Sprawa C‑346/14

Komisja Europejska

przeciwko

Republice Austrii

Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Artykuł 4 ust. 3 TUE – Artykuł 288 TFUE – Dyrektywa 2000/60/WE – Polityka wodna Unii – Artykuł 4 ust. 1 – Zapobieganie pogorszeniu się stanu części wód powierzchniowych – Artykuł 4 ust. 7 – Odstępstwo od zakazu pogarszania stanu – Nadrzędny interes ogólny – Pozwolenie na budowę elektrowni wodnej na rzece Schwarze Sulm (Austria) – Pogorszenie stanu wód

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 4 maja 2016 r.

1.        Postępowanie sądowe – Ustny etap postępowania – Otwarcie na nowo – Obowiązek otwarcia na nowo ustnego etapu postępowania, aby umożliwić stronom przedstawienie uwag w przedmiocie kwestii prawnych, które zostały podniesione w opinii rzecznika generalnego – Brak

(art. 252 akapit drugi TFUE; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 83)

2.        Środowisko naturalne – Polityka wodna Unii – Dyrektywa 2000/60 – Obowiązki państw członkowskich w okresie wyznaczonym na dokonanie transpozycji – Obowiązek niewydawania przepisów mogących utrudnić osiągnięcie rezultatów przewidzianych przez dyrektywę – Zakres

(art. 4 ust. 3 TFUE, art. 288 akapit trzeci TFUE; dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4, art. 13 ust. 6)

3.        Środowisko naturalne – Polityka wodna Unii – Dyrektywa 2000/60 – Cele środowiskowe w odniesieniu do wód powierzchniowych – Obowiązek wdrożenia koniecznych środków dla zapobieżenia pogorszeniu się stanu mas wód powierzchniowych – Pojęcie wdrożenia – Pozwolenie na konkretne przedsięwzięcie – Włączenie

[dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1 lit. a) ppkt (i), ust. 7]

4.        Środowisko naturalne – Polityka wodna Unii – Dyrektywa 2000/60 – Cele środowiskowe w odniesieniu do wód powierzchniowych – Pojęcie pogorszenia się stanu części wód powierzchniowych

[dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1 lit. a) ppkt (i), załącznik V]

5.        Środowisko naturalne – Polityka wodna Unii – Dyrektywa 2000/60 – Cele środowiskowe w odniesieniu do wód powierzchniowych – Obowiązek wdrożenia koniecznych środków dla zapobieżenia pogorszeniu się stanu mas wód powierzchniowych – Możliwość odstępstwa dla projektów o nadrzędnym interesie ogólnym – Warunki

(dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1, 7)

6.        Środowisko naturalne – Polityka wodna Unii – Dyrektywa 2000/60 – Cele środowiskowe w odniesieniu do wód powierzchniowych – Obowiązek wdrożenia koniecznych środków dla zapobieżenia pogorszeniu się stanu mas wód powierzchniowych – Możliwość odstępstwa dla projektów o nadrzędnym interesie ogólnym – Zakwalifikowanie projektu jako mający nadrzędny interes ogólny – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich – Zastosowanie do projektu mającego na celu wspieranie produkcji energii odnawialnych dzięki energii wodnej – Dopuszczalność

[art. 175 ust. 1 WE (obecnie art. 194 ust. 1 TFUE); dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1, ust. 7 lit. c)]

1.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 23, 24)

2.        W okresie przewidzianym na dokonanie transpozycji dyrektywy państwa członkowskie będące jej adresatami są zobowiązane do powstrzymania się od przyjmowania przepisów, które mogłyby poważnie zagrozić osiągnięciu celu wyznaczonego w tej dyrektywie. Ponieważ takie zobowiązanie spoczywa na wszystkich organach krajowych, musi być ono postrzegane jako odnoszące się do przyjęcia wszelkich przepisów ogólnych i szczególnych, które mogą spowodować taki niekorzystny skutek.

W konsekwencji, co się tyczy dyrektywy 2000/60 ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, nawet jeżeli przedsięwzięcie nie podlegało w dniu, w którym została wydana decyzja, art. 4 tej dyrektywy, dane państwo członkowskie było jednak zobowiązane do tego, by już przed upływem terminu wyznaczonego na podstawie art. 13 ust. 6 tej dyrektywy państwom członkowskim na opublikowanie planów gospodarowania wodami w dorzeczu powstrzymała się od przyjęcia przepisów, które mogłyby poważnie zagrozić osiągnięciu celu przewidzianego we wspomnianym art. 4.

(por. pkt 50, 51)

3.        Z brzmienia art. 4 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/60 ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, który stanowi, że państwa członkowskie wdrażają konieczne środki, aby zapobiec pogorszeniu się stanu wszystkich części wód powierzchniowych, wynika, że przyjęcie takich środków przez te państwa jest obowiązkowe. W tym względzie pozwolenie na konkretne przedsięwzięcie, takie jak budowa elektrowni wodnej na rzece płynącej w państwie członkowskim, należy postrzegać jako takie wdrożenie.

W istocie art. 4 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/60 nie ogranicza się do programowego sformułowania zwyczajnych celów planów gospodarowania, lecz wywiera wiążące skutki na każdym etapie procedury ustanowionej w tej dyrektywie, jak tylko zostanie ustalony stan ekologiczny danej części wód. Ponadto ci się tyczy systemu odstępstw przewidzianego w art. w art. 4 ust. 7 tej dyrektywy struktura kategorii odstępstw tam określonych pozwala uznać, iż art. 4 wspomnianej dyrektywy nie zawiera jedynie zasadniczych zobowiązań, lecz dotyczy także konkretnych przedsięwzięć. Przyczyny odstępstw mają bowiem zastosowanie w szczególności wtedy, gdy brak poszanowania celów wspomnianego art. 4 jest następstwem nowych zmian właściwości fizycznych danej części wód powierzchniowych i gdy wynikają z tego negatywne skutki lub gdy jest wynikiem nowych zrównoważonych form działalności gospodarczej człowieka. Tymczasem może to mieć miejsce w następstwie nowych pozwoleń na przedsięwzięcia. Niemożliwe jest bowiem oddzielne rozważenie przedsięwzięcia i wykonania planów gospodarowania.

(por. pkt 53, 54, 56)

4.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 58, 59)

5.        Z zastrzeżeniem przyznania odstępstwa w oparciu o art. 4 ust. 7 dyrektywy 2000/60 ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, należy zapobiegać każdemu pogorszeniu się stanu mas wód powierzchniowych. Obowiązek zapobiegania pogorszeniu stanu wód powierzchniowych pozostaje zatem wiążący na każdym etapie wdrażania dyrektywy 2000/60 i ma zastosowanie do każdego rodzaju i każdego stanu części wód powierzchniowych, dla której uchwalono plan gospodarowania. Dane państwo członkowskie jest w konsekwencji zobowiązane odmówić wydania pozwolenia na przedsięwzięcie, w przypadku gdy może ono pogorszyć stan danej części wód powierzchniowych, chyba że rzeczone przedsięwzięcie objęte jest odstępstwem zgodnie ze wspomnianym art. 4 ust. 7.

W tym względzie dla ustalenia, czy pozwolenie na realizację przedsięwzięcia zostało przyjęta z poszanowaniem wymagań przewidzianych w art. 4 ust. 7 dyrektywy 2000/60, należy zbadać, po pierwsze, czy zostały podjęte wszystkie praktyczne kroki, aby ograniczyć niekorzystny wpływ na stan danych mas wód, po drugie, czy przyczyny realizacji tego przedsięwzięcia zostały szczegółowo określone i wyjaśnione, po trzecie, czy przedsięwzięcie to odpowiada nadrzędnemu interesowi społecznemu lub czy korzyści dla środowiska i dla społeczeństwa płynące z osiągnięcia celów wymienionych w art. 4 ust. 1 tej dyrektywy są przeważone przez wpływ korzyści wynikających z nowych modyfikacji czy zmian na ludzkie zdrowie, utrzymanie ludzkiego bezpieczeństwa lub zrównoważony rozwój, które będą wynikać z realizacji tego przedsięwzięcia, i po czwarte, czy zamierzone korzystne cele z przyczyn możliwości technicznych czy nieproporcjonalnych kosztów nie mogą być osiągnięte innymi środkami, stanowiącymi znacznie korzystniejszą opcję środowiskową.

(por. pkt 64, 66)

6.        Należy przyznać państwom członkowskim pewien zakres uznania przy ustalaniu, czy dane przedsięwzięcie leży w nadrzędnym interesie społecznym, w rozumieniu art. 4 ust. 7 lit. c) dyrektywy 2000/60 ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. W istocie owa dyrektywa, która została przyjęta na podstawie art. 175 ust. 1 WE (obecnie art. 192 ust. 1 TFUE), ustala wspólne zasady i ogólne ramy działania dla ochrony wód i zapewnia koordynację, integrację, jak też w dłuższej perspektywie rozwój zasad ogólnych i struktur pozwalających na ochronę i ekologicznie zrównoważone korzystanie z wód w Unii. Te zasady i ramy powinny następnie zostać rozwinięte przez państwa członkowskie za pomocą przyjęcia konkretnych środków. Dyrektywa ta nie zmierza tym samym do pełnej harmonizacji przepisów wodnoprawnych państw członkowskich.

Z powyższego wynika, że w ramach tego zakresu uznania państwo członkowskie może słusznie stwierdzić, że przedsięwzięcie, które ma na celu wspieranie produkcji energii odnawialnych dzięki energii wodnej, jest objęte nadrzędnym interesem społecznym. Artykuł 194 ust. 1 TFUE przewiduje bowiem, że w ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy stanu środowiska polityka energetyczna Unii ma na celu, w duchu solidarności między państwami członkowskimi, zapewnienie funkcjonowania rynku energii, zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii, wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii, a także wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii.

Ponadto promowanie odnawialnych źródeł energii, będące dla Unii sprawą wysoce priorytetową, jest uzasadnione w szczególności ze względu na to, że wykorzystanie takich źródeł energii ma pozytywny wpływ na ochronę środowiska i przyczynia się do trwałego rozwoju, a także ze względu na to, że może przyczynić się do lepszego zabezpieczenia i zróżnicowania dostaw energii przyśpieszyć wypełnienie postanowień protokołu z Kioto, załączonego do konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.

(por. pkt 70–73)