Sprawa C‑168/09

Flos SpA

przeciwko

Semeraro Casa e Famiglia SpA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunale di Milano)

Własność przemysłowa i handlowa – Dyrektywa 98/71/WE – Prawna ochrona wzorów – Artykuł 17 – Obowiązek kumulacji ochrony wzorów z ochroną prawa autorskiego – Przepisy krajowe wyłączające lub czyniące bezskuteczną przez pewien okres ochronę na podstawie prawa autorskiego wzorów, które stały się własnością publiczną przed ich wejściem w życie – Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań

Streszczenie wyroku

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Wzory – Dyrektywa 98/71 – Zasada kumulacji ochrony wzorów z ochroną prawa autorskiego

(dyrektywy: Parlamentu Europejskiego i Rady 98/71, art. 17; Rady 93/98, art. 1 ust. 1, art. 10 ust. 2)

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Wzory – Dyrektywa 98/71 – Zasada kumulacji ochrony wzorów z ochroną prawa autorskiego

(dyrektywa 98/71 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 17)

1.        Artykuł 17 dyrektywy 98/71 w sprawie prawnej ochrony wzorów należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego wyłączającym spod ochrony na podstawie prawa autorskiego tego państwa członkowskiego wzory, które były chronione prawem z rejestracji w państwie członkowskim lub w odniesieniu do niego i które stały się własnością publiczną przed dniem wejścia w życie tych przepisów, mimo że spełniają one wszystkie przesłanki wymagane do korzystania z takiej ochrony.

Z art. 17 dyrektywy 98/71, a dokładniej z zastosowania określenia „również” widniejącego w zdaniu pierwszym tego artykułu, wynika w sposób jasny, że ochrona na podstawie prawa autorskiego powinna zostać przyznana wszystkim wzorom chronionym prawem z rejestracji w danym państwie członkowskim lub w odniesieniu do niego.

Chęć prawodawcy Unii dotycząca udzielania tej ochrony wynika ponadto z motywu 8 dyrektywy 98/71, który w braku harmonizacji prawa autorskiego ustanawia zasadę kumulowania ochrony według szczególnego prawa o ochronie zarejestrowanych wzorów oraz według prawa autorskiego.

Ponadto możliwość określenia przez państwa członkowskie zakresu i warunków, zgodnie z którymi jest przyznawana ochrona na podstawie prawa autorskiego, nie może również dotyczyć czasu trwania tej ochrony, który to czas trwania był przedmiotem harmonizacji na poziomie Unii w dyrektywie 93/98 w sprawie harmonizacji czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych.

W tym względzie art. 1 ust. 1 dyrektywy 93/98 przewiduje ochronę na podstawie prawa autorskiego utworu literackiego lub artystycznego w rozumieniu art. 2 Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych w okresie życia autora tego utworu i przez okres 70 lat, licząc od dnia jego śmierci. Artykuł 10 ust. 2 tejże dyrektywy stanowi, że ten okres ma zastosowanie do wszystkich utworów i przedmiotów, które podlegały ochronie w co najmniej jednym państwie członkowskim w dniu 1 lipca 1995 r. na podstawie prawa autorskiego.

Wynika z tego, że na mocy art. 17 dyrektywy 98/71 wzory, które były chronione prawem z rejestracji w państwie członkowskim lub w odniesieniu do niego i które spełniały warunki przyznania ochrony na podstawie prawa autorskiego przewidziane przez państwa członkowskie, w szczególności warunki dotyczące poziomu oryginalności, oraz dla których okres ustanowiony w art. 1 dyrektywy 93/98 w związku z art. 10 ust. 2 tej dyrektywy jeszcze się nie zakończył, powinny korzystać z ochrony na podstawie prawa autorskiego tego państwa członkowskiego.

W tym względzie, z art. 10 ust. 2 dyrektywy 93/98 w sposób jasny wynika, że stosowanie okresu ochrony przewidzianego przez tę dyrektywę może powodować w państwach członkowskich, których ustawodawstwo przewidywało krótszy okres ochrony, ponowne objęcie ochroną utworów lub przedmiotów, które stały się własnością publiczną. Konsekwencja ta wynika z wyraźnej woli prawodawcy Unii i rozwiązanie to zostało przyjęte w wymienionym w szczególności w motywie 2 tejże dyrektywy celu jak najszybszego osiągnięcia harmonizacji przepisów krajowych regulujących okresy ochrony na podstawie prawa autorskiego i praw pokrewnych i w celu uniknięcia sytuacji, w której niektóre prawa w niektórych państwach członkowskich wygasły, podczas gdy w innych są chronione.

Należy uznać, że ten tok rozumowania powinien także mieć zastosowanie w odniesieniu do ponownego objęcia ochroną na podstawie prawa autorskiego wzorów uprzednio chronionych na podstawie innego prawa własności intelektualnej.

(por. pkt 37-44; pkt 1 sentencji)

2.        Artykuł 17 dyrektywy 98/71 w sprawie prawnej ochrony wzorów należy, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego wykluczającym – albo przez znacznej długości okres dziesięciu lat, albo całkowicie – spod ochrony na podstawie prawa autorskiego wzory, które mimo że spełniają wszystkie przesłanki wymagane do korzystania z takiej ochrony, stały się własnością publiczną przed dniem wejścia w życie tych przepisów, wobec każdej osoby trzeciej, która produkowała i sprzedała w tym państwie członkowskim produkty wykonane według wspomnianych wzorów, i to bez względu na datę, w której te działania były dokonywane.

Co się tyczy w pierwszej kolejności przepisu ustawowego przewidującego okres przejściowy dotyczący określonej kategorii osób trzecich, mający na celu ochronę ich uzasadnionych interesów, z zasad poszanowania praw nabytych i ochrony uzasadnionych oczekiwań wynika, że art. 17 dyrektywy 98/71 nie stoi na przeszkodzie takiemu przepisowi, o ile jego skutkiem nie jest odroczenie na okres o znacznej długości stosowania nowego uregulowania ochrony wzorów na podstawie prawa autorskiego w sposób uniemożliwiający jego stosowanie się w dacie przewidzianej w tej dyrektywie.

W tym względzie ocenę zgodności długości tego okresu przejściowego oraz kategorii osób trzecich, której dotyczy wspomniany przepis ustawowy, należy przeprowadzić w świetle zasady proporcjonalności.

Zatem przepis ustawowy przyjęty przez państwo członkowskie musi być odpowiedni do tego, by osiągnąć cel zakładany przez ustawodawstwo krajowe, i konieczny pod tym względem, mianowicie gwarantować poszanowanie równowagi pomiędzy prawami nabytymi i uzasadnionymi oczekiwaniami danych osób trzecich z jednej strony a interesami podmiotów prawa autorskiego z drugiej strony. Ponadto należy czuwać na tym, aby nie wykraczał on poza ramy niezbędne do zapewnienia tej równowagi.

W tym celu wspomniany przepis może być uznany za właściwy tylko wtedy, gdy dotyczy on kategorii osób trzecich, które mogą powołać się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, to znaczy osób, które już dokonywały działań polegających na korzystaniu ze wzorów będących własnością publiczną w dniu wejścia w życie przepisów transponujących art. 17 dyrektywy 98/71 do prawa wewnętrznego zainteresowanego państwa członkowskiego.

Ponadto taki przepis ustawowy powinien ograniczać się do okresu wykorzystywania wspomnianych wzorów przez osoby trzecie, który jest im niezbędny albo do stopniowego zaprzestania działalności w zakresie, w jakim opiera się ona na wcześniejszym korzystaniu ze wspomnianych wzorów, albo do upłynnienia zapasów. Przepis nie wykracza poza ramy niezbędne do zagwarantowania równowagi istniejących uprawnień, jeśli nie odracza możliwości korzystania z ochrony na podstawie prawa autorskiego na okres o znacznej długości.

Co się tyczy w drugiej kolejności przepisu ustawowego uchylającego moratorium i ustanawiającego nieograniczoną bezskuteczność ochrony na podstawie prawa autorskiego wobec produktów wytworzonych według wzorów będących własnością publiczną przed wejściem w życie przepisów krajowych transponujących dyrektywę 98/71, z poprzedzających rozważań wynika, że środek taki pozbawia znaczenia art. 17 owej dyrektywy z tego względu, iż jego skutkiem jest uniemożliwienie w sposób ogólny stosowania nowej ochrony, mianowicie tej dotyczącej prawa autorskiego. Środek ten nie ma także na celu ograniczenia kategorii osób trzecich, które mogą powoływać się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań. Przeciwnie, poszerza stosowanie się bezskuteczności prawa autorskiego ze względu na to, że według tego przepisu nie jest konieczne, aby osoba trzecia rozpoczęła używanie wspomnianych wzorów przed wejściem w życie przepisów krajowych transponujących omawianą dyrektywę.

(por. pkt 55-60, 64, 65; pkt 2 sentencji)