Kawża C-392/22
X
vs
Staatsecretaris van Justitie en Veiligheid
(talba għal deċiżjoni preliminari,
għal deċiżjoni preliminari mressqa mir-Rechtbank Den Haag, zittingsplaats’s-Hertogenbosch)
Sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (Ir-Raba’ Awla) tad-29 ta’ Frar 2024
“ Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Politika komuni fil-qasam tal-ażil u tal-immigrazzjoni – Applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Artikolu 4 – Riskji ta’ trattament inuman jew degradanti – Kriterji u mekkaniżmi ta’ determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għall-eżami tal-applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Regolament (UE) Nru 604/2013 – Artikolu 3(2) – Portata tal-obbligi tal-Istat Membru li talab it-teħid lura tal-applikant mill-Istat Membru responsabbli u li jixtieq jipproċedi għat-trasferiment tal-applikant lejn dan l-aħħar Stat Membru – Prinċipju ta’ fiduċja reċiproka – Mezzi u livell ta’ prova tar-riskju reali ta’ trattament inuman jew degradanti, li jirriżulta minn nuqqasijiet sistemiċi – Prattiki ta’ ritorn lura sommarju (pushback) lejn pajjiż terz u ta’ detenzjoni fil-punti ta’ qsim tal-fruntiera”
1. Kontrolli fil-fruntieri, ażil u immigrazzjoni – Politika tal-ażil – Kriterji u mekkaniżmi ta’ determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għall-eżami ta’ applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Ir-Regolament Nru 604/2013 – Trasferiment ta’ applikant għal protezzjoni internazzjonali lejn l-Istat Membru responsabbli mill-eżami tal-applikazzjoni tiegħu – Preżunzjoni inkonfutabbli li d-drittijiet fundamentali tal-Unjoni ser ikunu rrispettati minn dan l-aħħar Stat – Assenza
(Artikolu 2 TUE; Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, Artikoli 1 u 4; regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 604/2013)
(ara l-punti 43-46)
2. Kontrolli fil-fruntieri, ażil u immigrazzjoni – Politika tal-ażil – Proċeduri għall-għoti u għall-irtirar tal-protezzjoni internazzjonali – Direttiva 2013/32 – Proċedura ta’ eżami ta’ applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Aċċess għall-proċedura – Prattiki ta’ ritorn lura sommarju (pushback) lejn pajjiż terz – Inammissibbiltà
(Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, Artikoli 18 u 19(2); Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 604/2013, premessa 3; Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 2013/32, Artikolu 6)
(ara l-punti 50 sa 53)
3. Kontrolli fil-fruntieri, ażil u immigrazzjoni – Politika tal-ażil – Standards dwar l-akkoljenza ta’ applikanti għall-protezzjoni internazzjonali – Direttiva 2013/33 – Kriterji u mekkaniżmi ta’ determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għall-eżami ta’ applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Ir-Regolament Nru 604/2013 – Detenzjoni – Motivi – Detenzjoni għas-sempliċi raġuni li jkun intalab protezzjoni internazzjonali – Inammissibbiltà – Miżura li tista’ tiġi ordnata jew estiża biss b’osservanza tar-regoli ġenerali u astratti billi jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet u l-modalitajiet
(Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, Artikolu 6; Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 604/2013, premessa 20; Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 2013/33, premessa 15)
(ara l-punti 54-56)
4. Kontrolli fil-fruntieri, ażil u immigrazzjoni – Politika tal-ażil – Kriterji u mekkaniżmi ta’ determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għall-eżami ta’ applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Ir-Regolament Nru 604/2013 – Trasferiment ta’ applikant għal protezzjoni internazzjonali lejn l-Istat Membru responsabbli mill-eżami tal-applikazzjoni tiegħu – Ċirkustanzi li jeskludu t-trasferiment – Nuqqasijiet sistematiċi fil-proċedura ta’ ażil u fil-kundizzjonijiet ta’ akkoljenza tal-applikanti fl-Istat Membru responsabbli, li jwasslu għal riskju ta’ trattament inuman jew degradanti – Stat Membru responsabbli li wettaq prattiki ta’ ritorn fil-qosor u ta’ detenzjoni fil-punti ta’ qsim tal-fruntiera – Prattiki li jostakolaw it-trasferiment f’każ ta’ riskju reali li l-applikant jitqiegħed f’sitwazzjoni li tista’ tiġi assimilata ma’ trattament inuman jew degradanti
(Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, Artikolu 4; Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 604/2013, it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 3(2))
(ara l-punti 57 sa 65, u d-dispożittiv 1)
5. Kontrolli fil-fruntieri, ażil u immigrazzjoni – Politika tal-ażil – Kriterji u mekkaniżmi ta’ determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għall-eżami ta’ applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali – Ir-Regolament Nru 604/2013 – Trasferiment ta’ applikant għal protezzjoni internazzjonali lejn l-Istat Membru responsabbli mill-eżami tal-applikazzjoni tiegħu – Ċirkustanzi li jeskludu t-trasferiment – Nuqqasijiet sistematiċi fil-proċedura ta’ ażil u fil-kundizzjonijiet ta’ akkoljenza tal-applikanti fl-Istat Membru responsabbli, li jwasslu għal riskju ta’ trattament inuman jew degradanti – Obbligi tal-Istat Membru rikjedenti fir-rigward tal-evalwazzjoni ta’ dan ir-riskju – Possibbiltà li wieħed ifittex li jikseb mill-Istat Membru responsabbli garanziji individwali li jeskludu tali riskju
(Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, Artikolu 4; Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 604/2013, it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 3 (2), l-Artikolu 2 (5), l-Artikolu 21 (3) u l-Artikolu 22 (2) sa (5))
(ara l-punti 67 sa 81, u d-dispożittiv 2)
Sunt
Adita b’talba għal deċiżjoni preliminari mir-rechtbank Den Haag, zittingsplaats’ s-Hertogenbosch (il-Qorti Distrettwali ta’ Den Haag, sedenti f’Hertogenbosch, il-Pajjiżi l-Baxxi), il-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi dwar il-portata tal-obbligi tal-Istat Membru li jitlob it-teħid lura tal-applikant għal protezzjoni internazzjonali mill-Istat Membru responsabbli għall-eżami ta’ din it-talba fis-sitwazzjoni fejn dan l-aħħar Stat jirrikorri għal prattiki bħar-ritorn lura sommarju (1) (“pushback”) u d-detenzjoni fil-punti ta’ qsim tal-fruntiera.
Fid-9 ta’ Novembru 2021, X, ċittadin Sirjan, ippreżenta applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali fil-Polonja. Sussegwentement, fl-21 ta’ Novembru 2021, huwa daħal fil-Pajjiżi l-Baxxi, fejn, l-għada, huwa ppreżenta applikazzjoni ġdida għal protezzjoni internazzjonali. Fl-1 ta’ Frar 2022, il-Polonja laqgħet l-applikazzjoni tal-Pajjiżi l-Baxxi għat-teħid lura ta’ X skont id-dispożizzjonijiet tar-Regolament Dublin III (2). Sussegwentement, permezz ta’ deċiżjoni tal-20 ta’ April 2022, l-iStaatssecretaris van Justitie en Veiligheid (is-Segretarju tal-Istat għall-Ġustizzja u għas-Sigurtà, il-Pajjiżi l-Baxxi) ma ħax inkunsiderazzjoni l-applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali ppreżentata minn X fil-Pajjiżi l-Baxxi, minħabba li l-Polonja kienet responsabbli għall-eżami ta’ din l-applikazzjoni, u ċaħad l-argumenti invokati minn X sabiex jopponi t-trasferiment tiegħu.
X adixxa lill-qorti tar-rinviju b’rikors kontra din id-deċiżjoni, intiż sabiex jikseb il-projbizzjoni tat-trasferiment tiegħu lejn il-Polonja billi sostna, b’mod partikolari, li l-awtoritajiet Pollakki kisru d-drittijiet fundamentali tiegħu. Skont l-affermazzjonijiet tiegħu, huwa kien, minn naħa, is-suġġett ta’ tliet ritorni lura sommarji lejn il-Bjelorussja wara d-dħul tiegħu fit-territorju Pollakk. Min-naħa l-oħra, huwa nżamm f’detenzjoni għal madwar ġimgħa fiċ-ċentru tal-gwardji tal-fruntieri fejn kien suġġett għal trattament ħażin ħafna, b’mod partikolari minħabba n-nuqqas ta’ ikel u l-assenza ta’ kull kontroll mediku. X jindika biża’ li d-drittijiet fundamentali tiegħu jinkisru mill-ġdid jekk jiġi ttrasferit lejn il-Polonja.
Il-qorti tar-rinviju kkunsidrat li informazzjoni oġġettiva, affidabbli, preċiża u debitament aġġornata turi li l-Polonja tikser b’mod sistematiku u ripetut, għal diversi snin, diversi drittijiet fundamentali taċ-ċittadini ta’ pajjiżi terzi billi tagħmel ritorni lura sommarji, regolarment akkumpanjati minn użu ta’ vjolenza, u billi żżomm sistematikament u taħt kundizzjonijiet ikklassifikati bħala “terribbli” liċ-ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jidħlu illegalment fit-territorju tagħha.
F’dawn iċ-ċirkustanzi, hija staqsiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, essenzjalment, dwar il-kwistjoni jekk il-fatt li l-Istat Membru responsabbli mill-eżami tal-applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali ta’ ċittadin ta’ pajjiż terz jipproċedi, fir-rigward ta’ tali ċittadini li jfittxu li jippreżentaw tali applikazzjoni fil-fruntiera tiegħu, b’ritorni lura sommarji kif ukoll b’detenzjonijiet bejn il-fruntieri tiegħu jipprekludix it-trasferiment ta’ dan iċ-ċittadin lejn dan l-Istat Membru. Hija talbet ukoll, min-naħa tal-Qorti tal-Ġustizzja, indikazzjonijiet dwar l-evalwazzjoni tal-eżistenza tar-riskju għal dan iċ-ċittadin li jkun suġġett għal trattamenti inumani jew degradanti.
Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja
Il-Qorti tal-Ġustizzja tikkonferma, qabelxejn, li prattiki ta’ ritorn lura sommarju u miżuri ta’ detenzjoni għal postijiet tal-fruntiera bħal dawk ikkonstatati f’dan il-każ mill-qorti tar-rinviju huma inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni u jikkostitwixxu nuqqasijiet serji fil-proċedura ta’ ażil u fil-kundizzjonijiet ta’ akkoljenza tal-applikanti. Fil-fatt, minn naħa, il-prattika ta’ ritorn lura sommarju tikser l-Artikolu 6 tad-Direttiva 2013/32 (3), li huwa wieħed mill-pedamenti tas-sistema Ewropea komuni tal-ażil (4). Min-naħa l-oħra, din tista’ tikser il-prinċipju ta’ non-refoulement, iggarantit, bħala dritt fundamentali, fl-Artikolu 18 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), moqri flimkien mal-Artikolu 33 tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra (5), kif ukoll l-Artikolu 19(2) tal-Karta. Fir-rigward tal-prattika ta’ detenzjoni fil-punti ta’ qsim tal-fruntiera, il-premessa 15 tad-Direttiva 2013/33/UE(6), kif ukoll il-premessa 20 tar-Regolament Dublin III, ifakkru l-prinċipju li ħadd ma għandu jinżamm f’detenzjoni għas-sempliċi raġuni li huwa japplika għal protezzjoni internazzjonali.
Madankollu, il-fatt li l-Istat Membru responsabbli mill-eżami tal-applikazzjoni għal protezzjoni internazzjonali ta’ ċittadin ta’ pajjiż terz għamel ritorni lura sommarji kif ukoll detenzjonijiet fil-punti ta’ bejn il-fruntieri tiegħu ma jipprekludix, fih innifsu, it-trasferiment ta’ dan iċ-ċittadin lejn dan l-Istat Membru. Fil-fatt, sabiex dan it-trasferiment jiġi eskluż, in-nuqqasijiet ikkonstatati għandhom jissodisfaw iż-żewġ kundizzjonijiet kumulattivi stabbiliti fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 3(2) tar-Regolament Dublin III, li jipprovdi li huma biss id-difetti “sistemiċi” li “jirriżultaw f’riskju ta’ trattament inuman jew degradanti fis-sens tal-Artikolu 4 tal- [Karta]” tagħmel tali trasferiment impossibbli (7). Minn dan jirriżulta li, minn naħa, in-nuqqasijiet ikkonstatati għandhom jikkonċernaw, b’mod ġenerali, il-proċedura ta’ ażil u l-kundizzjonijiet ta’ akkoljenza applikabbli għall-applikanti għal protezzjoni internazzjonali jew, tal-inqas, għal ċerti gruppi ta’ dawn l-applikanti kkunsidrati flimkien. Min-naħa l-oħra, huwa neċessarju li jkunu jeżistu raġunijiet serji u kkonfermati li jwasslu lil dak li jkun sabiex jemmen li ċ-ċittadin ta’ pajjiż terz ikkonċernat kien ser jgħaddi, waqt it-trasferiment jew wara t-trasferiment, minn riskju reali li jkun suġġett għall-prattiki msemmija iktar ’il fuq u li dawn jistgħu jqegħduh f’sitwazzjoni ta’ deprivazzjoni materjali estrema ta’ gravità tali li tista’ tiġi assimilata ma’ trattament inuman jew degradanti, ipprojbit mill-Artikolu 4 tal-Karta.
Fir-rigward tal-livell u tas-sistema ta’ prova li tippermetti li tiskatta l-applikazzjoni tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 3(2) tar-Regolament Dublin III, hemm lok, fl-assenza ta’ preċiżazzjonijiet partikolari f’din id-dispożizzjoni, li jsir riferiment għad-dispożizzjonijiet ġenerali u għall-istruttura ta’ dan ir-regolament.
Minn dan jirriżulta li, l-ewwel nett, l-Istat Membru li jixtieq jittrasferixxi applikant għal protezzjoni internazzjonali lejn l-Istat Membru responsabbli għandu, qabel ma jkun jista’ jwettaq dan it-trasferiment, jieħu inkunsiderazzjoni l-informazzjoni kollha li jipprovdilu l-imsemmi applikant u li hija rilevanti sabiex issir din id-determinazzjoni b’mod korrett, b’mod partikolari fir-rigward tal-eżistenza eventwali ta’ riskju reali li jiġi suġġett, fil-mument jew wara l-imsemmi trasferiment, għal trattament inuman jew degradanti, fis-sens tal-Artikolu 4 tal-Karta.
It-tieni nett, l-Istat Membru li jkun talab it-teħid lura ta’ applikant għal protezzjoni internazzjonali għandu jikkoopera fl-istabbiliment tal-fatti billi jevalwa r-realtà ta’ dan ir-riskju, abbażi ta’ elementi oġġettivi, affidabbli, preċiżi u debitament aġġornati, u fid-dawl tal-istandard ta’ protezzjoni tad-drittijiet fundamentali ggarantit mid-dritt tal-Unjoni, jekk ikun il-każ billi jieħu inkunsiderazzjoni, fuq inizjattiva tiegħu stess, l-informazzjoni rilevanti li huwa ma jistax jinjora fir-rigward ta’ eventwali nuqqasijiet sistemiċi tal-proċedura ta’ ażil u tal-kundizzjonijiet ta’ akkoljenza tal-applikanti għal protezzjoni internazzjonali fl-Istat Membru responsabbli.
It-tielet nett, fil-każ ta’ raġunijiet serji u kkonfermati li jwasslu lil wieħed jemmen li jeżisti riskju reali ta’ trattament li jmur kontra l-Artikolu 4 tal-Karta fil-każ ta’ trasferiment, dan l-Istat Membru għandu jastjeni milli jwettaq dan it-trasferiment. F’tali każ, l-Istat Membru inkarigat mid-determinazzjoni tal-Istat Membru responsabbli għandu jkompli bl-eżami tal-kriterji stabbiliti fil-Kapitolu III tar-Regolament Dublin III sabiex jistabbilixxi jekk Stat Membru ieħor jistax jiġi nnominat bħala responsabbli.
Madankollu, l-Istat Membru li jixtieq jipproċedi bit-trasferiment jista’ jfittex li jikseb mill-Istat Membru responsabbli garanziji individwali li jkunu suffiċjenti sabiex jeskludi r-riskju reali ta’ trattamenti inumani jew degradanti fil-każ ta’ trasferiment u, jekk tali garanziji jkunu pprovduti u jidhru kemm kredibbli kif ukoll suffiċjenti sabiex jiġi eskluż kull riskju reali ta’ tali trattamenti, jipproċedi bit-trasferiment.