OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

YVES’A BOTA

przedstawiona w dniu 7 września 2017 r.(1)

Sprawa C‑360/16

Republika Federalna Niemiec

przeciwko

Azizowi Hasanowi

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy)]

Odesłanie prejudycjalne – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego – Zasady i terminy przekazania obywatela państwa trzeciego do państwa członkowskiego, w którym złożono pierwotny wniosek o azyl – Początek biegu terminu na przekazanie wnioskującego o azyl

I.      Wstęp

1.        W niniejszej sprawie do Trybunału zwrócono się o dokonanie wykładni przepisów art. 18, 23, 24, 27 i 29 rozporządzenia (UE) nr 604/2013(2), celem określenia, po pierwsze, definitywnego charakteru ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, po drugie, zakresu kontroli sądowej dokonywanej w przedmiocie decyzji o przekazaniu, oraz wreszcie – zasad, procedur i terminów mających zastosowanie w przypadku, gdy wnioskujący o udzielnie ochrony międzynarodowej, który został już przekazany do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie jego wniosku, nielegalnie powrócił na terytorium państwa członkowskiego pierwotnie odpowiedzialnego, przed którego sądem toczy się postępowanie przeciwko decyzji o przekazaniu.

2.        Postanowienia rozporządzenia Dublin III nie regulują częstej przecież sytuacji wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej, który został przekazany do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie jego wniosku o udzielenie azylu, a który udał się ponownie do państwa członkowskiego pierwotnie odpowiedzialnego. Sąd odsyłający ma w związku z tym wątpliwość co do okoliczności nie przewidzianych wprost przez ustawodawcę Unii Europejskiej.

3.        Mimo że odpowiedzi na pytania postawione przez sąd odsyłający nie wynikają wprost z treści rozporządzenia Dublin III, można je jednak wywieść z ogólnego sytemu tego aktu oraz orzecznictwa Trybunału w tym przedmiocie, nawet jeżeli wymagało to będzie pogodzenia różnych celów realizowanych przez ustawodawcę Unii w ramach wspólnego europejskiego sytemu azylowego (zwanego dalej „WESA”) ustanowionego w oparciu o art. 78 TFUE(3).

4.        Logika leżąca u podstaw WESA może prowadzić do stwierdzenia nieadekwatności systemu ustanowionego na poziomie europejskim do miejscowych realiów. System ten może, po pierwsze, powodować nierówności pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie przyjmowania wnioskujących o udzielnie ochrony międzynarodowej. Może on też, po drugie, mieć skutek w postaci zmuszenia osób zainteresowanych do przebywania w jednym państwie członkowskim, to jest tym, które zostanie uznane za odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

5.        Aktualnie obowiązujący system nie może jednak pozwalać państwom członkowskim na uchylanie się od spoczywającej na nich na mocy przepisów odpowiedzialności za skuteczne rozpatrywanie wniosków, w szczególności poprzez niezapewnianie kontroli i przetrzymywanie wnioskodawców, za których są odpowiedzialne na swoim terytorium, ani też nie może pozwalać wnioskującym o udzielnie ochrony międzynarodowej na wybór państwa członkowskiego, które będzie odpowiedzialne za rozpatrzenie ich wniosku poprzez wtórne przemieszczanie się oraz składanie licznych wniosków o udzielenie azylu w różnych państwach członkowskich.

6.        Pod koniec mojej analizy zaproponuję Trybunałowi, aby w związku z tym orzekł, że przekazanie wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej nie skutkuje określeniem w sposób definitywny państwa członkowskiego odpowiedzialnego za wniosek o udzielenie azylu.

7.        Wyjaśnię również, że w okolicznościach tego rodzaju co w postępowaniu głównym kontrola sądowa decyzji o przekazaniu osoby ubiegającej się o azyl musi móc odnosić się do okoliczności następujących po wykonaniu tego środka.

8.        Wreszcie przedstawię powody, dla których uważam, że w przypadku nielegalnego powrotu osoby ubiegającej się o azyl na terytorium pierwotnie odpowiedzialnego państwa członkowskiego państwo to powinno rozpocząć nową procedurę powrotu, obejmującą nowy wniosek o przejęcie, z nowymi terminami, których sposób obliczania należało będzie określić na podstawie przepisów rozporządzenia Dublin III.

II.    Ramy prawne

A.      Prawo Unii

1.      Rozporządzenie Dublin III

9.        Motywy 4, 5, 19 i 21 wspomnianego rozporządzenia brzmią następująco:

„(4)      […] WESA powinien zostać uzupełniony, w krótkim terminie, o precyzyjną i sprawną metodę ustalania, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu.

(5)      Metoda taka powinna być oparta na kryteriach obiektywnych i sprawiedliwych, zarówno dla państwa członkowskiego, jak i dla zainteresowanych osób. W szczególności powinna ona umożliwiać szybkie ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego, tak by zagwarantować skuteczny dostęp do procedur udzielania ochrony międzynarodowej, i nie powinna zagrażać celowi, jakim jest szybkie rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej.

[…]

(19)      W celu zapewnienia skutecznej ochrony praw zainteresowanych osób należy określić gwarancje prawne oraz prawo do skutecznego środka zaskarżenia w odniesieniu do decyzji dotyczących przekazania do odpowiedzialnego państwa członkowskiego, zgodnie w szczególności z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej[(4)].

[…]

(21)      Niedoskonałości lub załamanie się systemów azylowych – na które często dodatkowo negatywnie wpływa lub do których przyczynia się szczególne obciążenie systemów azylowych – mogą zagrozić właściwemu funkcjonowaniu systemu wprowadzonego niniejszym rozporządzeniem, co może doprowadzić do pojawienia się ryzyka naruszenia praw wnioskodawców, określonych w unijnym dorobku prawnym dotyczącym azylu, w [karcie] oraz innych międzynarodowych praw człowieka i praw uchodźców”.

10.      Artykuł 2 tego rozporządzenia zawiera definicje następujących pojęć:

„[…]

c)      »wnioskodawca« oznacza obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, który złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, w odniesieniu do którego nie została jeszcze podjęta prawomocna [ostateczna] decyzja;

d)      »rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej« oznacza wszelkie przypadki rozpatrzenia wniosku lub wydania decyzji lub orzeczenia w sprawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przez właściwe organy zgodnie z dyrektywą 2013/32/UE[(5)] i dyrektywą 2011/95/UE[(6)], z wyjątkiem postępowań w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego zgodnie z niniejszym rozporządzeniem; […]”.

11.      Artykuł 3 rozporządzenia Dublin III stanowi:

„1.      Państwa członkowskie rozpatrują każdy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej złożony przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, który składa wniosek na terytorium jednego z nich, w tym na granicy lub w strefach tranzytowych. Wniosek jest rozpatrywany przez jedno państwo członkowskie, którym jest państwo, które kryteria wymienione w rozdziale III wskazują jako odpowiedzialne.

2.      W przypadku gdy nie można wyznaczyć odpowiedzialnego państwa członkowskiego na podstawie kryteriów wymienionych w niniejszym rozporządzeniu, odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest pierwsze państwo członkowskie, w którym wniosek ten został złożony.

Jeżeli przekazanie wnioskodawcy do państwa członkowskiego pierwotnie wyznaczonego jako państwo odpowiedzialne jest niemożliwe, gdyż istnieją istotne powody ku temu, by przypuszczać, że w procedurze azylowej i w warunkach przyjmowania wnioskodawców w tym państwie członkowskim występują wady systemowe powodujące pojawienie się ryzyka nieludzkiego lub poniżającego traktowania w rozumieniu art. 4 [karty], państwo członkowskie dokonujące ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego dalej prowadzi ocenę kryteriów określonych w rozdziale III w celu stwierdzenia, czy inne państwo członkowskie może zostać wyznaczone jako odpowiedzialne.

Jeżeli na mocy niniejszego ustępu nie można przeprowadzić przekazania do żadnego z państw członkowskich wyznaczonych na podstawie kryteriów określonych w rozdziale III ani do pierwszego państwa członkowskiego, w którym złożono wniosek, odpowiedzialnym państwem członkowskim staje się państwo członkowskie prowadzące postępowanie w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

3.      Każde państwo członkowskie zachowuje prawo do wysłania wnioskodawcy do bezpiecznego państwa trzeciego, z zastrzeżeniem przepisów i zabezpieczeń ustanowionych w dyrektywie 2013/32 […]”.

12.      Artykuł 7 tego rozporządzenia stanowi:

„[…]

2.      Państwo członkowskie odpowiedzialne zgodnie z kryteriami określonymi w niniejszym rozdziale ustalane jest na podstawie stanu istniejącego w chwili, w której wnioskodawca po raz pierwszy złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim.

3.      Z myślą o stosowaniu kryteriów, o których mowa w art. 8, 10 i 16, państwa członkowskie biorą pod uwagę wszelkie dostępne dowody dotyczące przebywania na terytorium państwa członkowskiego członków rodziny, krewnych lub innych osób należących do rodziny wnioskodawcy, pod warunkiem że takie dowody zostaną przedstawione przed zaakceptowaniem przez inne państwo członkowskie wniosku o przejęcie lub wtórne przejęcie zainteresowanej osoby na mocy, odpowiednio, art. 22 i 25 i że poprzednie wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej złożone przez wnioskodawcę nie stały się jeszcze przedmiotem pierwszej decyzji co do istoty wniosku”.

13.      Zgodnie z art. 18 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Obowiązki odpowiedzialnego państwa członkowskiego”:

„1.      Odpowiedzialne państwo członkowskie na podstawie niniejszego rozporządzenia jest zobowiązane do:

[…]

b)      wtórnego przejęcia, na warunkach ustanowionych w art. 23, 24, 25 i 29, wnioskodawcy, którego wniosek jest rozpatrywany i który złożył wniosek w innym państwie członkowskim lub który przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego bez dokumentu pobytu;

c)      wtórnego przejęcia, na warunkach ustanowionych w art. 23, 24, 25 i 29, obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, który wycofał wniosek w trakcie jego rozpatrywania i który złożył wniosek w innym państwie członkowskim lub który przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego bez dokumentu pobytu;

d)      wtórnego przejęcia, na warunkach ustanowionych w art. 23, 24, 25 i 29, obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, którego wniosek został odrzucony i który złożył wniosek w innym państwie członkowskim lub który przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego bez dokumentu pobytu.

2.      W przypadkach objętych ust. 1 lit. a) i b) odpowiedzialne państwo członkowskie rozpatruje wniosek lub kończy rozpatrywanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego przez wnioskodawcę.

W przypadkach objętych ust. 1 lit. c), gdy odpowiedzialne państwo członkowskie przestało rozpatrywać wniosek w związku z wycofaniem go przez wnioskodawcę, zanim zapadła w pierwszej instancji decyzja co do istoty, to państwo członkowskie zapewnia, by wnioskodawca mógł wystąpić o ukończenie rozpatrywania jego wniosku lub złożyć nowy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, który nie byłby traktowany jako kolejny wniosek przewidziany w dyrektywie 2013/32 […]. W takich przypadkach państwa członkowskie zapewniają ukończenie rozpatrywania wniosku.

W przypadkach objętych zakresem ust. 1 lit. d), jeżeli wniosek został odrzucony jedynie w pierwszej instancji, odpowiedzialne państwo członkowskie zapewnia, by zainteresowana osoba mogła skorzystać lub skorzystała z dostępu do skutecznego środka zaskarżenia zgodnie z art. 46 dyrektywy 2013/32 […]”.

14.      Artykuł 19 ust. 3 akapit drugi rozporządzenia Dublin III stanowi, co następuje:

„Wniosek złożony po faktycznym wydaleniu uznawany jest za nowy wniosek, stanowiący podstawę wszczęcia nowego postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego”.

15.      Artykuł 20 tego rozporządzenia, zatytułowany, „Wszczęcie postępowania”, stanowi:

„1.      Postępowanie w sprawie ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego wszczyna się, gdy tylko wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej zostanie po raz pierwszy złożony w państwie członkowskim.

[…]

4.      W przypadku gdy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej zostaje złożony do właściwych organów państwa członkowskiego przez wnioskodawcę, który znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego, ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego dokonuje państwo członkowskie, na którego terytorium przebywa wnioskodawca. To państwo członkowskie jest bezzwłocznie powiadamiane przez państwo członkowskie, które otrzymało wniosek, a następnie, do celów niniejszego rozporządzenia, jest uznawane za państwo członkowskie, w którym został złożony wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.

[…]

5.      Wnioskodawca, który przebywa w innym państwie członkowskim bez dokumentu pobytu lub który tam składa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej po wycofaniu swojego pierwszego wniosku złożonego w innym państwie członkowskim w trakcie postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, zostaje wtórnie przejęty, na warunkach ustanowionych w art. 23, 24, 25 i 29, przez państwo członkowskie, w którym ten wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został najpierw złożony, w celu zakończenia postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

[…]”.

16.      Artykuł 22 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi:

„1.      Państwo członkowskie, do którego został skierowany wniosek, przeprowadza niezbędne kontrole i podejmuje decyzję w sprawie wniosku o przejęcie osoby ubiegającej się o azyl w terminie dwóch miesięcy od dnia otrzymania wniosku.

2.      W postępowaniu w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego wykorzystuje się materiały dowodowe oraz poszlaki”.

17.      Artykuł 23 tego rozporządzenia, zatytułowany „Składanie wniosku o wtórne przejęcie, w przypadku gdy we wnioskującym państwie członkowskim został złożony nowy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej”, stanowi:

„1.      W przypadku gdy państwo członkowskie, w którym osoba, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d), złożyła nowy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, uznaje, że odpowiedzialne jest inne państwo członkowskie, zgodnie z art. 20 ust. 5 i art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d) [że zgodnie z art. 20 ust. 5 i art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d) odpowiedzialne jest inne państwo członkowskie], może ono zwrócić się do tego innego państwa członkowskiego o wtórne przejęcie tej osoby.

2.      Wniosek o wtórne przejęcie składany jest możliwie najszybciej, a w każdym przypadku w terminie dwóch miesięcy od uzyskania trafienia w systemie Eurodac, na mocy art. 9 ust. 5 rozporządzenia (UE) nr 603/2013[(7)].

[…]

3.      Jeżeli wniosek o wtórne przejęcie nie został złożony w terminach określonych w ust. 2, odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej spoczywa na państwie członkowskim, w którym złożono nowy wniosek.

[…]”.

18.      Artykuł 24 rozporządzenia Dublin III, zatytułowany „Składanie wniosku o wtórne przejęcie, w przypadku gdy we wnioskującym państwie członkowskim nie został złożony nowy wniosek”, stanowi, co następuje:

„1.      W przypadku gdy państwo członkowskie, na terytorium którego przebywa bez dokumentu pobytu osoba, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d), i w którym nie złożono nowego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, uzna, że odpowiedzialne jest inne państwo członkowskie zgodnie z art. 20 ust. 5) i art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d) [że zgodnie z art. 20 ust. 5 i art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d) odpowiedzialne jest inne państwo członkowskie], może ono zwrócić się do tego innego państwa członkowskiego o wtórne przejęcie tej osoby.

2.      Na zasadzie odstępstwa od art. 6 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich[(8)] w przypadku gdy państwo członkowskie, na terytorium którego dana osoba przebywa bez dokumentu pobytu, zdecyduje się na wyszukiwanie w systemie Eurodac zgodnie z art. 17 rozporządzenia […] nr 603/2013, wniosek o wtórne przejęcie osoby, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. b) lub c) niniejszego rozporządzenia lub o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. d) niniejszego rozporządzenia i której wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej nie został odrzucony w drodze ostatecznej decyzji, składany jest najszybciej jak to jest możliwe, a w każdym przypadku w terminie dwóch miesięcy od uzyskania trafienia w systemie Eurodac, na mocy art. 17 ust. 5 rozporządzenia […] nr 603/2013.

Jeżeli wniosek o wtórne przejęcie opiera się dowodach innych niż dane uzyskane z sytemu Eurodac, jest on przesyłany do państwa członkowskiego, do którego kierowany jest wniosek, w terminie trzech miesięcy od daty, w której wnioskujące państwo członkowskie uzyskało wiedzę, że inne państwo członkowskie może być odpowiedzialne za tę osobę.

3.      Jeżeli wniosek o wtórne przejęcie nie został złożony w terminach określonych w ust. 2, państwo członkowskie, na terytorium którego zainteresowana osoba przebywa bez dokumentu pobytu, daje tej osobie możliwość złożenia nowego wniosku.

4.      W przypadku gdy osoba, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. d) niniejszego rozporządzenia, której wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został odrzucony w drodze ostatecznej decyzji w jednym państwie członkowskim, przebywa bez dokumentu pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego, to drugie państwo członkowskie może albo zwrócić się do pierwszego państwa członkowskiego z wnioskiem o wtórne przejęcie tej osoby, albo przeprowadzić procedurę powrotu zgodnie z dyrektywą 2008/115 […].

Jeżeli to drugie państwo członkowskie podjęło decyzję o zwróceniu się do pierwszego państwa członkowskiego z wnioskiem o wtórne przejęcie zainteresowanej osoby, przepisy ustanowione w dyrektywie 2008/115 […] nie mają zastosowania.

[…]”.

19.      Artykuł 25 tego rozporządzenia, zatytułowany „Odpowiedź na wniosek o wtórne przejęcie”, stanowi:

„1.      Państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, jest zobowiązane do przeprowadzenia niezbędnych czynności sprawdzających i wydaje decyzję w sprawie wniosku o wtórne przejęcie zainteresowanej osoby tak szybko, jak to możliwe, a w każdym przypadku nie później niż jeden miesiąc od daty otrzymania wniosku. Jeżeli wniosek oparty jest na danych pochodzących z systemu Eurodac, termin ten ulega skróceniu do dwóch tygodni.

2.      Brak podjęcia działań w terminie jednego miesiąca lub dwóch tygodni wymienionych [wskazanych] w ust. 1 jest równoznaczny z akceptacją wniosku i pociąga za sobą obowiązek wtórnego przejęcia zainteresowanej osoby, w tym obowiązek poczynienia odpowiednich przygotowań do jej przybycia”.

20.      Artykuł 27 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Środki zaskarżenia”, stanowi:

„1.      Wnioskodawca lub inna osoba, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. c) lub d), ma prawo wniesienia do sądu skutecznego środka zaskarżenia w formie odwołania lub wniosku o ponowne rozpoznanie, z powodów faktycznych lub prawnych, decyzji o przekazaniu.

[…]

3.      Na użytek odwołań lub wniosków o ponowne rozpatrzenie dotyczących decyzji o przekazaniu państwa członkowskie określają w swoim prawie krajowym, że:

a)      odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie daje zainteresowanej osobie prawo do pozostania w zainteresowanym państwie członkowskim do czasu rozstrzygnięcia odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie; lub

b)      następuje automatyczne zawieszenie przekazania, a zawieszenie to wygasa po upływie pewnego rozsądnego okresu, w którym sąd – po dokonaniu dokładnej i wnikliwej analizy wniosku – podejmuje decyzję, czy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie powoduje zawieszenie przekazania; lub

c)      zainteresowanej osobie daje się możliwość złożenia do sądu w rozsądnym terminie wniosku o zawieszenie wykonania decyzji o przekazaniu do czasu rozstrzygnięcia odwołania lub wniosku o ponowne rozpoznanie. Państwa członkowskie zapewniają skuteczny środek zaskarżenia, zawieszając przekazanie do czasu podjęcia decyzji w sprawie pierwszego wniosku o zawieszenie. Wszelkie decyzje w sprawie tego, czy zawiesić wykonanie decyzji o przekazaniu, są podejmowane w racjonalnym terminie, pozwalającym jednak na dokładną i wnikliwą analizę wniosku o zawieszenie wykonania. Decyzja o niezawieszaniu wykonania decyzji o przekazaniu zawiera uzasadnienie.

4.      Państwa członkowskie mogą postanowić, że właściwe organy, działając z urzędu, mogą podjąć decyzję o zawieszeniu wykonania decyzji o przekazaniu do czasu rozstrzygnięcia odwołania lub wniosku o ponowne rozpoznanie.

[…]”.

21.      Artykuł 28 ust. 3 akapit trzeci rozporządzenia Dublin III stanowi:

„Jeżeli osoba została zatrzymana na podstawie niniejszego artykułu, jej przekazanie z wnioskującego państwa członkowskiego do odpowiedzialnego państwa członkowskiego następuje tak szybko, jak to jest praktycznie możliwe, a najpóźniej w ciągu sześciu tygodni od zaakceptowania przez inne państwo członkowskie – wprost lub nie wprost – wniosku o przejęcie lub wtórne przejęcie zainteresowanej osoby lub od ustania zawieszenia przekazania na skutek odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie zgodnie z art. 27 ust. 3”.

22.      Artykuł 29 tego rozporządzenia, zatytułowany „Metody i terminy”, przewiduje:

„1.      Przekazanie osoby ubiegającej się o azyl lub innej osoby, o której mowa w art. 18 ust. 1 lit. c) lub d), z wnioskującego państwa członkowskiego do odpowiedzialnego państwa członkowskiego jest przeprowadzane zgodnie z prawem krajowym wnioskującego państwa członkowskiego, po konsultacjach między zainteresowanymi państwami członkowskimi, tak szybko, jak to jest praktycznie możliwe, a najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od wyrażenia zgody na złożony przez inne państwo członkowskie wniosek o przejęcie lub wtórne przejęcie zainteresowanej osoby lub od ostatecznej decyzji w sprawie odwołania się lub ponownego rozpoznania, w przypadku gdy mają one skutek zawieszający zgodnie art. 27 ust. 3.

[…]

2.      W przypadku gdy nie dokonano przekazania w terminie sześciomiesięcznym, odpowiedzialne państwo członkowskie zostaje zwolnione z obowiązku przejęcia lub wtórnego przejęcia zainteresowanej osoby, a odpowiedzialność zostaje przeniesiona na wnioskujące państwo członkowskie. Termin ten może być przedłużony do maksymalnie jednego roku, jeżeli przekazania nie można przeprowadzić w związku z uwięzieniem zainteresowanej osoby, lub do maksymalnie osiemnastu miesięcy, jeżeli zainteresowana osoba uciekła [zbiegła].

3.      Jeżeli dana osoba została przekazana wskutek błędu lub decyzja o przekazaniu została uchylona w następstwie odwołania lub ponownego rozpoznania po przeprowadzeniu przekazania, państwo członkowskie, które przeprowadziło przekazanie, szybko przyjmuje tę osobę z powrotem.

[…]”.

2.      Dyrektywa 2013/32

23.      Motywy 13, 18, 25 i 36 tej dyrektywy brzmią następująco:

„(13)      Zbliżenie przepisów dotyczących procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej powinno pomóc w ograniczeniu wtórnego przepływu wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową między państwami członkowskimi w przypadkach, w których tego rodzaju przepływ byłby spowodowany różnicami w ramach prawnych, oraz w stworzeniu równoważnych warunków stosowania dyrektywy 2011/95 […] w państwach członkowskich.

[…]

(18)      Podejmowanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w najkrótszym możliwym terminie leży w interesie zarówno państw członkowskich, jak i wnioskodawców, bez uszczerbku dla odpowiedniego i kompletnego rozpatrywania wniosku.

[…]

(25)      W interesie prawidłowego uznania osób potrzebujących ochrony za uchodźców w rozumieniu art. 1 konwencji genewskiej[(9)] lub za osoby kwalifikujące się do objęcia ich ochroną uzupełniającą każdy wnioskodawca powinien mieć skuteczny dostęp do procedur, możliwość współpracy i właściwego komunikowania się z właściwymi organami w celu przedstawienia istotnych okoliczności faktycznych swojej sprawy oraz wystarczające gwarancje proceduralne w celu prowadzenia swojej sprawy na wszystkich etapach procedury. Ponadto procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej powinna zasadniczo zapewniać wnioskodawcy przynajmniej prawo pobytu do czasu wydania decyzji przez organ rozstrzygający […].

[…]

(36)      W przypadku gdy wnioskodawca występuje z kolejnym wnioskiem, nie przedstawiając nowych dowodów lub argumentów, zobowiązywanie państwa członkowskiego do przeprowadzenia nowej pełnej procedury rozpatrywania wniosku stanowiłoby niewspółmierne obciążenie. W takich przypadkach państwa członkowskie powinny mieć możliwość odrzucenia wniosku jako niedopuszczalnego zgodnie z zasadą powagi rzeczy osądzonej”.

24.      Artykuł 9 ust. 1 powyższej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do pozostawania w państwie członkowskim do czasu rozpatrzenia wniosku”, stanowi:

„Wnioskodawcom zezwala się na pozostawanie w państwie członkowskim, wyłącznie na potrzeby procedury, do czasu podjęcia przez organ rozstrzygający decyzji zgodnie z procedurami obowiązującymi w pierwszej instancji określonymi w rozdziale III. To prawo do pozostawania nie oznacza uprawnienia do otrzymania zezwolenia na pobyt”.

25.      Artykuł 31 ust. 3 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Procedura rozpatrywania wniosku”, stanowi:

„3.      Państwa członkowskie zapewniają, aby procedura rozpatrywania wniosku została zakończona w ciągu sześciu miesięcy od złożenia wniosku.

W przypadku gdy wniosek podlega procedurze określonej w rozporządzeniu [Dublin III], wspomniany sześciomiesięczny okres rozpoczyna się w momencie, gdy ustalono państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku zgodnie z tym rozporządzeniem, wnioskodawca znajduje się na terytorium tego państwa członkowskiego i zajął się nim właściwy organ.

Państwa członkowskie mogą przedłużyć sześciomiesięczny termin określony w niniejszym ustępie o nie więcej niż kolejne dziewięć miesięcy, w przypadku gdy:

[…]

c)      opóźnienie może być jednoznacznie przypisane niewywiązaniu się przez wnioskodawcę z obowiązków ciążących na nim na mocy art. 13.

[…]”.

26.      Artykuł 33 tej dyrektywy, zatytułowany „Wnioski niedopuszczalne”, stanowi:

„1.      Oprócz przypadków, w których wniosek nie jest rozpatrywany zgodnie z rozporządzeniem [Dublin III], od państw członkowskich nie wymaga się oceny, czy wnioskodawca kwalifikuje się do objęcia go ochroną międzynarodową zgodnie z dyrektywą 2011/95 […], w przypadku gdy wniosek jest uznany za niedopuszczalny na mocy niniejszego artykułu.

2.      Państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny, wyłącznie jeżeli:

[…]

d)      wniosek jest kolejnym wnioskiem i nie zaistniały ani nie zostały przedstawione przez wnioskodawcę żadne nowe elementy lub oceny, czy wnioskodawca kwalifikuje się jako beneficjent ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95 […]”.

27.      Artykuł 40 tej dyrektywy, zatytułowany „Kolejne wnioski”, stanowi:

„1.      W przypadku gdy osoba, która złożyła wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim, przedstawi dalsze informacje lub złoży kolejny wniosek w tym samym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może zbadać te dalsze informacje lub elementy kolejnego wniosku w ramach rozpatrzenia poprzedniego wniosku lub w ramach kontroli decyzji na skutek wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie lub odwołania, o ile właściwe organy mogą w tych ramach uwzględnić i rozważyć wszystkie elementy zawarte w dalszych informacjach lub kolejnym wniosku.

2.      Do celów podjęcia decyzji w sprawie dopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. d) kolejny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest poddawany najpierw wstępnemu rozpatrzeniu, czy zaistniały lub zostały przedstawione przez wnioskodawcę nowe elementy lub ustalenia odnoszące się do rozpatrzenia, czy wnioskodawca kwalifikuje się jako beneficjent ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95 […].

[…]

5.      Gdy kolejny wniosek nie jest dalej rozpatrywany na mocy niniejszego artykułu, uznawany jest za niedopuszczalny zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. d).

[…]”.

28.      Artykuł 46 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Prawo do skutecznego środka zaskarżenia”, brzmi następująco:

„1.      Państwa członkowskie zapewniają, aby wnioskodawcy mieli prawo do skutecznego środka zaskarżenia przed sądem w następujących sytuacjach:

a)      decyzji podjętej w sprawie ich wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym decyzji:

[…]

iv) o odstąpieniu od rozpatrzenia wniosku zgodnie z art. 39;

[…]

3.      Aby spełnić wymogi w [z] ust. 1, państwa członkowskie zapewniają, aby skuteczny środek zaskarżenia zapewniał pełne rozpatrzenie ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych, w tym, w stosownych przypadkach, rozpatrzenie potrzeby zapewnienia ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95 […], co najmniej w postępowaniach odwoławczych przed sądem pierwszej instancji.

[…]

5.      Bez uszczerbku dla ust. 6 państwa członkowskie zezwalają wnioskodawcom na pozostawanie na terytorium do upływu terminu, w jakim mogą oni skorzystać z prawa do skutecznego środka zaskarżenia, a jeśli z tego prawa skorzystano w przewidzianym terminie, do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia.

6.      W przypadku decyzji:

[…]

b)      o uznaniu wniosku za niedopuszczalny zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. a), b) lub d);

[…]

sąd uprawniony jest do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca może pozostać na terytorium państwa członkowskiego, na wniosek wnioskodawcy albo z urzędu, jeżeli skutkiem tej decyzji jest odebranie wnioskodawcy prawa do pozostawania w państwie członkowskim oraz jeżeli w takich przypadkach prawo krajowe nie przewiduje prawa do pozostawania w państwie członkowskim do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia.

[…]”.

3.      Rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 118/2014(10)

29.      Artykuł 1 ust. 4 tego rozporządzenia, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1560/2003(11), dodał do artykułu 9 nowy ustęp o następującym brzmieniu:

„1a.      W przypadku gdy przekazanie jest opóźnione na wniosek przekazującego państwa członkowskiego, przesyłające i właściwe państwa członkowskie muszą ponownie nawiązać ze sobą kontakt, aby jak najszybciej umożliwić zorganizowanie kolejnego przekazania, zgodnie z art. 8, przy czym nie później niż w ciągu dwóch tygodni od momentu, w którym władze stwierdzą ustanie okoliczności, które spowodowały opóźnienie lub odroczenie. W takim przypadku przed przekazaniem przesyła się uaktualniony standardowy formularz służący do przekazania danych, określony w załączniku VI”.

30.      Artykuł 1 ust. 5 rozporządzenia wykonawczego nr 118/2014, który zastąpił art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1560/2003, brzmi następująco:

„2.      Państwo członkowskie, które z jednej z przyczyn określonych w art. 29 ust. 2 rozporządzenia [Dublin III] nie może wykonać przekazania w zwykłym terminie wynoszącym sześć miesięcy od daty przyjęcia wniosku o przejęcie lub wtórne przejęcie zainteresowanej osoby lub ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub ponownego rozpoznania, w przypadku gdy mają one skutek zawieszający, informuje właściwe państwo członkowskie przed upływem tego terminu. W przeciwnym razie państwem odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, na którym ciążą także obowiązki wynikające z rozporządzenia [Dublin III], jest państwo członkowskie, które wystosowało wniosek, zgodnie z art. 29 ust. 2 tego rozporządzenia”.

B.      Prawo niemieckie

31.      Paragraf 27a Asylgesetz (ustawy o prawie azylu) z dnia 2 września 2008 r.(12) ze zmianami stanowi:

„Wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny, jeżeli zgodnie z przepisami prawa Unii lub traktatu międzynarodowego odpowiedzialność za procedurę azylową należy do innego państwa”.

32.      Paragraf 34a tej ustawy stanowi:

„(1)      Jeżeli cudzoziemiec ma zostać wydalony do bezpiecznego państwa trzeciego (§ 26a) lub do państwa odpowiedzialnego za przeprowadzenie procedury azylowej (§ 27a), urząd federalny nakazuje jego wydalenie do tego państwa, gdy tylko zostanie wykazane, że może przeprowadzić wydalenie […].

(2)      Wnioski na podstawie § 80 ust. 5 Verwaltungsgerichtsordnung [(kodeksu postępowania administracyjnego)(13)], skierowane przeciwko nakazowi wydalenia, należy składać w terminie jednego tygodnia od doręczenia nakazu. Jeżeli wniosek został złożony z zachowaniem terminu, wydalenie nie może zostać przeprowadzone przed wydaniem orzeczenia przez sąd […]”.

33.      Paragraf 77 ust. 1 tej ustawy stanowi, co następuje:

„W sprawach podlegających niniejszej ustawie sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili ostatniej rozprawy; jeżeli orzeczenie wydawane jest bez odbycia rozprawy, sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili wydania orzeczenia […]”.

34.      Artykuł 2 ust. 1 i 2 porozumienia pomiędzy rządem Republiki Federalnej Niemiec i rządem Republiki Włoskiej w sprawie readmisji osób przebywających nielegalnie z dnia 29 marca 1991 r., w wersji opublikowanej w dniu 9 lipca 1993 r., stanowi:

„1)      Na wniosek Umawiającej się Strony Umawiająca się Strona, przez której zewnętrzną granicę przedostała się osoba niespełniająca lub już niespełniająca warunków wjazdu lub pobytu na terytorium Umawiającej się Strony, przyjmuje taką osobę na swoje terytorium bez formalności.

2)      Przez granicę zewnętrzną w rozumieniu niniejszego przepisu rozumie się pierwszą przekroczoną granicę, która nie jest granicą wewnętrzną Umawiających się Stron w ramach Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. [pomiędzy rządami Unii Gospodarczej Beneluxu, Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Francuskiej o stopniowym znoszeniu kontroli granicznej między państwami, podpisanego w Schengen (Luksemburg) w dniu 14 czerwca 1985 r., który wszedł w życie w dniu 26 marca 1995 r.(14)]”.

III. Stan faktyczny oraz pytania prejudycjalne

35.      Po zatrzymaniu przez policję we Frankfurcie nad Menem (Niemcy) Aziz Hasan złożył w dniu 29 października 2014 r. wniosek o udzielenie azylu w Niemczech. Po wyszukiwaniu w systemie Eurodac okazał się, że złożył on już wniosek o udzielenie azylu we Włoszech w dniu 4 września 2014 r.

36.      W związku z tym władze niemieckie w dniu 11 listopada 2014 r. zwróciły się do włoskich organów o wtórne przejęcie A. Hasana na podstawie przepisów rozporządzenia Dublin III. Władze włoskie nie udzieliły jednak odpowiedzi na ten wniosek o wtórne przejęcie.

37.      Decyzją z dnia 30 stycznia 2015 r. władze niemieckie odrzuciły wniosek skarżącego o udzielenie azylu jako niedopuszczalny ze względu na odpowiedzialność Włoch w zakresie rozpatrzenia wniosku i zarządziły deportację A. Hasana do tego państwa członkowskiego.

38.      Aziz Hasan zaskarżył powyższą decyzję do Verwaltungsgericht Trier (sądu administracyjnego w Trewirze, Niemcy), wnosząc równocześnie o zawieszenie wykonania decyzji. W dniu 12 marca 2015 r. sąd odrzucił wniosek o zawieszenie wykonania decyzji, a w dniu 30 czerwca 2015 r. oddalił samą skargę.

39.      W dniu 3 sierpnia 2015 r. władze niemieckie deportowały A. Hasana do Włoch, jednak już w sierpniu 2015 r. zainteresowany w nielegalny sposób powrócił do Niemiec.

40.      Aziz Hasan wniósł apelację od wyroku Verwaltungsgericht Trier (sądu administracyjnego w Trewirze) do Oberverwaltungsgericht Rheinland-Pfalz (wyższego sądu administracyjnego Nadrenii-Palatynatu, Niemcy), który ją uwzględnił w dniu 3 listopada 2015 r., uznając, w szczególności, że przekazanie A. Hasana do Włoch miało miejsce po upływie sześciomiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 29 ust. 1 rozporządzenia Dublin III, oraz że w związku z tym Niemcy stały się państwem odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu złożonego przez zainteresowanego.

41.      Republika Federalna Niemiec wniosła rewizję od tej decyzji do sądu odsyłającego. Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) stoi na stanowisku, że analiza przeprowadzona przez sąd apelacyjny jest błędna w tym zakresie, że właściwe obliczenie terminu z art. 29 ust. 1 rozporządzenia Dublin III prowadziłoby do wniosku, że przekazanie A. Hasana do Włoch miało miejsce z zachowaniem tego terminu.

42.      Niemniej jednak, zdaniem sądu odsyłającego, pierwotna odpowiedzialność Włoch za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu złożonego przez A. Hasana nie może być ustalona w sposób definitywny, ponieważ nie można wykluczyć, że odpowiedzialność ta musi zostać odrzucona na podstawie art. 3 ust. 2 tego rozporządzenia z uwagi na ewentualne nieprawidłowości systemowe w postępowaniu o udzielenie azylu oraz warunki przyjęcia wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej.

43.      W tej sytuacji Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) stawia sobie pytanie o to, czy na skutek nielegalnego powrotu A. Hasana na terytorium Republiki Federalnej Niemiec odpowiedzialność za rozpatrzenie jego wniosku mogła zostać przeniesiona na Niemcy już w chwili wydania orzeczenia przez sąd apelacyjny. Sąd odsyłający ma ponadto wątpliwość, czy postępowanie w sprawie wtórnego przejęcia mogło być jeszcze prowadzone w tej dacie.

44.      Celem orzeczenia w powyższych kwestiach sąd odsyłający stawia sobie pytanie o skutki pierwszego przekazania A. Hasana, datę, względem której należy dokonać oceny okoliczności istotnych dla rozpoznania wniesionego przez niego środka zaskarżenia, oraz możliwości ponownego przekazania zainteresowanego do Włoch.

45.      W tych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      W przypadku gdy obywatel państwa trzeciego po złożeniu drugiego wniosku o udzielenie azylu w innym państwie członkowskim (w niniejszym wypadku w Niemczech) na podstawie odrzucenia przez sąd jego wniosku o zawieszenie decyzji o przekazaniu zgodnie z rozporządzeniem Dublin III został przekazany do pierwotnie odpowiedzialnego za pierwszy wniosek o udzielenie azylu państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku do Włoch) i następnie od razu nielegalnie powrócił do drugiego państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku do Niemiec):

a)      czy zgodnie z zasadami rozporządzenia Dublin III dla sądowej kontroli decyzji o przekazaniu decydujące są okoliczności faktyczne w chwili dokonania przekazania, ponieważ z chwilą dokonanego terminowo przekazania ostatecznie ustalona jest odpowiedzialność i w związku z tym nie należy już stosować określających odpowiedzialność przepisów rozporządzenia Dublin III w toku dalszego rozwoju sprawy, czy też następująca w późniejszym okresie zmiana okoliczności zasadniczo istotnych dla kwestii odpowiedzialności – takich np. jak upływ terminów wtórnego przejęcia lub (ponownego) przekazania – powinna być uwzględniana?

b)      czy po zakończeniu ustalania odpowiedzialności decyzją o przekazaniu możliwe są kolejne przekazania do państwa pierwotnie właściwego i czy to państwo członkowskie jest dalej zobowiązane do przejęcia obywatela państwa trzeciego?

2)      Jeśli w wyniku przekazania odpowiedzialność nie jest ostatecznie ustalona: którą z następujących regulacji prawnych należy zastosować w takim przypadku do osoby podlegającej zakresowi stosowania art. 18 ust. 1 lit. b), c) lub d) rozporządzenia Dublin III w związku z toczącym się jeszcze postępowaniem odwoławczym w sprawie wykonanej już decyzji o przekazaniu:

a)      art. 23 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii), z konsekwencją, że w przypadku niezłożonego terminowo kolejnego wniosku o wtórne przejęcie może nastąpić przeniesienie odpowiedzialności stosownie do art. 23 ust. 2 i 3, lub

b)      art. 24 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii), lub

c)      żadne z uregulowań wymienionych w pkt a) i b)?

3)      W przypadku gdy wobec takiej osoby nie jest możliwe zastosowanie ani art. 23, ani art. 24 rozporządzenia Dublin III [pytanie 2 lit. c)]: czy na podstawie zaskarżonej decyzji o przekazaniu do czasu zakończenia toczącego się w stosunku do niej postępowania odwoławczego możliwe są dalsze przekazania do pierwotnie odpowiedzialnego państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku do Włoch) i czy to państwo członkowskie jest zobowiązane do przejęcia tego obywatela państwa trzeciego, niezależnie od dalszych wniosków o wtórne przejęcie, złożonych bez uwzględnienia terminów przewidzianych w art. 23 ust. 3 i art. 24 ust. 2 rozporządzenia Dublin III i niezależnie od terminów do przekazania przewidzianych w art. 29 ust. 1 i 2 rozporządzenia Dublin III?

4)      W przypadku gdyby wobec takiej osoby należało zastosować (w drodze analogii) art. 23 rozporządzenia Dublin III [pytanie 2 lit. a)]: czy ponowny wniosek o wtórne przejęcie związany jest z nowym terminem stosownie do art. 23 ust. 2 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii)? Jeżeli tak, to czy bieg tego nowego terminu rozpoczyna się w momencie uzyskania przez właściwe organy wiedzy o ponownym wjeździe, czy też o rozpoczęciu biegu terminu decyduje inne zdarzenie?

5)      W przypadku gdyby wobec takiej osoby należało zastosować (w drodze analogii) art. 24 rozporządzenia Dublin III [pytanie 2 lit. b)]:

a)      Czy w przypadku ponownego wniosku o wtórne przejęcie obowiązuje nowy termin, przewidziany w art. 24 ust. 2 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii)? Jeżeli tak, to czy bieg tego nowego terminu rozpoczyna się w momencie uzyskania przez właściwe organy wiedzy o ponownym wjeździe, czy też o rozpoczęciu biegu terminu decyduje inne zdarzenie?

b)      Jeżeli inne państwo członkowskie (w niniejszym wypadku Niemcy) nie dochowa terminu, wynikającego z art. 24 ust. 2 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii): czy złożenie nowego wniosku o udzielenie azylu zgodnie z art. 24 ust. 3 rozporządzenia Dublin III uzasadnia bezpośrednio odpowiedzialność tego innego państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku Niemiec), czy też może ono, mimo nowego wniosku o udzielenie azylu, bez konieczności dochowania terminu wnioskować ponownie do pierwotnie odpowiedzialnego państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku Włoch) o wtórne przejęcie lub przekazać cudzoziemca temu państwu członkowskiemu bez wniosku o wtórne przejęcie?

c)      Jeżeli inne państwo członkowskie (w niniejszym wypadku Niemcy) nie dochowa terminu wynikającego z art. 24 ust. 2 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii): czy okoliczność, że postępowanie w sprawie wniosku o udzielenie azylu złożonego w tym innym państwie członkowskim przed przekazaniem (w niniejszym wypadku w Niemczech) jest w toku, ma być traktowana na równi ze złożeniem nowego wniosku o udzielenie azylu stosownie do art. 24 ust. 3 rozporządzenia Dublin III?

d)      Jeżeli inne państwo członkowskie (w niniejszym wypadku Niemcy) nie dochowa terminu, wynikającego z art. 24 ust. 2 rozporządzenia Dublin III (w drodze analogii), a cudzoziemiec ani nie złoży nowego wniosku o udzielenie azylu, ani okoliczność, że postępowanie w sprawie wniosku o udzielenie azylu złożonego w innym państwie członkowskim przed przekazaniem (w niniejszym wypadku w Niemczech) jest w toku, nie może być traktowana na równi ze złożeniem nowego wniosku o udzielenie azylu stosownie do art. 24 ust. 3 rozporządzenia Dublin III: czy inne państwo członkowskie (w niniejszym wypadku Niemcy) może bez konieczności dochowania terminu wnioskować ponownie do pierwotnie odpowiedzialnego państwa członkowskiego (w niniejszym wypadku Włoch) o wtórne przejęcie lub przekazać cudzoziemca temu państwu członkowskiemu bez wniosku o wtórne przejęcie?”.

IV.    Analiza

46.      Poprzez ściśle związany szereg pięciu pytań, zawierających liczne pytania podrzędne, sąd odsyłający zwraca się do Trybunału zasadniczo o wyjaśnienie trzech różnych zagadnień, przyjmując w tym zakresie różne hipotezy.

47.      Pytania te dotyczą, po pierwsze, definitywnego charakteru ustalenia państwa odpowiedzialnego na mocy decyzji o przekazaniu, po drugie, zakresu kontroli sądowej sprawowanej nad decyzją o przekazaniu, oraz wreszcie – zasad, procedur i terminów znajdujących zastosowanie odnośnie do wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej, który został deportowany, lecz jednak nielegalnie powrócił na terytorium państwa członkowskiego pierwotnie wnioskującego, w którym toczy się postępowanie w przedmiocie pierwotnej decyzji o przekazaniu(15).

48.      W związku z powyższym celem udzielenia sądowi odsyłającemu pełniejszej odpowiedzi na pytania powstałe w postępowaniu głównym i przedstawione w bardzo szczegółowy sposób w postanowieniu odsyłającym należy je pogrupować, wypowiadając się wyłącznie w zakresie tych trzech głównych zagadnień, co pozwoli sądowi odsyłającemu na rozwiązanie wszystkich kwestii powstałych w postępowaniu głównym.

A.      W przedmiocie ostatecznego charakteru ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego

49.      Sąd odsyłający zwraca się zasadniczo do Trybunału o zajęcie stanowiska w kwestii ostatecznego charakteru ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu(16) w związku z decyzją o przekazaniu.

50.      Rzeczpospolita Polska w swoich pisemnych uwagach, opierając się w szczególności na zasadzie lojalnej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi, konieczności szybkiego rozpoznawania wniosków o udzielnie ochrony międzynarodowej oraz istnieniu obiektywnych kryteriów dla ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, stoi na stanowisku, że decyzja o przekazaniu pozwala ustalić, w sposób definitywny, państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpoznanie wniosku o udzielenie azylu, do którego wnioskodawca powinien zostać przekazany w celu rozpatrzenia jego wniosku o udzielnie ochrony międzynarodowej. Nie podzielam tej interpretacji.

51.      Pozostałe uwagi, przedłożone Trybunałowi przez Republikę Federalną Niemiec, Konfederację Szwajcarską oraz Komisję Europejską, są natomiast zgodne co do tego, że decyzja o przekazaniu nie pozwala na ustalenie w sposób definitywny państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu. Interpretacja ta jest mi bliższa, a liczne elementy doktryny i orzecznictwa ją potwierdzają.

52.      Po pierwsze, art. 27 ust. 1 rozporządzenia Dublin III stanowi, że wnioskujący o udzielnie ochrony międzynarodowej ma prawo wniesienia do sądu skutecznego środka zaskarżenia względem wydanej w stosunku do niego decyzji o przekazaniu. Ta zdolność zaskarżenia decyzji o przekazaniu musi być możliwa do zrealizowania w rozsądnym terminie i może opierać się o zarzuty kwestionujące ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

53.      W tym względzie należy zauważyć, że przekazanie i ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego stanowią dwie strony tego samego medalu(17). Przekazanie może nastąpić tylko wówczas, gdy ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego skutkowało wyznaczeniem innego państwa członkowskiego niż państwo odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku, na którego terytorium znajduje się wnioskodawca(18).

54.      Z orzecznictwa Trybunału wynika, że zarzuty dopuszczalne w ramach zaskarżenia decyzji o przekazaniu mogą polegać na podważeniu zastosowania obiektywnych kryteriów, o których mowa w rozdziale III rozporządzenia Dublin III, pozwalających na ustalenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za wniosek o udzielenie azylu(19).

55.      Okoliczność, że decyzja o przekazaniu mogłaby być podważona na drodze sądowej, a w szczególności w oparciu o zarzut niewłaściwego ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu, zakłada, na zasadzie odwrotności, że ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego może być uważane ze definitywne jedynie wówczas, gdy decyzja o przekazaniu nie może już być kwestionowana, co zresztą nie ma miejsca w niniejszej sprawie, ponieważ skarga na decyzję o przekazaniu A. Hasana jest w dalszym ciągu rozpoznawana przed sądem odsyłającym.

56.      Ponadto art. 29 ust. 2 rozporządzenia Dublin III zakłada, że w przypadku gdy nie dokonano przekazania w terminie sześciomiesięcznym, odpowiedzialne państwo członkowskie zostaje zwolnione z obowiązku przejęcia lub wtórnego przejęcia zainteresowanej osoby, a odpowiedzialność zostaje przeniesiona na wnioskujące państwo członkowskie. Decyzja o przekazaniu może zatem również zostać zakwestionowana na skutek bezczynności władz krajowych, która skutkowała będzie zaniechaniem ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, gdyż przepis ten stanowi, że odpowiedzialność zostaje przeniesiona na niepodejmujące działania państwo członkowskie.

57.      Ustęp 3 powyższego przepisu stanowi, podobnie, że decyzja ustalająca odpowiedzialne państwo członkowskie może stać się bezprzedmiotowa. W przypadku gdy osoba przekazana została wskutek błędu lub decyzja o przekazaniu została uchylona w następstwie odwołania lub ponownego rozpoznania po przeprowadzeniu przekazania, państwo członkowskie, które przeprowadziło przekazanie, szybko przyjmuje osobę zainteresowaną z powrotem i jest zobowiązane do rozpoznania jej wniosku o udzielenie ochrony.

58.      Ponadto art. 19 tego rozporządzenia przewiduje wygaśnięcie odpowiedzialności państwa członkowskiego z różnych powodów, takich jak wydanie dokumentu pobytu, opuszczenie (dobrowolne lub na skutek decyzji o wydaleniu) przez osobę zaineresowaną terytorium państwa członkowskiego lub wreszcie wycofanie wniosku o udzielenie azylu przez osobę zainteresowaną.

59.      Powyższe przepisy oraz orzecznictwo pozwalają na wykluczenie tezy, że ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego może nastąpić w sposób definitywny w decyzji o przekazaniu, niezależnie od tego, czy została ona wykonana, czy nie, podczas gdy może być ona w różny sposób podważona, na drodze sądowej, na skutek upływu czasu czy braku dokonania przez władze rzeczywistego przekazania zainteresowanego. Podważenie decyzji o przekazaniu będzie miało bezwzględnie wpływ na ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

60.      Ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego nie może być zatem traktowane jako określone definitywnie w decyzji o przekazaniu, tym bardziej gdy, jak w niniejszej sprawie, decyzja ta została zaskarżona, a rozstrzygnięcie jeszcze nie zapadło.

61.      Wreszcie ponieważ, jak zaproponuję to w dalszej kolejności, okoliczności następujące po wydaniu decyzji o przekazaniu powinny być brane pod uwagę przy kontroli legalności tej decyzji, jeżeli odnoszą się do pierwotnej odpowiedzialności, na której opiera się ta decyzja, ustalenie odpowiedzialnego państwa członkowskiego nie może mieć ostatecznego charakteru w momencie przekazania.

62.      W świetle powyższych rozważań proponuję, by Trybunał udzielił na zadane mu pytanie odpowiedzi, że decyzja o przekazaniu osoby ubiegającej się o azyl nie przyznaje definitywnego charakteru ustaleniu państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu.

B.      W przedmiocie zakresu kontroli sądowej

63.      W tym miejscu należy wypowiedzieć się w przedmiocie zakresu kontroli sądowej dokonywanej przez sądy krajowe nad decyzjami o przekazaniu. Dokładnie rzecz biorąc, sąd odsyłający zasadniczo zwraca się do Trybunału o sprecyzowanie, czy kontrola sądowa wykonywana nad decyzjami o przekazaniu powinna opierać się na stanie faktycznym istniejącym w momencie przekazania, czy uwzględniać późniejsze zmiany okoliczności ogólnie istotnych dla ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, jak na przykład upływ terminu do wtórnego przyjęcia lub ponownego przekazania.

64.      Jak wskazałem w propozycji odpowiedzi na pierwsze pytanie, decyzję o przekazaniu traktować należy jako drugi etap procedury ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego. Decyzja ta podejmowana jest z uwzględnieniem ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, dokonanego w oparciu o obiektywne kryteria wymienione w rozdziale III rozporządzenia Dublin III, a obydwie te decyzje, które nie mogą być traktowane w sposób niezależny, mogą być podważane z różnych przyczyn i w drodze różnych środków.

65.      Tytułem wstępu przypomnieć należy, że decyzje o ustaleniu odpowiedzialnego państwa członkowskiego, a zatem i o przekazaniu mogą naruszać interesy wnioskujących o udzielnie ochrony międzynarodowej(20), co wymaga przyznania im rzeczywistych gwarancji sądowych w stosunku do tych decyzji.

66.      Aby odpowiedzieć na pytanie postawione przez sąd odsyłający, należy odnieść się do motywu 19 rozporządzenia Dublin III, jak również do jego art. 27, celem stwierdzenia, że wnioskujący o udzielenie azylu byliby bezwzględnie pozbawieni rzeczywistego prawa do środka odwoławczego, gdyby okoliczności następujące po przekazaniu nie miały podlegać kontroli sądowej dokonywanej w odniesieniu do zgodności z prawem decyzji o przekazaniu, w szczególności w sytuacji, jak w okolicznościach w postępowaniu głównym, gdy przekazanie nastąpiło, jednak decyzja o przekazaniu jest w dalszym ciągu przedmiotem sporu, podczas gdy osoba zainteresowana powróciła na terytorium państwa członkowskiego, które ją deportowało.

67.      Z motywu 19 tego rozporządzenia wynika, że w celu zapewnienia skutecznej ochrony praw zainteresowanych osób należy określić gwarancje prawne oraz prawo do skutecznego środka zaskarżenia w odniesieniu do decyzji dotyczących przekazania do odpowiedzialnego państwa członkowskiego, zgodnie z – w szczególności – art. 47 karty. Zgodnie z powyższym motywem rozporządzenia taki skuteczny środek zaskarżenia powinien obejmować zbadanie zarówno stosowania rozporządzenia Dublin III, jak i sytuacji prawnej oraz faktycznej w państwie członkowskim, do którego wnioskodawca jest przekazywany. Wprawdzie rozporządzenie to nie uściśla zakresu ustanowionego w nim prawa, jednak może on zostać wywnioskowany w drodze wykładni celowościowej tych przepisów. Ponadto ten sam rodzaj rozumowania powinien móc zostać zastosowany w stosunku do upływu terminu na wtórne przyjęcie lub ponowne przekazanie.

68.      O ile art. 7 tego rozporządzenia stanowi, że ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, na podstawie obiektywnych kryteriów określonych w rozdziale III, dokonuje się na podstawie stanu istniejącego w chwili, w której wnioskodawca po raz pierwszy złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, o tyle pragmatycznie przepis ten nie może wyłączyć dokonania oceny sytuacji zainteresowanego po złożeniu tego wniosku dla celów przyznania prawa do ochrony międzynarodowej i jej udzielenia, aby dokonać oceny zgodności z prawem decyzji o przekazaniu. To właśnie sytuacja, w której znajdował się obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec przed wjazdem na terytorium Unii, jest decydująca dla przyznania mu ochrony, o którą się ubiega. Jednak w przypadku dokonania oceny państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony, a zatem za przekazanie, sprawa wygląda inaczej.

69.      Ocena zgodności z prawem decyzji o przekazaniu stanowi bowiem czynność inną niż udzielenie ochrony międzynarodowej. Pierwsza z powyższych wymaga, by wzięte zostały pod uwagę okoliczności następujące po złożeniu pierwotnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz okoliczności faktycznych występujących po wjeździe zainteresowanego na terytorium, celem zagwarantowania mu skutecznej ochrony sądowej.

70.      W tym względzie z motywu 21 oraz art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia Dublin III wynika, że warunki przyjęcia osób ubiegających się o azyl w wezwanym państwie członkowskim powinny być brane pod uwagę przy ocenie konieczności przekazania oraz w pewnych przypadkach mogą wyłączać odpowiedzialność państwa członkowskiego za rozpatrzenie wniosku oraz za przekazanie w przypadku nieprawidłowości systemowych w postępowaniu o udzielenie azylu oraz warunków przyjęcia wnioskodawców. Okoliczności te powinny być bezwzględnie podlegać ocenie w sposób pragmatyczny i na dzień orzekania o środku odwołania od decyzji o przekazaniu.

71.      Ocena taka nie może być dokonana w momencie złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, ale musi uwzględniać zmianę okoliczności faktycznych w odpowiedzialnym państwie członkowskim oraz państwie, do którego przewidywane jest przekazanie. Ponadto gdy, jak w niniejszej sprawie, przekazanie zostało już dokonane, okoliczności faktyczne w odpowiedzialnym państwie członkowskim nie mogą być wyłączone spod kontroli sądowej dokonywanej nad zgodnością z prawem tej decyzji. Takie samo podejście powinno być stosowane w stosunku do wszystkich zmian, jakie mogą zajść pomiędzy złożeniem wniosku a dniem orzekania w sprawie środka zaskarżenia od decyzji o przekazaniu, jak w szczególności wygaśnięcie terminu na wtórne przyjęcie lub ponowne przekazanie.

72.      W tym względzie Trybunał orzekł już zresztą, że rozporządzenie Dublin III ma na celu między innymi, jak to wynika z motywu 9, wprowadzenie potrzebnych udoskonaleń w oparciu o zdobyte doświadczenia, by zwiększyć nie tylko skuteczność systemu dublińskiego, lecz również skuteczność ochrony udzielanej wnioskodawcom, która jest zapewniana w szczególności poprzez ochronę sądową, z której wnioskodawcy ci korzystają(21).

73.      W tym względzie orzeczono również, że aby upewnić się, czy decyzja w sprawie przekazania do innego państwa została wydana w następstwie właściwego zastosowania kryteriów ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego przewidzianych w rozporządzeniu Dublin III, sąd rozpatrujący skargę na decyzję w sprawie przekazania powinien móc zbadać w najszerszym możliwym zakresie twierdzenia osoby ubiegającej się o azyl(22). Zdaniem Trybunału z art. 22 rozporządzenia Dublin III wynika, że odpowiedź na tego rodzaju wniosek powinna opierać się na badaniu dowodów oraz poszlak umożliwiających zastosowanie kryteriów ustanowionych w rozdziale III tego rozporządzenia(23). Trybunał orzekł również, że prawodawca Unii w ramach rozporządzenia Dublin III nie ograniczył się do ustanawiania reguł organizacyjnych regulujących wyłącznie stosunki pomiędzy państwami członkowskimi celem ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego, lecz zdecydował o włączeniu do tego postępowania osób ubiegających się o azyl poprzez zobowiązanie państw członkowskich do poinformowania ich o kryteriach odpowiedzialności i do umożliwienia im przedstawienia informacji pozwalających na prawidłowe zastosowanie tych kryteriów, a także poprzez zapewnienie im prawa do skutecznego środka zaskarżenia względem ewentualnej decyzji o przekazaniu wydanej w toku tego postępowania(24).

74.      Prawo to zostałoby naruszone, gdyby kontrola sądowa miała dotyczyć wyłącznie sytuacji faktycznej istniejącej w chwili wykonania decyzji o przekazaniu i nie obejmowała zmian następujących po dniu wydania tej decyzji. Zarzuty podnoszone w ramach zaskarżenia decyzji o przekazaniu nie mogą ograniczać się wyłącznie do istniejących w chwili wydania decyzji. Późniejsze okoliczności muszą uzupełniać kontrolę sądową wykonywaną nad decyzją o przekazaniu i jej konsekwencjami. W tym zakresie okoliczności takie jak na przykład warunki przyjęcia wnioskujących o azyl w wezwanym państwie członkowskim lub upływ terminu na terminu na wtórne przyjęcie lub ponowne przekazanie powinny być brane pod uwagę przy ocenie zgodności z prawem decyzji o przekazaniu, tym bardziej że warunki te mogą znacznie różnić się w zależności od państwa członkowskiego i w zależności od aktualnej presji migracyjnej w dniu, w którym sąd orzeka.

75.      Ponadto motyw 25 dyrektywy 2013/32 stanowi, że w celu prawidłowego ustalenia, czy wnioskodawcy mają prawo do dodatkowej ochrony, każdy wnioskodawca powinien „mieć skuteczny dostęp do procedur, możliwość współpracy i właściwego komunikowania się z właściwymi organami w celu przedstawienia istotnych okoliczności faktycznych swojej sprawy oraz wystarczające gwarancje proceduralne w celu prowadzenia swojej sprawy na wszystkich etapach procedury”(25). O ile, jak wyżej wskazano, przyznanie ochrony międzynarodowej jest czynnością odrębną od ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, a zatem od wydania decyzji o przekazaniu, pojęcie to in fine obejmuje nieodzownie etap następujący po przekazaniu, ponieważ dyrektywa ta określa kryteria przyznania żądanej ochrony międzynarodowej – który będzie podlegał ocenie w jednym tylko państwie członkowskim Unii, co wynika z rozporządzenia Dublin III, w zależności od konieczności i możliwości przekazania.

76.      Ponadto mimo że w art. 46 ust. 1 omawianej dyrektywy nie ma mowy o decyzjach o przekazaniu, to jego ust. 3 zawiera wskazówkę co do zakresu kontroli sądowej nad decyzjami dotyczącymi wnioskujących o udzielnie ochrony międzynarodowej. Przepis ten stanowi, że kontrola sądowa powinna obejmować pełne rozpatrzenie ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych, co najmniej w postępowaniach odwoławczych przed sądem pierwszej instancji. To samo rozumowanie należałoby tym bardziej zastosować do decyzji o przekazaniu, wziąwszy pod uwagę ich wpływ na sytuację osób zainteresowanych.

77.      Również art. 40 ust. 1 dyrektywy 2013/32 potwierdza powyższą interpretację, stanowiąc, że w przypadku gdy zainteresowana osoba przedstawi dalsze informacje lub złoży kolejny wniosek w tym samym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może zbadać te dalsze informacje lub elementy kolejnego wniosku w ramach rozpatrywania uprzedniego wniosku lub w ramach badania decyzji będącej przedmiotem postępowania sądowego lub administracyjnego, o ile właściwe organy mogą w tym kontekście uwzględnić i rozważyć wszystkie elementy zawarte w dalszych informacjach lub kolejnym wniosku.

78.      Wreszcie trzeba jeszcze zaznaczyć, że art. 77 ustawy o prawie azylu, mającej zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi, że sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili ostatniej rozprawy lub w chwili wydania decyzji. W związku z powyższym, na mocy prawa niemieckiego, okoliczności występujące po wydaniu zaskarżonej decyzji przedstawione przez ubiegającego się o udzielenie ochrony międzynarodowej nie mogą zostać wyłączone spod kontroli sądowej decyzji o przekazaniu, nawet jeżeli Trybunał miałby orzec, że kwestia ta należy do sfery autonomii proceduralnej państw członkowskich – choć nie podzielam w żadnej mierze takiej interpretacji z uwagi nawiążący charakter przepisu art. 27 rozporządzenia Dublin III.

79.      W świetle ogółu powyższych rozważań uważam, że kontrola sądowa sprawowana nad decyzją o przekazaniu powinna dotyczyć w szczególności stanu faktycznego i prawnego istniejącego po wydaniu decyzji o przekazaniu oraz obejmować ewentualne zmiany okoliczności istotnych dla ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielnie ochrony międzynarodowej.

C.      W przedmiocie znajdujących zastosowanie zasad, procedur i terminów

80.      Wreszcie należy odpowiedzieć na pytania dotyczące zasad, procedur i terminów znajdujących zastosowanie w sytuacji takiej jak w postępowaniu głównym, w której wnioskujący o udzielenie ochrony międzynarodowej złożył pierwszy wniosek o udzielenie azylu w państwie członkowskim (w tym przypadku Włochy), następnie opuścił terytorium tego państwa członkowskiego i złożył nowy wniosek w innym państwie członkowskim (w tym przypadku w Niemczech), następnie został przekazany przez drugie państwo członkowskie (Niemcy) do pierwszego państwa członkowskiego (Włochy) w drodze decyzji o przekazaniu na podstawie rozporządzenia Dublin III oraz powrócił nielegalnie na terytorium drugiego państwa członkowskiego (Niemcy), nie składając kolejnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, podczas gdy postępowanie odwoławcze od decyzji o jego przekazaniu jest w dalszym ciągu w toku przed sądami tego państwa członkowskiego.

81.      Przedstawię tutaj powody, dla których zaproponuję Trybunałowi, aby na pytania dotyczące zasad, procedur i terminów odpowiedział, że państwa członkowskie powinny stosować przepisy rozporządzenia Dublin III w ten sposób, aby pierwsze postępowanie w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu nie mogło skutkować wielokrotnym przekazywaniem, co mogłoby zagrozić stosowaniu ustanowionych w tym rozporządzeniu bezwzględnie obowiązujących norm.

82.      Nie można bowiem przyjąć, by państwa członkowskie mogły w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu przed sądem krajowym uwolnić się od stosowania norm obowiązujących względem wnioskujących o udzielnie ochrony międzynarodowej lub odstąpić od norm proceduralnych oraz obliczania terminów ustalonych w tym rozporządzeniu.

83.      W tym zakresie do Trybunału należało będzie określenie momentu, od którego rozpoczynają bieg terminy określone w tych przepisach. Należy zaproponować ustalenie początku biegu terminu w momencie, gdy pierwotnie wnioskujące państwo członkowskie poweźmie wiedzę o obecności na jego terytorium osoby, której wniosek o udzielenie azylu jest rozpoznawany w innym państwie członkowskim, które wyraziło zgodę na wtórne przejęcie tej osoby.

84.      Celem udzielenia sądowi krajowemu jak najpełniejszej odpowiedzi należy w pierwszej kolejności omówić obowiązujące w tym zakresie zasady i procedury oraz w dalszej kolejności zasady obliczania terminów.

1.      Zasady i procedury

85.      Kwestię obowiązujących tu zasad i procedur należy odróżnić od dwóch poprzednich pytań, dotyczących pierwotnego ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego oraz pierwotnego przekazania(26). Teraz pytanie dotyczy sytuacji zainteresowanego, który powrócił na terytorium pierwotnie wnioskującego państwa członkowskiego, po tym jak został deportowany na mocy pierwszej decyzji o przekazaniu, której zgodność z prawem jest wciąż podważana, i niezależnie od tej okoliczności, jak to wskazała Komisja w swoich uwagach. Powyższy podział na dwa odrębne etapy(27) pozwoli lepiej określić wymagające wyjaśnienia wątpliwości.

86.      Bez trudu należy przyjąć, że podczas pierwszego etapu, który charakteryzuje sytuację w postępowaniu głównym, słusznie zastosowano przepisy rozporządzenia Dublin III celem wydania pierwszej decyzji o przekazaniu, która jest aktualnie przedmiotem zaskarżenia. Trybunał musi uściślić jedynie zasady postępowania po nielegalnym powrocie zainteresowanego na terytorium państwa członkowskiego w następstwie skutecznego przekazania(28) na terytorium państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie jego wniosku.

87.      Powyższe odpowiada temu, co uznaje się za „wtórne przemieszczanie się” wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej. Przemieszczanie to jest dość powszechne i powinno być zwalczane(29). Tymczasem sytuacja taka, dosyć częsta, nie została wprost przewidziana w przepisach regulujących WESA. Zasadniczo osoba zainteresowana w postępowaniu głównym nie znajduje się na etapie, na którym sąd krajowy powinien orzekać w sytuacji normalnego stosowania przepisów rozporządzenia Dublin III, z uwagi na swój powrót na terytorium pierwotnie wnioskującego państwa członkowskiego(30).

88.      Niemniej jednak z przepisów powyższego rozporządzenia wynika, że znajduje ono zastosowanie do okoliczności w postępowaniu głównym, co wyłącza stosowanie innych aktów prawnych regulujących WESA(31). W tym względzie okoliczność, że A. Hasan nielegalnie powrócił na terytorium Niemiec, pierwotnie wnioskującego państwa członkowskiego, pozostaje bez wpływu na znajdujące w stosunku do niego zastosowanie przepisy jako wnioskującego o udzielnie ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim Unii(32) nielegalnie przebywającego w innym państwie członkowskim. Gdyby zainteresowany nielegalnie przekroczył granice innego państwa członkowskiego, pojawiałyby się identyczne wątpliwości, a zastosowanie znalazłyby te same przepisy.

89.      W tych okolicznościach zaznaczyć należy, że art. 23 i 24 rozporządzenia Dublin III, mające zastosowanie w postępowaniu głównym, dotyczą sytuacji, które należy rozróżnić. O ile przepis art. 23 dotyczy osób, które złożyły kolejny wniosek w państwie członkowskim, do którego się udały, o tyle art. 24 powinien być stosowany w stosunku do osób, które nie złożyły nowego wniosku w państwie członkowskim, w którym przebywają nielegalnie(33).

90.      Tymczasem w niniejszym wypadku bezsporne jest, że A. Hasan nie złożył nowego wniosku o azyl podczas swojego nielegalnego pobytu w Niemczech. W związku z tym, inaczej niż zakłada sąd odsyłający, jedynie postanowienia art. 24 tego rozporządzenia będą miały zastosowanie dla określenia skutków obecności A. Hasana na terytorium Republiki Federalnej Niemiec, co wyłącza stosowanie art. 23 tego rozporządzenia, podobnie jak wszelkich innych aktów prawnych(34).

91.      Ostatecznym celem postanowień art. 24 rozporządzenia Dublin III jest bowiem pozwolenie wnioskującym o udzielenie azylu na zwrócenie się o przeanalizowanie przez jedno tylko państwo członkowskie złożonego przez nich wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej(35), nawet jeżeli wnioskujący przebywa na terytorium państwa członkowskiego nielegalnie.

92.      W tym względzie proponuję Trybunałowi, aby przyjął, że nowa procedura przekazania, o której mowa w art. 24 ust 2 akapit ostatni tego rozporządzenia, powinna zostać przeprowadzona przez państwo członkowskie, na którego terytorium przebywa nielegalnie wnioskodawca. Zgodnie z tym przepisem to państwo członkowskie powinno przedstawić w terminie trzech miesięcy wniosek o wtórne przejęcie do państwa członkowskiego, które uważa za odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku. Ustęp 3 tego przepisu stanowi, że jeżeli wniosek o wtórne przejęcie nie został złożony w terminie, państwo członkowskie, na którego terytorium zainteresowana osoba przebywa bez dokumentu pobytu, daje tej osobie możliwość złożenia nowego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Powyższe nie pozwala na wykonanie wtórnego przekazania w oparciu o wcześniejszą decyzję w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego, jak słusznie podnosi Komisja w swoich uwagach.

93.      W związku z powyższym proponuję Trybunałowi, aby wskazał, że przepisy art. 24 powyższego rozporządzenia powinny zostać zastosowane ponownie do stanu faktycznego w sprawie w postępowaniu głównym w sposób wyłączny, co oznaczało będzie konieczność wystosowania przez Niemcy do władz włoskich wniosku o wtórne przejęcie i zastosowanie się do procedury i terminów przewidzianych w tym przepisie.

2.      Obliczanie terminów

94.      Jeżeli chodzi o kwestię obliczania terminów, na wstępie należy wyjaśnić podstawową rzecz. Nie ma możliwości, aby przypatrywać się tu charakterowi zawieszającemu odwołaniu od pierwszej decyzji o przekazaniu, wziąwszy pod uwagę rozpatrywanie tego pytania ma miejsce na etapie późniejszym niż postępowanie wszczęte przez A. Hasana przeciwko pierwszej decyzji o przekazaniu, która jest ciągle w toku. Natomiast w razie zaskarżenia przyszłej decyzji o przekazaniu zastosowanie znajdą postanowienia dotyczące skutku zawieszającego tej skargi, przedłużając termin do wykonania decyzji o przekazaniu.

95.      Podnieść również należy tytułem wstępu, że poprzez przepisy dotyczące przekazania wnioskujących o udzielenie ochrony międzynarodowej prawodawca Unii zamierzał, aby ograniczenia dotyczące praw ubiegających się o azyl były stosowane w granicach tego, co absolutnie konieczne, przy jednoczesnym zagwarantowaniu tego, by władze zainteresowanych państw członkowskich miały zapewnione rzeczywiste warunki pozwalające na prawidłowe przeprowadzenie procedury przekazania(36). Państwa członkowskie powinny dysponować poprzez zasady obliczania terminów środkami niezbędnymi dla praktycznej organizacji przekazania wnioskujących o udzielenie ochrony międzynarodowej do odpowiedzialnego państwa członkowskiego(37). W tym celu prawodawca określa zatem początek biegu terminu od momentu, w którym uzgodniono i zapewniono przyszłą realizację przekazania i kiedy pozostało tylko określić warunki przeprowadzenia przekazania w praktyce.

96.      W tym względzie prawodawca Unii uznał, że sześciotygodniowy okres był rozsądnie konieczny do praktycznej organizacji przekazania. Obliczenie terminu powinno pozwalać na to, aby państwa członkowskie rzeczywiście miały sześć tygodni na uregulowanie praktycznych aspektów tego przekazania, od momentu, w którym przekazanie takie jest możliwe(38).

97.      Zgodnie z art. 24 ust. 2 akapit ostatni rozporządzenia Dublin III termin na przeprowadzenie przekazania, jeżeli osoba zaineresowana nie przedstawiła nowego wniosku, wynosi trzy miesiące od dnia, w którym wnioskujące państwo członkowskie uzyskało wiedzę, że inne państwo członkowskie może być odpowiedzialne za tę osobę. Zastosowanie tego przepisu do sprawy w postępowaniu głównym oznacza, że termin ten rozpoczyna swój bieg od uzyskania wiedzy o powrocie osoby zainteresowanej na terytorium wnioskującego państwa członkowskiego.

98.      W tym momencie nowy sześciotygodniowy termin na przekazanie powinien w mojej ocenie rozpocząć bieg od momentu, gdy państwo członkowskie, do którego kierowany jest wniosek o wtórne przejęcie, zaakceptuje go(39) lub w stosownym wypadku od momentu, gdy ustanie skutek zawieszający skargi na decyzję o przekazaniu lub rewizji od orzeczenia w sprawie, jak to wynika z art. 28 ust. 3 akapit trzeci tego rozporządzenia. Nie można bowiem wykluczyć, że wnioskodawca złoży nową skargę na nową decyzję o przekazaniu. Prawodawca uściśla zresztą w art. 28 tego rozporządzenia, że przekazanie powinno nastąpić „tak szybko, jak to jest praktycznie możliwe”(40), co wymaga istnienia wcześniejszej decyzji ustalającej zasadę przekazania wnioskodawcy z wnioskującego państwa członkowskiego do odpowiedzialnego państwa członkowskiego, która nie jest przedmiotem zaskarżenia. Aby obiektywny termin mógł rozpocząć bieg, przekazaniu nie mogą zagrażać dalsze przeszkody.

99.      Powyższy sposób obliczania terminów nie stoi na przeszkodzie stosowaniu art. 31 ust. 3 dyrektywy 2013/32, który przewiduje sześciomiesięczny termin na zakończenie procedury rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, obliczany od momentu, gdy osoba zainteresowana znajdzie się na terytorium państwa członkowskiego odpowiedzialnego za to rozpatrzenie i gdy zajął się nią właściwy organ, tym bardziej że lit. c) tego przepisu stanowi, że opóźnienie w rozpatrywaniu wniosku może być przypisane niewywiązaniu się przez wnioskodawcę z obowiązków ciążących na nim, w szczególności w postaci stawiennictwa przed organem celem rozpatrzenia wniosku. W związku z powyższym okoliczność, że wnioskodawca opuszcza państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie jego wniosku o udzielenie azylu, pozwala wyjątkowo na uzasadnienie przekroczenia normalnego terminu na rozpatrzenie jego wniosku.

100. Ponadto wspomnieć należy, że państwo członkowskie, do którego kierowany jest wniosek, uważane będzie za zobowiązane do przejęcia wnioskodawcy, zgodnie z przepisami art. 18 ust. 1 lit. b), art. 18 ust. 2, jak również art. 20 ust. 5 rozporządzenia Dublin III, jeżeli, zważywszy na upływ terminów i nowe postępowanie w sprawie przejęcia, państwo to powinno zostać uznane za odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

101. Interpretacja inna od powyżej przedstawionej byłaby moim zdaniem sprzeczna ze znaczeniem, jakie należy nadać wiążącym i bezpośrednio stosowalnym postanowieniom tego rozporządzenia, jak również z wiążącym charakterem rozporządzeń Unii. W tym względzie należy podkreślić okoliczność, że państwa członkowskie nie mogą uchylić się od stosowania odpowiednich postanowień tego rozporządzenia pod pretekstem, że wnioskujący o udzielnie ochrony międzynarodowej zachował się niewłaściwie i opuścił terytorium państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie jego wniosku, po tym jak został przekazany na podstawie decyzji, której zgodność z prawem jest wciąż przedmiotem postępowania. Nawet bowiem w przypadku nadużycia prawa przez obywatela państwa trzeciego, który składa wiele wniosków o udzielnie ochrony międzynarodowej, zainteresowane państwa członkowskie pozostają związane obowiązkiem stosowania przepisów rozporządzenia Dublin III. Interpretacja ta pozwala w najlepszym stopniu pogodzić cele realizowane przez prawodawcę Unii.

102. Sprzeczne z tymi celami byłoby również umożliwienie wnioskującym o azyl wpływania na ustalenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie ich wniosku poprzez przyznanie jakiegokolwiek skutku ich wtórnemu przemieszczaniu się czy też osobistemu wyborowi miejsca pobytu(41). W procesie ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego, mającego co do zasady charakter obiektywny, nie mieści się uwzględnianie osobistych preferencji lub życzeń zainteresowanych(42), nie może on jednak prowadzić do niewystarczającego zagwarantowania ich praw.

103. Ponadto cel szybkiego rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony, osiągany dzięki szybkiemu ustaleniu odpowiedzialnego państwa członkowskiego, musi zostać wyważony z okolicznością, że perspektywa kolejnych przekazań wpływa z pewnością na spowolnienie rozpatrywania wniosków, jednak ma działanie odstraszające w stosunku do wnioskodawców, pozwalając ograniczyć wtórne przemieszczanie się(43).

104. W tym względzie należy przyznać pierwszeństwo odpowiedzialności przed solidarnością między państwami członkowskimi, gdy chodzi o rozpoznawanie wniosków o udzielenie ochrony, ponieważ przepisy znajdujące zastosowanie w tej materii dopuszczają umieszczenie wnioskujących o azyl w zamkniętym ośrodku na czas ściśle niezbędny do rozpoznania wniosku w państwie członkowskim, które powinno za wniosek ten ponieść odpowiedzialność.

105. W świetle ogółu powyższych rozważań stwierdzić należy, że państwu członkowskiemu, na którego terytorium znajduje się wnioskodawca, przysługuje trzymiesięczny termin na złożenie wniosku o wtórne przejęcie do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl, liczony od momentu powzięcia wiadomości o obecności osoby zainteresowanej na jego terytorium. Po wyraźnej lub milczącej zgodzie tego państwa członkowskiego przekazanie powinno nastąpić w terminie sześciu tygodni lub w stosownym wypadku – w terminie sześciu tygodniu od oddalenia skargi na decyzję o przekazaniu lub odmowy stwierdzenia charakteru zwieszającego tej skargi.

106. Z uwagi na na odpowiedzi udzielone na trzy powyższe pytania, które zasadniczo stanowią podstawę wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sformułowanego przez sąd odsyłający, nie ma potrzeby wypowiadania się co do pozostałych hipotez wysuniętych przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) w postanowieniu odsyłającym.

V.      Wnioski

107. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał udzielił na pytania przedłożone przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) następującej odpowiedzi:

1)       Decyzja o przekazaniu osoby ubiegającej się o azyl nie przyznaje definitywnego charakteru ustaleniu państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu.

2)      Kontrola sądowa sprawowana nad decyzją o przekazaniu powinna dotyczyć w szczególności stanu faktycznego i prawnego występującego po wydaniu decyzji o przekazaniu oraz obejmować ewentualne zmiany okoliczności istotnych dla ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielnie ochrony międzynarodowej.

3)      Postanowienia art. 24 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca mają jako jedyne zastosowanie do sprawy w postępowaniu głównym, co wymaga od Republiki Federalnej Niemiec wystąpienia z wnioskiem o wtórne przejęcie do władz włoskich oraz przestrzegania procedur i terminów przewidzianych w tym przepisie. W tym względzie państwo członkowskie, na którego terytorium znajduje się wnioskodawca, dysponuje trzymiesięcznym terminem do złożenia wniosku o wtórne przejęcie do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl, liczonym od momentu powzięcia wiadomości o obecności osoby zainteresowanej na jego terytorium. Po wyraźnej lub milczącej zgodzie tego państwa członkowskiego przekazanie powinno nastąpić w terminie sześciu tygodni lub w stosownym wypadku – w terminie sześciu tygodniu od oddalenia skargi na decyzję o przekazaniu lub odmowy stwierdzenia charakteru zwieszającego tej skargi.

1      Język oryginału: francuski.

2      Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.U. 2013, L 180, s. 31), zwane dalej „rozporządzeniem Dublin III”.

3      To jest w szczególności skuteczności systemu ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, szybkości rozpatrywania tych wniosków, zapobiegania wybieraniu państwa członkowskiego najkorzystniejszego z punktu widzenia możliwego rozstrzygnięcia sprawy (forum shopping), wtórnego przemieszczania się oraz nadużyć polegających na składaniu licznych wniosków o azyl, jak również gwarancji praw tych osób oraz zachowania równości pomiędzy odpowiedzialnością a solidarnością państw członkowskich celem uniknięcia „krążących uchodźców” [zob. podobnie w szczególności opinia rzecznik generalnej E. Sharpston w sprawie Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:186, pkt 37), cytującej wyrok z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865, pkt 78, 79)].

4      Zwanej dalej „kartą”.

5      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.U. 2013, L 180, s. 60).

6      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony (Dz.U. 2011, L 337, s. 9).

7      Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia systemu Eurodac do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania rozporządzenia [Dublin III] w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca oraz w sprawie występowania o porównanie z danymi Eurodac przez organy ścigania państw członkowskich i Europol na potrzeby ochrony porządku publicznego, oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1077/2011 ustanawiające Europejską Agencję ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (Dz.U. 2013, L 180, s. 1).

8 Dz.U. 2008, L 348, s. 98.

9      Konwencja dotycząca statusu uchodźcy, podpisana w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r.

10      Rozporządzenie wykonawcze Komisji z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1560/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 ustanawiającego kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego (Dz.U. 2014, L 39, s. 1).

11      Rozporządzenie Komisji z dnia 2 września 2003 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 ustanawiającego kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego (Dz.U. 2003, L 222, s. 3).

12      BGBl. 2008 I, s. 1798.

13      BGBl. 1960 I, s. 686.

14      Dz.U. 2000, L 239, s. 13.

15      Sprawa Ahmed, C‑36/17, w której w dniu 5 kwietnia 2017 r. wydane zostało postanowienie (C‑36/17, EU:C:2017:273), wymaga rozstrzygnięcia podobnych zagadnień. Podobnie jest w pewnym zakresie w przypadku sprawy Shiri, C‑201/16, w której postępowanie jest wciąż w toku.

16      Odpowiedź na to pytanie pozwoli udzielić wskazówek sądowi krajowemu co do odpowiedzi na pytanie drugie, dotyczące zakresu kontroli sądowej wykonywanej nad decyzją w przedmiocie przekazania. Dlatego też należy pytanie to przeanalizować w pierwszej kolejności.

17      Decyzje te nie mogą być uznawane za niezależne.

18      Zobacz podobnie i przez analogię opinia rzecznik generalnej V. Trstenjak w sprawie Kastrati i in. (C‑620/10, EU:C:2012:10, pkt 29 i nast.), w której rozróżniono dwa etapy: ustalenia państwa odpowiedzialnego i następnie właściwego rozpatrywania tego wniosku, które jest zadaniem państwa odpowiedzialnego. W tym względzie rozporządzenie Dublin III nie ma na celu określenia kryteriów przyznania żądanego statusu ochronnego, a jedynie podział obowiązków pomiędzy państwa członkowskie w zakresie rozpoznania wniosku o udzielnie ochrony międzynarodowej.

19      Zobacz wyrok z dnia 7 czerwca 2016 r., Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:409, pkt 42, 44).

20      Zobacz podobnie opinia rzecznika generalnej E. Sharpston w sprawie Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:186, pkt 77 i nast.), jak również wyrok z dnia 7 czerwca 2016 r., Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:409, pkt 53).

21      Zobacz wyrok z dnia 7 czerwca 2016 r., Ghezelbash (C‑63/15 EU:C:2016:409, pkt 51, 52).

22      Zobacz podobnie, przez analogię, wyrok z dnia 7 czerwca 2016 r., Karim (C‑155/15, EU:C:2016:410, pkt 26).

23      Zobacz wyroki: z dnia 7 czerwca 2016 r., Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:409, pkt 47–51); z dnia 26 lipca 2017 r., Mengesteab (C‑670/16, EU:C:2017:587, pkt 45).

24      Zobacz wyrok z dnia 7 czerwca 2016 r., Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:409, pkt 51).

25      Podkreślenie moje.

26      Należy rozłączyć te dwa etapy, jak to zaproponowała Trybunałowi rzecznik generalna J. Kokot w sprawie Mirza (C‑695/15 PPU, EU:C:2016:146, pkt 42).

27      Pierwszy etap sprawy w postępowaniu głównym obejmuje wnioski o azyl złożone przez A. Hasana we Włoszech w dniu 4 września 2014 r., a następnie w Niemczech w dniu 29 października 2014 r. oraz jego przekazanie do Włoch w sierpniu 2015 r. Drugi etap rozpoczyna się zatem w momencie powrotu zainteresowanego na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. W trakcie tego drugiego etapu A. Hasan nie złożył nowego wniosku o azyl w Niemczech, a jego odwołanie od decyzji o przekazaniu z dnia 30 stycznia 2015 r. pozostaje w toku.

28      Nawet jeżeli nie doprowadziło w sposób skuteczny do rozpoznania przez odpowiedzialne państwo członkowskie wniosku o azyl.

29      Zobacz w szczególności podobnie wyrok z dnia 17 marca 2016 r., Mirza (C‑695/15 PPU, EU:C:2016:188, pkt 47 i nast.). Zobacz również komunikat Komisji do Parlamentu i Rady z dnia 6 kwietnia 2016 r. w sprawie reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz poprawy legalnych dróg wjazdu do Europy [COM(2016) 197 final], który przewiduje środki odstraszające, pozwalające na zniechęcanie do lub sankcjonowanie wtórnego przemieszczania się. Zobacz również wniosek dotyczący Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako osób korzystających z ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony oraz zmieniającego dyrektywę Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącą statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi [COM(2016) 466 final].

30      Sąd odsyłający zwraca się bowiem do Trybunału o wyjaśnienie, jakie przepisy należy zastosować w stosunku do zainteresowanego, gdy ani art. 23, ani art. 24 tego rozporządzenia nie znajdują zastosowania.

31      Postanowienia art. 24 ust. 4 rozporządzenia Dublin III stanowią, że dyrektywa 2008/115 może znaleźć zastosowanie jedynie w przypadku ostatecznego odrzucenia wniosku o azyl złożonego przez zainteresowanego. Ponieważ w niniejszej sprawie nie orzeczono w sprawie wniosku o azyl, dyrektywa ta nie może być uznawana za mającą zastosowanie. Analiza pytań postawionych przez sąd odsyłający wykraczających poza tę hipotezę nie może zatem być przeprowadzona, gdyż rozporządzenie to jest jedynym aktem, który może znaleźć zastosowanie. Na podstawie powyższego rozporządzenia i art. 9 dyrektywy 2013/32 wnioskujący o azyl korzystają z prawa przebywania na terytorium państwa członkowskiego, w którym złożyli wniosek o azyl, do czasu rozpoznania tego wniosku, przynajmniej w pierwszej instancji. Mimo że prawa tego nie można porównać do prawa pobytu, wnioskodawca nie może być jednak uważany za osobę przebywającą nielegalnie w okresie oczekiwania na zakończenie procedury dotyczącej jego wniosku o azyl, przynajmniej w pierwszej instancji [zob. podobnie opinia rzecznika generalnego P. Mengozziego w sprawie Gnandi (C‑181/16, EU:C:2017:467, pkt 53–55), jak również wyrok z dnia 30 maja 2013 r., Arslan (C‑534/11, EU:C:2013:343, pkt 44–49)]. Motyw 9 dyrektywy 2008/115 stanowi podobnie, że obywatela państwa trzeciego, który wystąpił o azyl w państwie członkowskim, nie należy uznawać za osobę nielegalnie przebywającą na terytorium tego państwa członkowskiego, dopóki nie wejdzie w życie decyzja odmowna w sprawie wniosku o azyl lub decyzja o odebraniu mu prawa do pobytu jako osobie ubiegającej się o azyl [zob. również opinia rzecznika generalnego M. Watheleta w sprawie Arslan (C‑534/11, EU:C:2013:52, pkt 62–64).

32      Okoliczność, że znajduje się w Niemczech, pierwotnie wnioskującym państwie członkowskim, nie może skutkować brakiem skrupulatnego stosowania procedury określonej w przepisach rozporządzenia Dublin III.

33      Zobacz podobnie postanowienie Trybunału z dnia 5 kwietnia 2017 r., Ahmed (C‑36/17, EU:C:2017:273, pkt 26).

34      Inne założenia poczynione przez sąd krajowy i zmierzające do uzyskania wyjaśnień w przedmiocie innych przepisów WESA powinny być traktowane jako hipotetyczne i bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powinny zostać pominięte, nawet gdyby w innym stanie faktycznym miałyby zastosowanie, co zostanie omówione w odniesieniu do art. 24 rozporządzenia Dublin III. Ponadto pominąć należy również pytanie piąte, jako pozostające bez znaczenia dla wyjaśnienia stanu faktycznego przedstawionego sądowi odsyłającemu.

35      W niniejszej sprawie wniosek A. Hasana został uznany za niedopuszczalny w Niemczech, a we Włoszech nie wydano dotąd orzeczenia w sprawie.

36      Zobacz moja opinia w sprawie Khir Amayry (C‑60/16, EU:C:2017:147, pkt 37).

37      Zobacz moja opinia w sprawie Khir Amayry (C‑60/16, EU:C:2017:147, pkt 43, 54).

38      Zobacz, przez analogię, moja opinia w sprawie Khir Amayry (C‑60/16, EU:C:2017:147, pkt 71 i nast.).

39      Zobacz moja opinia w sprawie Khir Amayry (C‑60/16, EU:C:2017:147, pkt 66); a także, przez analogię, wyrok z dnia 29 stycznia 2009 r., Petrosian (C‑19/08, EU:C:2009:41, pkt 32 i nast.).

40      Podkreślenie moje.

41      Zobacz podobnie, przez analogię, opinia rzecznik generalnej V. Trstenjak w sprawie Kastrati i in. (C‑620/10, EU:C:2012:10, pkt 44 i nast.); a także wyrok z dnia 17 marca 2016 r., Mirza (C‑695/15 PPU, EU:C:2016:188, pkt 47 i nast.).

42      Zobacz opinia rzecznik generalnej E. Sharpston w sprawie Ghezelbash (C‑63/15, EU:C:2016:186, pkt 39).

43      Rozważyć należy tu przepisy dyrektywy 2013/32, które zmierzają do ograniczenia ryzyka wtórnego przemieszczania się, jak również załącznika X do rozporządzenia nr 1560/2003, który zmierza do poinformowania wnioskujących o ich obowiązku pozostawania na terytorium państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie tego wniosku. Ponadto należy tu przypomnieć motyw 18 dyrektywy 2013/32, zgodnie z którym podejmowanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w najkrótszym możliwym terminie leży w interesie zarówno państw członkowskich, jak i wnioskodawców. Ze względu na powyższe wszelka interpretacja pozwalająca na odstraszenie wnioskujących od wtórnego przemieszczania się zasługuje na aprobatę.