WYROK TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)
z dnia 22 lutego 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Artykuł 7 pkt 2 – Jurysdykcja szczególna w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła – Zastosowanie w pojeździe urządzenia ograniczającego skuteczność działania układów kontroli emisji zanieczyszczeń – Umowa sprzedaży tego pojazdu zawarta w państwie członkowskim innym niż państwo zamieszkania nabywcy i siedziba producenta – Wydanie rzeczonego pojazdu i używanie go zgodnie z przeznaczeniem w państwie członkowskim miejsca zamieszkania nabywcy
W sprawie C‑81/23
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy, Austria) postanowieniem z dnia 15 grudnia 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 15 lutego 2023 r., w postępowaniu:
MA
przeciwko
FCA Italy SpA,
FPT Industrial SpA,
TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),
w składzie: O. Spineanu-Matei (sprawozdawczyni), prezes izby, J.-C. Bonichot i L.S. Rossi, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu MA – M. Poduschka, Rechtsanwalt,
– w imieniu FPT Industrial SpA – A. Wittwer, Rechtsanwalt,
– w imieniu Komisji Europejskiej – S. Noë i L. Wildpanner, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy MA, rezydentem austriackim, a FCA Italy SpA i FPT Industrial SpA, dwiema spółkami włoskimi, w przedmiocie odpowiedzialności tych ostatnich za szkodę wynikającą z zastosowania urządzenia ograniczającego skuteczność działania układów kontroli emisji zanieczyszczeń w pojeździe zakupionym przez MA.
Ramy prawne
Rozporządzenie nr 1215/2012
3 Motywy 15 i 16 rozporządzenia nr 1215/2012 mają następujące brzmienie:
„(15) Przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne i opierać się na zasadzie, że jurysdykcję w ogólności mają sądy miejsca zamieszkania pozwanego. Tak ustalona jurysdykcja powinna mieć miejsce zawsze, z wyjątkiem kilku dokładnie określonych przypadków, w których ze względu na przedmiot sporu lub autonomię stron uzasadnione jest inne kryterium powiązania. […]
(16) Jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania powinna zostać uzupełniona jurysdykcją opartą na innych łącznikach, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Istnienie ścisłego związku powinno zagwarantować pewność prawną oraz uniknięcie możliwości pozywania pozwanego przed sąd państwa członkowskiego, którego pozwany nie mógł rozsądnie przewidzieć. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku sporów dotyczących zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienia”.
4 Rozdział II rozporządzenia nr 1215/2012, zatytułowany „Jurysdykcja”, obejmuje między innymi sekcję 1, noszącą tytuł „Przepisy ogólne”, i sekcję 2, noszącą tytuł „Jurysdykcja szczególna”. Artykuł 4 ust. 1 omawianego rozporządzenia, znajdujący się we wspomnianej sekcji 1, stanowi:
„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.
5 Zawarty w sekcji 2 rozdziału II tego rozporządzenia art. 7 ma następujące brzmienie:
„Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:
[…]
2) w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – przed sądy miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
[…]”.
Rozporządzenie nr 715/2007
6 Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 715/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6) oraz w sprawie dostępu do informacji dotyczących naprawy i utrzymania pojazdów (Dz.U. 2007, L 171, s. 1):
„Stosowanie urządzeń ograniczających skuteczność działania układów kontrolujących emisje zanieczyszczeń jest zabronione. […]”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
7 Na mocy umowy sprzedaży z dnia 14 marca 2019 r. MA, zamieszkały w Krems nad Dunajem (Austria), nabył wraz ze swoją małżonką samochód kempingowy od sprzedawcy pojazdów mającego siedzibę w Niemczech. Wydanie pojazdu nabywcom zostało przeprowadzone przez magazyn dystrybucyjny sprzedawcy znajdujący się w Salzburgu (Austria).
8 FCA Italy i FPT Industrial, dwie spółki z siedzibą we Włoszech, są, odpowiednio, producentem tego pojazdu i producentem jego silnika.
9 Wobec uznania, że silnik wspomnianego pojazdu został bezprawnie wyposażony w urządzenie ograniczające skuteczność działania układów kontrolujących emisje zanieczyszczeń w rozumieniu art. 5 ust. 2 rozporządzenia nr 715/2007, MA wniósł do Landesgericht Salzburg (sądu krajowego w Salzburgu, Austria) powództwo o stwierdzenie odpowiedzialności deliktowej przeciwko FCA Italy i FPT Industrial. Zdaniem MA sąd ten miał, na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, jurysdykcję krajową do rozpoznania tego powództwa, ponieważ zdarzenie wywołujące szkodę nastąpiło w Salzburgu, a mianowicie w miejscu, w którym transakcja sprzedaży została sfinalizowana z chwilą wydania rzeczy.
10 FPT Industrial podniósł zarzut braku jurysdykcji tego sądu na tej podstawie, że z wyroku z dnia 9 lipca 2020 r., Verein für Konsumenteninformation (C‑343/19, zwanego dalej „wyrokiem VKI”, EU:C:2020:534), wynika, iż w takiej sytuacji miejsce, w którym miało nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, znajduje się w państwie członkowskim, w którym pojazd został zakupiony od sprzedawcy. Tymczasem zdaniem FPT Industrial zakup samochodu kempingowego przez MA miał miejsce w Niemczech, gdzie strony podpisały umowę sprzedaży. Wynika z tego, że miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, znajduje się w Niemczech, w związku z czym to sądy niemieckie są właściwe do rozpoznania sprawy.
11 Postanowieniem z dnia 31 maja 2022 r. Landesgericht Salzburg (sąd krajowy w Salzburgu) oddalił ten zarzut, uznając, że – jak twierdził MA – poniesiona przezeń szkoda urzeczywistniła się dopiero w chwili wydania pojazdu w Austrii.
12 Postanowieniem z dnia 3 października 2022 r. Oberlandesgericht Linz (wyższy sąd krajowy w Linzu, Austria) uwzględnił apelację wniesioną przez FPT Industrial, uznawszy, że sąd pierwszej instancji nie miał jurysdykcji krajowej do rozpoznania sprawy, ponieważ miejsce nabycia pojazdu odpowiadało miejscu zawarcia umowy sprzedaży, będącej aktem decydującym o powstaniu wzajemnych zobowiązań stron.
13 Do Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria), będącego sądem odsyłającym – wniesiono skargę rewizyjną.
14 Sąd odsyłający wyjaśnia, że w odróżnieniu od sytuacji rozpatrywanych w sprawie, w której zapadł wyrok VKI, w niniejszej sprawie miejsce zawarcia umowy sprzedaży nie jest tożsame z miejscem wydania pojazdu nabywcy.
15 Sąd ten wskazuje, że w prawie austriackim nabycie prawa własności rzeczy ruchomej składa się z czynności powodującej powstanie zobowiązań (titulus) i czynności rozporządzającej (modus), która następuje dopiero w momencie i miejscu wydania tej rzeczy. Jednakże zastosowanie prawa krajowego do celów wykładni pojęcia „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 prowadziłoby do rozbieżnych rozwiązań, a tym samym byłoby sprzeczne z autonomicznym charakterem tego pojęcia w prawie Unii.
16 Po pierwsze, sąd odsyłający zwraca uwagę, że uznanie miejsca zawarcia umowy sprzedaży za decydujące dla celów stosowania zasad jurysdykcji krajowej, byłoby sprzeczne z wymogiem ścisłego związku pomiędzy sądem, przed którym wytoczono powództwo, a sporem leżącym u podstaw zastosowania art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, ponieważ spór w postępowaniu głównym nie wykazuje istotnego związku z miejscem zawarcia umowy znajdującym się w Niemczech.
17 Po drugie, zdaniem tego sądu, o ile w wyroku VKI Trybunał przyjął kryterium „nabycia” pojazdu w celu ustalenia miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, o tyle pkt 30–35 tego wyroku ukazują inne istotne kryterium powiązania, ponieważ Trybunał uznał, że szkoda polegająca na utracie wartości wynikającej z nabycia pojazdu dotkniętego wadą stanowi pierwotną szkodę, która nie ma charakteru czysto majątkowego i która urzeczywistnia się dopiero w chwili nabycia od sprzedawcy rzeczy dotkniętej tą wadą.
18 Ze wskazanego wyroku można zatem wywnioskować, że miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, jest – w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym – miejsce, w którym wada rzeczy wywołała swoje skutki. Zdaniem tego sądu, skoro pojazd dotknięty wadą jest używany zgodnie z jego przeznaczeniem w państwie członkowskim miejsca zamieszkania powoda, to jurysdykcja krajowa do rozpoznania powództwa odszkodowawczego z tytułu czynu niedozwolonego należy do sądów tego państwa. Powyższy wniosek jest również zgodny z zasadami wypracowanymi w orzecznictwie Trybunału w odniesieniu do art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012.
19 O ile bowiem w celu ustalenia miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, na potrzeby stosowania tego przepisu, należało wziąć pod uwagę miejsce urzeczywistnienia się szkody, o tyle z orzecznictwa tego wynika, że szczególne kryteria mogłyby od początku przemawiać za usytuowaniem tego miejsca w państwie członkowskim miejsca zamieszkania powoda, co prowadzi do sądu właściwego dla powoda. Jest tak w szczególności w przypadku powództw opartych na naruszeniu obowiązku sporządzenia prospektu emisyjnego, naruszeniu ustawowego obowiązku informacyjnego w państwie członkowskim miejsca zamieszkania powoda lub szkodzie związanej z prowadzeniem rachunków inwestycyjnych. Sąd odsyłający zastanawia się zatem, czy na tej samej podstawie za miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, można również uznać miejsce, w którym urzeczywistniły się skutki wady mającej wpływ na prawidłowe funkcjonowanie towaru.
20 W tych okolicznościach Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 7 pkt 2 [rozporządzenia nr 1215/2012] należy interpretować w ten sposób, że w przypadku powództwa o odszkodowanie z tytułu czynu niedozwolonego wniesionego przeciwko podmiotowi opracowującemu silnik diesla wyposażony w zabronione urządzenie ograniczające skuteczność działania w rozumieniu art. 5 ust. 2 [rozporządzenia nr 715/2007] mającemu siedzibę w państwie członkowskim A (w niniejszej sprawie: Włochy) miejscem urzeczywistnienia się szkody – gdy pojazd został kupiony przez powoda mieszkającego w państwie członkowskim B (w niniejszej sprawie: Austrii) od mieszkającej w państwie członkowskim C (w niniejszej sprawie: Niemcy) osoby trzeciej – jest:
a) miejsce zawarcia umowy,
b) miejsce wydania pojazdu,
czy też
c) miejsce urzeczywistnienia się wady powodującej powstanie szkody, a zatem miejsce, w którym pojazd miał być użytkowany zgodnie z jego przeznaczeniem?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
21 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pojazd, który miał zostać wyposażony przez producenta w pierwszym państwie członkowskim w zabronione urządzenie ograniczające skuteczność działania układów kontroli emisji zanieczyszczeń, był przedmiotem umowy sprzedaży zawartej w drugim państwie członkowskim i został wydany nabywcy w trzecim państwie członkowskim, w którym był używany zgodnie z jego przeznaczeniem, za miejsce urzeczywistnienia się szkody w rozumieniu tego przepisu należy uznać miejsce, w którym umowa ta została zawarta, miejsce, w którym ów pojazd został wydany nabywcy, czy też miejsce, w którym jest on użytkowany.
22 Tytułem wstępu należy przypomnieć, że w zakresie, w jakim rozporządzenie nr 1215/2012 uchyliło i zastąpiło rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1), które z kolei zastąpiło Konwencję z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), zmienioną późniejszymi konwencjami dotyczącymi przystąpienia nowych państw członkowskich do tej konwencji, dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tych ostatnich aktów prawnych obowiązuje także w odniesieniu do przepisów rozporządzenia nr 1215/2012, jeżeli przepisy te można uznać za im „równoważne”. Jest tak w przypadku art. 5 pkt 3 wspomnianej konwencji i art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 z jednej strony oraz art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 z drugiej strony (wyrok VKI, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 W celu udzielenia odpowiedzi na pytanie przedstawione przez sąd odsyłający należy, po pierwsze, przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepis ustanawiający jurysdykcję szczególną zawarty w art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, który pozwala powodowi – w drodze odstępstwa od ustanowionej w art. 4 tego rozporządzenia ogólnej zasady jurysdykcji sądów miejsca zamieszkania pozwanego – wytoczyć powództwo dotyczące czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, powinien być przedmiotem wykładni autonomicznej i ścisłej (zob. podobnie wyrok z dnia 10 marca 2022 r., BMA Nederland, C‑498/20, EU:C:2022:173, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 Ten przepis ustanawiający jurysdykcję szczególną opiera się na istnieniu szczególnie ścisłego związku między sporem a sądami miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, co uzasadnia przyznanie tym sądom jurysdykcji ze względów związanych z prawidłowym sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości i sprawną organizacją postępowania (zob. podobnie wyrok z dnia 10 marca 2022 r., BMA Nederland, C‑498/20, EU:C:2022:173, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).
25 Jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, sąd właściwy ze względu na miejsce, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, jest bowiem zazwyczaj najbardziej odpowiedni do orzekania w szczególności ze względu na bliskość w stosunku do sporu i łatwość przeprowadzenia postępowania dowodowego (wyrok z dnia 10 marca 2022 r., BMA Nederland, C‑498/20, EU:C:2022:173, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 Po drugie, należy przypomnieć, że pojęcie „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” obejmuje swoim zakresem zarówno miejsce urzeczywistnienia się samej szkody, jak i miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie tej szkody, wobec czego możliwe jest pozwanie pozwanego, zgodnie z wyborem powoda, przed sąd w którymkolwiek z tych miejsc (wyrok VKI, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).
27 W niniejszej sprawie strony w postępowaniu głównym nie zgadzają się co do określenia miejsca, w którym wystąpiła szkoda.
28 W tym względzie w pierwszej kolejności Trybunał orzekł już, że należy dokonać rozróżnienia pomiędzy z jednej strony szkodą pierwotną wynikającą bezpośrednio ze zdarzenia powodującego powstanie szkody, której miejsce wystąpienia może uzasadniać jurysdykcję sądu tego miejsca na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, a z drugiej strony późniejszymi negatywnymi konsekwencjami, które nie mogą uzasadniać przyznania jurysdykcji na podstawie tego przepisu (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor-Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Trybunał orzekł także, że szkoda, która jest jedynie pośrednią konsekwencją szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby bezpośrednio poszkodowane w wyniku szkody, która wystąpiła w innym miejscu niż to, w którym wywarła ona wpływ na osobę pośrednio poszkodowaną, nie może uzasadniać jurysdykcji na podstawie wskazanego przepisu (wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor-Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 To właśnie w świetle tego orzecznictwa w pkt 29–31 wyroku VKI Trybunał zakwalifikował szkodę polegającą na spadku wartości pojazdu wynikającym z różnicy między ceną zapłaconą przez nabywcę za ten pojazd, a jego rzeczywistą wartością ze względu na zainstalowanie oprogramowania manipulującego danymi dotyczącymi emisji spalin jako „szkodę pierwotną”, ponieważ szkoda ta nie istniała przed zakupieniem pojazdu przez jego ostatecznego nabywcę, a nie jako pośrednią konsekwencję szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby.
31 W pkt 32–34 tego wyroku Trybunał orzekł również, że taka szkoda nie ma charakteru czysto majątkowego, ponieważ nie chodzi o szkodę, która bezpośrednio narusza aktywa finansowe poszkodowanego, lecz o szkodę majątkową odpowiadającą utracie wartości pojazdu, który nabył i który, jak się okazało, jest dotknięty wadą.
32 W niniejszej sprawie, jak wynika z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie podniesiono, że charakter i kwalifikacja szkody dochodzonej przez powoda w postępowaniu głównym różnią się od charakteru i kwalifikacji szkody, o której mowa w wyroku VKI.
33 Co się tyczy w drugiej kolejności miejsca wystąpienia szkody majątkowej, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w pkt 30, 31 i 35 wyroku VKI Trybunał orzekł, że szkoda ta urzeczywistnia się dopiero w chwili zakupu pojazdu dotkniętego wadą, poprzez nabycie go za cenę przewyższającą wartość tego pojazdu. W tej sytuacji Trybunał odpowiedział na pytanie zadane przez sąd odsyłający w sprawie, w której zapadł ów wyrok, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w danym państwie członkowskim pojazdy zostały niezgodnie z prawem wyposażone przez ich producenta w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, a następnie zostały nabyte od osoby trzeciej w innym państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim, ponieważ jest to państwo, w którym ów towar został nabyty.
34 W niniejszej sprawie sąd odsyłający zastanawia się jednak, gdzie znajduje się miejsce urzeczywistnienia się szkody poniesionej przez nabywcę takiego pojazdu, w sytuacji gdy – w odróżnieniu od sprawy, w której zapadł wyrok VKI – dwa odrębne państwa członkowskie mogą być państwem, w którym pojazd ten został nabyty. W sprawie w postępowaniu głównym zawarcie umowy sprzedaży z jednej strony oraz wydanie tego pojazdu i jego użytkowanie zgodnie z przeznaczeniem z drugiej strony miały bowiem miejsce w różnych państwach członkowskich.
35 To w tym kontekście sąd odsyłający zastanawia się w istocie, czy miejsce nabycia pojazdu dotkniętego wadą, a tym samym „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w wyroku VKI, odpowiada miejscu zawarcia umowy sprzedaży pojazdu, miejscu, w którym pojazd ten został wydany końcowemu nabywcy, czy też miejscu, w którym pojazd ten był użytkowany zgodnie z jego przeznaczeniem.
36 Co się tyczy w pierwszej kolejności miejsca zawarcia umowy sprzedaży, nie może ono być samo w sobie decydujące dla ustalenia miejsca nabycia w takim kontekście.
37 Powstanie odpowiedzialności deliktowej producentów pojazdu opiera się bowiem co do zasady na istnieniu czynu niedozwolonego polegającego na wyposażeniu tego pojazdu w zabronione urządzenie, szkody stanowiącej różnicę między ceną zapłaconą przez nabywcę a rzeczywistą ceną pojazdu oraz na ustaleniu związku przyczynowego między takim czynem a tą szkodą, zaś sposoby nabycia tego pojazdu są w tym względzie pozbawione znaczenia. Przeprowadzenie analizy treści umowy sprzedaży, na podstawie której poszkodowany nabył ów pojazd, nie wydaje się zatem niezbędne do zbadania zarzucanego zachowania i zakresu dochodzonej szkody. W konsekwencji wymóg należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania nie nakazuje – w kontekście powództwa odszkodowawczego opartego na odpowiedzialności deliktowej, takiego jak wytoczone w postępowaniu głównym – przyznania jurysdykcji krajowej sądowi miejsca zawarcia umowy sprzedaży.
38 W drugiej kolejności należy stwierdzić, że ponieważ szkoda dochodzona w niniejszej sprawie nie stanowi szkody o charakterze czysto finansowym, jak wynika z pkt 32 niniejszego wyroku, „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 nie powinno również odpowiadać miejscu, w którym powstało zobowiązanie do zapłaty różnicy między ceną zapłaconą przez poszkodowanego nabywcę za wadliwy pojazd a rzeczywistą wartością tego pojazdu. Przyznanie jurysdykcji sądowi miejsca, w którym strata finansowa ostatecznie obciążyła majątek powoda, okazuje się bowiem istotne jedynie w przypadku szkody czysto finansowej (zob. podobnie wyrok z dnia 16 czerwca 2016 r., Universal Music International Holding, C‑12/15, EU:C:2016:449, pkt 30–32), co nie ma miejsca w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym.
39 W trzeciej i ostatniej kolejności, w odniesieniu do kwestii, czy miejsce nabycia pojazdu dotkniętego wadą i w konsekwencji miejsce urzeczywistnienia się szkody w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w wyroku VKI, odpowiada miejscu, w którym pojazd został wydany nabywcy końcowemu, należy przypomnieć, że w pkt 27 wyroku z dnia 16 lipca 2009 r., Zuid-Chemie (C‑189/08, EU:C:2009:475) Trybunał orzekł, że miejscem urzeczywistnienia się szkody jest miejsce, gdzie zdarzenie będące powodem powstania szkody przejawiło swoje szkodliwe skutki, to znaczy miejsce, gdzie szkoda spowodowana przez wadliwy produkt wyraźnie się zamanifestuje.
40 W świetle tego orzecznictwa oraz elementów uzasadnienia zawartych w pkt 36–39 niniejszego wyroku należy uznać, że gdy – tak jak w niniejszej sprawie – podpisanie umowy sprzedaży z jednej strony oraz wydanie pojazdu i jego użytkowanie z drugiej strony nastąpiły w różnych państwach członkowskich, miejscem nabycia tego pojazdu, a zatem miejscem urzeczywistnienia się szkody w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w wyroku VKI, jest miejsce, w którym wada tego pojazdu, czyli zamontowanie zabronionego urządzenia stanowiące zdarzenie powodujące szkodę, ujawnia się i wywołuje szkodliwe skutki wobec nabywcy końcowego, czyli miejsce, w którym pojazd został mu wydany.
41 Taka wykładnia odpowiada celowi przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych, o którym mowa w motywie 15 tego rozporządzenia, ponieważ w nawiązaniu do tego, co Trybunał orzekł już w pkt 36 wyroku VKI, a mianowicie, że producent samochodów mający siedzibę w jednym państwie członkowskim, dokonujący niezgodnych z prawem manipulacji w odniesieniu do samochodów sprzedawanych w innych państwach członkowskich, może racjonalnie przewidzieć, że zostanie pozwany przed sądami tych państw, należy uznać, że taki producent musi również liczyć się z tym, że będzie pozywany przed sądami państw członkowskich, w których wprowadzone do obrotu pojazdy zostały wydane nabywcom końcowym.
42 Miejsce użytkowania pojazdu dotkniętego wadą nie może zresztą być istotne dla ustalenia miejsca urzeczywistnienia się szkody. Po pierwsze, w odróżnieniu od miejsca wydania, takie kryterium nie spełnia celu przewidywalności, a po drugie, jak wynika z powyższych rozważań, należy uznać, że szkoda powstaje z chwilą nabycia pojazdu, czyli w tym wypadku z chwilą jego wydania.
43 Z całości powyższych rozważań wynika, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pojazd, który miał zostać wyposażony przez producenta w pierwszym państwie członkowskim w zabronione urządzenie ograniczające skuteczność działania układów kontroli emisji zanieczyszczeń, był przedmiotem umowy sprzedaży zawartej w drugim państwie członkowskim i został wydany nabywcy w trzecim państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody w rozumieniu tego przepisu znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim.
W przedmiocie kosztów
44 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych
należy interpretować w ten sposób, że:
w sytuacji gdy pojazd, który miał zostać wyposażony przez producenta w pierwszym państwie członkowskim w zabronione urządzenie ograniczające skuteczność działania układów kontroli emisji zanieczyszczeń, był przedmiotem umowy sprzedaży zawartej w drugim państwie członkowskim i został wydany nabywcy w trzecim państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody w rozumieniu tego przepisu znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim.
Podpisy