nie tylko uwzględnić lub oddalić wniosek, ale także wyznaczyć rozpoczęcie amortyzacji na datę odmienną od zaproponowanej przez podatnika bez dalszych wyjaśnień.

95      Co więcej, system uprzedniego zezwolenia połączony z nieprecyzyjnym charakterem kryteriów zamiast kontroli następczej na podstawie obiektywnych kryteriów wzmacniał uznaniowy charakter systemu, jak słusznie zauważyła Komisja w motywie 133 zaskarżonej decyzji.

96      Mimo iż Królestwo Hiszpanii utrzymywało na rozprawie, że organy podatkowe nie miały żadnego zakresu uznania, jeśli chodzi o kontrolę warunków ustanowionych w art. 115 ustawy o podatku od osób prawnych i w art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych, należy stwierdzić, iż analiza tych przepisów podważa to założenie, jak wynika z pkt 89–95 powyżej.

97      Ponadto Lico i PYMAR podniosły na rozprawie, że przepis przewidziany w art. 49 ust. 6 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych dotyczy jedynie przeciwdziałania oszustwom poprzez zapobieganie temu, by amortyzacja miała miejsce przed zbudowaniem składnika aktywów. W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z motywem 133 zaskarżonej decyzji Królestwo Hiszpanii nie wykazało w trakcie postępowania administracyjnego, że sformułowanie i warunki wprowadzone w art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych są konieczne, aby zapobiegać nadużyciom. Wbrew twierdzeniom podnoszonym przez Lico i PYMAR wystarczy zauważyć, że sformułowanie art. 49 ust. 6 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych w zakresie, w jakim umożliwia on organom podatkowym wyznaczenie rozpoczęcia amortyzacji na datę odmienną od zaproponowanej przez podatnika bez dalszych wyjaśnień, nie umożliwia zapewnienia, by jego stosowanie było ograniczone jedynie do sytuacji zwalczania oszustw.

98      Należy również odrzucić argument przedstawiony przez Bankię i in., w myśl którego rozpatrywane kryteria są tożsame z kryteriami uznanymi przez Komisję za obiektywne w decyzji w sprawie nowego SLP. Wbrew twierdzeniom Bankii i in. z lektury decyzji w sprawie nowego SLP wynika, że Królestwo Hiszpanii znacząco zmieniło rozpatrywany system. W szczególności zgłoszone środki ustanawiały znaczące zmiany art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych oraz uchylenie art. 49 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych. Przez nowe sformułowanie art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych Królestwo Hiszpanii zamierzało wprowadzić zamiast systemu uprzedniego zezwolenia system zgłaszania przez podatnika, na podstawie którego to systemu podatnik mógł określić, że wcześniejsza amortyzacja rozpoczynała się od daty rozpoczęcia budowy składnika aktywów, z zastrzeżeniem, iż zostały spełnione trzy warunki: po pierwsze, raty z tytułu leasingu powinny być zapłacone w dużej mierze przed końcem budowy składnika majątku; po drugie, okres budowy powinien wynosić przynajmniej dwanaście miesięcy; i po trzecie, muszą być to składniki majątku, które nie są produkowane seryjnie. W świetle tych rozważań Komisja uznała w motywach 34–36 decyzji w sprawie nowego SLP, że w ramach wspomnianego systemu nie przyznawano już uprawnień dyskrecjonalnych organom podatkowym. Należy stwierdzić, że opisane powyżej cechy tego nowego systemu są bardzo odmienne od cech systemu analizowanego w zaskarżonej decyzji.

99      Ponadto wbrew temu, co sugerują Bankia i in., powyższe ustalenie znajduje potwierdzenie w wyroku z dnia 9 grudnia 2014 r., Netherlands Maritime Technology Association/Komisja (T‑140/13, niepublikowanym, EU:T:2014:1029), dotyczącym decyzji w sprawie nowego SLP. W wyroku tym potwierdzono bowiem, że nowa wersja art. 115 ust. 11 ustawy o podatku od osób prawnych znacząco różni się wersji tego przepisu od obowiązującej w niniejszym przypadku (zob. podobnie wyrok z dnia 9 grudnia 2014 r., Netherlands Maritime Technology Association/Komisja, T‑140/13, niepublikowany, EU:T:2014:1029, pkt 81–83, 93). Nie można zatem uwzględnić argumentu przedstawionego przez Bankię i in.

100    Z powyższego wynika, że istnienie tych względów uznaniowych mogło stawiać beneficjentów w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do innych podatników znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. W szczególności z tych względów uznaniowych wynika, że inne UIG mogły nie korzystać z wcześniejszej amortyzacji na tych samych warunkach. Podobnie z powodu wspomnianych względów uznaniowych inne przedsiębiorstwa prowadzące działalność w innych sektorach lub mające inną formę, ale znajdujące się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej, niekoniecznie mogły korzystać z tej amortyzacji na tych samych warunkach. Ze względu na uznaniowy charakter de iure przepisów wspomnianych w pkt 89 powyżej niewielkie znaczenie ma to, czy ich stosowanie było uznaniowe, czy też de facto takie nie było, co Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR kwestionują, gdy podnoszą, że zezwolenia udzielono w praktyce wszystkim prowadzącym działalność w danym sektorze UIG, które złożyły o nie wniosek.

101    Jak podniosła Komisja, ponieważ jeden ze środków umożliwiających skorzystanie z SLP, mianowicie zezwolenie na wcześniejszą amortyzację, jest w całości selektywny, nie popełniła ona błędu, gdy uznała w zaskarżonej decyzji, że system jest selektywny w całości.

102    W świetle powyższego należy oddalić zarzut oparty na naruszeniu art. 107 ust. 1 TFUE w odniesieniu do selektywności środka bez konieczności badania pozostałych argumentów przedstawionych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR w tym zakresie.

103    Jeśli chodzi o argumenty podniesione przez Lico i PYMAR w odniesieniu do przesłanek dotyczących ryzyka zakłócenia konkurencji oraz wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi, ponieważ argumenty te można interpretować jako mające na celu podważenie zasadności ocen Komisji, należy zauważyć, że w motywie 172 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż UIG prowadzą działalność na rynku kupna i sprzedaży statków morskich, w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi, który to rynek jest otwarty na handel między państwami członkowskimi. Co więcej, zgodnie z tym motywem inwestorzy należący do UIG prowadzą działalność w różnych sektorach gospodarki, w tym w sektorach otwartych na handel między państwami członkowskimi. W tym motywie zaskarżonej decyzji dodano ponadto, że korzyści wynikające z SLP wzmacniają „ich pozycję na odpowiednich rynkach, na których prowadzą działalność, zakłócając przez to konkurencję lub grożąc jej zakłóceniem”.

104    Do celów zakwalifikowania działania krajowego jako pomocy państwa konieczne jest zbadanie, czy pomoc może mieć wpływ na wymianę handlową i zakłócać konkurencję. W szczególności, gdy pomoc przyznana przez państwo członkowskie wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw konkurujących w ramach wymiany handlowej między państwami członkowskimi, należy uznać, że wspomniana pomoc ma wpływ na tę wymianę handlową (wyrok z dnia 10 stycznia 2006 r., Cassa di Risparmio di Firenze i in., C‑222/04, EU:C:2006:8, pkt 140, 141).

105    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z pkt 42 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym w zaskarżonej decyzji słusznie uznano, że UIG prowadziły działalność na rynku kupna i sprzedaży statków morskich, w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi. Chociaż rozważania przedstawione w zaskarżonej decyzji w tej kwestii są zwięzłe, należy zauważyć, że rynek ten jest niezaprzeczalnie otwarty na handel między państwami członkowskimi, co potwierdza obecność klientów w innych państwach członkowskich, jak wynika na przykład z załącznika 4 do skargi w sprawie T‑719/13 dotyczącego statku zamówionego przez przedsiębiorstwo żeglugowe mające siedzibę w innym państwie członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Wobec tego przesłankę dotyczącą wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi należy uznać za spełnioną w niniejszej sprawie.

106    Jeśli chodzi o ryzyko zakłócenia konkurencji, nie można zaprzeczyć, że obniżenie o 20–30% ceny statku, ze względu na wysoką kwotę, jaką może to stanowić, grozi przynajmniej zakłóceniem konkurencji na rynku kupna i sprzedaży statków morskich, w szczególności w celu prowadzenia ich czarteru bez załogi, na którym wykonują działalność UIG.

107    Dlatego też należy oddalić argumenty podniesione przez Lico i PYMAR dotyczące ryzyka zakłócenia konkurencji i wpływu na handel między państwami członkowskimi.

108    W świetle powyższego należy zatem oddalić zarzut oparty na naruszeniu art. 107 ust. 1 TFUE.

 W przedmiocie naruszenia obowiązku uzasadnienia

109    W pismach procesowych w pierwszej instancji w sprawie T‑515/13, ale również w uwagach po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym Królestwo Hiszpanii twierdzi, że zaskarżona decyzja nie spełnia wymogów obowiązku uzasadnienia w szczególności w odniesieniu do domniemanej selektywności środków i zakłócenia konkurencji.

110    Podobnie Lico i PYMAR podnoszą, zarówno w pismach procesowych w pierwszej instancji w sprawie T‑719/13, jak i w uwagach po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym, że należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji z uwagi na liczne braki w uzasadnieniu.

111    Po pierwsze, Lici i PYMAR powołują się na zarzut braku uzasadnienia w odniesieniu do wniosku, zgodnie z którym pomoc przyznano UIG, ale nie przedsiębiorstwom żeglugowym, tymczasem w obydwu przypadkach chodziło o transakcje między prywatnymi podmiotami gospodarczymi. Zdaniem skarżących w zaskarżonej decyzji nie wyjaśniono, z jakiego powodu korzyść zatrzymana przez UIG w zamian za ich pośrednictwo w SLP stanowi pomoc państwa, podczas gdy UIG uczestniczą jedynie w korzyści otrzymanej przez przedsiębiorstwa żeglugowe, której nie uznaje się za pomoc.

112    Po drugie, zaskarżona decyzja jest dotknięta brakiem uzasadnienia odnoszącym się do powodów, z jakich nakaz odzyskania pomocy dotyczy inwestorów należących do UIG, podczas gdy beneficjentami pomocy były UIG. W tym względzie Lico i PYMAR zaznaczają, że Trybunał nie uwzględnił zarzutu domniemanego istnienia jednostki gospodarczej złożonej z inwestorów i UIG, który podniosła Komisja w ramach odwołania.

113    Co więcej, Lico i PYMAR kwestionują brak uzasadnienia nakazu odzyskania całości przyznanej korzyści podatkowej od inwestorów, podczas gdy w samej zaskarżonej decyzji uznano, że część wspomnianej korzyści została przekazana przedsiębiorstwom żeglugowym.

114    Ponadto Lico i PYMAR utrzymują, że mylące jest opracowanie zmyślonego scenariusza poprzez obliczenie proporcji, w jakiej korzyść otrzymana przez przedsiębiorstwo żeglugowe byłaby zgodna z rynkiem wewnętrznym, gdyby stanowiła pomoc państwa, w celu uznania za zgodną z rynkiem wewnętrznym korzyści uzyskanej przez UIG. Co więcej, byłoby wewnętrznie sprzeczne stosowanie przez Komisję wytycznych w sprawie transportu morskiego do UIG nawet mutatis mutandis, podczas gdy uważa je ona jedynie za pośredników finansowych, a nie za podmioty prowadzące działalność w zakresie transportu morskiego.

115    Jak wynika z ich uwag po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym, Bankia i in. uważają, że zaskarżona decyzja jest dotknięta brakiem uzasadnienia w odniesieniu do selektywności środków. Ich zdaniem w zaskarżonej decyzji nie podjęto bowiem nawet prób wykazania, że omawiane środki podatkowe wprowadzały – poprzez ich konkretne skutki – zróżnicowane traktowanie wśród podmiotów gospodarczych znajdujących się, w świetle celu przyświecającego wspomnianemu systemowi podatkowemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej, co jest wymagane w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym.

116    W odniesieniu do Aluminios Cortizo z jego uwag po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym wynika, że podziela ono również zarzut oparty na niewystarczającym uzasadnieniu zaskarżonej decyzji w szczególności w odniesieniu do faktu, iż nakaz odzyskania całości pomocy dotyczy wyłącznie inwestorów, podczas gdy w zaskarżonej decyzji przyznano, że 85–90% korzyści przekazano przedsiębiorstwom żeglugowym. Aluminios Cortizo dodaje, że zaskarżona decyzja jest również niewystarczająco uzasadniona w odniesieniu do twierdzenia, iż niemożliwe było ilościowe ujęcie korzyści, jaka miała zostać przyznana stoczniom.

117    Komisja wnosi o odrzucenie twierdzeń podniesionych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR, a także interwenientów, Bankię i in. oraz Aluminios Cortizo.

118    Na podstawie art. 296 akapit drugi TFUE akty prawne są uzasadniane. Ponadto zgodnie z art. 41 ust. 2 lit. c) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej prawo do dobrej administracji obejmuje spoczywający na administracji obowiązek uzasadniania swoich decyzji.

119    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zakres obowiązku uzasadnienia zależy od charakteru danego aktu i kontekstu, w jakim został on wydany. Uzasadnienie powinno w sposób jasny i jednoznaczny przedstawiać rozumowanie instytucji, tak aby z jednej strony sąd Unii Europejskiej mógł przeprowadzić kontrolę jego zgodności z prawem, a z drugiej strony, aby zainteresowani mogli zapoznać się z uzasadnieniem przyjętego środka, żeby móc bronić swoich praw i ustalić, czy decyzja jest zasadna (zob. wyrok z dnia 6 marca 2003 r., Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen/Komisja, T‑228/99 i T‑233/99, EU:T:2003:57, pkt 278 i przytoczone tam orzecznictwo).

120    Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ kwestię, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 296 akapit drugi TFUE, należy ocenić nie tylko na podstawie jego brzmienia, ale także na podstawie okoliczności jego wydania oraz wszystkich przepisów prawych regulującego daną dziedzinę (wyrok z dnia 6 marca 2003 r., Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen/Komisja, T‑228/99 i T‑233/99, EU:T:2003:57, pkt 279).

121    W szczególności Komisja nie ma obowiązku zajmować stanowiska w odniesieniu do wszystkich argumentów podniesionych przez zainteresowanych w postępowaniu przez nią prowadzonym, lecz wystarczy, że przedstawi okoliczności faktyczne oraz względy prawne o istotnym znaczeniu w kontekście danej decyzji (wyrok z dnia 6 marca 2003 r., Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen/Komisja, T‑228/99 i T‑233/99, EU:T:2003:57, pkt 280).

122    Ponadto należy przypomnieć, ze zgodnie z utrwalonym orzecznictwem brak uzasadnienia lub niewystarczające uzasadnienie utrudniające przeprowadzenie kontroli sądowej wspomnianej w pkt 119 powyżej stanowią bezwzględne przeszkody procesowe, które mogą, a nawet powinny zostać podniesione z urzędu przez sąd Unii (zob. wyrok z dnia 20 lutego 1997 r., Komisja/Daffix, C‑166/95 P, EU:C:1997:73, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).

123    Zarzut podniesiony przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR należy rozpatrzyć właśnie w świetle tych rozważań.

124    Należy zauważyć, że w pkt 101 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym Trybunał orzekł, że Komisja przedstawiła w zaskarżonej decyzji wskazówki pozwalające zrozumieć powody, dla których uznała, iż korzyści wynikające z omawianych środków podatkowych mają charakter selektywny i mogą wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz zakłócić konkurencję, i że, ze względu na szczególne okoliczności niniejszej sprawy, uzasadniła ona tę decyzję w wystarczający sposób i bez wewnętrznej sprzeczności w tym zakresie, spełniając wymogi określone w art. 296 TFUE, sprecyzowane w orzecznictwie.

125    Niezależnie od powyższego Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR oraz interwenienci twierdzą, że zaskarżona decyzja jest dotknięta szeregiem braków w uzasadnieniu, które nie zostały jeszcze zbadane przez sąd Unii.

126    Po pierwsze, w odniesieniu do selektywności zarzuca się Komisji, że nie zidentyfikowała systemu odniesienia do celów analizy selektywności omawianych środków podatkowych zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 83 powyżej. W tym względzie wystarczy stwierdzić, że w motywie 156 w związku z motywami 132–139 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśnia w sposób wystarczający pod względem prawnym powody, z których SLP jest selektywne w szczególności w świetle uprawnień dyskrecjonalnych organów podatkowych w odniesieniu do udzielania zezwoleń na wcześniejszą amortyzację na podstawie warunków, które są nieprecyzyjne, jak wyjaśniono w pkt 88–102 powyżej.

127    Po drugie, jeśli chodzi o domniemany brak uzasadnienia dotyczący wniosku, zgodnie z którym pomoc przyznano UIG, ale nie przedsiębiorstwom żeglugowym, niezależnie od zasadności tej oceny wystarczy stwierdzić, że Komisja wyjaśniła w motywach 169 i 170 zaskarżonej decyzji, iż wniosek ten jest oparty na przesłance, zgodnie z którą pomoc przyznana UIG w formie korzyści podatkowych można przypisać bezpośrednio państwu, podczas gdy właściwe przepisy nie zobowiązywały do przekazania części korzyści przedsiębiorstwom żeglugowym.

128    Po trzecie, w odniesieniu do domniemanego braku uzasadnienia odnoszącego się do powodów, z jakich nakaz odzyskania pomocy dotyczył inwestorów należących do UIG, podczas gdy beneficjentami pomocy były właśnie UIG, z motywu 161 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja uznała, iż korzyść odnosiły UIG i, z powodu ich przejrzystości, ich inwestorzy. Zgodnie z tym samym motywem UIG są przejrzyste pod względem podatkowym, a zatem ich wydatki podlegające odliczeniu są automatycznie przenoszone na ich inwestorów.

129    Ponadto bez uszczerbku dla oceny zasadności nakazu odzyskania całości pomocy od inwestorów pomimo stwierdzenia, że 85–90% korzyści zostało przekazane przedsiębiorstwom żeglugowym, należy zauważyć, iż zgodnie z motywami 169 i 170 zaskarżonej decyzji decyzja ta wynika ze stwierdzenia, zgodnie z którym właściwe przepisy nie zobowiązywały UIG i inwestorów do przekazania części korzyści innym podmiotom gospodarczym takim jak przedsiębiorstwa żeglugowe.

130    W odniesieniu do domniemanego mylącego lub wewnętrznie sprzecznego charakteru stosowania wytycznych w sprawie transportu morskiego do UIG wystarczy zauważyć, że w motywie 201 zaskarżonej decyzji wskazano, iż było właściwe stosowanie wytycznych w sprawie transportu morskiego przez analogię, co spełnia wymogi obowiązku uzasadnienia.

131    Po czwarte, argument Aluminios Cortizo co do niewystarczającego uzasadnienia w odniesieniu do twierdzenia znajdującego się w przypisie nr 102 zaskarżonej decyzji (odpowiadającego przypisowi nr 101 wersji opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej), zgodnie z którym niemożliwe było ilościowe ujęcie korzyści, jaka miała zostać przyznana stoczniom, opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonej decyzji. Z motywów 169 i 170 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że o ile Komisja uznała, iż nie przyznano żadnej pomocy stoczniom, o tyle było tak z tego powodu, iż właściwe przepisy nie zobowiązywały do przekazania części korzyści stoczniom, a nie z tego powodu, że nie było możliwe liczbowe określenie przyznanej im korzyści. W omawianym przypisie Komisja poprzestała na przypomnieniu, że stocznie nie są zatem beneficjentami pomocy, że niemożliwe jest ilościowe ujęcie przepływu ekonomicznego na ich korzyść i że w rezultacie nie ma potrzeby badania zgodności pomocy w świetle przepisów obowiązujących w sektorze przemysłu stoczniowego.

132    W świetle powyższego i bez konieczności orzekania w przedmiocie zastrzeżeń podniesionych przez Komisję co do tego, czy Lico i PYMAR mają interes w kwestionowaniu części uzasadnienia zaskarżonej decyzji (zob. podobnie wyrok z dnia 11 lipca 2014 r., DTS Distribuidora de Televisión Digital/Komisja, T‑533/10, EU:T:2014:629, pkt 170), zarzut oparty na braku uzasadnienia należy oddalić w całości jako bezzasadny.

 W przedmiocie naruszenia zasady równego traktowania

133    W ramach zarzutu opartego na naruszeniu zasady równego traktowania, podniesionego przez Królestwo Hiszpanii w skardze w sprawie T‑515/13, twierdzi ono, że Komisja nie nakazała odzyskania pomocy w dwóch wcześniejszych podobnych sprawach, mianowicie w decyzji z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie pomocy państwa wdrożonej przez Francję na rzecz spółki „Bretagne Angleterre Irlande” („BAI” lub „Brittany Ferries”) (Dz.U. 2002, L 12, s. 33, zwanej dalej „decyzją Brittany Ferries”) i w decyzji dotyczącej francuskich podatkowych UIG.

134    Królestwo Hiszpanii zauważa w tym zakresie, że w zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, iż system francuskich podatkowych UIG jest porównywalny do SLP, gdyż „obejm[owały one] szereg takich samych kluczowych elementów oraz m[iały] bardzo podobne skutki”. Jedynymi zaznaczonymi różnicami są: istnienie wyraźnego zwolnienia we francuskim systemie, podczas gdy system hiszpański wynikał z zastosowania szeregu przepisów, fakt, że Republika Francuska przekazała Komisji informację przed zastosowaniem systemu, chociaż go nie zgłosiła, i okoliczność, iż Komisja jeszcze nigdy nie wypowiedziała się w przedmiocie tego rodzaju systemu. Te domniemane różnice są jednak nieistotne dla sprawy.

135    Po pierwsze, Królestwo Hiszpanii uważa, że wyraźne zwolnienie w decyzji dotyczącej francuskich podatkowych UIG nie może być decydujące, gdyż hiszpańskie zwolnienie opiera się zasadniczo na systemie podatku tonażowego przewidzianym ustawą o podatku od osób prawnych, od której nie można odstąpić lub której nie może zmienić norma niższej rangi, taka jak art. 50 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego podatku od osób prawnych.

136    Po drugie, fakt, że władze francuskie powiadomiły Komisję o tym systemie, był pozbawiony znaczenia, ponieważ ich pismo wskazujące ten mechanizm nie stanowiło zgłoszenia. Królestwo Hiszpanii zauważa ponadto, że skierowało również do Komisji pisma celem wyjaśnienia niektórych pytań w następstwie złożonej do niej skargi.

137    Po trzecie, Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że fakt, iż w momencie wszczęcia formalnego dochodzenia w sprawie SLP Komisja wypowiedziała się już w przedmiocie francuskich podatkowych UIG, jest także pozbawiony znaczenia dla sprawy z powodu różnic między tymi dwoma systemami. Wobec tego, ponieważ niepewności spowodowane przez Komisję, w szczególności ze względu na decyzję Brittany Ferries, nadal istnieją, Królestwo Hiszpanii twierdzi, że zgodnie z zasadą równego traktowania obowiązek odzyskania pomocy nie powinien zostać nałożony.

138    Komisja wnosi o oddalenie argumentów przedstawionych przez Królestwo Hiszpanii.

139    Zgodnie z orzecznictwem ogólna zasada równego traktowania, jako ogólna zasada prawa Unii, wymaga, aby podobne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie były traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (wyrok z dnia 8 kwietnia 2014 r., ABN Amro Group/Komisja, T‑319/11, EU:T:2014:186, pkt 110). Ponadto ciężar dowodu dotyczący porównywalnego charakteru sytuacji spoczywa na podmiocie, który powołuje się na ów porównywalny charakter (zob. podobnie wyrok z dnia 8 kwietnia 2014 r., ABN Amro Group/Komisja, T‑319/11, EU:T:2014:186, pkt 114).

140    Po pierwsze, w odniesieniu do argumentu dotyczącego decyzji Brittany Ferries należy zauważyć, że Królestwo Hiszpanii poprzestaje na powołaniu się na tę decyzję bez wyjaśnienia jednak w szczegółowy sposób powodów, z jakich omawiane sytuacje są porównywalne. Ponadto z motywu 251 zaskarżonej decyzji i z motywu 193 decyzji Brittany Ferries wynika, że Komisja zauważyła w tej ostatniej decyzji, iż omawiane korzyści podatkowe związane z utworzeniem UIG są środkami ogólnymi, a zatem nie są pomocą państwa. Wobec tego, wbrew temu, co sugeruje Królestwo Hiszpanii, Komisja nie odstąpiła od nakazania odzyskania pomocy w decyzji Brittany Ferries, podczas gdy nakazała ona odzyskanie pomocy w niniejszej sprawie. W rzeczywistości Komisja doszła raczej do odmiennych wniosków, uznając, że korzyści podatkowe wynikające z ugrupowań interesów gospodarczych nie stanowią pomocy państwa w decyzji Brittany Ferries, podczas gdy SLP stanowi pomoc państwa zgodnie z zaskarżoną decyzją.

141    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem strona skarżąca nie może powołać się na poparcie swego argumentu na wcześniejszą praktykę decyzyjną Komisji – nawet zakładając, iż jest ona ustalona – która byłaby sprzeczna z prawidłową interpretacją postanowień traktatu (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 września 2003 r., Freistaat Sachsen i in./Komisja, C‑57/00 P i C‑61/00 P, EU:C:2003:510, pkt 52, 53; z dnia 12 września 2013 r., Niemcy/Komisja, T‑347/09, niepublikowany, EU:T:2013:418, pkt 51). Wobec tego niezależnie od różnic między systemami omawianymi w decyzji Brittany Ferries i w zaskarżonej decyzji w każdym wypadku należy uznać, że Królestwo Hiszpanii nie może powołać się na poparcie niniejszego zarzutu na ewentualną zmianę praktyki Komisji.

142    Po drugie, należy stwierdzić, że zgodnie z motywem 214 zaskarżonej decyzji francuski system podatkowych UIG można uznać za porównywalny z SLP pod wieloma względami, w szczególności z powodu pośrednictwa UIG przejrzystego fiskalnie i inwestorów między wykonawcą składnika aktywów a jego nabywcą, zawarcia umowy leasingu finansowego, przyspieszonej i wcześniejszej amortyzacji składnika aktywów przez UIG, zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych zysków kapitałowych ze sprzedaży składnika aktywów oraz przekazania części korzyści przez UIG i jego inwestorów nabywcy składnika aktywów. Niemniej jednak w motywach 214 i 215 zaskarżonej decyzji Komisja dodała, że istnieją także pewne różnice, mianowicie fakt, iż w systemie francuskich podatkowych UIG zwolnienie zysków kapitałowych ze sprzedaży aktywów jest wyraźne, podczas gdy w SLP zwolnienie to wynika z jednoczesnego zastosowania kilku przepisów, fakt, że Republika Francuska poinformowała Komisję o tym systemie, chociaż go nie zgłosiła, i fakt, że w momencie wydania zaskarżonej decyzji Komisja wypowiedziała się już w przedmiocie podobnego systemu, w szczególności systemu francuskich podatkowych UIG.

143    Należy zauważyć, że argumentacja Królestwa Hiszpanii jest w pewnym stopniu wewnętrznie sprzeczna, ponieważ z jednej strony kwestionuje ono istnienie domniemanych różnic między systemem francuskich podatkowych UIG a SLP lub ich istotny charakter, a z drugiej strony twierdzi ono, iż Komisja nie mogła oprzeć się na fakcie, że w momencie wydania zaskarżonej decyzji wypowiedziała się już w przedmiocie podobnego systemu, mianowicie systemu francuskich podatkowych ugrupowań interesów gospodarczych, ponieważ te systemy były zbyt odmienne.

144    W tym względzie wystarczy stwierdzić, że biorąc pod uwagę istnienie istotnych podobieństw między systemem francuskich podatkowych UIG a SLP, wskazanych w motywie 214 zaskarżonej decyzji, Komisja ograniczyła obowiązek odzyskania pomocy w decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, a także w niniejszej sprawie, w szczególności biorąc pod uwagę wątpliwości spowodowane jej decyzją Brittany Ferries, która mogła oznaczać, że tego rodzaju środki nie były pomocą państwa ze względu na ich ogólny charakter. W rezultacie z tego punktu widzenia należy stwierdzić, że nie występuje odmienne traktowanie sytuacji dotyczącej francuskich podatkowych UIG i SLP.

145    Prawdą jest, że podczas gdy w decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG obowiązek odzyskania pojawił się dopiero od daty publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, w niniejszej sprawie Komisja nałożyła ten obowiązek od daty publikacji swej własnej decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG (wcześniejszej od daty publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, które doprowadziło do wydania zaskarżonej decyzji). Jednakże to odmienne traktowanie jest obiektywnie uzasadnione faktem, że wątpliwość spowodowana wydaniem decyzji Brittany Ferries, w której wyjaśniono częściowe nieodzyskanie, nie istniała już od dnia publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, jak Komisja słusznie podnosi, co zostanie obszerniej wyjaśnione w pkt 191–206 poniżej.

146    Z powyższego wynika, że należy zatem oddalić argument oparty na naruszeniu zasady równego traktowania ze względu na wydanie decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG.

147    Dlatego zarzut ten należy oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

148    W ramach sprawy T‑515/13 Królestwo Hiszpanii przedstawia argument oparty na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań mający na celu stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy za okres do dnia publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, mianowicie do dnia 21 września 2011 r., podczas gdy w zaskarżonej decyzji nakazano odzyskanie od dnia publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, mianowicie od dnia 30 kwietnia 2007 r.

149    Królestwo Hiszpanii powołuje się na szereg okoliczności, które mogły wzbudzić te uzasadnione oczekiwania, mianowicie na decyzję Brittany Ferries, decyzję w sprawie francuskich podatkowych UIG, żądanie informacji przez Komisję od władz hiszpańskich z dnia 21 grudnia 2001 r., decyzję Komisji 2005/122/WE z dnia 30 czerwca 2004 r. dotyczącą pomocy państwa, którą Niderlandy zamierzają świadczyć na rzecz czterech stoczni dla potrzeb realizacji sześciu kontraktów na budowę statków (Dz.U. 2005, L 39, s. 48, zwaną dalej „decyzją w sprawie niderlandzkich stoczni”), pismo komisarz kierującej dyrekcją generalną (DG) „Konkurencja” z dnia 9 marca 2009 r., komunikat Komisji w sprawie stosowania reguł pomocy publicznej do środków związanych z bezpośrednim opodatkowaniem działalności gospodarczej (Dz.U. 1998, C 384, s. 3) i decyzję Komisji C(2002) 582 wersja ostateczna z dnia 27 lutego 2002 r. w sprawie pomocy państwa N 736/2001– System opodatkowania przedsiębiorstw transportu morskiego w zależności od tonażu (podatek tonażowy) (Dz.U. 2004, C 38, s. 5). Ponadto utrzymuje ono, że Komisja po raz pierwszy dokonała łącznej analizy szeregu odrębnych środków, które nie zostały zaprojektowane przez krajowego prawodawcę jako system. Królestwo Hiszpanii podważa okoliczność, że wydanie decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG położyło kres uzasadnionym oczekiwaniom, które oparło ono na fakcie, iż hiszpańskie środki nie stanowiły pomocy państwa, gdyż dwa systemy były odmienne.

150    W skardze w sprawie T‑719/13 Lico i PYMAR podnoszą także zarzut oparty na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań mający na celu stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy.

151    Po pierwsze, w odniesieniu do aktów, które doprowadziły do powstania uzasadnionych oczekiwań, Lico i PYMAR opierają się w szczególności na decyzji w sprawie niderlandzkich stoczni i na piśmie komisarz kierującej DG „Konkurencja” z dnia 9 marca 2009 r.

152    Po drugie, Lico i PYMAR dodają, że podmioty gospodarcze nie mogły przewidzieć zmiany w linii postępowania Komisji, gdyż w piśmie komisarz kierującej DG „Konkurencja” wskazano, iż Komisja dokonała już analizy SLP i nie przewiduje dodatkowych środków. Ponadto w decyzji Brittany Ferries Komisja doszła do wniosku, że system analogiczny do SLP nie stanowi pomocy państwa.

153    Po trzecie, Lico i PYMAR twierdzą, że w zaskarżonej decyzji nie wskazano żadnego nadrzędnego interesu Unii przeważającego nad interesem podmiotów gospodarczych, których decyzja dotyczy.

154    Komisja uważa, że nie doszło do naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

155    Należy przede wszystkim przypomnieć, że – z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności – na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości pomocy państwa można co do zasady powołać się jedynie wtedy, gdy pomoc ta została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 108 TFUE (wyrok z dnia 13 czerwca 2013 r., HGA i in./Komisja, od C‑630/11 P do C‑633/11 P, EU:C:2013:387, pkt 134).

156    Orzecznictwo nie wyklucza zatem możliwości powoływania się przez beneficjentów bezprawnej – ponieważ nienotyfikowanej – pomocy, na wyjątkowe okoliczności, na których w sposób uzasadniony opierają swoje uzasadnione oczekiwania co do zgodności z prawem tej pomocy, w celu sprzeciwienia się jej zwrotowi (wyrok z dnia 9 września 2009 r., Diputación Foral de Álava i in./Komisja, od T‑30/01 do T‑32/01 i od T‑86/02 do T‑88/02, EU:T:2009:314, pkt 282).

157    Z orzecznictwa wynika, że na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań można się powołać, jeżeli zostały spełnione trzy warunki.

158    Po pierwsze, prawo powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań przysługuje każdej jednostce znajdującej się w sytuacji, w której instytucja Unii, udzielając konkretnych zapewnień, wzbudziła u niej uzasadnione nadzieje. Zapewnieniami takimi są, niezależnie od formy, w jakiej zostały przekazane, dokładne, bezwarunkowe i spójne informacje (wyrok z dnia 16 grudnia 2010 r., Kahla Thüringen Porzellan/Komisja, C‑537/08 P, EU:C:2010:769, pkt 63). Co więcej, zapewnienia te powinny pochodzić z uprawnionych i wiarygodnych źródeł. Ponadto jedynie zapewnienia zgodne z właściwymi przepisami mogą być podstawą uzasadnionych oczekiwań (wyrok z dnia 23 lutego 2006 r., Cementbouw Handel & Industrie/Komisja, T‑282/02, EU:T:2006:64, pkt 77).

159    Po drugie, jeśli rozsądny i przezorny podmiot gospodarczy jest w stanie przewidzieć wydanie przepisów Unii mogących wpłynąć na jego interesy, nie może on powoływać się na tę zasadę w razie wydania takich przepisów (wyrok z dnia 22 czerwca 2006 r., Belgia i Forum 187/Komisja, C‑182/03 i C‑217/03, EU:C:2006:416, pkt 147; z dnia 14 października 2010 r., Nuova Agricast i Cofra/Komisja, C‑67/09 P, EU:C:2010:607, pkt 71).

160    Po trzecie, jeśli instytucje Unii doprowadziły do powstania sytuacji mogącej wzbudzić u jednostki uzasadnione oczekiwania, owe oczekiwania mogą jednakże zostać wykluczone, jeśli dana instytucja wykaże, że istnieje nadrzędny interes publiczny przeważający nad naruszonymi interesami prywatnymi (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 czerwca 1990 r., Sofrimport/Komisja, C‑152/88, EU:C:1990:259, pkt 16, 19; z dnia 17 lipca 1997 r., Affish, C‑183/95, EU:C:1997:373, pkt 57; z dnia 22 czerwca 2006 r., Belgia i Forum 187/Komisja, C‑182/03 i C‑217/03, EU:C:2006:416, pkt 164).

161    W świetle tych właśnie zasad należy zbadać przypadek rozpatrywany w niniejszej sprawie.

162    W odniesieniu do warunku pierwszego warto przypomnieć, że w motywach 219–245 zaskarżonej decyzji Komisja zbadała szereg okoliczności wskazanych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR i doszła do wniosku, iż nie powodowały one jakichkolwiek uzasadnionych oczekiwań. Wobec tego należy sprawdzić, czy elementy te stanowią dokładne, bezwarunkowe i spójne zapewnienia.

163    W pierwszej kolejności należy zauważyć, że decyzji Brittany Ferries i decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG nie można uznać za udzielające dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień, ponieważ nie wskazano w nich bezpośrednio lub pośrednio SLP.

164    W drugiej kolejności należy oddalić argument oparty na żądaniu informacji przez Komisję od władz hiszpańskich z dnia 21 grudnia 2001 r., ponieważ żądanie to i ewentualna późniejsza bezczynność Komisji w pewnym okresie nie stanowią dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień co do zgodności SLP z prawem. Jak wskazano bowiem w motywie 222 zaskarżonej decyzji, w tym żądaniu informacji Komisja poprzestała na domaganiu się dodatkowych informacji dotyczących ewentualnego istnienia systemu leasingu podatkowego mającego zastosowanie do statków w Hiszpanii, aby móc go zbadać w świetle reguł pomocy państwa. Ponadto późniejsza bezczynność Komisji nie może stanowić dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień ze względu na treść odpowiedzi władz hiszpańskich. Odpowiedź ta bowiem jest co najmniej niejednoznaczna w zakresie, w jakim władze hiszpańskie potwierdziły, że nie istnieje żaden system leasingu podatkowego odmienny od tego, który został już zatwierdzony przez Komisję we wcześniejszej decyzji.

165    W trzeciej kolejności argument oparty na komunikacie Komisji w sprawie stosowania reguł pomocy publicznej do środków związanych z bezpośrednim opodatkowaniem działalności gospodarczej (zob. pkt 149 powyżej), w którym wskazano, że zasady amortyzacji nie stanowią pomocy państwa, jeżeli mają zastosowanie bez wyjątku do wszystkich przedsiębiorstw i do wszystkich rodzajów produkcji, nie może stanowić podstawy uzasadnionych oczekiwań, ponieważ, jak wskazano w motywie 242 zaskarżonej decyzji, SLP nie ma zastosowania do wszystkich przedsiębiorstw i do wszystkich rodzajów produkcji.

166    W czwartej kolejności decyzja Komisji C(2002) 582 wersja ostateczna z dnia 27 lutego 2002 r. w sprawie podatku tonażowego (zob. pkt 149 powyżej) uznająca zgodność tego systemu z rynkiem wewnętrznym nie może powodować uzasadnionych oczekiwań, ponieważ dotyczyła ona użytkowania własnych lub wynajętych statków, a nie działalności finansowej związanej z prowadzeniem czarteru statków bez załogi, co ma miejsce w niniejszej sprawie, jak słusznie wynika z motywu 245 zaskarżonej decyzji.

167    W piątej kolejności, nawet zakładając, że Komisja po raz pierwszy dokonała łącznej analizy szeregu odrębnych środków, które nie zostały zaprojektowane przez krajowego prawodawcę jako system, co zresztą Komisja kwestionuje, ani Królestwo Hiszpanii, ani podmioty gospodarcze nie mogą opierać jedynie na tym fakcie istnienia dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień, zgodnie z którymi SLP nie stanowi pomocy państwa. Jak bowiem słusznie zauważyła Komisja w motywach 238 i 239 zaskarżonej decyzji, fakt ten nie może sam w sobie wykluczyć, że mogła ona dokonać ogólnej oceny środków, tym bardziej iż zbadała ona także środki w sposób indywidualny.

168    W szóstej kolejności należy zaznaczyć, że decyzja w sprawie niderlandzkich stoczni nie zawiera dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień co do zgodności SLP z prawem. W decyzji w sprawie niderlandzkich stoczni Komisja nie stwierdziła bowiem w sposób dokładny, bezwarunkowy i spójny, że po dokonaniu pełnej i szczegółowej analizy doszła do wniosku, iż SLP nie stanowi pomocy państwa. Z jednej strony, jak zauważono w motywie 224 zaskarżonej decyzji, przedmiotem decyzji w sprawie niderlandzkich stoczni nie było SLP, lecz system niderlandzki. Dlatego odnosiła się ona do środków hiszpańskich jedynie w sposób incydentalny. Z drugiej strony, jak wynika z motywu 225 zaskarżonej decyzji, środki hiszpańskie, w reakcji na które Niderlandy zdecydowały się wprowadzić inny równoważny środek, nie były SLP, lecz domniemanymi dotacjami na spłatę odsetek, których beneficjentami były hiszpańskie stocznie.

169    W siódmej kolejności w odniesieniu do pisma komisarz kierującej DG „Konkurencja” z dnia 9 marca 2009 r. należy zauważyć, że zostało ono wysłane w odpowiedzi do minister przemysłu i handlu Królestwa Norwegii, która po zasugerowaniu, iż SLP stanowi system pomocy hiszpańskim stoczniom, zwróciła się o udzielenie informacji dotyczących działań planowanych przez Komisję. W swej odpowiedzi komisarz kierująca DG „Konkurencja” wskazała, że Komisja zbadała tę kwestię i że, ponieważ można było zastosować ten system bez dyskryminacji w celu nabycia statków zbudowanych w stoczniach innych krajów członkowskich, nie zamierza „na tym etapie” przyjmować dodatkowych środków.

170    W tym względzie, jak słusznie twierdzą Lico i PYMAR, należy stwierdzić, że argument zawarty w motywie 233 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym omawiane pismo nie było formalnym aktem Komisji, nie jest rozstrzygający.

171    Jak podnoszą Lico i PYMAR, orzeczono bowiem, że możliwość przypisania wypowiedzi urzędnika organowi zależy w szczególności od tego, w jaki sposób wypowiedzi te mogły zostać odebrane przez odbiorców. Decydującym kryterium w kwestii, czy wypowiedzi urzędnika zostaną przypisane organowi, jest to, czy adresaci tych wypowiedzi mogą w rozsądny sposób przyjąć w danych okolicznościach, że jest to stanowisko, które urzędnik wyraża w ramach swych kompetencji służbowych. W tym względzie należy ocenić w szczególności, czy urzędnik ma generalnie kompetencję w danej dziedzinie; czy rozpowszechnia swe wypowiedzi pisemne przy użyciu oficjalnego papieru z nagłówkiem właściwego organu; czy udziela wywiadów telewizyjnych w pomieszczeniu służbowym; czy nie informuje, że jego wypowiedź ma charakter opinii prywatnej i że odbiega ona od oficjalnego stanowiska właściwego organu; oraz czy służby właściwego organu nie podejmują niezwłocznie kroków koniecznych do zatarcia powstałego u adresatów wypowiedzi urzędnika wrażenia, że chodzi o oficjalne stanowisko organu (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 kwietnia 2007 r., AGM-COS.MET, C‑470/03, EU:C:2007:213, pkt 56–58).

172    Wobec tego nie można wykluczyć, że pismo przesłane przez zwierzchniczkę służb konkurencji Komisji w tym charakterze, co wynika zarówno z nagłówka pisma, jak i z podpisu, do minister przemysłu i handlu Królestwa Norwegii, czyli organu właściwego w tym zakresie w owym kraju, może co do zasady wzbudzić uzasadnione oczekiwania po stronie podmiotów gospodarczych dotyczące oceny SLP w świetle reguł pomocy państwa.

173    Podobnie fakt, że omawiane pismo nie zostało przesłane do podmiotów gospodarczych, które na nie się powołują, nie jest rozstrzygający, pod warunkiem że przekazano im jego treść. W niniejszej sprawie okazuje się, że treść tego pisma była znana uczestniczącym w SLP podmiotom gospodarczym od 2009 r., jak wynika z pisma wysłanego przez norweskie przedsiębiorstwo żeglugowe do hiszpańskiej stoczni w kwietniu 2009 r. i z pisma wysłanego przez hiszpańskie ministerstwo przemysłu, które twierdzi, iż powiadomiło o tym piśmie wszystkie zainteresowane podmioty podczas ich okresowych spotkań.

174    Jednakże, aby pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja” mogło faktycznie wzbudzić uzasadnione oczekiwania, konieczne jest jeszcze, by mając na względzie jego treść, udzielało dokładnych, bezwarunkowych i spójnych zapewnień. Tymczasem, jak słusznie wynika z motywów 235 i 236 zaskarżonej decyzji, nie jest tak w niniejszej sprawie. Należy stwierdzić, że w piśmie tym nie stwierdzono w sposób dokładny, bezwarunkowy i spójny, że po dokonaniu pełnej i szczegółowej analizy Komisja doszła do wniosku, iż SLP nie stanowi pomocy państwa. Ponieważ bowiem w piśmie władz norweskich dano wyraz obawom dotyczącym stoczni w tym kraju, w piśmie komisarz ograniczono się do wskazania, że SLP nie wydaje się skutkować dyskryminacją stoczni innych państw członkowskich. Ponadto we wspomnianym piśmie dodano, że nie przewiduje się dodatkowych środków „na tym etapie”, co wskazywało, iż w tym stanowisku mogły zostać wprowadzone zmiany, gdyby przedstawiono nowe dowody. Dlatego też wspomniane pismo nie mogło przyczynić się do powstania po stronie Królestwa Hiszpanii, Lico i PYMAR jakichkolwiek uzasadnionych oczekiwań.

175    Uwzględniając powyższe rozważania odnoszące się do pierwszego z trzech kumulatywnych warunków dotyczących naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, nie ma potrzeby badania pozostałych warunków.

176    W świetle powyższego należy oddalić jako bezzasadny zarzut dotyczący naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

 W przedmiocie naruszenia zasady pewności prawa

177    W skardze w sprawie T‑515/13 Królestwo Hiszpanii podnosi zarzut dotyczący naruszenia zasady pewności prawa na poparcie żądania dotyczącego stwierdzenia nieważności nakazu odzyskania pomocy za okres do dnia publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, podczas gdy w zaskarżonej decyzji nakazano odzyskanie od dnia publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG.

178    Po pierwsze, Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że wiele okoliczności wywołało sytuację braku pewności prawa dotyczącą prawidłowości SLP. W szczególności decyzja Brittany Ferries pozwoliła podmiotom gospodarczym uznać w sposób zasadny, że omawiane korzyści podatkowe są środkami o ogólnym charakterze. Co więcej, wysłane przez komisarz kierującą DG „Konkurencja” do władz norweskich pismo z dnia 9 marca 2009 r. wzmocniło sytuację braku pewności prawa. Królestwo Hiszpanii twierdzi bowiem, że w tym piśmie wyraźnie wskazano, że Komisja była poinformowana o istnieniu systemu i że zbadawszy go, uznała, iż nie stanowi żadnego problemu w świetle reguł pomocy państwa. Dlatego też wspomniane pismo przyczyniło się do przekonania podmiotów uczestniczących w SLP, że było ono zgodne z prawem. Ponadto Królestwo Hiszpanii podnosi, że znaczna część prasy rozpowszechniła w owym czasie treść tego pisma.

179    Po drugie, Królestwo Hiszpanii podnosi przedłużającą się poza rozsądny termin bezczynność Komisji, mimo iż była ona poinformowana o istnieniu SLP. Ze względu na tę wiedzę jest pozbawione znaczenia dla sprawy, że skargi do Komisji zostały złożone przez stocznie innych państw członkowskich dopiero w 2006 r. Dlatego też Królestwo Hiszpanii uważa, że nie należy żądać odzyskania pomocy przed publikacją decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 21 września 2011 r.

180    W skardze w sprawie T‑719/13 Lico i PYMAR twierdzą, że nakaz odzyskania przyznanej pomocy narusza zasadę pewności prawa.

181    Po pierwsze, w odniesieniu do elementów, które wywołały sytuację braku pewności prawa, Lico i PYMAR powołują się w szczególności na decyzję Brittany Ferries.

182    Lico i PYMAR utrzymują, wbrew twierdzeniom Komisji, że decyzja w sprawie francuskich podatkowych UIG nie położyła kresu temu brakowi pewności prawa, gdyż istniały znaczne różnice między systemem francuskim a SLP. Przede wszystkim system francuski wynikał z jednego przepisu kodeksu podatkowego, natomiast SLP opierało się na jednoczesnym zastosowaniu kilku przepisów. Ponadto w systemie francuskim część korzyści musiała zostać obowiązkowo przekazana przedsiębiorstwu żeglugowemu, natomiast w SLP wynikało to z umów prywatnych między stronami. Oprócz tego Komisja uznała, że system francuski stanowi pomoc dla transportu, podczas gdy w niniejszej sprawie doszła ona do wniosku, iż chodzi o pomoc dla inwestorów. W świetle tych różnic Lico i PYMAR utrzymują, że podmioty gospodarcze nie mogły przewidzieć, iż wniosków Komisji dotyczących systemu francuskiego nie można ekstrapolować na SLP. Co więcej, w decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG nie wskazano wyraźnie, że treść decyzji Brittany Ferries jest nieprawidłowa lub że Komisja przyjmuje inne stanowisko.

183    Lico i PYMAR utrzymują, że do powstania sytuacji braku pewności prawa przyczyniły się jeszcze inne elementy , mianowicie decyzja w sprawie niderlandzkich stoczni i pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja” z dnia 9 marca 2009 r.

184    Jeśli chodzi o decyzję w sprawie niderlandzkich stoczni, Lico i PYMAR twierdzą, iż można z niej wywnioskować, że Komisja wiedziała o istnieniu SLP i że na podstawie otrzymanych informacji uznała, iż system nie stanowi pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym. Wobec tego, jeśli nie zostanie uznane, że decyzja ta wzmocniła uzasadnione oczekiwania, Lico i PYMAR utrzymują, że wspomniana decyzja przynajmniej zwiększyła brak pewności, który istniał co do zgodności SLP z prawem. Ze względu bowiem na ciążący na Komisji obowiązek przeprowadzenia starannego i bezstronnego dochodzenia wypowiedzi takie jak zawarte w decyzji w sprawie niderlandzkich stoczni, która została opublikowana, mogły bez trudu prowadzić do stwierdzenia, że SLP jest zgodne z prawem.

185    Lico i PYMAR utrzymują również, że, jeśli nie zostanie uznane, iż pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja” mogło wzbudzić uzasadnione oczekiwania, należy przynajmniej stwierdzić, że wzmocniło ono niejednoznaczność co do zgodności SLP z prawem. W tym względzie Lico i PYMAR przypominają okoliczności, w jakich pismo to zostało wysłane. W szczególności podnoszą one, że władze hiszpańskie i służby Komisji prowadziły korespondencję i odbywały spotkania na temat SLP w 2008 r. Ich zdaniem podczas tej wymiany korespondencji uzgodniono, że SLP nie zostanie uznane za pomoc państwa, jeżeli władze hiszpańskie wydadzą wiążącą opinię wyjaśniającą, iż SLP ma zastosowanie do statków budowanych w każdej stoczni EOG. Ponadto władze hiszpańskie wysłały projekt opinii do Komisji, która go sprawdziła i zaproponowała zmiany redakcyjne wprowadzone w wersji ostatecznej. Służby Komisji potwierdziły, że treść opinii była „bez zarzutu”. Lico i PYMAR twierdzą, że w tych właśnie okolicznościach zostało wysłane w 2009 r. pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja”.

186    Po drugie, Lico i PYMAR utrzymują, że Komisja była poinformowana o istnieniu SLP od momentu jego wdrożenia, jak wykazano to w żądaniach informacji przekazanych władzom hiszpańskim już w 2001 r. Ponadto zatwierdzenie środków wchodzących w skład SLP opublikowano w Boletín Oficial del Estado (urzędowym biuletynie państwa) i rozpowszechniono w prasie. Niemniej jednak Komisja nie podejmowała żadnych czynności przez prawie dziesięć lat i nie wszczęła formalnego postępowania wyjaśniającego, co stanowi przewlekłość. Ponadto Lico i PYMAR podnoszą, że jest wewnętrznie sprzeczne odstąpienie od odzyskania pomocy przyznanej od 2002 r. do 2006 r. ze względu na naruszenie zasady pewności prawa przy jednoczesnym twierdzeniu, że okresu tego nie można uwzględnić w celu zbadania, czy Komisja nie podejmowała żadnych czynności przez nadmiernie długi okres. W każdym wypadku, nawet przy założeniu, że należy zbadać, czy Komisja działała w rozsądnym terminie jedynie od roku 2006, Lico i PYMAR uważają, iż odpowiedź powinna być przecząca, analogicznie do wyroku z dnia 24 listopada 1987 r., RSV/Komisja (223/85, EU:C:1987:502), w którym Komisja potrzebowała 26 miesięcy na wydanie decyzji. Co więcej, podnoszą one, że, jeżeli SLP jest tak podobne do systemu, którego dotyczy decyzja w sprawie francuskich podatkowych UIG, jak twierdzi Komisja, choć tak nie jest, to w takim razie pięć lat, które upłynęły do wydania decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w niniejszej sprawie, jest wyraźnie nadmiernie długim okresem. W świetle powyższego Lico i PYMAR uważają, że sytuacja braku pewności prawa istniała do dnia publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w 2011 r.

187    W uwagach w przedmiocie dalszego postępowania w sprawie T‑719/13 RENV Bankia i in. utrzymują, że istnienie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań jest niezależne od naruszenia zasady pewności prawa, wbrew temu, co zdaje się sugerować Komisja. Ich zdaniem naruszenie zasady pewności prawa istniało do dnia publikacji zaskarżonej decyzji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

188    Ponadto Bankia i in. podnoszą, że pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja” jest późniejsze od decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG. Wobec tego decyzja ta nie mogła położyć kresu sytuacji braku pewności prawa.

189    Wreszcie, Bankia i in. uważają, że gdyby przypadek francuskich podatkowych UIG był tak podobny do przypadku rozpatrywanego w niniejszej sprawie, jak twierdzi Komisja, okres pięciu lat, który upłynął od dnia wydania decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG do dnia wydania decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, byłby nadmiernie długi.

190    Komisja wnosi o oddalenie argumentów przedstawionych przez Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR.

191    W niniejszym zarzucie Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR powołują się na naruszenie zasady pewności prawa celem żądania stwierdzenia nieważności nakazu odzyskania za cały okres do dnia publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, mianowicie do dnia 21 września 2011 r., podczas gdy w zaskarżonej decyzji nakazano odzyskanie od dnia publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, mianowicie od dnia 30 kwietnia 2007 r.

192    Na wstępie należy przypomnieć, że wniosek interwencyjny ogranicza się do poparcia lub oddalenia żądań jednej ze stron postępowania, a zatem interwenient nie ma możliwości zmiany przedmiotu skargi w jakikolwiek sposób (zob. podobnie postanowienie z dnia 6 lutego 1995 r., Auditel/Komisja, T‑66/94, EU:T:1995:20, pkt 27). W niniejszej sprawie Bankia i in. wnoszą o stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy również za okres od dnia 21 września 2011 r., daty publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, do dnia 16 kwietnia 2014 r., daty publikacji zaskarżonej decyzji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, podczas gdy Lico i PYMAR wnoszą o stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy jedynie do momentu publikacji decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w dniu 21 września 2011 r. Wobec tego złożony przez Bankię i in. wniosek o stwierdzenie nieważności nakazu odzyskania pomocy za ten dodatkowy okres przekracza zakres skargi wniesionej przez Lico i PYMAR i należy go odrzucić jako niedopuszczalny.

193    Z orzecznictwa wynika, że logiczną konsekwencją stwierdzenia bezprawności pomocy jest jej zniesienie poprzez jej odzyskanie, co ma na celu przywrócenie uprzednio istniejącej sytuacji. Nakazanie zwrotu pomocy mogłoby być niewłaściwe tylko wtedy, gdyby zachodziły wyjątkowe okoliczności (zob. wyrok z dnia 8 grudnia 2011 r., Residex Capital IV, C‑275/10, EU:C:2011:814, pkt 33, 35). W szczególności orzecznictwo nie wyklucza możliwości powoływania się przez beneficjentów bezprawnej – ponieważ nienotyfikowanej – pomocy, na wyjątkowe okoliczności, takie jak naruszenie zasady pewności prawa, w celu sprzeciwienia się jej zwrotowi (zob. podobnie wyrok z dnia 22 kwietnia 2008 r., Komisja/Salzgitter, C‑408/04 P, EU:C:2008:236, pkt 106, 107).

194    Ponadto zasada pewności prawa oznacza, że prawodawstwo Unii jest jasne, a jego stosowanie jest przewidywalne dla zainteresowanych (wyrok z dnia 14 października 2010 r., Nuova Agricast i Cofra/Komisja, C‑67/09 P, EU:C:2010:607, pkt 77), tak by mogli oni ustalić w sposób jednoznaczny swoje prawa i obowiązki oraz podjąć w związku z tym odpowiednie kroki (wyrok z dnia 22 lutego 1989 r., Komisja/Francja i Zjednoczone Królestwo, 92/87 i 93/87, EU:C:1989:77, pkt 22). Ten wymóg pewności prawa jest szczególnie rygorystyczny wówczas, gdy chodzi o uregulowanie, które może wiązać się z konsekwencjami finansowymi, w celu umożliwienia zainteresowanym dokładnego zapoznania się z zakresem nakładanych przez to uregulowanie obowiązków (zob. wyrok z dnia 21 września 2017 r., Eurofast/Komisja, T‑87/16, niepublikowany, EU:T:2017:641, pkt 97 i przytoczone tam orzecznictwo).

195    Należy zauważyć, że w dziedzinie pomocy państwa skargi mające na celu sprzeciwienie się obowiązkowi odzyskania pomocy na podstawie naruszenia zasady pewności prawa uwzględnia się jedynie w zupełnie wyjątkowych okolicznościach. Jednym z rzadkich przykładów tego rodzaju skargi, którą uwzględniono, jest skarga w sprawie zakończonej wydaniem wyroku z dnia 1 lipca 2004 r., Salzgitter/Komisja (T‑308/00, EU:T:2004:199). Otóż wyrok ten został uchylony w postępowaniu odwoławczym wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2008 r., Komisja/Salzgitter (C‑408/04 P, EU:C:2008:236), i, w następstwie skierowania sprawy przez Trybunał do ponownego rozpoznania, w wyroku z dnia 22 stycznia 2013 r., Salzgitter/Komisja (T‑308/00 RENV, EU:T:2013:30), Sąd ostatecznie uznał, że przesłanki konieczne do stwierdzenia naruszenia zasady pewności prawa nie zostały spełnione.

196    Z orzecznictwa wynika, że należy przeanalizować szereg elementów w celu zbadania istnienia naruszenia zasady pewności prawa, w szczególności brak jasności znajdującego zastosowanie systemu prawnego (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2010 r., Nuova Agricast i Cofra/Komisja, C‑67/09 P, EU:C:2010:607, pkt 77) lub bezczynność Komisji przez długi okres bez uzasadnienia (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 listopada 1987 r., RSV/Komisja, 223/85, EU:C:1987:502, pkt 14, 15; z dnia 22 kwietnia 2008 r., Komisja/Salzgitter, C‑408/04 P, EU:C:2008:236, pkt 106, 107). W odniesieniu do tego ostatniego elementu należy przypomnieć, że w ramach postępowania wyjaśniającego dotyczącego pomocy państwa Komisja jest zobowiązana do działania w rozsądnym terminie i nie ma prawa przedłużać czasu trwania stanu bezczynności na etapie badania wstępnego. Należy dodać, że to, czy termin jest rozsądny, należy oceniać na podstawie okoliczności właściwych dla każdej sprawy, takich jak jej złożoność i zachowanie stron (wyrok z dnia 13 czerwca 2013 r., HGA i in./Komisja, od C‑630/11 P do C‑633/11 P, EU:C:2013:387, pkt 81, 82).

197    Należy zatem zbadać istnienie takich wyjątkowych okoliczności stojących na przeszkodzie nakazowi odzyskania pomocy w niniejszej sprawie.

198    W tym względzie należy przypomnieć, że Komisja przyznaje w motywach 251, 261 i 262 zaskarżonej decyzji, iż zasada pewności prawa stała na przeszkodzie odzyskaniu pomocy do dnia publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG. Komisja nie podważa bowiem, że decyzja Brittany Ferries z 2001 r. mogła prowadzić podmioty gospodarcze do uznania, że omawiane korzyści podatkowe były środkami o ogólnym charakterze, a zatem nie stanowiły pomocy państwa. Niemniej utrzymuje ona, że ta sytuacja braku pewności prawa przestała istnieć w momencie publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG w dniu 30 kwietnia 2007 r. Z tego powodu nieistotne są celem zbadania zasadności niniejszego zarzutu okoliczności poprzedzające tę datę, powołane przez strony, takie jak domniemana bezczynność Komisji po żądaniu informacji z 2001 r. lub decyzja w sprawie niderlandzkich stoczni z 2004 r.

199    W odniesieniu do skutków publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG w kwietniu 2007 r. należy zauważyć, że Komisja mogła, nie popełniając przy tym błędu, uznać, iż decyzja ta położyła kres wszelkiemu brakowi pewności prawa, ponieważ powinna była skłonić rozsądny i przezorny podmiot gospodarczy do uznania, że system podobny do SLP może stanowić pomoc państwa. W tym względzie należy zauważyć, że z decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG wynika, iż system w odniesieniu do budowy statków morskich i ich udostępnienia przedsiębiorstwom żeglugowym za pośrednictwem ugrupowań interesów gospodarczych i z wykorzystaniem umów leasingu finansowego, który to system przysparzał pewnych korzyści podatkowych, mógł stanowić pomoc państwa. O ile prawdą jest, że system omawiany w decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG i SLP nie były identyczne, o tyle żaden element nie pozwala ustalić, iż ich różnice były bardziej wyraźne niż różnice istniejące między SLP a systemem omawianym w decyzji Brittany Ferries, na którą powołały się Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR na poparcie niniejszego zarzutu.

200    Ponadto okoliczności zaistniałe po publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, na które powołały się Królestwo Hiszpanii, Lico i PYMAR, nie stoją na przeszkodzie temu, aby ta publikacja położyła kres sytuacji braku pewności prawa, jak słusznie utrzymuje Komisja.

201    Po pierwsze, jak wynika z motywu 257 zaskarżonej decyzji, pismo komisarz kierującej DG „Konkurencja” z dnia 9 marca 2009 r. nie mogło przyczynić się do powstania lub utrzymania sytuacji braku pewności prawa, mając na względzie rozważania przedstawione w pkt 174 powyżej. W piśmie tym ograniczono się bowiem do wskazania, że SLP nie spowodowało dyskryminacji względem stoczni innych państw członkowskich, i dodano, iż Komisja nie przewiduje „na tym etapie” dodatkowych środków.

202    Po drugie, co się tyczy domniemanego długiego okresu bezczynności Komisji po publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG, niezależnie od kwestii, czy chodzi tylko o jeden z wielu elementów pozwalających stwierdzić naruszenie zasady pewności prawa lub jeden wymagany i kumulatywny warunek, jak twierdzi Komisja, należy zauważyć, że w każdym wypadku Komisja nie była bezczynna w niniejszej sprawie przez nieuzasadniony okres.

203    Ze względu bowiem na fakt, że badanie powinno ograniczać się do okresu po publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG w kwietniu 2007 r., ponieważ Komisja przyznała, iż przed tą datą istniała sytuacja braku pewności prawa, należy zauważyć, że decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w niniejszej sprawie została opublikowana we wrześniu 2011 r., mianowicie prawie cztery i pół roku po publikacji decyzji w sprawie francuskich podatkowych UIG.

204    W tym zakresie z motywów 259 i 261 zaskarżonej decyzji wynika, że spośród ośmiu żądań informacji wysłanych przez Komisję do władz hiszpańskich sześć wysłano w okresie wspomnianym w pkt 203 powyżej i że omawiane środki były złożone, czego nie można podważyć. Z tych względów nie można zarzucić Komisji, że pozostała bezczynna bez uzasadnienia przez nieuzasadniony okres, biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy.

205    Co się tyczy powołanego przez Lico i PYMAR na poparcie ich twierdzenia wyroku z dnia 24 listopada 1987 r., RSV/Komisja (223/85, EU:C:1987:502, pkt 12, 14), w którym nieuzasadniony termin 26 miesięcy uznano za przewlekłość, należy zauważyć, że w rozstrzygnięciu przyjętym przez Trybunał decydującą rolę odegrały wyjątkowe okoliczności sprawy, skutkiem czego nie można go po prostu transponować na inne sprawy. W szczególności pomoc leżąca u podstaw sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 24 listopada 1987 r., RSV/Komisja (223/85, EU:C:1987:502), została formalnie zgłoszona Komisji, co prawda z opóźnieniem po jej wypłaceniu. Ponadto dotyczyła ona dodatkowych kosztów związanych z pomocą, która była wcześniej przedmiotem zezwolenia Komisji. Wreszcie, ocena zgodności pomocy ze rynkiem wewnętrznym nie wymagała pogłębionych badań (wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Comune di Milano/Komisja, T‑167/13, odwołanie w toku, EU:T:2018:940, pkt 158). Tymczasem ogół tych wyjątkowych okoliczności różni się wyraźnie od okoliczności leżących u podstaw niniejszej sprawy, w której spornej pomocy nigdy nie zgłoszono, Komisja przesłała do władz hiszpańskich szereg żądań informacji w omawianym okresie, a środki wykazywały istotną złożoność. Lico i PYMAR nie mogły zatem skutecznie powoływać się na rozstrzygnięcie przyjęte we wspomnianym wyroku.

206    W świetle powyższego należy oddalić jako bezzasadny zarzut dotyczący naruszenia zasady pewności prawa.

 W przedmiocie naruszenia zasad mających zastosowanie do odzyskania pomocy z powodu metody obliczania kwoty pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym

207    W skardze w sprawie T‑719/13 Lico i PYMAR podnoszą posiłkowo zarzut oparty na naruszeniu zasad mających zastosowanie do odzyskania pomocy z powodu metody obliczania kwoty pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, którą należy odzyskać. Ich zdaniem zaskarżona decyzja może prowadzić do żądania odzyskania kwoty większej niż pomoc, z której beneficjenci rzeczywiście skorzystali.

208    Lico i PYMAR uważają, że sformułowanie metody obliczania kwoty pomocy jest niezrozumiałe i niejednoznaczne. W szczególności negatywnie oceniają one zaskarżoną decyzję, ponieważ wydaje się, że nakazano w niej odzyskanie całości pomocy od inwestorów, mimo iż część korzyści podatkowej przekazano przedsiębiorstwom żeglugowym. Należy bowiem wyłączyć z nakazu odzyskania część pomocy rzeczywiście przekazanej innym podmiotom gospodarczym, nawet jeśli właściwe przepisy nie nakładały obowiązku przekazania części pomocy.

209    Lico i PYMAR utrzymują, że kwota korzyści gospodarczej uzyskanej przez beneficjenta nie musi być w każdym wypadku koniecznie równa kwocie wykorzystanych zasobów państwowych, chociaż często tak jest.

210    Co więcej, odzyskanie kwoty większej niż pomoc rzeczywiście zatrzymana przez inwestorów postawiłoby ich w sytuacji mniej korzystnej w porównaniu do ich konkurentów, zamiast przywrócić sytuację sprzed wypłaty pomocy.

211    W uwagach w przedmiocie dalszego postępowania w sprawie T‑719/13 RENV Bankia i in. utrzymują, że nakaz odzyskania całości pomocy od inwestorów, podczas gdy zatrzymali oni jedynie 10–15% korzyści, jest niezgodny z prawem. Podnoszą oni, że celem odzyskania pomocy nie jest nałożenie kary, lecz jedynie wyeliminowanie zakłócenia konkurencji powstałego na skutek przyznania pomocy. Tymczasem odzyskanie kwoty większej niż korzyść rzeczywiście uzyskana przez inwestorów spowodowałoby zakłócenie konkurencji na rzecz konkurentów beneficjentów.

212    Co więcej, Bankia i in. podnoszą, że w zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż UIG i inwestorzy działali jako pośrednicy przekazujący korzyść do przedsiębiorstw żeglugowych. Ponadto Komisja przyznała również, że zasady podziału korzyści zostały najpierw przekazane władzom hiszpańskim w momencie złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na wcześniejszą amortyzację. Co więcej, uprzednie podpisanie umowy ustalającej zasady podziału między inwestorami było warunkiem koniecznym uzyskania dostępu do SLP.

213    Bankia i in. dodają, że zaskarżona decyzja jest wewnętrznie sprzeczna gdyż Komisja uznała, iż nie doszło do udzielenia pomocy przyznanej przedsiębiorstwom żeglugowym, ponieważ przekazanie korzyści wynikało z umów prywatnych, jednocześnie stwierdzając nieważność postanowień tych umów prywatnych, które pozwalały inwestorom odzyskanie korzyści od rzeczywiście uzyskujących je podmiotów, w szczególności stoczni.

214    W uwagach w przedmiocie dalszego postępowania w sprawie T‑719/13 RENV Aluminios Cortizo utrzymuje, że zaskarżona decyzja jest wewnętrznie sprzeczna, ponieważ Komisja nakazała odzyskanie całości pomocy od inwestorów, podczas gdy uznała ona, iż przedsiębiorstwom żeglugowym przekazywano85–90% korzyści.

215    Aluminios Cortizo podnosi także, iż z projektu zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja planowała nakazać odzyskanie pomocy od przedsiębiorstw żeglugowych.

216    Komisja kwestionuje te argumenty.

217    Zniesienie bezprawnie przyznanej pomocy poprzez jej odzyskanie jest logiczną konsekwencją stwierdzenia jej bezprawnego charakteru i ma na celu przywrócenie wcześniejszej sytuacji. Cel ten zostaje osiągnięty w momencie, w którym sporna pomoc, powiększona w razie potrzeby o odsetki za zwłokę, zostaje zwrócona przez beneficjenta lub, inaczej rzecz ujmując, przez przedsiębiorstwa, które z niej rzeczywiście skorzystały. Poprzez jej zwrot beneficjent traci bowiem przewagę, którą uzyskał na rynku względem swych konkurentów, a sytuacja sprzed wypłaty pomocy zostaje przywrócona. Inne podejście zakłada, że zasadniczym celem zwrotu pomocy państwa udzielonej niezgodnie z prawem jest wyeliminowanie zakłócenia konkurencji spowodowanego przewagą konkurencyjną powstałą na skutek przyznania takiej pomocy (wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r., Niemcy/Komisja, C‑277/00, EU:C:2004:238, pkt 74–76; zob. także podobnie wyrok z dnia 21 marca 1991 r., Włochy/Komisja, C‑303/88, EU:C:1991:136, pkt 57).

218    W ramach niniejszego zarzutu Lico i PYMAR, popierane przez Bankię i in. oraz Aluminios Cortizo, kwestionują w istocie, że w zaskarżonej decyzji nakazano odzyskanie całości pomocy od inwestorów, podczas gdy 85–90% korzyści było regularnie przekazywane przedsiębiorstwom żeglugowym, jak uznano w zaskarżonej decyzji.

219    Biorąc pod uwagę fakt, że Komisja zdecydowała w niniejszej sprawie, iż przedsiębiorstwa żeglugowe nie są beneficjentami pomocy, który to wniosek nie jest przedmiotem niniejszego sporu, nakaz odzyskania pomocy dotyczył zatem jedynie i całkowicie inwestorów, będących jedynymi beneficjentami całości pomocy zgodnie z zaskarżoną decyzją ze względu na przejrzystość UIG. Zgodnie z jej własnym rozumowaniem nie popełniono zatem błędu, gdy w zaskarżonej decyzji nakazano odzyskanie całości pomocy od inwestorów, mimo że przekazali oni część korzyści innym podmiotom gospodarczym, ponieważ nie traktowano tych podmiotów jako beneficjentów pomocy. Zgodnie bowiem z brzmieniem zaskarżonej decyzji to inwestorzy rzeczywiście skorzystali z pomocy z uwagi na okoliczność, że właściwe przepisy nie nakładały na nich obowiązku przekazania części pomocy osobom trzecim.

220    W rezultacie nakazu odzyskania pomocy nie można uważać za karę w odniesieniu do inwestorów, czy też za środek powodujący zakłócenie konkurencji na rzecz ich konkurentów, jak twierdzą Bankia i in.

221    W świetle powyższego niniejszy zarzut należy oddalić jako bezzasadny i, tym samym, oddalić skargę w całości.

 W przedmiocie kosztów

222    W pierwotnym wyroku Komisja została obciążona własnymi kosztami. W wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym Trybunał zdecydował, że rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. W związku z tym do Sądu należy rozstrzygnięcie w niniejszym wyroku o całości kosztów związanych z poszczególnymi postępowaniami, w myśl art. 219 regulaminu postępowania przed Sądem.

223    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

224    Ponieważ Królestwo Hiszpanii przegrało sprawę T‑515/13 RENV, należy zgodnie z żądaniem Komisji obciążyć je kosztami postępowania, w tym kosztami poniesionymi w pierwotnym postępowaniu przed Sądem i w postępowaniu przed Trybunałem.

225    Jako że Lico i PYMAR przegrały sprawę T‑719/13 RENV, należy zgodnie z żądaniem Komisji obciążyć je kosztami postępowania, w tym kosztami poniesionymi w pierwotnym postępowaniu przed Sądem i w postępowaniu przed Trybunałem.

226    Zgodnie z art. 138 § 3 regulaminu postępowania Sąd może postanowić, że interwenient niewymieniony w §§ 1 i 2 pokrywa własne koszty. W niniejszej sprawie należy postanowić, że Bankia i in. oraz Aluminios Cortizo pokrywają własne koszty związane z postępowaniem po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania.

Z powyższych względów

SĄD (ósma izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Skargi zostają oddalone.

2)      Królestwo Hiszpanii pokrywa własne koszty, a także koszty poniesione przez Komisję Europejską przed Trybunałem w sprawie C128/16 P i przed Sądem w sprawach T515/13 i T515/13 RENV.

3)      Lico Leasing, SA, i Pequeños y Medianos Astilleros Sociedad de Reconversión, SA, pokrywają własne koszty, a także koszty poniesione przez Komisję przed Trybunałem w sprawie C128/16 P i przed Sądem w sprawach T719/13 i T719/13 RENV.

4)      Bankia, SA, i pozostali interwenienci, których nazwy wskazane są w załączniku, a także Aluminios Cortizo, SAU, pokrywają własne koszty w postępowaniu po przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania.

Collins

Iliopoulos

Barents

Passer

 

      De Baere

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 23 września 2020 r.

Podpisy


*      Język postępowania: hiszpański.


i      Słowa kluczowe w niniejszym tekście były przedmiotem zmian językowych, po pierwotnym umieszczeniu na stronie internetowej.


1       Wykaz pozostałych interwenientów jest załączony jedynie do wersji doręczonej stronom.