Sprawy połączone C‑609/17 i C‑610/17
Terveys- ja sosiaalialan neuvottelujärjestö (TSN) ry
przeciwko
Hyvinvointialan liitto ry
oraz
Auto- ja Kuljetusalan Työntekijäliitto AKT ry
przeciwko
Satamaoperaattorit ry
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez työtuomioistuin)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 19 listopada 2019 r.
Odesłanie prejudycjalne – Polityka społeczna – Artykuł 153 TFUE – Minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w obszarze organizacji czasu pracy – Dyrektywa 2003/88/WE – Artykuł 7 – Prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni – Artykuł 15 – Korzystniejsze krajowe przepisy prawne i postanowienia układów zbiorowych w zakresie ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników – Pracownicy niezdolni do pracy z powodu choroby podczas corocznego płatnego urlopu – Odmowa przeniesienia tego urlopu, kiedy brak przeniesienia nie powoduje skrócenia faktycznego wymiaru corocznego płatnego urlopu do okresu krótszego niż cztery tygodnie – Artykuł 31 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Niemożność zastosowania w braku sytuacji stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych
1. Polityka społeczna – Ochrona bezpieczeństwa i zdrowia pracowników – Organizacja czasu pracy – Prawo do corocznego płatnego urlopu – Uregulowanie krajowe przewidujące przyznanie prawa do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym minimalny okres czterech tygodni przewidziany w dyrektywie 2003/88 – Niemożność przeniesienia ze względu na chorobę tych dodatkowych dni urlopu – Dopuszczalność
[dyrektywa 2003/88 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 1 ust. 1, art. 2 lit. a), art. 7 ust. 1, art. 15]
(zob. pkt 33–36, 39, 40; pkt 1 sentencji)
2. Prawa podstawowe – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Zakres stosowania – Wprowadzanie w życie prawa Unii – Uregulowanie krajowe przewidujące przyznanie prawa do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym minimalny okres czterech tygodni przewidziany w dyrektywie 2003/88 i wyłączający możliwość przeniesienia ze względu na chorobę tych dodatkowych dni urlopu – Uregulowanie krajowe wchodzące w zakres kompetencji zachowanych przez państwa członkowskie i niewchodzące w zakres stosowania dyrektywy – Brak stosowania prawa Unii
[art. 2 ust. 2, art. 4 ust. 2 lit. b), art. 153 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 31 ust. 2, art. 51; dyrektywa 2003/88 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 2, art. 7 ust. 1, art. 15]
(zob. pkt 42–55; pkt 2 sentencji)
Streszczenie
Państwo członkowskie może wyłączyć możliwość przeniesienia ze względu na chorobę dni corocznego płatnego urlopu, jeżeli wykraczają one poza minimalny okres czterech tygodni wymagany na mocy dyrektywy 2003/88
W wyroku TSN i AKT (sprawy połączone C‑609/17 i C‑610/17), wydanym w dniu 19 listopada 2019 r., Trybunał w składzie wielkiej izby orzekł, po pierwsze, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88(1), który ustanawia prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni, nie stoi na przeszkodzie przepisom krajowym i układom zbiorowym, które przewidują przyznanie prawa do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym ten minimalny okres, z jednoczesnym wyłączeniem możliwości przeniesienia tych dni urlopu z powodu choroby. Po drugie, Trybunał orzekł, że art. 31 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), który przewiduje w szczególności prawo każdego pracownika do corocznego płatnego urlopu, nie ma zastosowania w przypadku takich przepisów krajowych i układów zbiorowych.
Oba postępowania toczące się przed sądem odsyłającym dotyczą pracownika, który na mocy układu zbiorowego pracy mającego zastosowanie do jego sektora działalności miał prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym minimalny okres czterech tygodni przewidziany w dyrektywie 2003/88, czyli siedmiu (sprawa C‑609/17) i pięciu tygodni (sprawa C‑610/17). Pracownicy ci, którzy byli niezdolni do pracy z powodu choroby w okresie corocznego płatnego urlopu, zwrócili się do swych pracodawców z wnioskiem o przeniesienie części corocznego urlopu, z której nie mogli skorzystać. Jednakże ich pracodawcy odmówili uwzględnienia tych wniosków, ponieważ dotyczyły one części prawa do corocznego płatnego urlopu wykraczającej poza minimalny okres czterech tygodni przewidziany w dyrektywie 2003/88.
W pierwszej kolejności, w odniesieniu do dyrektywy 2003/88, Trybunał przypomniał, że nie stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym przyznającym prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze wyższym niż cztery tygodnie przewidziane w art. 7 ust. 1 tej dyrektywy. Jednakże w takim przypadku prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze wykraczającym poza ten minimalny okres jest regulowane nie na gruncie tej dyrektywy, lecz na gruncie prawa krajowego, w szczególności w odniesieniu do warunków przyznawania i wygaśnięcia tych dodatkowych dni urlopu. W konsekwencji Trybunał doszedł do wniosku, że państwa członkowskie mogą same zdecydować o takim prawie do przeniesienia wszystkich lub części dodatkowych dni urlopu, jeżeli pracownik znalazł się podczas corocznego urlopu w sytuacji niezdolności do pracy z powodu choroby, o ile prawo do corocznego płatnego urlopu, z którego pracownik rzeczywiście korzystał, pozostaje zawsze równe co najmniej minimalnemu okresowi czterech tygodni, gwarantowanemu przez dyrektywę 2003/88.
W drugiej kolejności, w odniesieniu do karty, której zakres stosowania został określony w jej art. 51 ust. 1, Trybunał najpierw wskazał, że postanowienia karty mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Tymczasem stwierdził on, że przyjmując przepisy krajowe lub upoważniając do zawarcia układów zbiorowych, które przyznają prawa do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym minimalny okres czterech tygodni gwarantowany przez dyrektywę 2003/88 z jednoczesnym wyłączeniem możliwości przeniesienia tych dodatkowych dni ze względu na chorobę, państwo członkowskie nie stosuje tej dyrektywy w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty, a w związku z tym karta ta, a w szczególności jej art. 31 ust. 2, nie znajduje zastosowania.
W tym względzie Trybunał podkreślił w szczególności, że dyrektywa 2003/88, która została przyjęta na podstawie art. 137 ust. 2 WE (obecnie art. 153 ust. 2 TFUE) ogranicza się do ustalenia minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy. Zgodnie z art. 153 ust. 4 TFUE takie minimalne wymagania nie mogą stanowić przeszkody dla państwa członkowskiego w utrzymywaniu lub ustanawianiu bardziej rygorystycznych środków ochronnych zgodnych z traktatami. Z tego wynika, że państwa członkowskie mogą swobodnie decydować, korzystając z zachowanych przez siebie kompetencji w dziedzinie polityki społecznej, o ustanawianiu takich norm, które są bardziej rygorystyczne od norm stanowiących przedmiot interwencji prawodawcy Unii, o ile nie podważają one spójności omawianej interwencji.
Trybunał stwierdził również, że w przypadku gdy państwa członkowskie przyznają prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze przekraczającym minimalny okres czterech tygodni przewidziany w art. 7 ust. 1 niniejszej dyrektywy lub zezwalają partnerom społecznym na przyznanie takiego prawa do dodatkowych dni urlopu, to prawo to lub, alternatywnie, warunki ewentualnego przeniesienia dodatkowych dni urlopu w przypadku choroby przypadającej na okres urlopu wchodzą w zakres kompetencji zachowanych przez państwa członkowskie i nie są one regulowane przez tę dyrektywę. Jednak w sytuacji, gdy przepisy prawa Unii w danej dziedzinie nie regulują określonego aspektu i nie nakładają na państwa członkowskie żadnego szczególnego obowiązku w odniesieniu do danej sytuacji, przepis krajowy regulujący taki aspekt przez państwo członkowskie sytuuje się poza zakresem stosowania karty.