Wydanie tymczasowe
OPINIA RZECZNIK GENERALNEJ
TAMARY ĆAPETY
przedstawiona w dniu 21 marca 2024 r.(1)
Sprawa C‑224/23 P
Penya Barça Lyon: Plus que des supporters (PBL),
Issam Abdelmouine
przeciwko
Komisji Europejskiej
Odwołanie – Pomoc państwa – Domniemana pomoc na rzecz Paris Saint‑Germain FC – Rozporządzenie (UE) 2015/1589 – Artykuł 1 lit. h) – Artykuł 24 ust. 2 – Pojęcie „zainteresowanej strony” – Zakres stosowania pojęcia „interesu” osoby, przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw – Konieczność istnienia związku przyczynowego między interesami takich stron a przyznaniem pomocy
I. Wprowadzenie
1. Issam Abdelmouine jest dumnym kibicem FC Barcelona i socio (członkiem) tego klubu piłkarskiego. Wraz z Penya Barça Lyon: Plus que des supporters (zwanym dalej „PBL”), francuskim stowarzyszeniem kibiców klubu piłkarskiego FC Barcelona, złożył on do Komisji Europejskiej skargę, zarzucając Francji przyznanie niezgodnej z prawem pomocy państwa w postaci nieegzekwowania niektórych zasad równych szans finansowych Europejskiego Związku Piłki Nożnej (zwanego dalej „UEFA”). Twierdził on, że ten brak egzekwowania przepisów umożliwił Paris Saint‑Germain FC podpisanie kontraktu z piłkarzem Lionelem Messim z FC Barcelona.
2. Komisja odpowiedziała na tę skargę pismem, w którym wyjaśniła, że korespondencji tej nie można traktować jako „skargi formalnej”(2), ponieważ I. Abdelmouine nie ma statusu „zainteresowanej strony” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego(3).
3. W wyroku z dnia 8 lutego 2023 r., PBL i WA/Komisja (T‑538/21, niepublikowanym, EU:T:2023:53; zwanym dalej „zaskarżonym wyrokiem”), wydanym w rezultacie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności wszczętego w związku z tym pismem, Sąd podzielił stanowisko Komisji, zgodnie z którym I. Abdelmouine nie może zostać uznany za „zainteresowaną stronę” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego.
4. W ramach niniejszego postępowania odwoławczego zadaniem Trybunału Sprawiedliwości jest wyjaśnienie wymogów leżących u podstaw pojęcia „zainteresowanej strony” do celów postępowania skargowego w sprawach dotyczących pomocy państwa.
II. Okoliczności powstania sporu
A. Skarga do Komisji oraz sporne pismo
5. Okoliczności faktyczne i ramy prawne mające znaczenie dla niniejszego odwołania można streścić w niżej przedstawiony sposób.
6. W dniu 8 sierpnia 2021 r. FC Barcelona ogłosiła przejście Lionela Messiego do Paris Saint‑Germain FC.
7. Tego samego dnia I. Abdelmouine złożył do Komisji skargę dotyczącą przyznania na rzecz Paris Saint‑Germain FC przez Ligue de Football Professionnel (zwaną dalej „francuską ligą zawodowej piłki nożnej”) i jej administracyjny organ nadzoru potencjalnie niezgodnej z prawem pomocy państwa w postaci tymczasowego zawieszenia przez Fédération Française de Football (zwaną dalej „francuską federacją piłki nożnej”) egzekwowania przepisów UEFA dotyczących licencjonowania klubów i równych szans finansowych(4).
8. Zdaniem I. Abdelmouine’a wspomniana decyzja o nieegzekwowaniu spowodowała zniekształcenie zasad stosowanych przez zawodowe organizacje piłkarskie w Hiszpanii i we Francji, co wpłynęło na konkurencję i umożliwiło Paris Saint‑Germain FC pozyskanie Lionela Messiego.
9. Komisja odpowiedziała na skargę I. Abdelmouine’a pismem z dnia 1 września 2021 r. (zwanym dalej „sporną decyzją”)(5).
10. W odpowiedniej części sporna decyzja stanowi:
„Zgodnie z art. 24 ust. 2 [rozporządzenia proceduralnego] skargi formalne mogą być wnoszone wyłącznie przez zainteresowane strony. Zainteresowanymi stronami mogą być którekolwiek państwa członkowskie oraz jakiekolwiek osoby, przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, na których interesy może mieć wpływ przyznanie pomocy, w szczególności beneficjenci pomocy, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia handlowe […].
Złożył Pan skargę w imieniu członka (socio) [klubu FC Barcelona]. Członek nie jest ani konkurentem Paris Saint‑Germain FC, ani stowarzyszeniem handlowym. O ile definicja »zainteresowanej strony« nie ogranicza się wyłącznie do konkurentów beneficjenta pomocy, o tyle wyłącznie ogólne lub pośrednie interesy danej osoby związane z danym środkiem nie skutkują zakwalifikowaniem jej jako zainteresowanej strony, ponieważ takie elementy nie ujawniają istnienia jakiegokolwiek rzeczywistego wpływu na jej sytuację. Na przykład posiadanie przez daną osobę statusu akcjonariusza spółki konkurującej z beneficjentem pomocy nie oznacza, że ta osoba posiada interes o charakterze samoistnym, odrębnym od interesu danej spółki. Akcjonariusz może dochodzić swoich interesów w związku z tym środkiem jedynie wykonując swoje uprawnienia, które przysługują mu jako wspólnikowi tego przedsiębiorstwa, które z kolei może mieć prawo do wniesienia skargi. Status zainteresowanej strony nie rozciąga się na wszystkie osoby, których może dotyczyć zmniejszenie rocznego zysku lub straty netto przedsiębiorstwa. Sytuacja członków (socios) [klubu FC Barcelona], który jest zorganizowany jako stowarzyszenie typu non‑profit, jest pod tym względem podobna do sytuacji akcjonariuszy spółki, ponieważ mogą oni powoływać się jedynie na pośredni interes dotyczący danego środka, czyniąc to za pośrednictwem [klubu FC Barcelona].
Ponieważ zatem nie posiada Pan statusu zainteresowanej strony, Pańska skarga nie może być traktowana jako skarga formalna w rozumieniu art. 24 ust. 2 [rozporządzenia proceduralnego]”.
B. Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
11. Pismem z dnia 2 września 2021 r. PBL i I. Abdelmouine (zwani dalej razem „wnoszącymi odwołanie”) wnieśli do Sądu skargę na podstawie art. 263 TFUE.
12. W skardze tej wspomniane strony domagały się stwierdzenia nieważności spornej decyzji oraz nakazania Komisji między innymi wszczęcia przeciwko Francji postępowania wyjaśniającego w sprawie niezgodnej z prawem pomocy państwa na rzecz Paris Saint‑Germain FC w kontekście krajowych i europejskich rozgrywek tego klubu(6).
13. Jedyny zarzut podniesiony w pierwszej instancji dotyczył naruszenia art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego. W tym względzie wnoszący odwołanie (skarżący w pierwszej instancji) podnieśli również, że Komisja niesłusznie zrównała status akcjonariusza ze statusem socio, a tym samym przyjęła błędną interpretację pojęcia „zainteresowanej strony”(7).
14. W zaskarżonym wyroku Sąd, po pierwsze, uznał skargę o stwierdzenie nieważności za niedopuszczalną w zakresie, w jakim została ona wniesiona przez PBL, ze względu na brak dowodów na to, że została wniesiona również w imieniu tej strony(8).
15. Po drugie, Sąd zbadał cztery rodzaje interesu, na które powoływał się I. Abdelmouine, a mianowicie: (i) bezpośredniego interesu majątkowego w związku z sytuacją finansową FC Barcelona; (ii) interesu opartego na wartościach piłki nożnej i obronie sportu; (iii) wpływu zakłócenia konkurencji na sposób organizacji FC Barcelona; oraz (iv) interesu w zachowaniu uprawnień socios w przypadku zmiany statusu lub struktury FC Barcelona.
16. Trybunał stwierdził, że żaden z interesów, na które powołuje się I. Abdelmouine, uzasadniając posiadanie statusu „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego, nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności spornej decyzji(9).
17. Po trzecie, Sąd uznał za nieistotny argument podniesiony przez I. Abdelmouine’a, zgodnie z którym jego statusu socio nie można utożsamiać ze statusem akcjonariusza spółki kapitałowej. Wyjaśnił, że analogia wskazana w spornej decyzji przez Komisję ma charakter pomocniczy w stosunku do stwierdzenia Komisję, że I. Abdelmouine nie stanowi „zainteresowanej strony”(10).
18. W świetle powyższych wniosków Sąd oddalił skargę o stwierdzenie nieważności i obciążył wnoszących odwołanie (skarżących w pierwszej instancji) kosztami postępowania.
III. Postępowanie przed Trybunałem
19. W odwołaniu złożonym w dniu 11 kwietnia 2023 r. wnoszący odwołanie wnoszą do Trybunału o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o uwzględnienie żądań przedstawionych przez nich w pierwszej instancji, w ich ostatecznej wersji.
20. W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 14 lipca 2023 r. Komisja zwraca się do Trybunału o oddalenie odwołania i o obciążenie wnoszących odwołanie kosztami postępowania.
IV. Analiza
21. W spornej decyzji Komisja poinformowała I. Abdelmouine’a, że jego skarga nie może być traktowana jako skarga „formalna” w rozumieniu art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego. Zdaniem Komisji wynika to z faktu, że I. Abdelmouine nie ma przymiotu „zainteresowanej strony”, o której mowa w art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego. Sporna decyzja wyjaśnia jednak również, że informacje dostarczone przez I. Abdelmouine’a zostaną zarejestrowane jako „ogólne informacje dotyczące rynku”(11).
22. Komisja nie wyjaśniła, jakie konsekwencje wynikną z odmowy potraktowania korespondencji I. Abdelmouine’a jako skargi „formalnej” i uznania jej za „ogólne informacje dotyczące rynku”. W spornej decyzji nie wypowiedziano się ponadto w kwestii tego, czy Komisja uważa, że można mówić o przyznaniu (niezgodnie z prawem) pomocy państwa, oraz czy zamierza wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające.
23. Wnoszący odwołanie (skarżący w pierwszej instancji) w swojej skardze o stwierdzenie nieważności kwestionują zatem zasadniczo odmowę uznania I. Abdelmouine’a przez Komisję za „zainteresowaną stronę”.
24. Moim zdaniem, rozpatrując to odwołanie należy zadać dwa pytania. Po pierwsze, jakie konsekwencje pociąga za sobą ta odmowa dla I. Abdelmouine’a? Po drugie, czy I. Abdelmouine’owi niesłusznie odmówiono statusu „zainteresowanej strony”?
25. Omówię te dwa pytania po kolei. W tym celu w pierwszej kolejności wyjaśnię pokrótce prawa procesowe przysługujące „zainteresowanym stronom” i osobom nieposiadającym takiego statusu (sekcja A). Następnie przyjrzę się przesłankom uzyskania statusu „zainteresowanej strony”, o których mowa w art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego (sekcja B). Na koniec zbadam, czy Sąd nie popełnił błędu, odmawiając przyznania I. Abdelmouine’owi statusu „zainteresowanej strony” (sekcja C).
A. Prawa procesowe „zainteresowanych stron” i innych osób
26. Zobowiązanie Komisji do przeprowadzenia dochodzenia w kwestii pomocy, która może naruszyć skuteczną i niezakłóconą konkurencję między przedsiębiorstwami (i państwami członkowskimi) na rynku wewnętrznym, wynika bezpośrednio z traktatów.
27. W związku z tym w każdym przypadku, gdy Komisja otrzyma informacje dotyczące potencjalnego naruszenia art. 107 TFUE, powinna ona, na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE, zbadać te informacje i zdecydować, czy sytuacja taka wymaga podjęcia dalszych działań, w tym wszczęcia postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE(12).
28. Obowiązek taki powstaje niezależnie od tego, czy chodzi o poszkodowanego na skutek zakłócenia konkurencji na rynku wewnętrznym, który przekazuje Komisji określone informacje, czy też o osobę, którą można uznać za wyrażającą bardziej „powszechne” lub „ogólne” obawy związane z przyznaniem rzekomo niezgodnej z prawem pomocy.
29. Jednocześnie art. 108 TFUE przyznaje Komisji wyłączną kompetencję do nadzorowania prawidłowego wdrażania przepisów dotyczących pomocy państwa i stanowi, że pełni ona tę funkcję „we współpracy z państwami członkowskimi”.
30. W związku z tym Trybunał doszedł do wniosku, że procedura kontroli pomocy państwa obejmuje przede wszystkim Komisję i państwa członkowskie: dochodzenie w sprawie przyznania pomocy jest wszczynane przeciwko państwu i wobec niego kierowane, nie jest natomiast prowadzone przeciwko beneficjentowi tej pomocy lub innym stronom, na które ma ona wpływ(13).
31. Co za tym idzie, co do zasady osoby trzecie są wyłączone z postępowania w sprawie pomocy państwa, a w szczególności z jego wstępnego etapu poprzedzającego podjęcie decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania wyjaśniającego na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE.
32. Wyłączenie to oznacza, że ani beneficjenta środka pomocy, ani żadnego innego podmiotu, którego środek pomocy dotyczy, nie można uznać za odgrywającego jakąkolwiek określoną rolę na wstępnym etapie badania pomocy na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE(14).
33. Uznano, że osoby trzecie dysponują pewnymi prawami procesowymi jedynie na poziomie formalnego postępowania wyjaśniającego wszczętego na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE. Ponieważ ten etap postępowania ma na celu „umożliwienie Komisji uzyskania kompletnych informacji na temat wszystkich okoliczności sprawy”, instytucja ta jest zobowiązana umożliwić każdej „zainteresowanej” stronie przedstawienie uwag(15).
34. Jednakże pomimo spoczywającego na Komisji na mocy traktatu obowiązku zbadania każdego potencjalnego przypadku niezgodnego z prawem przyznania pomocy, na wstępnym etapie postępowania zainteresowanym stronom nie przysługiwały jakiekolwiek prawa procesowe.
35. Dopiero w 1998 r., po wydaniu wyroku w sprawie Komisja/Sytraval i Brink’s France, osobom trzecim po raz pierwszy przyznano pewne prawa procesowe poza zakresem formalnego postępowania wyjaśniającego(16).
36. Wyrok ten również stanowił inicjatywę, podjętą w ramach procedury ustawodawczej dotyczącej rozporządzenia nr 659/1999(17) (poprzednika rozporządzenia proceduralnego)(18), polegającą na oficjalnym przyznaniu tym stronom szczególnego uprawnienia do złożenia skargi do Komisji „w celu poinformowania [Komisji] o jakiejkolwiek domniemanej pomocy przyznanej bezprawnie”(19).
37. Temu prawu do wniesienia skargi do Komisji towarzyszą określone, wynikające z rozporządzenia proceduralnego prawa procesowe wykonywane na wstępnym etapie postępowania.
38. Na przykład art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego wymaga, aby w przypadku złożenia do niej skargi Komisja skontaktowała się ze skarżącym. Wymóg ten oznacza, że jeżeli na podstawie informacji przedstawionych w złożonej do niej skardze Komisja uzna, iż brak jest prima facie wystarczających podstaw do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, ma ona obowiązek poinformować zainteresowaną stronę o takiej decyzji. Po przedstawieniu takiego stanowiska Komisja musi ponadto przyznać zainteresowanej stronie czas na udzielenie odpowiedzi i ewentualne przedstawienie dodatkowych informacji. Wreszcie Komisja ma obowiązek przesłać takiej stronie kopię decyzji w sprawie dotyczącej przedmiotu skargi.
39. Te uprawnienia zostały dodatkowo wzmocnione orzecznictwem.
40. Tak więc w szczególności w przypadku, gdy Komisja postanawia nie wszczynać formalnego postępowania wyjaśniającego na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE, ponieważ stwierdza, że środek, który spowodował złożenie do niej skargi, nie stanowi pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, albo uznaje taką pomoc za uzasadnioną, uznaje się, że skarżący posiada legitymację procesową do zaskarżenia takiej decyzji na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE. Trybunał uznał, że możliwość wniesienia skargi jest uzasadniona ze względu na prawa procesowe, które przysługiwałyby osobie trzeciej, gdyby wszczęto formalne postępowanie(20).
41. Rozporządzenie proceduralne otwiera zatem osobom trzecim możliwości proceduralne pozwalające im na zaangażowanie się, przynajmniej do pewnego stopnia, we współpracę z Komisją przed wszczęciem formalnego postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE(21).
42. Rozporządzenie proceduralne nie przyznaje jednak praw procesowych stronom trzecim, które przekazują Komisji informacje dotyczące domniemanej pomocy państwa. Rozporządzenie proceduralne wprowadza zamiast tego nieodłączne rozróżnienie między „zainteresowanymi stronami” a podmiotami, które ja będę nazywała „innymi informatorami”.
43. Zgodnie z art. 12 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia proceduralnego Komisja może z własnej inicjatywy zbadać informacje dotyczące domniemanej pomocy niezgodnej z prawem, bez względu na ich źródło. Natomiast akapit drugi tego przepisu stanowi, że Komisja bada bez zbędnej zwłoki wszelkie skargi złożone przez [wszelkie] zainteresowane strony zgodnie z art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego(22).
44. Artykuł 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego zastrzega prawo do wniesienia skargi do Komisji dla „zainteresowanych stron”.
45. W szczególności przepis ten stanowi, że „[k]ażda z zainteresowanych stron może złożyć skargę w celu poinformowania Komisji o wszelkiej domniemanej pomocy niezgodnej z prawem lub wszelkiej domniemanej pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem. W tym celu zainteresowana strona należycie wypełnia formularz, który określono w przepisach wykonawczych […], oraz przekazuje wszystkie wymagane w nim obowiązkowe informacje”(23).
46. Artykuł 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego ustanawia zatem dwa praktyczne wymogi dotyczące złożenia skargi do Komisji: (i) konieczność posiadania statusu „zainteresowanej strony”; oraz (ii) konieczność wypełnienia standardowego formularza i dostarczenia określonych informacji w celu uprawdopodobnienia istnienia pomocy przyznanej bezprawnie lub świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem(24).
47. Z powyższego wynika, że z koncepcją „zainteresowanej strony” wiąże się przyznanie temu rodzajowi informatorów pewnych praw procesowych, które nie przysługują „innym informatorom”.
48. Skutek jest następujący: odmawiając I. Abdelmouine’owi statusu „zainteresowanej strony” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego, Komisja pozbawiła go również praw procesowych przewidzianych w tym rozporządzeniu, mimo że nie zwalnia jej to z obowiązku zbadania dostarczonych informacji dotyczących domniemanej pomocy państwa.
B. Kim jest zainteresowana strona?
49. Definicja „zainteresowanej strony” znajduje się w art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego.
50. Przepis ten, którego treść jest identyczna z brzmieniem analogicznego przepisu rozporządzenia nr 659/1999, kodyfikuje orzecznictwo Trybunału dotyczące pojęcia „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE(25).
51. Stanowi on, że zainteresowana strona oznacza „którekolwiek państwo członkowskie oraz jakiekolwiek osoby, przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, na których interesy może mieć wpływ przyznanie pomocy, w szczególności beneficjentów pomocy, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia handlowe”.
52. Trybunał uznał, że chociaż definicja ta z pewnością obejmuje przedsiębiorstwa będące konkurentami beneficjenta pomocy(26), jej brzmienie może obejmować „nieokreślony zbiór adresatów”(27).
53. Kryterium pozwalającym ograniczyć taki – teoretycznie otwarty – katalog osób jest to, czy przyznanie pomocy „może mieć wpływ” na „interesy” takiej osoby(28).
54. Ponieważ niniejsza sprawa dotyczy strony, która nie jest przedsiębiorstwem konkurującym z przedsiębiorstwem, któremu rzekomo przyznano pomoc, to znaczenie pojęć „interesu” i „wpływu” zawartych w art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego jest istotne dla udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy I. Abdelmouine posiada status „zainteresowanej strony”.
1. Kwestia interesu
55. Jakie interesy sprawiają, że osoba fizyczna lub prawna staje się „zainteresowaną stroną”? Rozporządzenie proceduralne nie porusza tej kwestii.
56. Zgodnie z jedną z linii orzeczniczych Sądu osoba mająca „wyłącznie ogólny lub pośredni interes” w odniesieniu do konkretnego środka pomocy nie może uzyskać statusu „zainteresowanej strony”(29). Ta linia orzecznicza nie wyjaśnia, co należy rozumieć pod pojęciem interesów „wyłącznie ogólnych”. Wydaje się jednak, że czerpie ona inspirację z orzecznictwa dotyczącego indywidualnego oddziaływania, o którym mowa w art. 263 akapit czwarty TFUE(30). Moim zdaniem jest to niewłaściwe podejście.
57. Pojęcie „interesu” w takim zakresie, w jakim jest ono związane ze statusem „zainteresowanej strony” w postępowaniu w sprawie pomocy państwa, jest oderwane od zdolności tej strony do zaskarżenia decyzji Komisji, którą strona ta uzyskuje w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE. Aby posiadać legitymację procesową do zaskarżenia takiej decyzji, „zainteresowana strona” musi wykazać bezpośrednie i indywidualne oddziaływanie – zdolność ta nie wynika bezpośrednio z faktu traktowania jej jako „zainteresowanej strony” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego(31).
58. Domniemywa się, że bezpośrednie i indywidualne oddziaływanie występuje tylko wtedy, gdy zainteresowana strona zamierza zaskarżyć decyzję o niewszczynaniu formalnego postępowania (zob. pkt 40 niniejszej opinii).
59. W innej linii orzeczniczej Sąd nie uzależnia jednak statusu „zainteresowanej strony” od istnienia osobistego (a nie ogólnego) charakteru konkretnego interesu(32).
60. Uważam, że podejście to jest bardziej spójne z celem przyznania statusu „zainteresowanej strony” w postępowaniu w sprawie pomocy państwa.
61. Postępowanie w sprawie skargi do Komisji jest, jak stanowi samo rozporządzenie proceduralne, „istotnym źródłem informacji umożliwiającej wykrycie naruszeń prawa Unii w zakresie pomocy państwa”(33).
62. W tym względzie nie powinno mieć znaczenia, jaki rodzaj subiektywnego interesu skłonił skarżącego do zwrócenia się do Komisji z zarzutem istnienia pomocy niezgodnej z prawem(34).
63. Informacje, które Komisja otrzymuje od zainteresowanych stron, umożliwiają jej potencjalne wykrycie i zbadanie, czy środek pomocy wywołuje skutki szkodliwe dla rynku wewnętrznego. W związku z tym nawet jeśli interesy skarżącego nie są zbieżne z interesami na przykład beneficjenta pomocy lub nawet jeśli w ogóle nie mają charakteru interesów gospodarczych, istotny jest tu interes publiczny, wspólny dla wszystkich podmiotów prawa Unii, którego ochronę powierzono Komisji, a który sprowadza się do zakazania wszelkiej pomocy niezgodnej z warunkami konkurencji na rynku wewnętrznym.
64. Takie otwarte podejście do zakresu znaczeniowego pojęcia „interesów” objętych rozporządzeniem proceduralnym znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w wyroku Trybunału w sprawieJa zum Nürburgring/Komisja(35).
65. Trybunał wyjaśnił w nim, że interes stowarzyszenia broniącego interesów niemieckiego sportu samochodowego, w szczególności w odniesieniu do toru wyścigowego Nürburgring, którego „podstawowym celem jest zapewnienie zarządzania tym torem na warunkach gospodarczych ukierunkowanych na interes ogólny, w taki sposób, aby zapewnić dostęp do tego toru również osobom uprawiającym sport amatorsko”(36), spełnia w wystarczającym stopniu kryterium „interesu”.
66. Nie ma zatem powodu by uważać, że interes w utrzymaniu określonego rodzaju organizacyjnej i funkcjonalnej struktury w odniesieniu do organizacji sportowych, a nawet szerszy interes w zapewnieniu uczciwej rywalizacji w danym sporcie, nie może być uznawany za interes wystarczający do przyznania stronie statusu „zainteresowanej strony” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego.
67. Co za tym idzie, kwestia oceny tego, na jakie interesy może wpłynąć przyznanie pomocy, jest dość prosta: każdy interes może być chroniony poprzez wniesienie skargi na przyznanie pomocy, która może wpływać na warunki konkurencji na rynku wewnętrznym.
68. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę, że ze statusu „zainteresowanej strony” wynika przyznanie stronie pewnych uprawnień, oraz uwzględniając to, że rozporządzenie proceduralne nie miało na celu przyznania takich uprawnień wszystkim, tylko zmierzało do ograniczenia przyznania ich określonej kategorii osób, krąg osób, które mogą powoływać się na ten status, musi z konieczności być również ograniczony.
69. Jak dalej wyjaśnię, prawdziwym elementem filtrującym nie jest rodzaj danego interesu, ale raczej wymóg wpływu na ten interes. Innymi słowy, powstaje pytanie, czy można ustalić związek przyczynowy między naruszeniem interesu (interesów) osoby fizycznej lub prawnej i kwestionowanym środkiem pomocy.
2. Kwestia wpływu
70. Artykuł 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego uzależnia przyznanie statusu „zainteresowanej strony” od tego, że przyznanie pomocy może wywrzeć wpływ na interesy tej strony.
71. Tradycyjna interpretacja orzecznicza tego wymogu zakłada, że zastosowanie danego środka pomocy musi nieść ze sobą prawdopodobieństwo „rzeczywistego” lub „konkretnego” wpływu na sytuację danej osoby fizycznej lub prawnej lub osób przez nią reprezentowanych(37).
72. Moim zdaniem wyrażenia te są jedynie synonimami wymogu istnienia związku przyczynowego między rozpatrywanym środkiem pomocy a wskazywanymi skutkami.
73. Sformułowanie użyte w art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego oznacza, że osoba ubiegająca się o uzyskanie statusu „zainteresowanej strony” musi wykazać, że naruszenie interesu jest następstwem konkretnego środka, który kwestionuje(38).
74. Ponadto, biorąc pod uwagę użycie w tekście tego przepisu wyrażającego przypuszczenie czasownika „może”, status „zainteresowanej strony” nie zależy od istnienia rzeczywistego wpływu na interesy danej osoby, lecz rozciąga się również na potencjalny skutek, który może wynikać z zastosowania rozpatrywanego środka pomocy(39).
75. W praktyce jednak taki rodzaj potencjalnego przypisania może być trudny do ustalenia z jakąkolwiek pewnością. Niekorzystnych dla danego podmiotu może okazać się wiele środków (z których niektóre mają charakter regulacyjny) lub skutków (stanowiących następstwo przyjęcia środków lub aktów wyższego czy niższego szczebla).
76. W tych okolicznościach proponuję, aby powyższą ocenę pozytywnego przypisania uzupełnić oceną negatywnego przypisania.
77. Oznacza to, że Komisja musi ocenić, czy zaskarżony środek pozostaje źródłem domniemanych negatywnych skutków, nawet jeśli wyeliminuje się wszelkie skutki, które w rzeczywistości wynikają z innych możliwych źródeł(40).
78. Moim zdaniem orzecznictwo potwierdziło już (pośrednio) tego rodzaju podejście(41).
79. Na przykład w wyroku Solar Ileias Bompaina/Komisja Trybunał stwierdził, że producent energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, który został uznany za dotkniętego negatywnymi skutkami środka mającego na celu obniżenie taryf gwarantowanych dla takich producentów(42), nie potrafił w wystarczającym stopniu powiązać tych skutków z domniemaną pomocą dla dostawców energii elektrycznej, którzy nie zostali dotknięci tą obniżką, a zatem rzekomo skorzystali z korzystniejszej pozycji konkurencyjnej(43).
80. Podobnie w niedawnym postanowieniu wydanym w sprawie CAPA i in./Komisja Trybunał musiał wypowiedzieć się co do roszczeń spółdzielni rybackiej, która twierdziła, że pomoc (operacyjna) dla morskich farm wiatrowych miała negatywny wpływ na działalność połowową jej członków. Przychylając się do oceny Sądu, Trybunał orzekł, że rzekomy wpływ na działalność połowową wnoszącej odwołanie (o ile w ogóle miała miejsce)(44) nie wynikał ze spornej pomocy, lecz z decyzji władz francuskich o uregulowaniu żeglugi i działalności połowowej w pobliżu tych farm wiatrowych(45).
81. Co za tym idzie, uważam, że prawo do złożenia skargi zawarte w art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego, wraz z wynikającymi z niego prawami procesowymi, wymagają wykazania przez powołującego się na nie skarżącego, że podnoszone (niekorzystne) skutki wynikają z rozpatrywanego środka pomocy.
82. Jeżeli dana osoba fizyczna lub prawna nie może tego wykazać, strona ta nie może również powoływać się na procedurę i uprawnienia, które są związane ze statusem „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia proceduralnego.
C. Status wnoszącego odwołanie
83. Właściwość Trybunału w postępowaniu odwoławczym ogranicza się do ustaleń prawnych dokonanych w odniesieniu do zarzutów podniesionych w pierwszej instancji(46).
84. W niniejszej sprawie zarzut I. Abdelmouine’a ogranicza się do konkluzji Komisji, że nie stanowi on „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego, co oznacza, że nie może on wnieść na podstawie tego rozporządzenia skargi do Komisji dotyczącej domniemanej pomocy państwa udzielonej przez Francję na rzecz Paris Saint‑Germain FC(47).
85. Czy Komisja popełniła błąd w tej ocenie? Odpowiadając krótko, odpowiedź na to pytanie brzmi „nie”. W związku z tym nie uważam, aby należało uchylić wyrok Sądu.
86. Uważam jednak, że argumentacja leżąca u podstaw tego wyroku powinna zostać częściowo zastąpiona na poziomie właściwej normy prawnej w celu doprecyzowania otwartego charakteru orzecznictwa odnoszącego się do każdego rodzaju interesu, ograniczonego jedynie koniecznością istnienia związku przyczynowego między wpływem na interesy osoby fizycznej lub prawnej a przedmiotowym środkiem pomocy.
87. W zaskarżonym wyroku Sąd odrzucił cztery twierdzenia przedstawione przez I. Abdelmouine’a w celu wykazania wpływu kwestionowanego środka pomocy na jego interesy(48).
88. Twierdzenia te dotyczyły: (i) bezpośredniego interesu majątkowego w związku z sytuacją finansową FC Barcelona, który, w przypadku upadłości tego klubu, może skutkować powstaniem po jego stronie i po stronie pozostałych socios odpowiedzialności finansowej(49); (ii) interesu opartego na wartościach piłki nożnej i obronie sportu jako dobra wspólnego(50); (iii) wpływu zakłócenia konkurencji na formę organizacji FC Barcelona, moralnego prawa przysługującego mu z tytułu statusu socio oraz stworzenia stanu niepewności prawnej i ekonomicznej dla niego i innych socios, co znajduje odzwierciedlenie w ograniczeniu wolności zrzeszania się(51); oraz (iv) interesu w zachowaniu uprawnień socios, które byłyby zagrożone w przypadku zmiany statusu lub struktury FC Barcelona na spółkę kapitałową(52).
89. Odrębnie Sąd odrzucił argument, zgodnie z którym interesów I. Abdelmouine’a nie można utożsamiać z interesami akcjonariusza, a to ze względu na to, że odpowiednia część spornej decyzji stanowiła uzasadnienie pomocnicze, które nie mogło podważyć głównego wniosku, zgodnie z którym I. Abdelmouine nie spełniał przesłanek uzyskania statusu „zainteresowanej strony”(53).
90. Chociaż I. Abdelmouine nie odnosi się konkretnie do odpowiednich punktów zaskarżonego wyroku(54), rozumiem, że kwestionuje on konkluzję Sądu dotyczącą wszystkich powyższych kwestii.
91. Jednakże wbrew temu, co faktycznie podnosi I. Abdelmouine, w zaskarżonym wyroku Sąd nie wykluczył możliwości powoływania się przez niego na interesy przyznane mu na mocy statutu FC Barcelona lub na jakiekolwiek inne, subiektywnie zakładane przez niego interesy(55).
92. Jak wyjaśniłam, wszelkie interesy, osobiste lub ogólne, mogą wchodzić w zakres pojęcia „zainteresowanej strony”, o ile może mieć na nie wpływ przyznanie pomocy. Obejmuje to zarówno zakładany przez I. Abdelmouine’a z tytułu jego statusu socio interes dotyczący polityki transferowej FC Barcelona, jak i jego bardziej ogólny interes odnoszący się do równych warunków konkurencji w piłce nożnej jako takiej.
93. Pytanie brzmi, czy I. Abdelmouine był w stanie wykazać za pomocą dowodów przedstawionych Sądowi, że przyznanie rozpatrywanej (domniemanej) pomocy może mieć wpływ na te interesy.
94. Sąd odpowiedział na to pytanie przecząco. W zaskarżonym wyroku odrzucił on twierdzenia I. Abdelmouine’a jako niedopuszczalne lub bezzasadne ze względu na to, że: (i) I. Abdelmouine nie był w stanie wykazać, że odpowiednie artykuły statutu FC Barcelona przyznały mu prawa, na które jego zdaniem miałoby mieć wpływ przyznanie pomocy(56); (ii) nie był w stanie wykazać związku między przyznaniem pomocy a domniemanym wpływem na jego interes(57); oraz (iii) jego wyjaśnienia nie były wystarczająco jasne co do tego, w jaki sposób jego domniemane interesy miałyby zostać naruszone(58).
95. Biorąc pod uwagę, że I. Abdelmouine nie podnosi zarzutu przeinaczenia dowodów w tym zakresie, ustalenia te nie mogą zostać poddane kontroli przez Trybunał.
96. W świetle powyższych rozważań bez znaczenia jest, czy pozycję I. Abdelmouine’a można utożsamiać ze statusem akcjonariusza spółki kapitałowej – nawet jeśli jego krytyka zaskarżonego wyroku zostałaby w tym zakresie uznana za uzasadnioną nie będzie to skutkowało przyznaniem mu statusu „zainteresowanej strony” w rozumieniu rozporządzenia proceduralnego(59).
97. Sąd nie popełnił zatem błędu, gdy uznał, że I. Abdelmouine nie jest „zainteresowaną stroną” w rozumieniu art. 24 ust. 2 rozporządzenia proceduralnego.
98. Proponuję zatem, aby Trybunał oddalił zarzuty trzeci i czwarty odwołania podniesione przez I. Abdelmouine’a w odwołaniu jako bezzasadne, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok i częściowo zastąpił uzasadnienie Sądu.
V. Wnioski
99. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał oddalił zarzuty trzeci i czwarty odwołania jako bezzasadne.