Υπόθεση T‑709/21
WhatsApp Ireland Ltd
κατά
Διάταξη του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο πενταμελές τμήμα)
της 7ης Δεκεμβρίου 2022
«Προσφυγή ακυρώσεως – Προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Σχέδιο αποφάσεως της επικεφαλής εποπτικής αρχής – Επίλυση διαφορών μεταξύ εποπτικών αρχών από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων – Δεσμευτική απόφαση – Άρθρο 60, παράγραφος 4, και άρθρο 65, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 – Πράξη μη δεκτική προσφυγής – Προπαρασκευαστική πράξη – Πράξη που δεν αφορά άμεσα την προσφεύγουσα»
1. Προσφυγή ακυρώσεως – Πράξεις δεκτικές προσφυγής – Πράξεις που παράγουν δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα – Δεσμευτική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ) σχετική με διαφορά μεταξύ εποπτικών αρχών – Πράξη που δεν μεταβάλλει τη νομική κατάσταση του προσφεύγοντος – Απαράδεκτο – Τήρηση του συστήματος των μέσων ένδικης προστασίας το οποίο έχει καθιερωθεί από το πρωτογενές δίκαιο
(Άρθρα 2, 6 § 1, και 19 ΣΕΕ· άρθρα 263 και 267 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 58 § 2, 60, 63, 64, 65, 68 § 1, και 78)
(βλ. σκέψεις 35-39, 41, 42, 63, 64, 66-70)
2. Προσφυγή ακυρώσεως – Πράξεις δεκτικές προσφυγής – Προπαρασκευαστικές πράξεις– Δεν εμπίπτουν – Δεσμευτική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ) σχετική με διαφορά μεταξύ εποπτικών αρχών – Πράξη που δεν παράγει αυτοτελή έννομα αποτελέσματα
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 43-47)
3. Προσφυγή ακυρώσεως – Φυσικά ή νομικά πρόσωπα – Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά – Δεσμευτική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ) σχετική με διαφορά μεταξύ εποπτικών αρχών – Πράξη που δεν αφορά άμεσα την προσφεύγουσα
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 49, 51-53)
4. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Προοίμιο – Δεσμευτική νομική ισχύς – Δεν υφίσταται – Αιτιολογική σκέψη στην οποία δεν στηρίζεται καμία διάταξη της επίμαχης πράξης
(Κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 143)
(βλ. σκέψη 71)
Σύνοψη
Το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει ως απαράδεκτη την προσφυγή της WhatsApp κατά αποφάσεως του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων.
Το κύρος της αποφάσεως του ΕΣΠΔ μπορεί πάντως να αμφισβητηθεί ενώπιον του εθνικού δικαστή, ο οποίος δύναται να υποβάλει στο Δικαστήριο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως.
Κατόπιν της θέσης σε ισχύ του ΓΚΠΔ (1), η Data Protection Commission (εποπτική αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα φυσικών προσώπων, Ιρλανδία) έλαβε καταγγελίες από χρήστες και μη της υπηρεσίας ανταλλαγής μηνυμάτων «WhatsApp», οι οποίες αφορούσαν την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τη WhatsApp Ireland Ltd (στο εξής: WhatsApp). Στο πλαίσιο αυτό, η ιρλανδική εποπτική αρχή, υπό την ιδιότητά της ως επικεφαλής εποπτική αρχή (2), κίνησε αυτεπαγγέλτως έρευνα γενικού χαρακτήρα σχετικά με τη συμμόρφωση της WhatsApp προς τις υποχρεώσεις διαφάνειας και ενημέρωσης έναντι των φυσικών προσώπων.
Μετά το πέρας της έρευνας αυτής, στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας που θεσπίστηκε με τον ΓΚΠΔ, η ιρλανδική εποπτική αρχή υπέβαλε σε όλες τις άλλες εποπτικές αρχές των κρατών μελών τις οποίες αφορούσε η επίμαχη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων σχέδιο αποφάσεως προς διατύπωση γνώμης. Δεδομένου ότι δεν υπήρξε συναίνεση επί του σχεδίου αποφάσεως, η ιρλανδική εποπτική αρχή παρέπεμψε το ζήτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ) (3), όπως προβλέπεται στον ΓΚΠΔ. To ΕΣΠΔ εξέδωσε, στις 28 Ιουλίου 2021, δεσμευτική για το σύνολο των ενδιαφερόμενων εποπτικών αρχών απόφαση, κρίνοντας επί των ζητημάτων ως προς τα οποία είχαν διατυπωθεί, κατά τη γνώμη του, σχετικές και αιτιολογημένες ενστάσεις εκ μέρους ορισμένων εκ των αρχών αυτών (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση) (4). Αφού παρέλαβε την εν λόγω απόφαση, η ιρλανδική εποπτική αρχή εξέδωσε, στις 20 Αυγούστου 2021, τελική απόφαση με την οποία διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η WhatsApp παρέβη ορισμένες διατάξεις του ΓΚΠΔ και της επιβλήθηκαν διορθωτικά μέτρα, μεταξύ των οποίων διοικητικά πρόστιμα συνολικού ύψους 225 εκατομμυρίων ευρώ.
Η WhatsApp προσέβαλε την τελική απόφαση ενώπιον ιρλανδικού δικαστηρίου ενώ παράλληλα ζήτησε από το Γενικό Δικαστήριο την ακύρωση της προσβαλλομένης αποφάσεως.
Στην προκειμένη υπόθεση, το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται για πρώτη φορά επί προσφυγής ακυρώσεως κατά δεσμευτικής αποφάσεως του ΕΣΠΔ η οποία έχει εκδοθεί βάσει του ΓΚΠΔ. Κρίνοντας σε πενταμελή σύνθεση, απορρίπτει ως απαράδεκτη την προσφυγή της WhatsApp με την αιτιολογία ότι δεν στρέφεται κατά πράξης δεκτικής προσφυγής δυνάμει του άρθρου 263 ΣΛΕΕ και ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν αφορά άμεσα τη WhatsApp κατά την έννοια των κριτηρίων περί ενεργητικής νομιμοποίησης που προβλέπονται στο ίδιο άρθρο. Διευκρινίζει ότι το κύρος της προσβαλλομένης αποφάσεως μπορεί να εξεταστεί από τον εθνικό δικαστή που έχει επιληφθεί προσφυγής κατά της εκδοθείσας σε εθνικό επίπεδο μεταγενέστερης τελικής αποφάσεως με την οποία περατώθηκε η διαδικασία.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Προκαταρκτικώς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, προκειμένου μια πράξη να υπόκειται σε προσφυγή από προσφεύγοντα που δεν ανήκει στους «προνομιούχους» προσφεύγοντες (5), πρέπει να παράγει δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα ικανά να θίξουν τα συμφέροντά του, μεταβάλλοντας ουσιωδώς τη νομική του κατάσταση. Σε περίπτωση που, όπως εν προκειμένω, ο προσφεύγων δεν είναι αποδέκτης της ατομικής πράξης την οποία προσβάλλει, η ως άνω προϋπόθεση συμπίπτει με την απαίτηση η πράξη αυτή να τον αφορά άμεσα και ατομικά προκειμένου να νομιμοποιείται ενεργητικώς να την προσβάλει.
Ειδικότερα, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει, κατ’ αρχάς, ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν μεταβάλλει καθ’ εαυτήν τη νομική κατάσταση της WhatsApp, διότι, σε αντίθεση με την τελική απόφαση της ιρλανδικής εποπτικής αρχής, δεν μπορεί να αντιταχθεί ευθέως στη WhatsApp και συνιστά προπαρασκευαστική πράξη σε μια διαδικασία που πρέπει να περατωθεί με την έκδοση τελικής αποφάσεως εθνικής εποπτικής αρχής, της οποίας η εν λόγω επιχείρηση είναι αποδέκτης.
Επιπλέον, η προσβαλλόμενη απόφαση δεν παράγει, ως προς τη WhatsApp, κανένα αυτοτελές έννομο αποτέλεσμα σε σχέση με την τελική απόφαση της ιρλανδικής εποπτικής αρχής. Πράγματι, όλες οι εκτιμήσεις που περιλαμβάνονται στην πρώτη απόφαση περιλαμβάνονται και στη δεύτερη, ενώ η πρώτη δεν παράγει κανένα αποτέλεσμα ανεξάρτητο από το περιεχόμενο της δεύτερης. Συνεπώς, Το γεγονός ότι μια ενδιάμεση πράξη εκφράζει την οριστική θέση μιας αρχής που θα πρέπει να ενσωματωθεί στην τελική απόφαση με την οποία περατώνεται η επίμαχη διαδικασία, όπως στην προκειμένη περίπτωση όπου η προσβαλλόμενη απόφαση περιέχει οριστική ανάλυση επί ορισμένων πτυχών της τελικής αποφάσεως, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι η ενδιάμεση αυτή πράξη μεταβάλλει η ίδια ουσιωδώς τη νομική κατάσταση του προσφεύγοντος.
Στη συνέχεια, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν αφορά άμεσα τη WhatsApp. Πράγματι, προκειμένου μια πράξη να αφορά άμεσα έναν προσφεύγοντα ο οποίος δεν είναι αποδέκτης της, πρέπει, πρώτον, να έχει άμεσα έννομα αποτελέσματα επί της κατάστασής του και, δεύτερον, να μην αφήνει κανένα περιθώριο εκτιμήσεως στους αποδέκτες της οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή της, δεδομένου ότι αυτή έχει αυτόματο χαρακτήρα και απορρέει αποκλειστικώς από τη ρύθμιση της Ένωσης χωρίς παρεμβολή άλλων κανόνων.
Όσον αφορά την πρώτη από τις προϋποθέσεις αυτές, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν μπορεί να αντιταχθεί στη WhatsApp ώστε να είναι δυνατόν, χωρίς την παρεμβολή επιπλέον σταδίου στη διαδικασία, να αποτελέσει πηγή υποχρεώσεων γι’ αυτήν ή, ενδεχομένως, δικαιωμάτων για άλλους ιδιώτες. Εν προκειμένω, η προσβαλλόμενη απόφαση δεν αποτελεί το τελευταίο στάδιο στη διαδικασία που προβλέπεται στον ΓΚΠΔ.
Όσον αφορά τη δεύτερη από τις προϋποθέσεις αυτές, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση, μολονότι ήταν δεσμευτική, ως προς τα ζητήματα που αφορούσε, για την ιρλανδική εποπτική αρχή, της άφηνε περιθώριο εκτιμήσεως αναφορικά με το περιεχόμενο της τελικής αποφάσεως, η οποία αναφέρεται και σε άλλα ζητήματα που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με το ύψος των διοικητικών προστίμων.
Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι το απαράδεκτο της προσφυγής που άσκησε ενώπιόν του η WhatsApp κατά της προσβαλλομένης αποφάσεως συνάδει με τη λογική του συστήματος των μέσων ένδικης προστασίας το οποίο καθιερώνεται από τη Συνθήκη ΕΕ και τη Συνθήκη ΛΕΕ. Συγκεκριμένα, η Συνθήκη ΛΕΕ, ιδίως προβλέποντας τη δυνατότητα άσκησης ευθείας προσφυγής ακυρώσεως ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο τελευταίο, έχει καθιερώσει ένα πλήρες σύστημα μέσων ένδικης προστασίας για τη διασφάλιση του ελέγχου της νομιμότητας των πράξεων της Ένωσης, στο οποίο συμμετέχουν και τα εθνικά δικαστήρια. Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, τα πρόσωπα που δεν έχουν τη δυνατότητα, λόγω των προϋποθέσεων παραδεκτού, να προσβάλουν απευθείας πράξεις της Ένωσης ενώπιον του ενωσιακού δικαστή, έχουν τη δυνατότητα να προβάλουν, μέσω ενστάσεως περί ελλείψεως νομιμότητας, την ακυρότητα τέτοιας πράξης ενώπιον του εθνικού δικαστή, ο οποίος με τη σειρά του δύναται να υποβάλει στο Δικαστήριο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως.
Το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι η λογική του συστήματος αυτού, η οποία εξηγεί, μεταξύ άλλων, τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύονται οι προϋποθέσεις παραδεκτού των ευθείων προσφυγών (6), είναι ότι η δικαιοδοτική δράση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εκείνη των εθνικών δικαστηρίων αλληλοσυμπληρώνονται αποτελεσματικά και ότι ο δικαστής της Ένωσης και ο εθνικός δικαστής δεν καλούνται να αποφανθούν ταυτόχρονα, σε παράλληλες διαδικασίες, επί του κύρους της ίδιας πράξης της Ένωσης, είτε απευθείας είτε, στην περίπτωση του εθνικού δικαστή, εφόσον έχει αμφιβολίες επί του κύρους της επίμαχης πράξης, κατόπιν προδικαστικού ερωτήματος.