Sprawa T‑320/09
Planet AE Anonymi Etaireia Parochis Symvouleftikon Ypiresion
przeciwko
Komisji Europejskiej
Ochrona interesów finansowych Unii – System wczesnego ostrzegania (SWO) umożliwiający określenie poziomu ryzyka w odniesieniu do wybranych oferentów – Dochodzenie OLAF‑u dotyczące wykonania zamówienia publicznego na projekt modernizacji instytucjonalnej w Syrii – Decyzje o aktywacji ostrzeżeń W1a i W1b – Podstawa prawna – Prawa podstawowe – Obowiązek uzasadnienia
Streszczenie – wyrok Sądu (ósma izba) z dnia 22 kwietnia 2015 r.
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny – Interes podlegający ocenie w chwili wniesienia skargi – Skarga na decyzję o wpisaniu skarżącego do systemu wczesnego ostrzegania do użytku urzędników zatwierdzających Komisji oraz agencji wykonawczych – Wykreślenie w trakcie postępowania w sprawie wpisu – Brak wpływu – Podstawa ewentualnej skargi o odszkodowanie – Zachowanie interesu prawnego
(art. 263 TFUE; rozporządzenie Komisji nr 2008/969)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Brak kompetencji instytucji wydającej zaskarżony akt – Bezwzględna przeszkoda procesowa – Brak kompetencji instytucji wydającej akt stanowiący podstawę prawną zaskarżonego aktu – Brak bezwzględnej przeszkody procesowej – Okoliczność niewykluczająca przeprowadzenia badania z urzędu
(art. 263 TFUE)
3. Komisja – Kompetencje – Wykonanie budżetu wspólnotowego – Decyzja o ustanowieniu systemu wczesnego ostrzegania pozwalająca na wpisanie jako podmiotów stanowiących ryzyko finansowe dla Unii osób, wobec których prowadzone są dochodzenia Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych – Brak podstawy prawnej – Brak kompetencji Komisji
(art. 5 WE, 274 WE, 279 WE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1605/2002, art. 51, art. 59 ust. 2, art. 95 ust. 1; decyzja Komisji 2008/969)
4. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Ocena obowiązku uzasadnienia w zależności od okoliczności sprawy
(art. 253 WE)
5. Środki własne Unii Europejskiej – Ochrona interesów finansowych Unii – Zwalczanie oszustw i wszelkich innych bezprawnych działań – System wczesnego ostrzegania do użytku urzędników zatwierdzających Komisji oraz agencji wykonawczych – Nieprzekazanie osobie wpisanej decyzji o wpisaniu jej do systemu wczesnego ostrzegania – Naruszenie prawa do obrony i obowiązku uzasadnienia
(art. 253 WE; decyzja Komisji 2008/969)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 27, 28, 30–32)
2. Brak kompetencji instytucji, która przyjęła zaskarżony akt, stanowi bezwzględną podstawę stwierdzenia nieważności, którą sąd Unii powinien podnieść z urzędu, mimo że żadna ze stron o to nie wnioskowała. Jeśli chodzi o kwestię braku kompetencji instytucji, która przyjęła akt będący podstawą przyjęcia zaskarżonego aktu, choć sąd Unii nie jest zobowiązany do podniesienia tej kwestii z urzędu, to może się okazać, że będzie musiał tak postąpić. Może to zachodzić w zależności od okoliczności i informacji należących do akt sprawy lub gdy chodzi o uchybienie o ewidentnym charakterze, innymi słowy, gdy sąd Unii może z łatwością je wykryć i zidentyfikować jako takie.
(por. pkt 35)
3. Ani z postanowień art. 274 WE, ani z przepisów rozporządzenia nr 1605/2002 w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich nie wynika, by Komisja posiadała wyraźną kompetencję w zakresie przyjęcia, w celu zwalczania oszustw i wszelkich innych bezprawnych działań szkodzących interesom finansowym Unii, decyzji 2008/969 w sprawie systemu wczesnego ostrzegania do użytku urzędników zatwierdzających Komisji oraz agencji wykonawczych. Wprawdzie zgodnie z art. 274 WE Komisja wykonuje budżet zgodnie z przepisami rozporządzeń wydanych na podstawie art. 279 WE, który przewiduje zastosowanie zwykłej procedury ustawodawczej, jednakże rozporządzenie nr 1605/2002, którego podstawę prawną stanowi art. 279 WE, nie wymienia systemu takiego jak system wczesnego ostrzegania. Rzeczone rozporządzenie przewiduje w swym art. 95 ust. 1 wyłącznie stworzenie centralnej bazy danych dotyczącej kandydatów i oferentów znajdujących się w jednej z sytuacji obowiązkowego wykluczenia, o których mowa w tym rozporządzeniu.
Jednocześnie jakkolwiek system ostrzegania może być użytecznym narzędziem w ramach zadań powierzonych Komisji jako instytucji nadzorującej i wykonującej budżet Unii, to okoliczność ta nie pozwala na wywiedzenie wniosku o istnieniu domniemanego uprawnienia do wydania decyzji 2008/969. Chociaż bowiem Komisja jest uprawniona do zorganizowania swojej wewnętrznej struktury organizacyjnej w celu zapewnienia jak najsprawniejszego działania zgodnie z art. 51 i art. 59 ust. 2 rozporządzenia nr 1605/2002, to jednak jej kompetencja w zakresie samoregulacji napotyka ograniczenia w przyznanych jej uprawnieniach. Otóż o ile wewnętrzne środki wywołują skutki wyłącznie w wewnętrznej sferze administrowania, nie tworząc żadnych praw lub obowiązków po stronie osób trzecich, o tyle nie jest tak w przypadku decyzji 2008/969, która ma wywoływać skutki prawne na zewnątrz.
Ponadto, jakkolwiek prawodawca Unii stworzył podstawę prawną w odniesieniu do ostrzeżeń o wykluczeniu, nie uznał on za właściwe, by uczynić to w związku z innymi ostrzeżeniami zawartymi w decyzji 2008/969. Co więcej, w przeciwieństwie do ostrzeżeń W5, które oparte są na obiektywnych i w pewnym zakresie udowodnionych okolicznościach, wpis ostrzeżenia W1a lub W1b na podstawie decyzji 2008/969 jest konsekwencją dochodzenia Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych, mimo iż twierdzenia o nadużyciach finansowych lub błędach administracyjnych nie zostały jeszcze wykazane. Poza tym nie można by zaakceptować, bez naruszenia praw podstawowych, do których należy domniemanie niewinności chronione na podstawie art. 48 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, paremii qui potest maius potest et minus. Tymczasem, w odróżnieniu od ostrzeżeń o wykluczeniu, nie ulega wątpliwości, że ostrzeżenia W1a i W1b dotyczą sytuacji, w której dochodzenia są jeszcze w toku i w której wina nie została jeszcze dowiedziona. W rezultacie, jeżeli Komisja uważa za konieczne podjęcie środków zapobiegawczych na wczesnym etapie, to tym bardziej potrzebuje ona z tego względu podstawy prawnej umożliwiającej stworzenie takiego systemu ostrzegania i podjęcie związanych z tym środków, który to system respektuje prawo do obrony, zasadę proporcjonalności, a także zasadę pewności prawa, oznaczającą, że przepisy prawa mają być jasne, precyzyjne i przewidywalne co do ich skutków, w szczególności wówczas, gdy pociągają one za sobą niekorzystne konsekwencje dla jednostek i przedsiębiorstw.
(por. pkt 43, 45, 58, 59, 61–67)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 77, 78)
5. Decyzja Komisji o wpisaniu danego podmiotu do systemu wczesnego ostrzegania ustanowionego decyzją 2008/969 w sprawie takiego systemu do użytku urzędników zatwierdzających Komisji oraz agencji wykonawczych narusza obowiązek uzasadnienia oraz prawo do obrony, jeżeli dana osoba nie została o niej powiadomiona, ponieważ ta ostatnia nie miała w związku z tym możliwości przedstawienia swoich uwag w tym względzie i nie mogła zapoznać się ze względami uzasadniającymi wpisanie jej do systemu ostrzegania.
Prawo do obrony powinno być bowiem zapewnione w każdych okolicznościach, nawet w przypadku braku jakichkolwiek uregulowań dotyczących danego postępowania. Powyższe odnosi się również do obowiązku uzasadnienia. Otóż mimo iż założonym celem decyzji 2008/969 jest ochrona budżetu Unii w drodze środków ostrożności, nie uzasadnia to w żaden sposób takiego braku przekazania informacji. W tym względzie nawet jeśli system wczesnego ostrzegania został stworzony jako wewnętrzne narzędzie, to jednak faktem jest, że wpis w tym systemie pociąga za sobą skutki prawne względem zainteresowanej osoby, której ów wpis dotyczy, co oznacza, że prawo do obrony – w tym również obowiązek uzasadnienia – musi zostać zachowane.
(por. pkt 79, 83, 86, 87)