Sprawa T‑207/10
Deutsche Telekom AG
przeciwko
Komisji Europejskiej
Pomoc państwa – System podatkowy umożliwiający przedsiębiorstwom mającym rezydencję podatkową w Hiszpanii amortyzację wartości firmy wynikającej z nabycia udziałów w przedsiębiorstwach mających rezydencję podatkową za granicą – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną ze wspólnym rynkiem i nakazująca jej częściowe odzyskanie – Przepis umożliwiający dalsze częściowe stosowanie systemu – Wniosek o umorzenie postępowania – Zachowanie interesu prawnego – Uzasadnione oczekiwania – Szczegółowe zapewnienia udzielone przez Komisję – Zasadność oczekiwań – Czasowy zakres obowiązywania ochrony uzasadnionych oczekiwań
Streszczenie – wyrok Sądu (dziewiąta izba) z dnia 15 listopada 2018 r.
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny – Konieczność posiadania istniejącego i aktualnego interesu prawnego – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym, nakazująca jej częściowe odzyskanie i umożliwiająca dalsze częściowe stosowanie danego systemu podatkowego – Zachowanie interesu prawnego strony skarżącej przepis zezwalający na dalsze stosowaniu spornego systemu pomocy pomimo powstałej po wniesieniu skargi okoliczności dotyczącej niewykorzystywania tego zezwolenia przez konkurenta
[art. 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 1 lit. h)]
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Pomoc przyznana z naruszeniem reguł postępowania z art. 108 TFUE – Ewentualne uzasadnione oczekiwania beneficjentów – Brak, z wyjątkiem szczególnych okoliczności – Uzasadnione oczekiwania powstałe ze względu na szczególne bezwarunkowe i spójne gwarancje oferowane przez Komisję – Publikacja decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, kładąca kres tym uzasadnionym oczekiwaniom
(art. 107 ust. 1, art. 108 ust. 3 TFUE)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Pomoc przyznana z naruszeniem reguł postępowania z art. 108 TFUE – Ewentualne uzasadnione oczekiwania beneficjentów – Brak, z wyjątkiem szczególnych okoliczności – Uzasadnione oczekiwania powstałe ze względu na szczególne bezwarunkowe i spójne gwarancje oferowane przez Komisję – Czasowy zakres obowiązywania ochrony uznanych uzasadnionych oczekiwań – Operacje dokonane przed wydaniem aktu będącego źródłem tych oczekiwań – Włączenie
(art. 107 ust. 1, art. 108 ust. 3 TFUE)
1. Dalsze trwanie takiego interesu prawnego strony skarżącej musi zostać ocenione in concreto przy uwzględnieniu w szczególności skutków zarzucanej niezgodności z prawem oraz charakteru szkody, której poniesienie się podnosi.
Interes ten wynika przede wszystkim z faktu, że skarżąca jest zainteresowaną stroną składającą skargę do Komisji, oraz z częściowego oddalenia tej skargi co do meritum zaskarżonym przepisem.
Skarżąca jest bowiem „zainteresowaną stroną” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [108 TFUE] (Dz.U. 1999, L 83, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 1, s. 339), ze zmianami, „na któr[ej] interesy może mieć wpływ przyznanie pomocy”, która tym samym z definicji ma „interes” w formalnym postępowaniu wyjaśniającym, mającym prowadzić do wydania decyzji przez Komisję, oraz, jednocześnie, przy uwzględnieniu oddalenia wspomnianą decyzją jej skargi do Komisji, interes we wniesieniu skargi na tę decyzję, która nie jest dla niej korzystna. Jest ona ponadto zainteresowaną stroną, której skarga do Komisji zainicjowała wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego i która w ramach tej skargi do Komisji wyjaśniła powody jej złożenia.
Nawet jeśli zaskarżona decyzja, a tym samym zaskarżony przepis, nie stanowiła wyraźnej odpowiedzi ma złożoną przez skarżącą do Komisji skargę, to jednak, wbrew temu, co w skardze do Komisja wskazuje skarżąca, Komisja nie uznała w niej, że sporny system mógł nadal być stosowany w pewnych określonych tam sytuacjach. Tymczasem takie oddalenie wniosku wystarczy, aby wykazać interes prawny skarżącej w niniejszej sprawie, ponieważ stwierdzenie nieważności tego oddalenia na podstawie jedynego podniesionego przez nią zarzutu może przynieść jej korzyść w postaci uznania spornego systemu za niezgodny z prawem i niedozwolony, również w sytuacjach, o których mowa w zaskarżonym przepisie.
Jak z tego wynika, podnoszona przez Komisję rzekomo zaistniała po wniesieniu rozpatrywanej skargi okoliczność, że jej konkurentka nie mogła skorzystać ze spornego systemu uznanego w zaskarżonej decyzji za niezgodny z prawem, nie może podważyć istnienia interesu prawnego skarżącej w podjęciu działania przeciwko zaskarżonemu przepisowi. Gdyby było inaczej, a zwłaszcza gdyby od zainteresowanych stron, w szczególności tych, które spowodowały wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego, było wymagane, aby ponadto wykazały one, że są konkurentami rzeczywistego beneficjenta spornego systemu badanego w zaskarżonej decyzji, prowadziłoby to do pomylenia pierwszej i podstawowej przesłanki dopuszczalności każdej skargi, jaką jest interes prawny, i przesłanki legitymacji czynnej, stanowiących jednak odrębne przesłanki, które osoba fizyczna lub prawna powinna spełnić w sposób łączny.
Następnie należy stwierdzić, że skarżąca zachowuje również interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, co umożliwi uniknięcie powtórzenia się w przyszłości niezgodności z prawem zarzucanej tej decyzji. Należy podkreślić w tym zakresie, że zarzucana niezgodność z prawem może powtórzyć się w przyszłości niezależnie od okoliczności, które spowodowały wniesienie rozpatrywanej skargi, ponieważ podważa ona, abstrahując od tych okoliczności, wykładnię ogólnych warunków stosowania zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i czasowy zakres ochrony, jaki może zostać przyznany zgodnie z tą zasadą.
(zob. pkt 22–32)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 33–46, 108, 110)
3. Co się tyczy czasowego zakresu obowiązywania ochrony uznanych uzasadnionych oczekiwań beneficjentów pomocy przyznanej z naruszeniem reguł postępowania z art. 108 TFUE, powstałych ze względu na szczególne bezwarunkowe i spójne gwarancje oferowane przez Komisję, należy zaznaczyć różnicę między datą uzyskania uzasadnionych oczekiwań, która odpowiada dacie powzięcia wiadomości o wyraźnych zapewnieniach, a przedmiotem, którego dotyczą powstałe uzasadnione oczekiwania, a który może obejmować operacje dokonane przed tą datą, zgodnie z brzmieniem udzielonych wyraźnych zapewnień.
Tymczasem uzasadnione oczekiwania dotyczą najczęściej, a w szczególności w niniejszej sprawie, utrzymania istniejącej sytuacji, która z definicji powstała przed aktem będącym źródłem oczekiwań co do jej utrzymania. W takim przypadku akt będący źródłem uzasadnionych oczekiwań nie wywołuje skutku wstecznego w tym znaczeniu, że miałby budzić uzasadnione oczekiwania od momentu zaistnienia wcześniejszych zdarzeń, lecz ogranicza się do objęcia – od dnia, w którym wystąpił – zdarzeń zaistniałych przed tą datą i ich przyszłych skutków.
Gdyby bowiem było inaczej, zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań nie mogłaby zostać skutecznie podniesiona w celu sprzeciwienia się odzyskaniu bezprawnie przyznanej pomocy, która z natury zostaje przyznana, zanim Komisja, będąca podmiotem najbardziej zdolnym udzielić wyraźnych, bezwarunkowych, spójnych i wiarygodnych zapewnień, mogłaby w jakikolwiek sposób wypowiedzieć się co do uznania ich za pomoc państwa i ich zgodności z rynkiem wewnętrznym. Artykuł 14 rozporządzenia nr 659/1999 byłby pozbawiony wszelkiej skuteczności.
Oceny tej nie podważa okoliczność, że w niniejszym przypadku sporny system nie został Komisji zgłoszony i że beneficjenci tego systemu mogli mieć uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości przyznania tej pomocy jedynie w wyjątkowych okolicznościach. W istocie, jeżeli z braku wyjątkowych okoliczności wynika, że beneficjent niezgłoszonej pomocy nie może mieć uzasadnionych oczekiwań co do jej legalności i jej utrzymania, to z istnienia takich okoliczności wynika, że od momentu udzielenia dokładnych zapewnień mogących wzbudzić u beneficjenta pomocy zasadne nadzieje co do legalności pomocy, których dotyczą te wyjątkowe okoliczności, i pod warunkiem, że udzielone zapewnienia nie przewidują ograniczeń czasowych, nie można dłużej uznawać, że ten beneficjent mógł w sposób uzasadniony przez pewien czas mieć świadomość bezprawności rozpatrywanej pomocy. W przeciwnym razie oznaczałoby to nieuwzględnienie dokładności i wiarygodności udzielonych zapewnień, w szczególności jeżeli chodzi o ich zakres czasowy, i tym samym usunięcie jednej z przesłanek uznania uzasadnionych oczekiwań, co jednak przyczyniłoby się w przypadku niezgłoszonej pomocy do tego, że uzasadnione oczekiwania co do zgodności z prawem tej pomocy byłyby uznawane tylko w wyjątkowych okolicznościach. W istocie, gdyby uzasadnione oczekiwania obejmowały wyłącznie operacje późniejsze niż akt będący źródłem oczekiwań, nawet jeśli ów akt wyraźnie wskazywał, że obejmuje wcześniejsze operacje, oznaczałoby to ograniczenie zakresu tych zapewnień z naruszeniem zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.
(zob. pkt 97–106)