WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 15 lutego 2005 r. (*)
Odwołanie – Konkurencja – Rozporządzenie (EWG) nr 4064/89 – Wyrok stwierdzający bezprawność decyzji nakazującej rozdzielenie przedsiębiorstw w następstwie bezprawności wcześniejszej decyzji stwierdzającej niezgodność koncentracji ze wspólnym rynkiem
W sprawie C‑13/03 P
mającej za przedmiot odwołanie na podstawie art. 49 Statutu WE Trybunału Sprawiedliwości, wniesione w dniu 8 stycznia 2003 r.,
Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez M. Petite’a, A. Whelana oraz P. Hellströma, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona skarżąca,
w której drugą stroną postępowania jest:
Tetra Laval BV, z siedzibą w Amsterdamie (Niderlandy), reprezentowana przez A. Vandencasteele’a, D. Waelbroecka oraz M. Johnssona, A. Weitbrechta, S. Völckera, Rechtsanwälte,
strona skarżąca w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: P. Jann, prezes pierwszej izby, pełniący obowiązki prezesa, C. W. A. Timmermans i A. Rosas (sprawozdawca), prezesi izb, C. Gulmann, J.-P. Puissochet, R. Schintgen, N. Colneric, S. von Bahr i J. N. Cunha Rodrigues, sędziowie,
rzecznik generalny: A. Tizzano,
sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 27 stycznia 2004 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 25 maja 2004 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W swoim odwołaniu Komisja Wspólnot Europejskich wnosi o uchylenie wyroku Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 25 października 2002 r. w sprawie T‑80/02 Tetra Laval przeciwko Komisji, Rec. str. II‑4519 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd ten stwierdził nieważność decyzji Komisji 2004/103/WE z dnia 30 stycznia 2002 r. dotyczącej środków mających na celu przywrócenie warunków skutecznej konkurencji zgodnie z art. 8 ust. 4 rozporządzenia Rady (EWG) nr 4064/89 (sprawa COMP/M.2416 – Tetra Laval/Sidel) (Dz.U. 2004, L 38, str. 1, zwanej dalej „decyzją o rozdzieleniu”).
Rozporządzenie (EWG) nr 4064/89
2 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 4064/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. L 395, str. 1, oraz sprostowanie Dz.U. 1990, L 257, str. 13), w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem Rady (WE) nr 1310/97 z dnia 30 czerwca 1997 r. (Dz.U. L 180, str. 1, zwane dalej „rozporządzeniem”), stanowi w art. 8 ust. 3 i 4:
„3. Jeśli Komisja stwierdzi, że koncentracja spełnia kryterium wymienione w art. 2 ust. 3 […], wydaje [ona] decyzję uznającą koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem.
4. W przypadku gdy koncentracja została już dokonana, Komisja może poprzez decyzję zgodnie z ust. 3 lub poprzez osobną decyzję, wymagać rozdzielenia przedsiębiorstw lub zgromadzonych aktywów lub zniesienia wspólnej kontroli lub podjęcia jakiegokolwiek innego właściwego działania dla przywrócenia warunków skutecznej konkurencji”.
Decyzje Komisji
3 W dniu 30 października 2001 r. Komisja wydała decyzję 2004/124/WE, uznającą koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem oraz porozumieniem EOG (Sprawa COMP/M. 2416 – Tetra Laval/Sidel) (Dz.U. L 43, str. 13, zwaną dalej „decyzją o niezgodności”).
4 W dniu 30 stycznia 2002 r. Komisja wydała decyzję o rozdzieleniu, zarządzając środki dla przywrócenia warunków skutecznej konkurencji w oparciu o art. 8 ust. 4 rozporządzenia. W art. 1 rozstrzygnięcia tej decyzji, doręczonej Tetra Laval BV (zwanej dalej „Tetra”) w dniu 4 lutego 2002 r., Komisja zarządza sprzedaż przez tę spółkę akcji Sidel SA i określa warunki, według których to rozdzielenie winno być dokonane.
5 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 15 stycznia 2002 r. Tetra wniosła skargę o stwierdzenie nieważności decyzji o niezgodności, zarejestrowaną pod sygnaturą T‑5/02.
6 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu d w dniu 19 marca 2002 r. Tetra wniosła drugą skargę o stwierdzenie nieważności decyzji o rozdzieleniu.
7 Wyrokiem z dnia 25 października 2002 r. w sprawie T‑5/02 Tetra Laval przeciwko Komisji, Rec. str. II‑4381 (zwanym dalej „wyrokiem w sprawie T‑5/02”), Sąd stwierdził nieważność decyzji o niezgodności.
8 Zaskarżonym wyrokiem Sąd stwierdził nieważność decyzji o rozdzieleniu.
Zaskarżony wyrok
9 W pkt 36 do 43 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, co następuje:
„36 Sąd stwierdza przede wszystkim, że z systematyki rozporządzenia, a w szczególności z jego motywu 16 wynika, iż celem, którego osiągnięcie ma zapewnić art. 8 ust. 4, jest umożliwienie Komisji wydania wszystkich decyzji koniecznych do przywrócenia warunków skutecznej konkurencji. Skoro, jak w tym konkretnym przypadku, koncentracja dokonana zastała przy zastosowaniu art. 7 ust. 3 rozporządzenia, to rozdzielenie przedsiębiorstw uczestniczących w tej operacji jest logicznym następstwem decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem.
37 Jednakże wydanie decyzji o rozdzieleniu w następstwie wydania decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem zakłada zgodność z prawem tej ostatniej decyzji. Jako że celem decyzji o rozdzieleniu wydanej w oparciu o art. 8 ust. 4 rozporządzenia jest przywrócenie warunków skutecznej konkurencji utrudnionej przez koncentrację, która uznana została za niezgodną ze wspólnym rynkiem, oczywistym jest, że jej ważność zależy od ważności decyzji zakazującej koncentracji, i stąd też stwierdzenie nieważności tej ostatniej pozbawia ją wszelkiej podstawy prawnej.
38 Konkluzja ta wzmocniona jest przez fakt, że stosownie do art. 8 ust. 4 rozporządzenia sprzedaż udziału nabytego w trakcie koncentracji może być wymagana w ramach samej decyzji o niezgodności przyjętej zgodnie z art. 8 ust. 3.
39 Co więcej, konkluzji powyższej nie poddaje w wątpliwość powołanie się przez Komisję na wyrok [Trybunału z dnia 26 kwietnia 1988 r. w sprawach połączonych 97/86, 193/86, 99/86, 215/86 Asteris i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 2181, pkt 30 i 32, zwany dalej „wyrokiem Asteris”]. Po pierwsze stwierdzić należy, że Trybunał potwierdził w nim „retroaktywny skutek związany z wyrokami stwierdzającymi nieważność” (pkt 30). Po drugie, wyrok Asteris dotyczył w szczególności skutków, jakie stwierdzenie nieważności rozporządzenia, którego obowiązywanie ograniczone było do ściśle określonego czasu, ma na postanowienia rozporządzeń późniejszych, mających identyczną treść jak postanowienie, którego nieważność została stwierdzona. Wyrok ten dotyczy zatem zakresu zobowiązania do wykonania przedmiotowego wyroku stwierdzającego nieważność, które wynika z art. 233 WE i które ciąży na instytucji odpowiedzialnej za przyjęcie przedmiotowego rozporządzenia.
40 Jednakże w tym konkretnym przypadku, w odróżnieniu od sytuacji leżącej u podstaw wyroku w sprawie Asteris, nie chodzi o rozporządzenia zawierające identyczne postanowienia, ale o decyzję o wcześniejszym rozdzieleniu, która ogranicza się do wprowadzenia w życie decyzji o niezgodności. Sam fakt, że w momencie podejmowania decyzji o rozdzieleniu nie stwierdzono nieważności wspomnianej wyżej decyzji o niezgodności, nie może pozbawiać retroaktywnego skutku stwierdzenia jej nieważności dokonanego później.
41 Tymczasem wyrokiem wydanym w sprawie T‑5/02 Sąd stwierdził nieważność decyzji o niezgodności […].
42 Jako że bezprawność decyzji o niezgodności pociąga za sobą bezprawność decyzji o rozdzieleniu, niniejszy wniosek o stwierdzenie nieważności, skierowany przeciwko tej ostatniej decyzji, winien zostać uwzględniony bez konieczności badania pozostałych zarzutów podniesionych wobec niej przez skarżącą.
43 W konsekwencji stwierdza się nieważność decyzji o rozdzieleniu”.
Odwołanie
10 Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 8 stycznia 2003 r. Komisja wniosła, na podstawie art. 225 WE i art. 49 akapit pierwszy Statutu WE Trybunału Sprawiedliwości, odwołanie od wyroku w sprawie T‑5/02.
Argumenty stron
11 Na poparcie swego odwołania w niniejszej sprawie Komisja podnosi, że jeżeli odwołanie wniesione od wyroku w sprawie T‑5/02 doprowadzi do jego uchylenia, to zaskarżony wyrok oparty będzie na naruszającym prawo założeniu, iż stwierdzona została nieważność decyzji o niezgodności. W ten sposób, ponieważ stwierdzenie nieważności tej decyzji przez Sąd było jedynym powodem stwierdzenia przez ten ostatni nieważności decyzji o rozdzieleniu, uchylenie wyroku wydanego w wyżej wspomnianej sprawie, stwierdzającego nieważność pierwszej decyzji, pociągnie za sobą uchylenie zaskarżonego wyroku stwierdzającego nieważność drugiej decyzji.
12 W konsekwencji Komisja uważa, że jeśli – z uwagi na zarzuty wskazane szczegółowo w jej odwołaniu wniesionym od wyroku w sprawie T‑5/02 – odwołanie to winno zostać uwzględnione, konieczne będzie uchylenie zaskarżonego wyroku.
13 Tetra jest zdania, że odwołanie jest niedopuszczalne. Wbrew wymogom art. 112 § 1 lit. c) regulaminu odwołanie nie wskazywało zarzutów prawnych i argumentów skierowanych przeciw zaskarżonemu wyrokowi.
14 Tetra podnosi w odniesieniu do tego, że Komisja nie twierdzi, że zaskarżony wyrok narusza prawo wspólnotowe ani że rozumowanie przyjęte przez Sąd lub rozstrzygnięcie tego wyroku obarczone są uchybieniami. Wprost przeciwnie, to nie zaskarżony wyrok stanowi naruszenie prawa, ale ten wydany w sprawie T‑5/02.
15 Tetra wnosi ewentualnie o oddalenie odwołania jako niezasadnego i podnosi, że nawet gdyby uwzględniono odwołanie od wyroku w sprawie T‑5/02, nie powinno to pociągać za sobą uchylenia zaskarżonego wyroku.
16 Tetra podnosi po pierwsze, że Komisja nie ma interesu w orzeczeniu uchylenia zaskarżonego wyroku. Taki brak interesu wynikać ma z jednej strony z faktu, iż decyzja o rozdzieleniu sama w sobie jest sporna, jako że przyjęte przez nią środki wykonawcze, włączając w to wyznaczone w niej terminy, stały się bezużyteczne z uwagi na zdarzenia, które miały miejsce po jej wydaniu. Z drugiej strony to do Komisji należy, gdyby okazało się to konieczne, wydanie w oparciu o art. 8 ust. 4 rozporządzenia nowej decyzji, która byłaby dostosowana do istniejącej sytuacji.
17 Po drugie niniejsze odwołanie oparte jest na założeniu, według którego jeżeli odwołanie sformułowane w sprawie C‑12/03 P uznane zostanie za zasadne, Trybunał uchyli wyrok zaskarżony w niniejszym odwołaniu. Tymczasem, w tym przypadku:
– albo Trybunał skieruje sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd; jeżeli Trybunał stwierdzi, że końcowa decyzja w niniejszej sprawie zależna jest od decyzji Sądu w tej pierwszej sprawie, nie będzie mógł orzec nie znając końcowej decyzji Sądu w pierwszej sprawie; Trybunał będzie musiał zatem także skierować niniejszą sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd;
– albo też Trybunał wyda orzeczenie co do istoty sprawy w pierwszej sprawie; Tetra uważa jednakże, że w takim przypadku niniejsza sprawa winna być skierowana do ponownego rozpoznania przez Sąd. Wobec tego wysunęła ona przed Sądem szereg zarzutów, wnosząc o stwierdzenie nieważności decyzji o rozdzieleniu, choć Sąd ma orzec w oparciu o tylko jeden z nich.
18 W swej replice Komisja utrzymuje, że domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku, nie opiera się ona na argumentach podniesionych w jej odwołaniu od wyroku w sprawie T‑5/02, ale na fakcie, iż uchylenie tego wyroku unieważni prawne założenie, które stanowi fundament zaskarżonego wyroku. Wobec tego wyrok ten, jako oparty na akcie oczywiście nieważnym, narusza prawo w odniesieniu do ważności i zastosowania tego aktu, niezależnie od motywów tej nieważności, która może zostać stwierdzona w ramach odrębnej procedury. Jako że zarzut taki został wyraźnie sformułowany w niniejszym odwołaniu, jest ono dopuszczalne.
19 W odpowiedzi na argument, stosownie do którego decyzja o rozdzieleniu nie jest już wykonalna, Komisja podnosi, że ewentualna konieczność modyfikacji aktu, narzucającego w szczególności określone terminy i którego stosowanie zostało opóźnione wskutek postępowania spornego, nie powinny być powodem wycofania czy odrzucenia argumentów, które są uzasadnione i mogą doprowadzić w ramach procedury odwołania do uchylenia wyroku stwierdzającego nieważność takiego aktu. Ważność wyżej wspomnianej decyzji winna być oceniona według warunków panujących w momencie jej wydania przez Komisję, a ta ostatnia przedsięwzięła wszelkie konieczne kroki, by zapewnić jej stosowanie zgodne z prawem, przy założeniu, że wcześniej wspomniane organy sądowe uznają ostatecznie, że została ona wydana zgodnie z prawem.
20 Jeżeli chodzi o związek między niniejszym odwołaniem a odwołaniem wniesionym od wyroku w sprawie T‑5/02, Komisja podnosi, że uchylenie tego wyroku wystarczy, by zaskarżony wyrok został uchylony. Uchylenie spowodować ma taki skutek nawet wtedy, gdyby niniejsza sprawa została skierowana do Sądu do ponownego rozpoznania.
Ocena Trybunału
21 Z argumentów przedstawionych przez Komisję w jej skardze wynika, że niniejsze odwołanie ma podstawę tylko o tyle, o ile wyrok w sprawie T‑5/02, zakwestionowany przez Komisję w jej odwołaniu w sprawie, w której wydano w tym dniu wyrok Tetra Laval przeciwko Komisji (C‑12/03 P, Rec. str. I‑0000) byłby uchylony przez Trybunał.
22 Tymczasem w tym ostatnim wyroku Trybunał oddalił wniesione przez Komisję odwołanie od wyroku Sądu stwierdzającego nieważność decyzji o niezgodności.
23 Wynika stąd, że bez konieczności badania argumentów Tetra Laval, dotyczących niedopuszczalności niniejszego odwołania, należy stwierdzić, że jest ono bezprzedmiotowe.
W przedmiocie kosztów
24 Zgodnie z art. 69 § 6 regulaminu mającego zastosowanie w postępowaniu odwoławczym na mocy art. 118 regulaminu, jeżeli sprawa nie kończy się wydaniem wyroku, rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów leży w granicach swobodnego uznania Trybunału. Jako że brak przedmiotu niniejszego odwołania wynika z oddalenia odwołania Komisji w sprawie C‑12/03 P wyrokiem z tego dnia, który obciąża tę ostatnią kosztami postępowania, należy obciążyć ją również kosztami niniejszego odwołania.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Postępowanie w przedmiocie odwołania zostaje umorzone.
2) Komisja Wspólnot Europejskich zostaje obciążona kosztami postępowania.
Podpisy