WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
UNII EUROPEJSKIEJ (pierwsza izba)
z dnia 7 lipca 2009 r.(*)
Służba publiczna – Urzędnicy – Urlop – Działalność przedstawiciela pracowników – Oddelegowanie w połowie wymiaru czasu pracy do celów reprezentacji związkowej – Działalność w zakresie reprezentacji pracowników określonej w regulaminie pracowniczym – Nieusprawiedliwiona nieobecność – Zmniejszenie prawa do urlopu rocznego – Artykuł 60 regulaminu pracowniczego
W sprawie F‑39/08
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 236 WE i 152 EA,
Giorgio Lebedef, urzędnik Komisji Wspólnot Europejskich, zamieszkały w Senningerberg (Luksemburg), reprezentowany przez adwokata F. Frabettiego,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez G. Berscheida oraz K. Herrmann, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (pierwsza izba),
w składzie: S. Gervasoni, prezes, H. Kreppel i H. Tagaras (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: R. Schiano, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 17 lutego 2009 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem, które wpłynęło za pośrednictwem faksu do sekretariatu Sądu w dniu 28 marca 2008 r. (oryginał został złożony w dniu 31 marca 2008 r.), skarżący wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 29 maja, 20 czerwca, 28 czerwca i 6 lipca 2007 r., a także dwóch decyzji z dnia 26 lipca 2007 r. i decyzji z dnia 2 sierpnia 2007 r. dotyczących zmniejszenia łącznie o 32 dni jego prawa do urlopu za 2007 r.
Ramy prawne
Prawo urzędników do urlopu
2 Zgodnie z art. 57 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”):
„Urzędnicy uprawnieni są do urlopu corocznego w wymiarze nie mniejszym niż 24 dni robocze oraz nie większym niż 30 dni roboczych w każdym roku kalendarzowym, zgodnie z przepisami przyjętymi w drodze wspólnego porozumienia instytucji Wspólnot, po zasięgnięciu opinii [k]omitetu ds. [r]egulaminu [p]racowniczego”.
3 Artykuł 59 regulaminu pracowniczego stanowi, że:
„1. Urzędnikowi, który wykaże, iż jest niezdolny do wykonywania obowiązków z powodu choroby lub wypadku, przysługuje zwolnienie chorobowe.
Powinien on niezwłocznie powiadomić instytucję, w której jest zatrudniony, o swojej niezdolności do wykonywania obowiązków oraz wskazać swoje miejsce pobytu. Jeśli jest nieobecny przez okres dłuższy niż trzy dni, zobowiązany jest przedstawić zaświadczenie lekarskie. Zwolnienie to należy przesłać najpóźniej piątego dnia nieobecności, decyduje data stempla pocztowego. Jeżeli niewysłanie zaświadczenia nie jest spowodowane przyczynami od niego niezależnymi, nieobecność urzędnika uważana jest za nieusprawiedliwioną.
[…]
2. Jeśli w okresie 12 miesięcy urzędnik był z powodu choroby kilkakrotnie nieobecny w pracy przez okresy do trzech dni, które łącznie wynosiły ponad 12 dni, to ma obowiązek przedstawienia zaświadczenia lekarskiego za każdą następną nieobecność spowodowaną chorobą. Jego nieobecność uznaje się za nieusprawiedliwioną, począwszy od trzynastego dnia nieobecności spowodowanej chorobą, niepopartej zaświadczeniem lekarskim.
3. Bez uszczerbku dla stosowania zasad postępowania dyscyplinarnego, w miarę potrzeb każdą nieobecność uznawaną za nieusprawiedliwioną na mocy ust. 1 i 2 odlicza się od wymiaru urlopu corocznego danego urzędnika. W przypadku gdy urzędnikowi nie przysługuje prawo do urlopu, traci prawo do wynagrodzenia za odnośny okres.
[…]”.
4 Zgodnie z art. 60 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego:
„Z wyjątkiem przypadków choroby lub wypadku, urzędnik nie może być nieobecny w pracy bez uprzedniego zezwolenia przełożonego. Bez uszczerbku dla środków dyscyplinarnych, które mogą mieć zastosowanie w tym przypadku, jakakolwiek nieusprawiedliwiona nieobecność, która zostanie należycie stwierdzona, jest odliczana od corocznego urlopu tego urzędnika. Jeśli wykorzystał on już swój coroczny urlop, traci on prawo do wynagrodzenia za okres nieobecności”.
Reprezentacja pracownicza
5 Artykuł 10c regulaminu pracowniczego stanowi:
„Każda instytucja może zawierać umowy dotyczące jej pracowników z przedstawicielami związków zawodowych i stowarzyszeń pracowniczych. Umowy te nie mogą pociągać za sobą zmiany [r]egulaminu pracowniczego lub wszelkiego rodzaju zobowiązań budżetowych, nie mogą również wpływać na funkcjonowanie danej instytucji. Przedstawiciele związków zawodowych i zrzeszeń pracowniczych będący sygnatariuszami działają w każdej z instytucji w poszanowaniu uprawnień statutowych komitetu pracowniczego”.
Prawa przedstawicieli pracowników
6 Jeżeli chodzi o komitet pracowniczy, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego stanowi:
„Obowiązki wykonywane przez członków komitetu pracowniczego oraz przez urzędników wyznaczonych przez komitet do placówek ustanowionych na podstawie regulaminu pracowniczego lub przez instytucje uważa się za część ich normalnej służby w instytucji. Pełnienie tych obowiązków nie może mieć ujemnych skutków dla osoby zainteresowanej”.
7 Artykuł 1 ust. 2 umowy ramowej dotyczącej stosunków między Komisją Wspólnot Europejskich a organizacjami związkowymi i zawodowymi, która weszła w życie w dniu 27 stycznia 2006 r. na okres 18 miesięcy (zwanej dalej „umową ramową”), stanowi:
„Przynależność do organizacji związkowej lub zawodowej, udział w działalności związkowej lub pełnienie mandatu związkowego w jakiejkolwiek formie ani z jakiegokolwiek tytułu nie może negatywnie oddziaływać na sytuację zawodową lub przebieg kariery zainteresowanego” [tłumaczenie nieoficjalne].
Środki udostępnione reprezentacji pracowniczej
8 Reprezentacja pracownicza w Komisji była przedmiotem kilku umów między instytucją a organizacjami związkowymi i zawodowymi, w tym umowy ramowej w sprawie komitetu pracowniczego. Umowy dotyczyły w szczególności środków na reprezentację pracowniczą.
9 W „umowie między wiceprzewodniczącym [Komisji] a [organizacjami związkowymi i zawodowymi]” z dnia 4 kwietnia 2001 r. (zwanej dalej „umową w sprawie środków z 2001 r.”) stwierdzono, że organizacje związkowe i zawodowe zobowiązują się do zapewnienia podziału środków zarazem między siebie, ale również między centralny komitet pracowniczy i lokalne komitety pracownicze na podstawie reprezentacji organizacji, przy uwzględnieniu uwarunkowań lokalnych. Przewidziano również, że podział środków będzie regulowany protokołem między organizacjami związkowymi i zawodowymi, podpisanym również przez dyrekcję generalną ds. personelu i administracji. Na koniec ustalono, że Komisja udostępni organizacjom związkowym i zawodowym 31,5 etatów na zasadzie oddelegowania, w tym 19,5 etatów dla komitetu pracowniczego, przy czym wszystkie etaty będą rozdzielane między organizacje związkowe i zawodowe na podstawie ich reprezentacji.
10 Jeżeli chodzi o niniejszą sprawę, „w [p]rotokole porozumienia między [organizacjami związkowymi i zawodowymi] a [DG ds. personelu i administracji] w sprawie przyznania środków na reprezentację pracowniczą w 2007 r.” przewidziano przydzielenie 20 etatów na zasadzie oddelegowania – uzupełnionych dodatkową dotacją – komitetowi pracowniczemu, to jest centralnemu komitetowi pracowniczemu i pracowniczym komitetom lokalnym. Jeżeli chodzi o podział wspomnianych 20 etatów, 10 z nich przyznano konfederackiemu przymierzu wolnych związków zawodowych.
11 W praktyce, na podstawie regulaminu pracowniczego może istnieć wiele sposobów oddelegowania tego samego urzędnika lub oddelegowanego pracownika do organizacji związkowej i zawodowej, w ramach reprezentacji związkowej, lub do komitetu pracowniczego, w szczególności, jak następuje:
– 100% na podstawie regulaminu pracowniczego, albo do centralnego komitetu pracowniczego, albo do lokalnego komitetu pracowniczego, lub 100% w ramach reprezentacji związkowej;
– 50% na podstawie regulaminu pracowniczego i 50% w ramach reprezentacji związkowej;
– 50% na podstawie regulaminu pracowniczego lub reprezentacji związkowej z zatrudnieniem danego pracownika w połowie wymiaru czasu pracy w służbie Komisji.
12 Przedstawiciele pracowników, oddelegowani w ramach reprezentacji związkowej lub na podstawie regulaminu pracowniczego, są wybierani przez organizacje związkowe i zawodowe, lecz decyzje o oddelegowaniu podejmuje Komisja.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
13 Skarżący, urzędnik Komisji w Eurostacie, został decyzją z dnia 12 marca 2004 r., podjętą przez ówczesnego dyrektora generalnego DG ds. personelu i administracji H. Reichenbacha, oddelegowany w 100% wymiaru czasu pracy tytułem reprezentacji związkowej w okresie od dnia 1 kwietnia 2004 r. do dnia 31 grudnia 2004 r., po upływie którego miał powrócić do swojej służby w Eurostacie. W chwili wydawania wspomnianej decyzji o oddelegowaniu skarżący pełnił funkcję sekretarza politycznego w konfederackim przymierzu wolnych związków zawodowych.
14 W październiku 2004 r. skarżący został wybrany na stanowisko wiceprzewodniczącego lokalnego komitetu pracowniczego w Luksemburgu (zwanego dalej „lokalnym komitetem pracowniczym”).
15 Decyzją z dnia 23 grudnia 2004 r. C. Chêne’a, następcy H. Reichenbacha w DG ds. personelu i administracji, która została zastąpiona nową decyzją C. Chêne’a z dnia 10 lutego 2005 r., skarżący został ponownie zatrudniony w Eurostacie w połowie wymiaru czasu pracy począwszy od dnia 1 stycznia 2005 r. Nadal zatem 50% wymiaru czasu pracy poświęcał obowiązkom w ramach oddelegowania jako przedstawiciel związkowy.
16 Niemniej jednak, w rzeczywistości, w latach 2005 i 2006 skarżący pracował wyłącznie na rzecz reprezentacji związkowej i reprezentacji na podstawie regulaminu pracowniczego (zob. odpowiednio pkt 14 i 15 niniejszego wyroku), przeznaczając na tę działalność (zwaną dalej „działalnością w zakresie reprezentacji pracowniczej”) 100% wymiaru swojego czasu pracy, a tym samym w ogóle nie poświęcał czasu pracy na rzecz służb, w których był zatrudniony. Bezsprzeczne jest, że ta sytuacja nie miała wpływu na jego prawo do urlopu.
17 Pismem z dnia 27 września 2006 r. kierownik wydziału E.5 „Międzynarodowa współpraca statystyczna” w dyrekcji E „Statystyki dotyczące rolnictwa i środowiska, współpraca statystyczna” (zwany dalej „kierownikiem wydziału, w którym pracował skarżący” lub „jego kierownikiem wydziału”) zwrócił się do skarżącego, w szczególności, o stawianie się odtąd w pracy w wydziale E.5 w wymiarze 50% czasu pracy, o wykonywanie zadań związanych z zajmowanym stanowiskiem i osiąganie celów wyznaczonych i omówionych w 2005 r., a także o przekazywanie mu informacji na temat „osiągniętych postępów” na koniec każdego miesiąca; kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, uściślił, że „powyższe polecenia [nie mają] wpływu na ewentualne konsekwencje wynikające z nieobecności w miejscu pracy i niewykonywanie zadań w okresie od dnia zatrudnienia w wydziale E.5”.
18 W piśmie z dnia 5 października 2006 r. skierowanym do swojego kierownika wydziału skarżący, odnosząc się do swojego „połowicznego oddelegowania” i obowiązków wynikających z pełnienia funkcji wiceprzewodniczącego lokalnego komitetu pracowniczego, wyraził zdziwienie zarzucanym mu uchybieniem, zwłaszcza że w okresie, kiedy nie był oddelegowany i wykonywał mniej czynności związanych z reprezentacji pracowniczą, Sąd Pierwszej Instancji stwierdził nieważność decyzji o braku awansu z powodu niewykonywania żadnej pracy na rzecz Eurostatu (zob. wyroki z dnia 17 marca 2004 r.: w sprawie T‑175/02 Lebedef przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑73, II‑313; w sprawie T‑4/03 Lebedef przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑79, II‑337); skarżący dodał, że „powyższe uwagi nie mają wpływu na konsekwencje wynikające z blokowania mojej działalności związkowej, naruszenia art. 24b [r]egulaminu pracowniczego, naruszenia umowy ramowej między Komisją a organizacjami związkowymi i zawodowymi oraz nękania psychicznego […] doświadczanego […] od lat [ze strony] Eurostatu”.
19 Pismem z dnia 3 listopada 2006 r. skarżący, odnosząc się do ww. wyroku z dnia 17 marca 2004 r. w sprawie T‑4/03 Lebedef przeciwko Komisji, pkt 60 i 64, poinformował w szczególności swojego kierownika wydziału, że jego obecność i jego praca na rzecz reprezentacji pracowniczej „ma również znaczenie dla Eurostatu”; proponował również „osiągn[ięcie] porozumieni[a]” w sprawie systemu kontroli jego obecności przez przedstawicielstwo pracownicze, jeżeli taka kontrola byłaby konieczna ze względów praktycznych i formalnych.
20 W piśmie z dnia 17 listopada 2006 r. dyrektor generalny Eurostatu poinformował skarżącego, że jego akta zostały przekazane kierownikowi wydziału A.1 „Personel” w dyrekcji A „Zasoby” Eurostatu (zwanemu dalej „kierownikiem wydziału personelu Eurostatu”).
21 W piśmie z dnia 16 stycznia 2007 r. kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, poinformował go, że po konsultacji z właściwymi służbami DG ds. personelu i administracji nie może akceptować stanowiska przyjętego przez skarżącego w piśmie z dnia 5 października 2006 r.; dodał również:
„Całkowita nieobecność w pracy w wydziale, w którym jest Pan zatrudniony, nie jest możliwa bez formalnego oddelegowania. Uważam, że wspomniana nieobecność nie jest zgodna z [r]egulaminem pracowniczym, a zatem jest nieusprawiedliwiona. Jestem zmuszony ponowić polecenie z mojego pisma z dnia 27 września 2006 r. […], aby przystąpił pan do normalnego trybu pracy zgodnie z wymiarem zatrudnienia w Eurostacie. Zwracam się do Pana o informowanie mnie o wszystkich nieobecnościach – bez względu na [ich] powód – z wyprzedzeniem. Na te nieobecności musi pan uzyskać moją wcześniejszą zgodę”.
22 Według skarżącego, od dnia 29 stycznia 2007 r. za każdym razem, kiedy nie był on obecny w Komisji w dniu roboczym, również w dniach pełnienia funkcji związanych z reprezentacją związkową, w informatycznym systemie zarządzania personelem zwanym SysPer 2 (zwanym dalej „SysPer 2”) pojawiał się wpis o nieusprawiedliwionej nieobecności w połowie dnia.
23 Pismem z dnia 5 lutego 2007 r. skierowanym do kierownika wydziału skarżącego doradca skarżącego przypomniał, że czas, którego ten nie poświęcał na zadania przydzielone przez Eurostat, związany jest „wyłącznie z ilością pracy na rzecz reprezentacji związkowej pracowników”, i ponowił argumenty skarżącego dotyczące naruszenia „praw związkowych” i art. 24b regulaminu pracowniczego, który przewiduje, że urzędnikom przysługuje prawo do zrzeszania się i bycia członkami organizacji związkowych i zawodowych.
24 Pismami z dnia 12 marca i 14 maja 2007 r. skierowanymi do kierownika wydziału personelu Eurostat, p. Frankin, przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego, po pierwsze potwierdził obecność skarżącego w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2007 r. albo w reprezentacji związkowej czy reprezentacji ustanowionej na mocy regulaminu pracowniczego, albo w Brukseli w ramach zadań związanych z reprezentacją związkową (podróże służbowe w dniach 11 i 30 stycznia 2007 r., w dniu 14 lutego 2007 r., w dniach 2 i 22 marca 2007 r.), a po drugie poinformował o okresach urlopów i zwolnień chorobowych skarżącego. Skarżący przebywał bowiem na urlopie zatwierdzonym przez Eurostat w dniu 9 stycznia 2007 r. oraz w okresie od dnia 19 do dnia 28 lutego 2007 r. oraz przedstawił Eurostatowi zwolnienie chorobowe za okres od dnia 18 do dnia 26 stycznia 2007 r., a również był hospitalizowany, a następnie przebywał na zatwierdzonym przez Eurostat zwolnieniu chorobowym w dniach 26–30 marca 2007 r. i w dniach 2–30 kwietnia 2007 r. W tych samych pismach przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego dodał, że zgodnie z regulaminem pracowniczym i umową ramową działalność skarżącego w reprezentacji pracowniczej liczy się za działalność wykonywaną w jego pracy, a zatem jak obecność w Eurostacie.
25 Jak wynika z tabeli zatytułowanej „Zmiana przydziału” (zwanej dalej „tabelą SysPer2”), która wydaje się być wyciągiem z SysPer2, prawo do rocznego urlopu skarżącego zostało zmniejszone o piętnaście i pół dnia w dniu 29 maja 2007 r., a także o dwa dni w dniu 20 czerwca 2007 r., o trzy dni w dniu 28 czerwca 2007 r. i o trzy dni w dniu 6 lipca 2007 r. Pobrane dni urlopu odnosiły się do czterech okresów odpowiednio od dnia 29 stycznia 2007 r. do dnia 23 marca 2007 r., od dnia 15 czerwca 2007 r. do dnia 20 czerwca 2007 r., od dnia 21 czerwca 2007 r. do dnia 28 czerwca 2007 r. oraz od dnia 29 czerwca 2007 r. do dnia 6 lipca 2007 r.
26 Pismem z dnia 5 lipca 2007 r. skierowanym do kierownika wydziału personelu Eurostatu przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego, po pierwsze, potwierdził obecność skarżącego w maju i czerwcu 2007 r., w tym w dniach, kiedy pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy z przyczyn zdrowotnych (dwanaście dni od dnia 2 maja do dnia 25 maja 2007 r., następnie osiem dni od dnia 4 czerwca do dnia 15 czerwca 2007 r.), albo w reprezentacji związkowej lub reprezentacji ustanowionej na podstawie regulaminu pracowniczego, albo w Brukseli w ramach podróży służbowych związanych z reprezentacją związkową (podróże w dniach 2, 15, 16 maja 2007 r. oraz w dniach 7, 14 i 28 czerwca 2007 r.), a po drugie poinformował o zatwierdzonym przez Eurostat urlopie od dnia 28 maja do dnia 1 czerwca 2007 r. W tym samym piśmie przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego dodał, że zgodnie z regulaminem pracowniczym i umową ramową działalność skarżącego w reprezentacji pracowniczej liczy się za działalność wykonywaną w jego pracy, a zatem jak obecność w Eurostacie.
27 Pismem z dnia 16 lipca 2007 r. skierowanym do skarżącego kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, odrzucił jego wniosek o urlop w wymiarze 34 dni – od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 14 września 2007 r. – ze względu na to, że saldo przysługujących mu dni urlopu wynosiło jedynie osiem i pół dnia. Według kierownika wydziału skarżącego każdorazowo, gdy skarżący nie stawiał się w pracy lub nie dostarczał odpowiedniego zaświadczenia, administracja Eurostatu była zobowiązana odnotować jego nieusprawiedliwioną nieobecność, o czym poinformowano go w piśmie z dnia 16 stycznia 2007 r.
28 Pismem z dnia 23 lipca 2007 r. skarżący odpowiedział na wspomniane pismo z dnia 16 lipca 2007 r., uznając decyzje swojego kierownika wydziału za „powtarzające się i ciągłe nękanie psychiczne”.
29 Pismem z dnia 26 lipca 2007 r. kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, potwierdził odmowę udzielenia zgody na urlop w wymiarze 34 dni, uściślając, że nieobecności skarżącego nie zostały wcześniej zatwierdzone. Ponadto poinformował skarżącego, że saldo przysługujących mu dni urlopu wynosi obecnie cztery i pół dnia. Tego samego dnia, jak wynika z tabeli SysPer2, prawo do urlopu skarżącego w wymiarze rocznym zostało zmniejszone o trzy, a następnie cztery dni; wspomniane odpisane dni urlopu odnosiły się do okresów odpowiednio od dnia 9 lipca do dnia 16 lipca 2007 r. i od dnia 17 lipca do dnia 26 lipca 2007 r.
30 Pismem z dnia 1 sierpnia 2007 r. skierowanym do swojego kierownika wydziału skarżący poinformował po pierwsze, że przebywa na zwolnieniu chorobowym od dnia 1 sierpnia do dnia 24 sierpnia 2007 r., co wynika zresztą z tabeli SysPer2, a po drugie, że zwraca się z wnioskiem o urlop w wymiarze 7 dni od dnia 27 sierpnia do dnia 4 września 2007 r.
31 Pismem z dnia 2 sierpnia 2007 r. kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, odmówił udzielenia urlopu, ponieważ saldo dni urlopu skarżącego wynosiło tylko półtora dnia, a jednocześnie poinformował go, że jest gotów zaakceptować wniosek o urlop w wymiarze nie większym niż pięć dni. Tego samego dnia, jak wynika z tabeli SysPer2, prawo do urlopu skarżącego zostało zmniejszone o półtora dnia; pobrany urlop odnosił się do okresu od dnia 27 lipca do dnia 31 lipca 2007 r.
32 Pismem z dnia 27 sierpnia 2007 r. skierowanym do kierownika wydziału personelu Eurostatu przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego, po pierwsze, potwierdził obecność skarżącego w lipcu 2007 r. albo w reprezentacji związkowej lub reprezentacji ustanowionej na podstawie regulaminu pracowniczego, albo w Brukseli w ramach zadań związanych z reprezentacją związkową (podróże służbowe w dniach 12, 18, 26 lipca 2007 r.), a po drugie poinformował, że w sierpniu 2007 r. skarżący przebywał przez cały miesiąc na zwolnieniu chorobowym z wyjątkiem, zgodnie z tym pismem, dnia 2 sierpnia 2007 r., kiedy skarżący był w Brukseli w podróży służbowej w związku z reprezentacją związkową. Podobnie jak w poprzednich zaświadczeniach, o których mowa w pkt 24 i 26 niniejszego wyroku, przewodniczący lokalnego komitetu pracowniczego dodał, że zgodnie z regulaminem pracowniczym i umową ramową działalność wykonywana przez skarżącego w reprezentacji pracowniczej jest traktowana jak działalność wykonywana w jego miejscu pracy, a zatem jak obecność w Eurostacie.
33 W dniu 29 sierpnia 2007 r. skarżący złożył zażalenie na decyzje z dnia 29 maja, 20 czerwca, 28 czerwca i 6 lipca 2007 r., jak również na dwie decyzje z dnia 26 lipca 2007 r. oraz na decyzję z dnia 2 sierpnia 2007 r. dotyczące zmniejszenia o 32 dni prawa skarżącego do urlopu za 2007 r. (zwane dalej „zaskarżonymi decyzjami”). W zażaleniu skarżący powołał się po pierwsze na naruszenie art. 57, 59 i 60 regulaminu pracowniczego, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego, a także art. 1 ust. 2 umowy ramowej oraz blokowanie wolności związkowej, a po drugie na naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i zasady patere legem quam ipse fecisti.
34 W dniu 18 grudnia 2007 r. organ powołujący wyraźnie oddalił zażalenie skarżącego, argumentując, że nie może on powoływać się na funkcję przedstawiciela pracowniczego celem niewypełniania obowiązków spoczywających na nim jako na urzędniku zatrudnionym w Eurostacie w wymiarze połowy czasu pracy. Ponadto, ponieważ Eurostat skrupulatnie przestrzegał procedur, a zamiana nieusprawiedliwionych nieobecności na dni urlopu wynikała ze ścisłego zastosowania zwłaszcza art. 59 i 60 regulaminu, nie można stwierdzić żadnych nieprawidłowości w zaskarżonych decyzjach.
Żądania stron i postępowanie
35 Skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 29 maja, 20 czerwca, 28 czerwca i 6 lipca 2007 r., jak również dwóch decyzji z dnia 26 lipca 2007 r. i decyzji z dnia 2 sierpnia 2007 r. dotyczących zmniejszenia o 32 dni jego prawa do urlopu za 2007 r.;
– orzeczenie w przedmiocie kosztów oraz obciążenie nimi Komisji.
36 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
37 Zgodnie z art. 56 regulaminu postępowania Sąd podjął środki organizacji postępowania, o których strony zostały powiadomione w pismach z dnia 8 stycznia 2009 r. i 3 lutego 2009 r. Strony zastosowały się do tych środków.
38 W ramach odpowiedzi na środki organizacji postępowania skarżący poinformował, a Komisja nie zaprzeczyła w tym względzie na rozprawie, że w odniesieniu do okresu od dnia 1 sierpnia 2007 r. do dnia 6 września 2007 r. przebywał na zwolnieniu chorobowym od dnia 1 do dnia 24 sierpnia 2007 r. (zob. także pkt 32 niniejszego wyroku), a następnie od dnia 27 sierpnia do dnia 6 września 2007 r. Ponadto, jeżeli chodzi o okres od dnia 10 września do dnia 21 grudnia 2007 r., oświadczył, a Komisja znów temu nie zaprzeczyła, że pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy z przyczyn zdrowotnych, a czas pracy poświęcił wyłącznie na reprezentację ustanowioną na podstawie regulaminu pracowniczego i reprezentację związkową pracowników, zaś Eurostat, który uznał jego obecność w pracy w tym okresie, zmniejszył o jeden dzień jego prawo do urlopu.
Co do prawa
Argumenty stron
39 W uzasadnieniu żądania stwierdzenia nieważności skarżący przedstawił dwa zarzuty, z których pierwszy dotyczy, po pierwsze, naruszenia art. 57, 59 i 60 regulaminu pracowniczego, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego, a także art. 1 ust. 2 umowy ramowej, a po drugie blokowania wolności związkowej, zaś drugi zarzut dotyczy naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i zasady patere legem quam ipse fecisti.
40 Jeżeli chodzi o pierwszy zarzut, skarżący, po odniesieniu się do ww. wyroków z dnia 17 marca 2004 r. w sprawie T‑175/02 Lebedef przeciwko Komisji i w sprawie T‑4/03 Lebedef przeciwko Komisji, utrzymuje, że jego działalność związana z reprezentacją pracowniczą zajmowała ponad siedem i pół godziny dziennie, przy czym nie można było wyraźnie oddzielić działalności związanej z reprezentacją związkową od działalności związanej z reprezentacją ustanowioną na podstawie regulaminu pracowniczego. Ponadto skarżący twierdzi, że wspomniane naruszenia stają się jeszcze bardziej oczywiste ze względu na fakt, że Eurostat odmówił nawet uregulowania nieobecności wynikających z wykonywania zadań związanych z reprezentacją związkową, i zastanawia się, dlaczego nieobecności sprzed stycznia 2007 r. nie były uznawane za nieusprawiedliwione. Ponadto, zwracając uwagę, że regulamin pracowniczy nie określa granic działalności związanej z reprezentacją pracowniczą, skarżący utrzymuje, że jego przypadek jest przypadkiem ad hoc oraz że „nie należy uogólniać”.
41 Jeżeli chodzi o drugi zarzut, skarżący wyraża uzasadnione nadzieje, utrzymuje, że Eurostat zaczął zmniejszać jego prawo do urlopu, nie informując go nigdy, że administracja nie zamierza uwzględnić zaświadczeń przewodniczącego lokalnego komitetu pracowniczego (zaświadczeń, o których mowa w pkt 24, 26 i 32 niniejszego wyroku), i uważa, że Komisja powinna przestrzegać, zgodnie z zasadą pacta sunt servanda, postanowień art. 57, 59 i 60 regulaminu pracowniczego, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu, a także art. 1 ust. 2 umowy ramowej.
42 Jeżeli chodzi o pierwszy zarzut, Komisja podnosi, że nic nie zwalnia skarżącego z obowiązku uzyskania wcześniejszej zgody przełożonego na nieobecność lub wcześniejszego informowania przełożonego. Tymczasem w niniejszej sprawie za każdym razem brakowało wspomnianej zgody lub informacji. Ponadto Komisja uważa, że treść art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego wskazuje, że oprócz funkcji pełnionych przez przedstawicieli pracowników, należy obowiązkowo wykonywać inną część zadań w miejscu zatrudnienia, z wyjątkiem oddelegowania w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto Komisja zauważyła, że ww. wyroki z dnia 17 marca 2004 r. w sprawie T‑175/02 Lebedef przeciwko Komisji i w sprawie T‑4/03 Lebedef przeciwko Komisji ograniczają się do stwierdzenia nieważności decyzji dotyczących odmowy awansu, bez orzekania, czy skarżący był zobowiązany do wykonywania swojej pracy w miejscu zatrudnienia. Ponadto Komisja twierdzi, że w niniejszej sprawie nadużyto prawa oraz że wyrok Sądu z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie F‑36/07 Lebedef przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, potwierdza, że skarżący nie może w żadnym razie sam decydować o swoim wymiarze czasu pracy w czasie zatrudnienia w Eurostacie. Wreszcie Komisja wielokrotnie informowała skarżącego, zwłaszcza w piśmie z dnia 16 stycznia 2007 r. przypominającym pismo z dnia 27 września 2006 r., jakie są jego obowiązki. Zaliczenie nieusprawiedliwionych nieobecności na poczet prawa do urlopu jest zatem ścisłym zastosowaniem w szczególności art. 59 i 60 regulaminu pracowniczego.
43 Jeżeli chodzi o drugi zarzut, Komisja podnosi, że argument opierający się na domniemanym naruszeniu zasady patere legem quam ipse fecisti należy odrzucić, mając na uwadze, że wszystkie odpowiednie postanowienia zostały w niniejszej sprawie prawidłowo zastosowane. Z tego samego powodu nie może zostać uwzględnione twierdzenie dotyczące domniemanego naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, tym bardziej, że skarżący nigdy nie uzyskał indywidualnej obietnicy, był natomiast ostrzegany o „ewentualnych konsekwencjach swojego nieprawidłowego zachowania”. Na koniec Komisja zauważa, że skarżący – nawet jeżeli powołuje się na umowę ramową – nie pozostaje z Komisją w związku umownym, lecz regulaminowym, a zatem zasada pacta sunt servanda nie może być stosowana.
44 W replice skarżący zarzuca, że jego kierownik wydziału i przełożeni byli informowani o wykonywanej przez niego działalności. Informuje również, że nie występuje nadużycie prawa, a raczej konflikt interesów, a dokładniej konflikt zadań i obowiązków po pierwsze wobec własnego miejsca zatrudnienia, a po drugie wobec reprezentacji pracowniczej. Na koniec skarżący stwierdza, że o ile w ww. wyroku z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie Lebedef przeciwko Komisji, Sąd przyjął krytyczne uwagi Komisji względem zachowania skarżącego, „nie wypowiedział się na temat domniemanych […] nieobecności”.
45 W duplice Komisja utrzymuje w szczególności, że fakt, iż kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, i jego przełożeni wiedzieli o wykonywanej przez niego działalności jako przedstawiciela pracowników, nie jest równoznaczny z wcześniejszym informowaniem ani z wcześniejszą zgodą.
Ocena Sądu
W przedmiocie zarzutu dotyczącego po pierwsze naruszenia art. 57, 59 i 60 regulaminu pracowniczego, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego, a także art. 1 ust. 2 umowy ramowej, a po drugie blokowania wolności związkowej
46 Reprezentacja pracownicza ma zasadnicze znaczenie dla dobrego funkcjonowania instytucji wspólnotowych, a także wykonywanych przez nie zadań.
47 Uznając to, prawodawca, który przyjął regulamin pracowniczy, przewidział w art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego, że obowiązki wykonywane przez członków komitetu pracowniczego są uważane za „część ich normalnej służby w instytucji” oraz że wykonywanie „tych obowiązków nie może mieć ujemnych skutków dla osoby zainteresowanej”. Podobnie art. 1 ust. 2 umowy ramowej stanowi w szczególności, że działalność związana z reprezentacją związkową „w żadnej formie ani z żadnego tytułu nie mo[że] negatywnie oddziaływać na sytuację zawodową lub przebieg kariery zainteresowanego”.
48 Ponadto, doświadczenie zdobyte w instytucjach wspólnotowych w dziedzinie reprezentacji pracowniczej pozwoliło stwierdzić korzyści przedstawionego w pkt 11 niniejszego wyroku systemu, na podstawie którego niektórzy urzędnicy poświęcają 50% lub 100% czasu pracy na funkcje związane z reprezentacją.
49 Dlatego też nie jest ani możliwe, ani pożądane, aby za reprezentację pracowniczą odpowiadali wyłącznie urzędnicy lub oddelegowani pracownicy, zarówno w wymiarze 50%, jak i 100% czasu pracy. Istnieje pewien interes w tym, aby pracownicy nieoddelegowani wypełniali część obowiązków wynikających z reprezentacji pracowniczej. Niemniej jednak system, do którego odwołano się w poprzednim punkcie, przewidujący specjalnie oddelegowanie niektórych przedstawicieli pracowników, oznacza, że w przypadku urzędników lub pracowników nieoddelegowanych udział w reprezentacji pracowniczej ma charakter okazjonalny i, liczony w skali półrocznej lub kwartalnej, obejmuje dość niewielki procent czasu pracy.
50 Prawdą jest, że dokładne określenie „okazjonalnego” charakteru udziału w reprezentacji pracowniczej, a także dokładne określenie proporcji czasu poświęconego na taką działalność jest z natury niemożliwe i może być dokonywane wyłącznie indywidualnie. Należy jednak stwierdzić, że akceptowanie sytuacji, w której nieoddelegowany pracownik poświęca reprezentacji pracowniczej prawie cały lub cały czas pracy, co oznacza, że poświęca niewiele, a nawet nie poświęca wcale czasu na pracę w miejscu zatrudnienia, skutkuje omijaniem systemu wprowadzonego przez różne umowy zawarte między Komisją a organizacjami związkowymi i zawodowymi (zob. pkt 8, 9 i 10 niniejszego wyroku) i może stanowić, w zależności od okoliczności, naruszenie prawa, które sąd wspólnotowy powinien sankcjonować (zob. wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 8 maja 2007 r. w sprawie T‑271/04 Citymo przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1375, pkt 100 i nast.; dokładniej, w dziedzinie służby publicznej, wyroki Sądu Pierwszej Instancji z dnia 18 grudnia 1997 r.: w sprawie T‑222/95 Angelini przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑491, II‑1277, pkt 35, 36; w sprawie T‑57/96 Costantini przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑495, II‑1293, pkt 28, 29; postanowienie Sądu Pierwszej Instancji z dnia 12 czerwca 2001 r. w sprawie T‑95/98 DEP Gogos przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑123, II‑571, pkt 24).
51 W każdym razie, aby rozstrzygnąć przedstawiony mu spór, Sąd nie musi orzekać w sprawie dokładnych granic, których muszą przestrzegać, wobec braku oddelegowania lub oddelegowania w wymiarze 50% czasu pracy, przedstawiciele pracowników podczas wykonywania działalności związanej z reprezentacją. Sąd nie musi również orzekać w kwestii, czy skarżący ewentualnie nadużył prawa, ani dokonywać oceny, w celu stwierdzenia takiego nadużycia, zachowania instytucji, w szczególności stałego i ciągłego charakteru stosowanej przez nią wykładni i wdrażania przez nią odpowiednich postanowień regulaminowych, a także jasności i spójności jej zachowania wobec skarżącego, to jest elementów, których brak mógłby wpłynąć na takie nadużycie.
52 Należy bowiem stwierdzić, że przez cały 2007 r. skarżący nie poświęcał w ogóle czasu na pracę w swoim miejscu zatrudnienia. Przez cały okres, o którym mowa w zaskarżonych decyzjach, to jest okres od dnia 29 stycznia 2007 r. do dnia 23 marca 2007 r. i od dnia 15 czerwca 2007 r. do dnia 31 lipca 2007 r. poświęcał – jak stwierdził w swojej skardze – 60% czasu pracy na działalność związaną z działalnością związkową, w przypadku których był objęty oddelegowaniem w wymiarze 50%, a pozostały czas na działalność związaną z reprezentacją ustanowioną na podstawie regulaminu pracowniczego. Ponadto z odpowiedzi skarżącego na środki organizacji postępowania wynika, że w pozostałej części 2007 r., który to okres nie był uwzględniony w zaskarżonych decyzjach, skarżący albo przebywał na zwolnieniu chorobowym, albo pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy z przyczyn zdrowotnych, poświęcając swój czas pracy w tym wymiarze „wyłącznie na reprezentację związkową i reprezentację ustanowioną na podstawie regulaminu pracowniczego” (w tym ostatnim okresie jego prawo do urlopu nie zostało w ogóle zmniejszone).
53 Tymczasem przełożony skarżącego w Eurostacie, to jest jego kierownik wydziału, nie udzielał wcześniejszej zgody na żadną z nieobecności, które najpierw zostały uznane za nieusprawiedliwione przez administrację Eurostatu, a następnie zaliczone na poczet prawa do urlopu skarżącego w wymiarze czasu pracy, którą powinien świadczyć w swoim miejscu zatrudnienia, to jest w wymiarze 50%, a wreszcie doprowadziły do przyjęcia zaskarżonych decyzji, ani nawet nie był o nich wcześniej informowany przez skarżącego.
54 Skarżący nie zastosował się zatem do art. 60 regulaminu pracowniczego, który wprowadza wymóg wcześniejszej zgody przełożonego zainteresowanego na każdą nieobecność, z wyjątkiem choroby lub wypadku, a nawet nie przekazał, co Komisja mogłaby zaakceptować, jak zasugerowała na rozprawie, z wyprzedzeniem swojemu kierownikowi wydziału informacji przewidzianej w art. 6 ust. 1 decyzji Komisji C(2005) 2665 z dnia 15 lipca 2005 r. w sprawie poprawy dialogu społecznego w tej instytucji, która została przytoczona w piśmie kierownika działu B.5 „Dialog społeczny, rozszerzenie i relacje z krajowymi organami administracji publicznej” w DG ds. personelu i administracji z dnia 4 stycznia 2007 r., skierowanym do kierownika wydziału personelu Eurostatu i załączona do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania (wspomniany artykuł stanowi, że członkowie komisji i komitetów parytetowych, w tym przedstawiciele pracowników, muszą informować z wyprzedzeniem przełożonych o wszelkich nieobecnościach związanych z ich udziałem w pracach komisji/komitetu).
55 Ponadto, mając na uwadze powyższe uwagi, zaświadczenia ex post przewodniczącego lokalnego komitetu pracowniczego z dni 12 marca, 14 maja, 5 lipca i 27 sierpnia 2007 r. skierowane do kierownika wydziału personelu Eurostatu nie pozwalały zatwierdzić po fakcie nieusprawiedliwionych nieobecności skarżącego, gdyż takie zatwierdzenie mogło nastąpić, na mocy art. 60 regulaminu pracowniczego, jedynie w przypadku choroby lub wypadku; w każdym przypadku, nawet wobec zaświadczeń ex post, właściwa administracja musi mieć możliwość zachowania pewnego prawa kontroli i oceny zasadności późniejszego usprawiedliwiania nieobecności uznawanych za nieusprawiedliwione.
56 Prawdą jest, że aby uzasadnić brak wniosków o wcześniejszą zgodę lub brak wcześniejszego informowania kierownika wydziału, skarżący poinformował o trudnościach praktycznych i poufności związanej z wykonywaną działalnością w zakresie reprezentacji pracowniczej.
57 Sąd wskazuje jednak, że Komisja poinformowała, a skarżący temu nie zaprzeczył, że inni urzędnicy lub pracownicy Komisji z powodzeniem godzili zadania związane z miejscem zatrudnienia i zadania związane z reprezentacją pracowniczą, zgodnie z art. 60 regulaminu pracowniczego. Ponadto, o ile można uznać, że w niektórych okolicznościach trudności praktyczne lub ograniczenia związane z poufnością mogły uniemożliwiać przedstawicielom pracowników przestrzeganie obowiązku uzyskiwania wcześniejszej zgody od przełożonych (lub przynajmniej ich wcześniejszego informowania), należy przypomnieć, że skarżący w niniejszej sprawie nigdy nie występował o wcześniejszą zgodę do swojego kierownika wydziału na nieobecności (ani nawet nie informował go o nich wcześniej). Ponadto skarżący nie przytoczył na rozprawie żadnego konkretnego przypadku, w którym trudności praktyczne lub ograniczenia związane z poufnością uniemożliwiły mu przestrzeganie wspomnianego obowiązku. Jeżeli chodzi w szczególności o kwestię związaną z poufnością, to pomijając fakt, że liczne informacje dotyczące działalności w zakresie reprezentacji pracowniczej nie są poufne, a zwłaszcza informacje na temat miejsca, godziny i uczestników oficjalnych zebrań, oraz że obowiązek poufności obejmuje jedynie część działalności skarżącego, należy stwierdzić, że nawet w przypadku danych poufnych, przedstawiciel pracowników zawsze może udzielić przełożonemu informacji ogólnych nieobjętych poufnością, na przykład na temat przybliżonego czasu trwania zebrania. W konsekwencji argumentacja skarżącego opierająca się na trudnościach praktycznych lub ograniczeniach związanych z poufnością w wykonywaniu działalności przedstawiciela pracowników, która zresztą nie została poparta dowodami, nie może go całkowicie zwalniać z obowiązku występowania o wcześniejszą zgodę kierownika wydziału (lub przynajmniej z wcześniejszego informowania go w znaczeniu podanym w pkt 54 niniejszego wyroku).
58 Ponadto fakt, że administracja Eurostatu, a zatem kierownik wydziału skarżącego, wiedzieli o jego działalności związanej z reprezentacją pracowniczą i wykonywanej poza czasem pracy poświęcanym na oddelegowanie w ramach reprezentacji związkowej, również nie może uzasadniać zachowania skarżącego. Ogólna i pobieżna wiedza, jak w niniejszej sprawie, przełożonych w miejscu zatrudnienia o działalności reprezentacji pracowniczej urzędnika nie może być równoznaczna z wcześniejszym informowaniem w znaczeniu podanym w pkt 54 niniejszego wyroku ani a fortiori z wcześniejszą zgodą przełożonego.
59 Zresztą, o ile w piśmie z dnia 3 listopada 2006 r. skierowanym do kierownika wydziału skarżący zaproponował wprowadzenie kontroli jego nieobecności przez „reprezentację pracowniczą”, tego rodzaju kontrola nie jest właściwa w niniejszej sprawie. Bezsprzeczne jest bowiem, że skarżący podlega dwóm strukturom hierarchicznym: pierwszą z nich jest reprezentacja pracownicza dotycząca jego działalności przedstawiciela związkowego, a drugą – struktura hierarchiczna Eurostatu w ramach zatrudnienia w jego służbach. O ile reprezentacja pracownicza jest właściwa do kontrolowania nieobecności skarżącego w ramach oddelegowania związanego z reprezentacją związkową, nie może kontrolować jego nieobecności, które wiążą się z czasem pracy przeznaczonym na wykonywanie zadań w miejscu zatrudnienia. W ich przypadku jedyną właściwą jednostką jest Eurostat.
60 Wreszcie fakt, że po pierwsze (zgodnie z oświadczeniem skarżącego podczas rozprawy, a nawet przy takim założeniu) większość nieoddelegowanych przedstawicieli pracowników w nieznacznym stopniu angażowała się w reprezentację pracowniczą, natomiast inni, w tym skarżący, wykonywali zadania istotne i konieczne do przygotowania i prawidłowego przebiegu zebrań komitetu pracowniczego, a po drugie, nieobecności skarżącego nie podlegały sferze prywatnej, lecz wynikały z wykonywania czynności reprezentacji pracowniczej, nie może podważyć stanowiska Sądu.
61 Z powyższych uwag wynika, że w niniejszej sprawie odliczenie dni urlopu skarżącego, którego dokonała administracja Eurostatu, nie narusza art. 60 regulaminu pracowniczego.
62 Dotyczy to również innych postanowień, na które powołał się skarżący na poparcie swojego pierwszego zarzutu, jak również blokowania wolności związkowej. Tak jest zwłaszcza w przypadku domniemanego naruszenia art. 57 regulaminu pracowniczego, na które powoływał się skarżący, ponieważ wspomniany artykuł przewiduje po prostu prawo do urlopu urzędników, którego nie odmówiono skarżącemu w niniejszej sprawie. Jeżeli chodzi o art. 59 regulaminu, dotyczy on urzędników, którzy nie mogą pełnić swoich funkcji w wyniku choroby lub wypadku, tymczasem w niniejszej sprawie sporna kwestia zmniejszenia prawa do urlopu nie dotyczyła takich założeń. W każdym razie skarżący nie dostarczył żadnych niezależnych argumentów na temat domniemanego naruszenia dwóch ostatnich artykułów. Ponadto, ani z zasady zrównania funkcji członków komitetu pracowniczego z zadaniami, jakie mają obowiązek pełnić w swojej instytucji (zgodnie z brzmieniem art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego), ani z nałożonego na instytucje zakazu podejmowania jakichkolwiek działań, z którymi wiążą się ujemne skutki dla przedstawicieli pracowników (zgodnie z brzmieniem art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego i art. 1 ust. 2 umowy ramowej), ani wreszcie z samego pojęcia wolności związkowej, na które powołuje się skarżący, nie wynika ogólne prawo przedstawicieli pracowników do nieobecności w miejscu pracy w służbach zatrudnienia bez wcześniejszej zgody przełożonego (lub przynajmniej poinformowania go w znaczeniu podanym w pkt 54 niniejszego wyroku) i niepoświęcania czasu na pracę w miejscu zatrudnienia, tym bardziej w przypadku, gdy tego rodzaju nieobecności obejmują zasadniczą część czasu pracy, a nawet cały czas pracy, a jednocześnie nie stwierdzono, ani nawet nie dowiedziono, że administracja odmówiła przyznania zainteresowanemu niezbędnych ułatwień do pełnienia funkcji związanych z reprezentacją.
63 Wnioski, do których doszedł Sąd w pkt 61 i 62 niniejszego wyroku, odnoszą się również do dni urlopu, które zostały odliczone z tytułu zadań, które skarżący wykonywał w 2007 r. w Brukseli w ramach reprezentacji związkowej, w dniach 30 stycznia, 14 lutego, 2 i 22 marca, 28 czerwca, a także 12, 18 i 26 lipca. Nawet w przypadku nieobecności związanych z tymi zadaniami skarżący miał obowiązek zwrócić się z wnioskiem do swojego kierownika wydziału w Eurostacie o wcześniejszą zgodę (lub przynajmniej poinformować go o tym w znaczeniu podanym w pkt 54 niniejszego wyroku), tym bardziej, że w przypadku planowanych oficjalnych zebrań nie występowały problemy, o których była mowa w pkt 57 niniejszego wyroku, to jest trudności praktyczne lub obowiązek zachowania poufności.
64 Ponadto, jeżeli w przypadku każdej podróży służbowej, które skarżący odbył do Brukseli na rzecz reprezentacji związkowej, było uzasadnione, aby skarżący poświęcał na nie cały dzień pracy, a w konsekwencji przekraczał czas pracy, który powinien poświęcać na taką działalność, ponieważ jest objęty oddelegowaniem w ramach reprezentacji związkowej w wymiarze 50% czasu pracy, skarżący powinien był zrekompensować taką sytuację, odpracowując każdy dzień podróży służbowej do Brukseli na rzecz miejsca zatrudnienia w Eurostacie. W każdym razie chodzi jedynie o zarzut dotyczący odliczenia czterech dni urlopu z powodu ośmiu dni podróży służbowej do Brukseli na rzecz reprezentacji związkowej. Tymczasem w okresie, o którym mowa w zaskarżonych decyzjach, Eurostat nie odliczał dni urlopu za dni, podczas których skarżący pracował na pół etatu z przyczyn zdrowotnych i w ogóle nie poświęcał czasu na pracę w miejscu zatrudnienia. Administracja Eurostatu zaakceptowała bowiem, że podczas tych dni (zob. pkt 26 niniejszego wyroku) skarżący poświęcał pozostałe 50% czasu pracy na reprezentację pracowniczą, chociaż, jak stwierdziła Komisja w swoich odpowiedziach na środki organizacji postępowania, Eurostat mógł z tego tytułu zmniejszyć prawo do urlopu skarżącego (o liczbę dni przekraczającą liczbę potrąconą za dni poświęcone na wykonywanie zadań w Brukseli) i uważał, że ma prawo tak zrobić, „jeżeli Sąd miałby odrzucić argumenty [Komisji]”. Podobnie, z odpowiedzi skarżącego na środki organizacji postępowania wynika, że za okres (nieuwzględniony w zaskarżonych decyzjach), w trakcie którego skarżący pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy z przyczyn zdrowotnych, to jest od dnia 10 września do dnia 21 grudnia 2007 r., Eurostat w ogóle nie zmniejszył prawa do urlopu skarżącego, chociaż ten poświęcił pozostały swój czas pracy wyłącznie na reprezentację ustanowioną na podstawie regulaminu pracowniczego i reprezentację związkową pracowników.
65 Z powyższych uwag wynika, że należy odrzucić rozpatrywany zarzut jako bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i zasady patere legem quam ipse fecisti
66 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo dochodzenia ochrony uzasadnionych oczekiwań posiada każda osoba, która może uzyskać dokładne, bezwarunkowe i spójne zapewnienia od administracji (wyroki Sądu Pierwszej Instancji: z dnia 27 lutego 1996 r. w sprawie T‑235/94 Galtieri przeciwko Parlamentowi, RecFP s. I‑A‑43, II‑129, pkt 63, 65; z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie T‑329/03 Ricci przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑69, II‑315, pkt 79; wyroki Sądu: z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie F‑4/07 Skoulidi przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 79; z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie F‑126/07 Van Beers przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 70).
67 W niniejszej sprawie, nawet przy założeniu, że bezczynność Eurostatu w latach 2005 i 2006 w kwestii ciągłych nieobecności skarżącego w miejscu zatrudnienia wiązała się, w znaczeniu wspomnianego orzecznictwa, z „dokładnymi, bezwarunkowymi i spójnymi zapewnieniami” administracji, która tolerowała, że, po pierwsze, zainteresowany wykonuje swoją działalność w zakresie reprezentacji pracowniczej bez świadczenia pracy w miejscu zatrudnienia, a po drugie jest zwolniony z obowiązku uzyskiwania wcześniejszej zgody od kierownika wydziału (lub przynajmniej wcześniejszego informowania go w znaczeniu podanym w pkt 54 niniejszego wyroku), w każdym razie takie stwierdzenie dotyczy tylko okresu do momentu wysłania skarżącemu pisma z dnia 27 września 2006 r. lub, później, pisma z dnia 16 stycznia 2007 r. Tymi pismami kierownik wydziału, w którym pracował skarżący, zwrócił się do niego o stawianie się od tego czasu w pracy w wydziale E.5 w wymiarze 50% czasu pracy i wykonywanie zadań związanych z zajmowanym stanowiskiem, a następnie poinformował, że całkowita nieobecność w pracy w miejscu zatrudnienia nie jest zgodna z regulaminem pracowniczym wobec braku całkowitego oddelegowania, a zatem jest nieusprawiedliwiona, a wreszcie zwrócił się do niego z wnioskiem o informowanie go z wyprzedzeniem o każdej nieobecności w celu uzyskania wcześniejszej zgody. Ponadto, w piśmie z dnia 27 września 2006 r. kierownik wydziału skarżącego oświadczył, że treść pisma nie ma „wpływu na ewentualne konsekwencje wynikające z nieobecności w miejscu pracy i niewykonania pracy w okresie od dnia [zatrudnienia] w wydziale E.5”.
68 Tym samym od momentu otrzymania tych pism i później, to jest w okresie, o którym mowa w zaskarżonych decyzjach, skarżący nie mógł powoływać się na jakiekolwiek zapewnienia ze strony administracji Eurostatu, a tym bardziej na uzasadnione oczekiwania w znaczeniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 66 niniejszego wyroku, ani nawet na prawo do podtrzymania sytuacji istniejącej w latach 2005 i 2006.
69 Ponadto z akt sprawy wynika, że nawet jeżeli wykładnia i wdrożenie odpowiednich postanowień regulaminu pracowniczego przez Eurostat nie miały stałego i ciągłego charakteru w niniejszej sprawie, a stanowisko administracji wobec zainteresowanego nie zawsze było jasne i spójne, nie pomniejsza to faktu, że Eurostat postąpił w sposób należyty, uprzedzając skarżącego ww. pismami z dnia 27 września 2006 r. i z dnia 16 stycznia 2007 r. o istniejącym od tego czasu obowiązku stawiennictwa w sekcji Eurostatu, o nieusprawiedliwionych obecnościach w świetle regulaminu i o konieczności wcześniejszego informowania o nieobecnościach i uzyskiwania na nie zgody.
70 Jeżeli chodzi o zarzuty związane ze spoczywającym na Komisji obowiązkiem przestrzegania, na mocy zasady pacta sunt servanda, postanowień art. 57, 59 i 60 regulaminu pracowniczego, art. 1 akapit szósty załącznika II do regulaminu pracowniczego, a także art. 1 ust. 2 umowy ramowej, pomijając fakt, że w kwestii spoczywającego na Komisji obowiązku respektowania tych postanowień, związek pracy między skarżącym a administracją nie ma charakteru umownego, lecz regulaminowy, należy stwierdzić, że w świetle uwag przedstawionych w ramach pierwszego zarzutu, również ten zarzut należy odrzucić.
71 W konsekwencji zarzut oparty na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i zasady patere legem quam ipse fecisti należy odrzucić jako bezzasadny.
W przedmiocie kosztów
72 Zgodnie z art. 87 ust. 1 regulaminu, z zastrzeżeniem innych przepisów rozdziału ósmego tytuł II tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Na mocy art. 87 ust. 2 Sąd może postanowić, jeżeli wymagają tego względy słuszności, że strona przegrywająca zostanie obciążona tylko częścią kosztów, a nawet, że nie zostanie nimi obciążona w ogóle.
73 W tym przypadku skarżący przegrał sprawę. Zatem, wobec braku powodów uzasadniających zastosowanie art. 87 ust. 2 regulaminu, należy obciążyć go wszystkimi kosztami postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) G. Lebedef zostaje obciążony wszystkimi kosztami postępowania.
Gervasoni | Kreppel | Tagaras |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 7 lipca 2009 r.
W. Hakenberg | | S. Gervasoni |
Treść niniejszego orzeczenia, jak również cytowanych w nim, a dotychczas nieopublikowanych orzeczeń sądów wspólnotowych, jest dostępna na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości www.curia.europa.eu