Language of document : ECLI:EU:T:2022:112

WYROK SĄDU (dziewiąta izba)

z dnia 2 marca 2022 r.(*)

Klauzula arbitrażowa – Umowa o udzielenie dotacji zawarta w ramach programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” – Wypowiedzenie umowy – Wykroczenie zawodowe – Status beneficjenta dotacji lub osoby działającej w imieniu beneficjenta lub na jego rachunek

W sprawie T‑688/19

VeriGraft AB, z siedzibą w Göteborgu (Szwecja), którą reprezentowali adwokaci P. Hansson i A. Johansson,

strona skarżąca,

przeciwko

Agencji Wykonawczej Europejskiej Rady ds. Innowacji i ds. MŚP, którą reprezentowała A. Galea, w charakterze pełnomocnika, którą wspierali adwokaci D. Waelbroeck i A. Duron,

strona pozwana,

mającej za przedmiot oparte na art. 272 TFUE żądanie stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME) umowy o udzielenie dotacji dotyczącej projektu „Spersonalizowanych żył pochodzących z inżynierii tkankowej jako pierwszego leczenia dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną‑P‑TEV” (Personalized Tissue Engineered Veins as the first Cure for Patients with Chronic Venous Insufficiency‑P‑TEV), zawartej w ramach instrumentu wsparcia innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” (2014–2020),

SĄD (dziewiąta izba),

w składzie: M.J. Costeira, prezes izby, M. Kancheva (sprawozdawczyni), i T. Perišin, sędziowie,

sekretarz: I. Pollalis, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 1 lipca 2021 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Skarżąca, VeriGraft AB, jest szwedzką spółką biotechnologiczną założoną w 2005 r. pod nazwą NovaHep AB przez A i B, profesorów instytutu Karolinska w Sztokholmie (Szwecja). Początkowo specjalizująca się w wykorzystywaniu komórek macierzystych, spółka ta zawiesiła swoją działalność w 2011 r. z powodu trudności finansowych, a w 2012 r. została przeniesiona do Göteborga (Szwecja). Reaktywowana w 2014 r. w następstwie wniesienia kapitału przez nowych akcjonariuszy, jest ona obecnie wyspecjalizowana w dziedzinie rozwoju zindywidualizowanych przeszczepów pochodzących z inżynierii tkanek ludzkich przeznaczonych do stosowania w medycynie regeneracyjnej. Medycyna regeneracyjna jest dziedziną medycyny, której celem jest zastępowanie lub naprawa ludzkich komórek, regeneracja tkanek lub organów w celu przywrócenia ich normalnego funkcjonowania. A, która początkowo posiadała 41% udziałów w kapitale skarżącej, w 2014 r. rozpoczęła stopniowe zbywanie wszystkich swoich udziałów. Do lipca 2015 r. A była ponadto członkiem zarządu skarżącej, a następnie pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy do dnia rozwiązania jej umowy o pracę w dniu 1 października 2016 r. Skarżąca działa pod obecną firmą począwszy od sierpnia 2017 r.

 Dochodzenie uniwersytetu w Göteborgu i CEPN dotyczące A i jej grupy badawczej

2        W marcu 2016 r. uniwersytet w Göteborgu powołał komisję specjalną do zbadania zarzutów wysuniętych wobec kilku pracowników, a mianowicie wobec A, jak również innych członków jej zespołu badawczego, które dotyczyły nierzetelności badań naukowych przeprowadzonych w ramach opracowania dziesięciu artykułów naukowych opublikowanych w latach 2010–2015. Komisja ta, której zadaniem było przedstawienie zaleceń prorektorowi uniwersytetu w Göteborgu, zwróciła się do Centrala Etikprövningsnämnden (centralnej komisji ds. etyki w Szwecji) (zwanej dalej „CEPN”) o wydanie w tym względzie opinii. CEPN wydał opinię w marcu 2018 r., a w czerwcu 2018 r. komisja specjalna przedstawiła swoje zalecenia prorektorowi uniwersytetu w Göteborgu. Zarówno CEPN, jak i komisja specjalna stwierdzili nierzetelność badań naukowych związanych z ośmioma z dziesięciu rozpatrywanych artykułów. CEPN stwierdził w szczególności systematyczne uchybienia w odniesieniu do składu i funkcjonowania grupy badawczej A oraz praktycznie dysfunkcyjne środowisko badawcze: żadne spotkanie nie zostało właściwie zorganizowane, a skład osobowy grupy zmieniał się, często z niejasnych powodów. CEPN zdecydowanie krytycznie odniósł się do kultury badań grupy stworzonej wokół A, a ponadto uznał, że błędne obrazy znalezione w ośmiu z dziesięciu artykułów będących przedmiotem dochodzenia sugerowały, że poważne błędy zostały popełnione nie tylko przez zaniedbanie, ale wręcz umyślnie. Prorektor przychylił się do zalecenia komisji specjalnej, stwierdzając wspomnianą nierzetelność przeprowadzonych badań naukowych w decyzji z czerwca 2018 r. Prorektor wystąpił również do rządowego organu dyscyplinarnego o zwolnienie A. Decyzją z dnia 21 grudnia 2018 r. wniosek ten został odrzucony, ponieważ nierzetelność badań naukowych „na podstawie całościowej oceny konkretnych szczegółów sprawy” nie stanowiła wystarczającej podstawy do zwolnienia.

 Program ramowy Horyzont 2020 i instrument wsparcia innowacji w MŚP

3        Program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” (2014–2020) (zwany dalej „programem ramowym Horyzont 2020”) został ustanowiony na podstawie art. 173 i 182 TFUE rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1291/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiającym „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) i uchylającym decyzję 1982/2006/WE (Dz.U. 2013, L 347, s. 104). Zgodnie ze swym art. 1 rozporządzenie to określa ramy zarządzania wsparciem Unii dla działań w zakresie badań naukowych i innowacji, a tym samym wzmocnienia europejskiej bazy naukowo-technicznej oraz promowania korzyści dla społeczeństwa, a także lepszego wykorzystania gospodarczego i przemysłowego potencjału polityk w zakresie innowacji, badań i rozwoju technologicznego.

4        Wśród szczególnych dziedzin działania objętych programem ramowym Horyzont 2020 znajduje się udział małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w badaniach naukowych i innowacjach. I tak zgodnie z art. 22 ust. 2 rozporządzenia nr 1291/2013 w ramach jednego scentralizowanego systemu zarządzania tworzy się instrument wsparcia innowacji w MŚP, który dotyczy wszystkich rodzajów MŚP posiadających potencjał w zakresie innowacji w szerokim sensie.

5        Instrument wsparcia innowacji w MŚP został sprecyzowany w decyzji Rady 2013/743/UE z dnia 3 grudnia 2013 r. ustanawiającej program szczegółowy wdrażający program „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) i uchylającej decyzje 2006/971/WE, 2006/972/WE, 2006/973/WE, 2006/974/WE i 2006/975/WE (Dz.U. 2013, L 347, s. 965; sprostowanie: Dz.U. 2015, L 102, s. 96).

 Przekazanie EASME scentralizowanego zarządzania instrumentem wsparcia innowacji w MŚP

6        Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME), przekształcona w dniu 1 kwietnia 2021 r. w Agencję Wykonawczą Europejskiej Rady ds. Innowacji i ds. MŚP (Eismea), została ustanowiona, począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r., decyzją wykonawczą Komisji 2013/771/UE z dnia 17 grudnia 2013 r. uchylającą decyzje 2004/20/WE i 2007/372/WE (Dz.U. 2013, L 341, s. 73), zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 58/2003 z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiającego statut agencji wykonawczych, którym zostały powierzone niektóre zadania w zakresie zarządzania programami wspólnotowymi (Dz.U. 2003, L 11, s. 1). Zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 58/2003 agencja ta posiadała osobowość prawną.

7        Z art. 3 ust. 1 lit. d) decyzji wykonawczej 2013/771 wynika, że EASME powierzono realizację niektórych części programu ramowego Horyzont 2020. I tak decyzją C(2013) 9414 final z dnia 23 grudnia 2013 r. przekazującą uprawnienia EASME w celu wykonania zadań związanych z realizacją programów Unii w obszarze energii, środowiska, działań w dziedzinie klimatu, konkurencyjności i MŚP, badań i innowacji oraz technologii informacyjno‑komunikacyjnych, obejmujących w szczególności wykorzystanie środków zapisanych w budżecie ogólnym Unii, Komisja powierzyła EASME niektóre zadania zarządzania instrumentem wsparcia innowacji w MŚP. Jak określono w załączniku I do tej decyzji, zadania te obejmowały między innymi ocenę wniosków o uzyskanie wsparcia finansowego w ramach instrumentu wsparcia innowacji w MŚP oraz przygotowywanie, zawieranie i monitorowanie wykonania przez beneficjentów umów o udzielenie dotacji.

 Postępowanie administracyjne

8        W dniu 6 kwietnia 2017 r. EASME opublikowało zaproszenie do składania wniosków oznaczone numerem referencyjnym „H2020‑SMEINST‑2‑2016‑2017” w ramach wsparcia między innymi innowacyjnych MŚP w sektorze biotechnologii zdrowia ludzkiego.

9        Skarżąca złożyła wniosek dotyczący drugiego etapu instrumentu wsparcia innowacji w MŚP, który miał na celu sprzedaż zindywidualizowanego urządzenia sercowo‑naczyniowego, odpowiadającego projektowi „Spersonalizowanych żył pochodzących z inżynierii tkankowej jako pierwszego leczenia dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną‑P‑TEV” (Personalized Tissue Engineered Veins as the first Cure for Patients with Chronic Venous Insufficiency‑P‑TEV) (zwanemu dalej „projektem P‑TEV”), wskazanego w leczeniu pacjentów z ciężką, przewlekłą niewydolnością żylną.

10      Wniosek złożony przez skarżącą polegał na ocenie wykonalności, bezpieczeństwa i skuteczności wszczepienia naczyń krwionośnych lub żył pochodzących z inżynierii tkankowej dwunastu pacjentom z ciężką przewlekłą niewydolnością żylną kończyn dolnych. Wiązało się to między innymi z pobraniem naczyń krwionośnych od osób zmarłych, pobraniem próbki krwi obwodowej od pacjentów w celu ekstrahowania z niej komórek, przeprowadzeniem decelularyzacji, a następnie recelularyzacji pobranych lub pochodzących z inżynierii tkankowej naczyń krwionośnych, przeprowadzeniem zabiegu chirurgicznego w znieczuleniu ogólnym, zbadaniem skuteczności procedury i oceną jakości życia w okresie dwunastu miesięcy po operacji. Początkowo wszystkie badania miały być prowadzone w Norwegii i w Szwecji.

11      W sekcji 4 wniosku skarżącej odwołano się do najistotniejszych publikacji naukowych dotyczących treści projektu P‑TEV, a mianowicie do:

–        […], […], […], […], […], […], [A], […], „Successful tissue engineering of competent allogeneic venous valves”, Journal of Vascular Surgery: Venous and Lymphatic Disorders, 2015, Issue 4, s. 421–443;

–        […], […], […], […], […], […], […], […], [A], „In Vivo Application of Tissue‑Engineered Veins Using Autologous Peripheral Whole Blood: A Proof of Concept Study”, eBioMedicine, 2014, Issue 1, s. 72–79;

–        […], […], […], […], […], […], […], […], […], [A], „Transplantation of an allogeneic vein bioengineered with autologous stem cells: a proof‑of‑concept study”, Lancet, 2012, nr 9838, s. 230–237.

12      W maju 2017 r., w następstwie procedury oceny przeprowadzonej przez zewnętrznych ekspertów, która obejmowała sekcje 1–3 wniosku skarżącej, EASME przychyliło się do wspomnianego wniosku o przyznanie dotacji.

 Umowa o udzielenie dotacji

13      W dniu 9 sierpnia 2017 r. skarżąca z jednej strony i Unia, reprezentowana przez EASME, z drugiej strony, zawarły umowę o udzielenie dotacji dotyczącą projektu P‑TEV, oznaczoną numerem referencyjnym 778620 (zwaną dalej „umową o udzielenie dotacji”).

14      Zgodnie z art. 2–5 umowy o udzielenie dotacji skarżącej przyznano dotację w maksymalnej wysokości wynoszącej 2 184 603,75 EUR na projekt P‑TEV, którego wykonanie miało rozpocząć się w dniu 1 września 2017 r. i trwać 24 miesiące.

15      Artykuł 34 umowy o udzielenie dotacji dotyczy poszanowania zasad etycznych.

16      I tak art. 34.1 umowy o udzielenie dotacji stanowi, co następuje:

„Beneficjent wykonuje działanie zgodnie z:

(a)      zasadami etycznymi (w tym najwyższymi standardami rzetelności badawczej), określonymi na przykład w Europejskim kodeksie postępowania w zakresie rzetelności badawczej, co obejmuje w szczególności powstrzymanie się od wszelkiego fabrykowania, fałszowania, plagiatu lub jakiejkolwiek innej nierzetelności badawczej; oraz

(b)      obowiązującym prawodawstwem międzynarodowym, unijnym i krajowym.

[…]”.

17      Artykuł 34.2 umowy o udzielenie dotacji precyzuje obowiązki beneficjenta dotyczące działań poruszających kwestie etyczne. Przepis ten stanowi, co następuje:

„Działania poruszające kwestie etyczne muszą spełniać »wymogi etyczne« określone w załączniku 1.

Przed rozpoczęciem działania poruszającego kwestię etyczną beneficjent musi przedłożyć […] [EASME] kopię następujących dokumentów:

(a)      opinii komisji ds. etyki wymaganych zgodnie z prawodawstwem krajowym; oraz

(b)      zgłoszeń lub zezwoleń na działania poruszające kwestie etyczne wymaganych zgodnie z prawodawstwem krajowym.

[…]”.

18      Zgodnie z art. 34.4 umowy o udzielenie dotacji jeżeli beneficjent uchybia któremukolwiek ze swoich zobowiązań wynikających z art. 34.1 i 34.2 tej umowy, dotacja może zostać zmniejszona, a umowa – rozwiązana. Takie uchybienia mogą również pociągać za sobą zastosowanie wszelkich innych środków opisanych w rozdziale 6 umowy o udzielenie dotacji.

19      Artykuł 50.3 umowy o udzielenie dotacji reguluje wypowiedzenie tej umowy przez EASME.

20      Zgodnie z art. 50.3.1 umowy o udzielenie dotacji EASME może wypowiedzieć umowę w następujących przypadkach:

„[…]

f)      Beneficjent (lub jakakolwiek osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania go lub podejmowania decyzji w jego imieniu) dopuścił się poważnego wykroczenia zawodowego, stwierdzonego za pomocą wszelkich środków;

[…]

1)      Beneficjent (lub jakakolwiek osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania go lub podejmowania decyzji w jego imieniu) dopuścił się w ramach postępowania w sprawie udzielenia dotacji lub w ramach umowy:

–        (i)      istotnych błędów, nieprawidłowości, nadużyć finansowych lub

–        (ii)      rażącego naruszenia obowiązków, w tym nieprawidłowej realizacji działania, przedłożenia fałszywych informacji, niedostarczenia wymaganych informacji, naruszenia zasad etycznych;

[…]”.

21      Postępowanie w sprawie wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji jest przewidziane w art. 50.3.2 tej umowy, który stanowi, co następuje:

„Przed wypowiedzeniem umowy [EASME] kieruje do beneficjenta formalne powiadomienie:

–        informując beneficjenta o swoim zamiarze i o powodach; oraz

–        wzywając beneficjenta do przedstawienia uwag w terminie 30 dni od otrzymania powiadomienia, a w przypadku, o którym mowa w pkt 1 ppkt (ii) powyżej, do poinformowania [EASME] o środkach mających na celu zastosowanie się do zobowiązań wynikających z umowy.

Jeżeli [EASME] nie otrzyma uwag lub zdecyduje się kontynuować postępowanie pomimo otrzymanych uwag, powiadomi oficjalnie beneficjenta o potwierdzeniu wypowiedzenia umowy oraz o dacie jego skuteczności. W przeciwnym razie EASME formalnie poinformuje o zakończeniu postępowania.

Wypowiedzenie umowy staje się skuteczne:

–        w przypadku wypowiedzenia na podstawie lit. b), e), g), h), j) oraz lit. l) ppkt (ii) powyżej: w dniu określonym w powiadomieniu o potwierdzeniu (zob. powyżej);

–        w przypadku wypowiedzenia na podstawie lit. d), f), i), k), lit. l) ppkt (i) oraz lit. m) powyżej: w dniu następującym po otrzymaniu przez koordynatora powiadomienia o potwierdzeniu”.

22      Zgodnie z art. 57.1 umowy o udzielenie dotacji „[u]mowa [o udzielenie dotacji] podlega mającemu zastosowanie prawu Unii, uzupełnionemu w razie konieczności prawem belgijskim”.

23      Artykuł 57.2 umowy o udzielenie dotacji stanowi, że „[j]eżeli spór dotyczący interpretacji, stosowania lub ważności umowy nie może zostać rozstrzygnięty polubownie, Sąd – lub w przypadku odwołania Trybunał – są wyłącznie właściwe” oraz że „[d]ziałania te muszą być zgodne z art. 272 [TFUE]”.

 Kontrola projektu przez EASME

24      Jesienią 2018 r. EASME powołało zewnętrznego audytora, któremu zleciło zbadanie stanu postępów w realizacji projektu P‑TEV.

25      Pismem z dnia 22 listopada 2018 r. EASME przekazało skarżącej sprawozdanie zewnętrznego audytora.

26      W sprawozdaniu zewnętrznego audytora, w części zatytułowanej „Istotne wyniki dotyczące rozpowszechniania, wykorzystania i potencjalnego wpływu”, wskazano, co następuje:

„Projekt powinien przynieść wyniki mające bezpośredni lub znaczny potencjalny wpływ w kolejnym okresie sprawozdawczym (nawet jeśli nie osiągnięto wszystkich celów wymienionych w załączniku 1 do umowy o udzielenie dotacji).

Opóźnienia w odniesieniu do części 3 w perspektywie krótko- i średnioterminowej nie powinny mieć większego wpływu na całość rozwoju klinicznego i komercjalizację wyników projektu”.

27      W sprawozdaniu zewnętrznego audytora wskazano również, że „[c]ele projektu są nadal istotne z naukowego i technologicznego punktu widzenia”.

28      W piśmie z dnia 22 listopada 2018 r. kierownik projektu P‑TEV w EASME poinformował skarżącą, że „[w] oparciu o sprawozdanie [zewnętrznego audytora] [EASME] uznało, że realizacja projektu [P‑TEV] jest satysfakcjonująca” oraz że „[w] celu uniknięcia znaczących konsekwencji dla całego rozwoju klinicznego i sprzedaży [produktów leczniczych terapii zaawansowanej] w dłuższej perspektywie czasowej zaleca [ono] niepowodujące dodatkowych kosztów przedłużenie projektu, które umożliwiłoby przeprowadzenie pełnego badania klinicznego fazy I zgodnie z planem”.

29      Równocześnie w 2018 r. EASME przeprowadziło szereg ocen etycznych dotyczących projektu P‑TEV. W sprawozdaniu sporządzonym w wyniku pierwszej oceny etycznej, która odbyła się w dniach 21–23 lutego 2018 r., grupa ekspertów ds. etyki powołana przez EASME wskazała na szereg problemów i zaleciła przeprowadzenie drugiej oceny etycznej. W wyniku tej drugiej oceny, przeprowadzonej w dniach 24 i 25 maja 2018 r., grupa ekspertów ds. etyki wskazała w swoim sprawozdaniu, że skarżąca częściowo ustosunkowała się do niektórych kwestii etycznych podniesionych podczas pierwszej oceny, ale należało jeszcze uregulować szereg innych kwestii, i zaleciła przeprowadzenie trzeciej oceny etycznej. Trzecia ocena etyczna została przeprowadzona w dniach 26–28 września 2018 r. W swoim sprawozdaniu grupa ekspertów ds. etyki wskazała, że skarżąca rozwiązała niektóre kwestie etyczne podniesione podczas drugiej oceny, ale pewne problemy etyczne pozostały. W szczególności w sprawozdaniu wskazano niektóre wymagane dokumenty, takie jak pozwolenia na badania kliniczne znajdujące się w rejestrach badań klinicznych Unii dla Hiszpanii i Litwy, zgodę właściwej komisji ds. etyki w Hiszpanii oraz akredytację laboratorium do wytwarzania tkanek przeznaczonych do stosowania u ludzi w Hiszpanii i na Litwie. W sprawozdaniu wskazano również, że wszystkie żądane dokumenty powinny odnosić się wyraźnie do projektu P‑TEV oraz że czynności związane z przetwarzaniem danych osobowych osób bliskich dawcom tkanek ludzkich do celów badań naukowych nie zostały wystarczająco omówione i nie zawierały informacji na temat praw do ochrony danych i mechanizmów umożliwiających ich wykonywanie ani informacji na temat prawa osób bliskich do wycofania ich zgody.

30      Ponadto w sprawozdaniu stwierdzono, że w Szwecji przeprowadzono ostatnio oficjalne dochodzenia dotyczące problemów nierzetelności badawczej i etycznej, które wykazały, że w trakcie prac wstępnych, do których odsyłał projekt P‑TEV, jak również prac klinicznych, które zweryfikowały poprawność koncepcji procedur stosowanych w ramach wspomnianego projektu, doszło do nierzetelności badawczych.

31      Według sprawozdania grupy ekspertów ds. etyki sytuacja ta wzbudziła wiele obaw związanych z wypaczoną oceną, której przedmiotem był wniosek skarżącej, z opracowaniem weryfikacji poprawności koncepcji bez uprzedniej zgody wyrażonej w należytej formie, a także z ewentualnymi zagrożeniami i ryzykiem dla przyszłych uczestników badań.

32      Grupa ekspertów ds. etyki doszła do wniosku, że całościowa ocena pozostaje niezadowalająca, i zaleciła przeprowadzenie nowej oceny etycznej w oczekiwaniu na wynik dochodzenia w sprawie uchybień badawczych prowadzonego przez właściwy komitet EASME.

 Wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji

33      Pismem z dnia 18 października 2018 r. EASME poinformowało skarżącą o swoim zamiarze wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji (zwanym dalej „pierwszym wstępnym pismem informacyjnym”). W piśmie tym EASME zauważyło, że w następstwie trzeciej oceny etycznej z dnia 26 września 2018 r. grupa ekspertów ds. etyki wskazała, że skarżąca rozwiązała niektóre z problemów etycznych podniesionych w ramach oceny etycznej z dnia 24 maja 2018 r., ale inne zasadnicze problemy etyczne pozostały. EASME wyraźnie powołało się w tym względzie na pięć pierwszych problemów etycznych wskazanych w sprawozdaniu grupy ekspertów ds. etyki w następstwie trzeciej oceny, przedstawionych w pkt 29 powyżej. EASME wyjaśniło, że w konsekwencji uważa, iż należy wypowiedzieć umowę o udzielenie dotacji, ponieważ skarżąca „poważnie naruszyła swoje zobowiązania wynikające z umowy o udzielenie dotacji lub w trakcie postępowania w sprawie udzielenia dotacji”. EASME wezwało skarżącą do przedstawienia uwag w terminie 30 dni od otrzymania tego pisma.

34      Pismem z dnia 18 listopada 2018 r. skarżąca przedstawiła EASME swoje uwagi w przedmiocie pierwszego wstępnego pisma informacyjnego, w których zakwestionowała zastrzeżenia EASME i stwierdziła, że nie uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej w ramach umowy o udzielenie dotacji.

35      EASME zleciła zewnętrznemu ekspertowi ds. etyki ocenę przedstawionych przez skarżącą uwag dotyczących pierwszego pisma wstępnego. W sprawozdaniu skierowanym do EASME w dniu 11 grudnia 2018 r. zewnętrzny ekspert ds. etyki, po pierwsze, zajął stanowisko w przedmiocie uwag przedstawionych przez skarżącą dotyczących problemów etycznych zidentyfikowanych w ramach realizacji projektu P‑TEV w pierwszym wstępnym piśmie informacyjnym, a po drugie, odniósł się do dochodzenia w sprawie nierzetelności badawczych, obejmujących takie oskarżenia jak fabrykowanie danych, poświadczenie nieprawdy na temat zgody komisji etycznej oraz fałszywe sprawozdania z wyników leczenia klinicznego. Powołał się on również na fakt, że rektor uniwersytetu w Göteborgu „zażądał wycofania ośmiu artykułów opublikowanych przez badaczy mających związek z projektem, po tym jak wykorzystanie sfabrykowanych danych zostało ujawnione przez PubPeer, a następnie potwierdzone przez [CEPN]. Sprecyzowano tym samym, że jeden z tych artykułów, zawierający sfabrykowane dane, znajdował się na szczycie listy publikacji istotnych dla projektu P‑TEV. W dalszej części sprawozdania odesłano do dwóch artykułów opublikowanych na blogu internetowym przez osobę przedstawiającą się jako niezależny dziennikarz naukowy, aby przedstawić szczegółowy opis tego dochodzenia i jego wyników, a także linki do całej stosownej dokumentacji.

36      W dniu 18 lutego 2019 r. EASME skierowało do skarżącej drugie wstępne pismo informacyjne (zwane dalej „drugim wstępnym pismem informacyjnym”). W piśmie tym EASME wskazało, że po zbadaniu uwag skarżącej podtrzymuje swój zamiar wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji, lecz z powodów innych niż wskazane w pierwszym wstępnym piśmie informacyjnym, i w konsekwencji przedłużyło procedurę wstępnego poinformowania. EASME wyjaśniło, że „[z]godnie z publicznie dostępnymi informacjami [A] (współzałożycielka [skarżącej]) została uznana przez [CEPN] za winną popełnienia poważnego wykroczenia zawodowego”. EASME wskazało również, że dwa spośród dokumentów, które zostały przedstawione w ramach wniosku skarżącej jako „najbardziej istotne publikacje naukowe dotyczące treści projektu P‑TEV”, zawierały zdaniem CEPN dowody na popełnienie przedmiotowego wykroczenia, a mianowicie artykuł „In Vivo Application of Tissue‑Engineered Veins Using Autologous Peripheral Whole Blood: A Proof of Concept Study” w czasopiśmie eBioMedicine z dnia 22 września 2014 r. (zwany dalej „artykułem opublikowanym w eBioMedicine”) oraz artykuł „Transplantation of an allogeneic vein bioengineered with autologous stem cells: a proof‑of‑concept study” w czasopiśmie Lancet z dnia 21 lipca 2012 r. (zwany dalej „artykułem opublikowanym w Lancecie”). Zdaniem EASME dochodzenie CEPN doprowadziło również do wniosku, że w sprawie zostały ujawnione systematyczne nieprawidłowości w składzie i funkcjonowaniu grupy badawczej oraz praktycznie dysfunkcyjne środowisko badawcze: nie organizowano żadnych spotkań i często dochodziło do niewyjaśnionych odejść osób zaangażowanych w projekt. EASME dodało, że grupa ekspertów zdecydowanie skrytykowała kulturę badań, jaką stwierdzono w grupie otaczającej A. EASME uznało, że wnioski te podają w wątpliwość uczciwość zawodową A, a tym samym zdolność operacyjną skarżącej do odpowiedniej realizacji projektu, oraz przestrzeganie przez nią wymogów w zakresie braku wykluczenia ustanowionych w uregulowaniu finansowym Unii. W konsekwencji EASME uznało, że umowa o udzielenie dotacji nie powinna być nadal stosowana i należy ją wypowiedzieć z powodu określonego w art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji.

37      Pismem z dnia 15 marca 2019 r. skarżąca przedstawiła EASME swoje uwagi odnośnie do drugiego wstępnego pisma informacyjnego. Skarżąca podniosła, że dochodzenie przeprowadzone przez CEPN dotyczyło konkretnie A i jej uniwersyteckiej grupy badawczej. Skarżąca wskazała również, że w żaden sposób nie uczestniczyła w tych badaniach oraz że badania te zostały przeprowadzone i opublikowane przed uzyskaniem przez nią zdolności operacyjnej pod koniec 2015 r. Skarżąca wyjaśniła, że od momentu objęcia obowiązków w 2014 r. przez nową dyrekcję była fizycznie oddzielona od jednostki uniwersyteckiej, w której A kontynuowała badania, oraz że wszyscy członkowie dyrekcji, naukowcy i specjaliści w dziedzinie inżynierii tkankowej, którzy brali udział w rozwoju jej technologii, byli zatrudnieni przez skarżącą, bez żadnego współdzielenia pracowników między skarżącą a uniwersytetem w Göteborgu. Skarżąca wskazała ponadto, że po otrzymaniu w dniu 3 marca 2016 r. informacji wskazujących na podejrzenia nierzetelności badawczej A następnego dnia zawiesiła umowę o pracę z A, która od tego dnia do dnia wygaśnięcia jej umowy o pracę 1 października 2016 r. nie pełniła żadnej roli operacyjnej ani reprezentacyjnej w spółce skarżącej.

38      W tym samym piśmie, konkretnie w odniesieniu do publikacji naukowych wymienionych w swoim wniosku, skarżąca stwierdziła, że o ile zostały one przytoczone w celu poparcia wykonalności technologii zastosowanej w projekcie P‑TEV, o tyle wszystkie zostały opracowane na uniwersytecie w Göteborgu bez jej udziału. Zdaniem skarżącej w niektórych z przytoczonych publikacji obrazy okazały się nieprawidłowe. I tak artykuł opublikowany w Lancecie, który dotyczył starszej technologii, zawierał potencjalnie podwójny lub nieprawidłowo powiększony obraz, ale czasopismo uznało, że błąd ten był niewielki i nie miał znaczenia dla wniosków zawartych w artykule i postanowiło nie publikować erraty. Skarżąca sprecyzowała, że artykuł opublikowany w Lancecie pozostaje nadal opublikowany w oryginalnej postaci. Jeśli chodzi o artykuł opublikowany w eBioMedicine, który również został wymieniony w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, skarżąca zauważyła, że dotyczące go dochodzenie nie wykazało żadnej niespójności i że w związku z tym nie został on uwzględniony w sprawozdaniu przez CEPN. Skarżąca dodała, że artykuł „Successful tissue engineering of competent allogeneic Venous valves” w Journal of Vascular Surgery, który został przytoczony w jej wniosku, lecz który nie został wymieniony w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, zawierał błędną tabelę, co doprowadziło do publikacji przez czasopismo erraty w marcu 2017 r. Artykuł ten został następnie wycofany w marcu 2019 r. ze względu na specyficzną politykę Journal of Vascular Surgery.

39      Skarżąca podkreśliła również w piśmie z dnia 15 marca 2019 r., że od 2015 r. dołożyła starań, aby rozwijać swoją technologię w sposób całkowicie niezależny od kwestionowanej grupy akademickiej, oraz że zdołała opracować kompletny zbiór danych przedklinicznych, wykorzystując swój personel i swoje własne standardowe instrukcje we współpracy z osobami trzecimi i pod nadzorem akredytowanych szwedzkich rządowych instytutów badawczych. Ponadto wewnętrzne badania prowadzone w ciągu ostatnich trzech lat doprowadziły do znacznego ulepszenia procesów wytwarzania tkanek ludzkich – różniących się od tych stosowanych w kontekście akademickim i będących przedmiotem publikacji – dla których złożono wnioski patentowe bez udziału A. Wreszcie skarżąca wezwała EASME do zlecenia niezależnym ekspertom lub wewnętrznym audytorom sprawdzenie jej zdolności do realizacji projektu P‑TEV i całkowitej niezależności od A.

40      Pismem z dnia 15 kwietnia 2019 r. (zwanym dalej „pismem w sprawie wypowiedzenia”) EASME poinformowało skarżącą, że potwierdza wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji. EASME wyjaśniło, że ze względów przedstawionych w wykazie argumentów załączonym do pisma w sprawie wypowiedzenia nie może przyjąć argumentów skarżącej i że w związku z tym podtrzymuje w całości swoje stanowisko wyrażone we wstępnym piśmie informacyjnym.

41      W dokumencie załączonym do pisma w sprawie wypowiedzenia, zatytułowanym „Wykaz argumentów (postępowanie kontradyktoryjne)”, EASME stwierdziło, w odpowiedzi na uwagi sformułowane przez skarżącą w piśmie z dnia 15 marca 2019 r., że trzecia ocena etyczna wskazała, iż oficjalne dochodzenia prowadzone w Szwecji przez CEPN i uniwersytet w Göteborgu wykazały nierzetelność badań naukowych prowadzonych w ramach prac przedstawionych przez beneficjentów projektu P‑TEV w załączniku 1 (część A) do umowy o udzielenie dotacji. Zdaniem EASME owa nierzetelność badań naukowych obejmowała manipulowanie danymi oraz przeprowadzanie testów klinicznych bez odpowiedniej zgody komisji etycznej. EASME dodało, że dwa z artykułów, które zostały przedstawione we wniosku skarżącej jako „najbardziej istotne publikacje naukowe dotyczące treści projektu P‑TEV”, zawierają zdaniem CEPN dowody omawianej nierzetelności. EASME uznało, że ze względu na to, iż materiał ten wsparł ocenę naukową, która doprowadziła do przyznania dotacji, ocenę tę należy uznać za wypaczoną lub poważnie wypaczoną. W podsumowaniu EASME wskazało, że przewidziane w art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji obiektywne kryterium uzasadniające wypowiedzenie tej umowy zostało w niniejszym przypadku spełnione, ponieważ „[A] jest współzałożycielką beneficjenta, którą CEPN uznał za winną wykroczenia zawodowego”.

 Postępowanie i żądania stron

42      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 8 października 2019 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.

43      W dniu 27 stycznia 2019 r. EASME złożyło w sekretariacie Sądu odpowiedź na skargę.

44      Skarżąca przedstawiła replikę w dniu 23 marca 2020 r. EASME złożyło duplikę w dniu 23 lipca 2020 r.

45      W dniu 12 kwietnia 2021 r. Eismea zwróciła uwagę Sądu na fakt, że z dniem 1 kwietnia 2021 r. stała się następcą prawnym pod tytułem ogólnym EASME.

46      Na rozprawie w dniu 1 lipca 2021 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania ustne zadane przez Sąd.

47      W związku ze śmiercią sędziego B. Berkego, która nastąpiła w dniu 1 sierpnia 2021 r., prezes dziewiątej izby wyznaczyła innego sędziego w celu uzupełnienia składu izby.

48      Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2021 r. Sąd (dziewiąta izba) zarządził otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo.

49      W dniu 14 września 2021 r., ponieważ strony poinformowały Sąd, że nie żądają przeprowadzenia nowej rozprawy, a Sąd uznał, że posiada wystarczające informacje, prezes dziewiątej izby postanowiła o ponownym zamknięciu ustnego etapu postępowania.

50      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        ustalenie i stwierdzenie, że wypowiedzenie umowy przez EASME jest nieważne;

–        obciążenie Eismei kosztami postępowania.

51      Eismea wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie właściwości Sądu

52      Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 272 TFUE w związku z art. 256 TFUE Sąd jest właściwy do orzekania na mocy klauzuli arbitrażowej przewidzianej w umowie prawa publicznego lub prawa prywatnego zawartej przez Unię lub na jej rachunek. Artykuł 272 TFUE stanowi zatem przepis szczególny, pozwalający wystąpić do sądu Unii na podstawie klauzuli arbitrażowej, i to bez ograniczenia w związku z charakterem powództwa wniesionego do sądu Unii (wyrok z dnia 26 lutego 2015 r., Planet/Komisja, C‑564/13 P, EU:C:2015:124, pkt 22, 23).

53      W niniejszej sprawie, jak słusznie podnoszą strony, Sąd jest więc właściwy do rozpoznania niniejszej skargi zgodnie z art. 272 TFUE w związku z art. 256 TFUE na mocy klauzuli arbitrażowej zawartej w art. 57.2 akapit pierwszy umowy o udzielenie dotacji.

 W przedmiocie zasadności skargi

54      Na poparcie skargi skarżąca podnosi trzy zarzuty. Zarzut pierwszy dotyczy naruszenia art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji ze względu na to, że podnoszonego wykroczenia zawodowego popełnionego w ramach badań naukowych nie można przypisać skarżącej ani osobie fizycznej uprawnionej do jej reprezentowania lub podejmowania w jej imieniu decyzji, a w każdym wypadku owo wykroczenie nie miało wpływu na projekt P‑TEV. Zarzut drugi dotyczy naruszenia zasady proporcjonalności w zakresie, w jakim decyzja o wypowiedzeniu umowy nie uwzględniła okoliczności, że podnoszone wykroczenie zawodowe nie miało żadnego wpływu na znaczenie naukowe projektu P‑TEV. Zarzut trzeci dotyczy naruszenia prawa do obrony ze względu na to, że EASME nie przekazało skarżącej sprawozdania zewnętrznego eksperta ds. etyki, na którym oparło swoją decyzję o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji.

55      Należy przypomnieć, że Sąd, orzekając w ramach klauzuli arbitrażowej na podstawie art. 272 TFUE, powinien rozstrzygnąć spór na podstawie prawa materialnego mającego zastosowanie do umowy (zob. podobnie wyroki: z dnia 4 lutego 2016 r., Isotis/Komisja, T‑562/13, niepublikowany, EU:T:2016:63, pkt 51; z dnia 20 maja 2019 r., Fundación Tecnalia Research & Innovation/REA, T‑104/18, niepublikowany, EU:T:2019:345, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo), a mianowicie, w niniejszej sprawie, tytułem głównym, w świetle postanowień rozpatrywanej umowy o udzielenie dotacji, przepisów aktów Unii dotyczących programu ramowego Horyzont 2020, przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 (Dz.U. 2012, L 298, s. 1), w wersji mającej zastosowanie do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, jak również innych zasad wynikających z prawa Unii, oraz, posiłkowo, w świetle prawa belgijskiego, zgodnie z art. 57 ust. 1 umowy o udzielenie dotacji.

56      Sąd uważa, że w pierwszej kolejności należy zbadać zarzut trzeci.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego naruszenia prawa do obrony

57      Skarżąca zaznacza, że po raz pierwszy dowiedziała się o istnieniu sprawozdania zewnętrznego eksperta ds. etyki z dnia 11 grudnia 2018 r. oraz o tym, że EASME oparło swoją decyzję o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji na tym sprawozdaniu, z odpowiedzi na skargę. EASME nie przekazało jej jednak tego sprawozdania w toku postępowania w sprawie wypowiedzenia umowy. Ponadto w odpowiedzi na pismo skierowane przez skarżącą do EASME w celu przygotowania repliki EASME, po pierwsze, potwierdziło, że przedmiotowe sprawozdanie nie zostało przekazane skarżącej, ponieważ jest dokumentem wewnętrznym, który służył wyłącznie do przeprowadzenia przez EASME jego własnej kontroli, której wyniki, a mianowicie wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji, zostały przekazane skarżącej, a po drugie, odmówiło udzielenia skarżącej pełnego dostępu do tego dokumentu i ujawnienia nazwiska rzeczonego eksperta. Zdaniem skarżącej EASME pozbawiło ją w ten sposób możliwości odparcia niektórych zarzutów zawartych w sprawozdaniu zewnętrznego eksperta ds. etyki. Skarżąca została w ten sposób pozbawiona możliwości zakwestionowania twierdzeń, że „[n]ie chodziło o zwykły projekt”, że „praca merytoryczna była obarczona nierzetelnością badawczą” lub że „w tym projekcie stwierdzono szereg uchybień etycznych”. W ten sposób EASME naruszyło prawo skarżącej do obrony. Odnośnie do treści sprawozdania zewnętrznego eksperta ds. etyki z dnia 11 grudnia 2018 r., skarżąca podkreśla, że odsyła ona do bloga „www.forbetterscience.com”, prowadzonego przez osobę podającą się za „niezależnego dziennikarza naukowego”, który nie wydaje się podlegać zewnętrznej lub wzajemnej weryfikacji.

58      Eismea podnosi, że wbrew twierdzeniom skarżącej przedstawiła sprawozdanie zewnętrznego eksperta ds. etyki jako załącznik do odpowiedzi na skargę, z którego usunięto jedynie nazwisko rzeczonego eksperta. Eismea wyjaśnia, że jest to zasadniczo dokument przeznaczony do użytku wewnętrznego, który umożliwił jej sformułowanie swojej oceny, a zatem nie powinien być przekazywany beneficjentom. Podkreśla ona, że w niniejszej sprawie skarżąca miała możliwość zajęcia stanowiska w kwestii powodów wypowiedzenia umowy zawartych w drugim wstępnym piśmie informacyjnym w swoich uwagach w przedmiocie tego pisma i że w związku z tym nie można mówić o jakimkolwiek naruszeniu prawa skarżącej do obrony w tym względzie. W każdym wypadku Eismea wyjaśnia, że o ile sprawozdanie zewnętrznego eksperta ds. etyki, któremu zlecono dokonanie oceny uwag skarżącej dotyczących pierwszego wstępnego pisma informacyjnego, rzeczywiście wskazywało na przypadki wykroczenia zawodowego, o tyle sprawozdanie to nie było podstawą drugiego wstępnego pisma informacyjnego, ponieważ EASME już wcześniej powzięła wiadomość o owych przypadkach wykroczeń zawodowych. Wynika z tego, że rozpatrywane sprawozdanie nie zadziałało na szkodę skarżącej.

59      Na wstępie należy zauważyć, że zarzut ten został podniesiony po raz pierwszy w replice. Otóż z art. 84 ust. 1 regulaminu postępowania przed Sądem wynika, że nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że opierają się one na okolicznościach prawnych lub faktycznych ujawnionych dopiero po jego wszczęciu. W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że zarzut ten opiera się na istnieniu sprawozdania zewnętrznego eksperta ds. etyki, działającego z upoważnienia EASME w ramach procedury wewnętrznej, które nie zostało przekazane skarżącej w trakcie postępowania w sprawie wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji i o którego istnieniu skarżąca dowiedziała się z odpowiedzi na skargę. W tym względzie należy zauważyć, że z wymiany korespondencji elektronicznej między skarżącą a EASME dotyczącej omawianego sprawozdania wynika, że nie znajdowało się ono w portalu internetowym przeznaczonym dla uczestników programu ramowego Horyzont 2020 i że nie zostało ono przekazane skarżącej, ponieważ zdaniem EASME był to dokument wewnętrzny. Należy również zauważyć, że Eismea nie kwestionuje twierdzenia skarżącej, zgodnie z którym dowiedziała się ona o istnieniu tego sprawozdania po raz pierwszy z odpowiedzi na skargę.

60      Należy zatem uznać, że zarzut ten opiera się na okolicznościach faktycznych i prawnych ujawnionych w toku postępowania przed Sądem i w związku z tym należy go uznać za dopuszczalny w świetle wymogów określonych w art. 84 ust. 1 regulaminu postępowania.

61      Ponadto należy przypomnieć, że jak orzekł Trybunał, jeżeli strony postanawiają w umowie powierzyć sądowi Unii, na podstawie klauzuli arbitrażowej, jurysdykcję do rozpoznawania sporów związanych z tą umową, sąd ten będzie właściwy, niezależnie od mającego zastosowanie prawa określonego w tej umowie, do zbadania ewentualnych naruszeń Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) i ogólnych zasad prawa Unii (wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., Inclusion Alliance for Europe/Komisja, C‑378/16 P, EU:C:2020:575, pkt 81).

62      Tak więc gdy EASME wykonuje umowę, podlega ono zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy karty i ogólnych zasad prawa Unii. Zatem okoliczność, że prawo mające zastosowanie do danej umowy nie zapewnia tych samych gwarancji co gwarancje, które przyznają karta i ogólne zasady prawa Unii, nie zwalnia EASME z obowiązku zapewnienia ich przestrzegania w stosunku do swoich kontrahentów (wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., Inclusion Alliance for Europe/Komisja, C‑378/16 P, EU:C:2020:575, pkt 82; zob. także podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., ADR Center/Komisja, C‑584/17 P, EU:C:2020:576, pkt 86).

63      Wynika z tego, że w niniejszej sprawie Sąd jest właściwy do zbadania podnoszonego naruszenia prawa skarżącej do obrony przez EASME.

64      Skarżąca zarzuca zasadniczo EASME, po pierwsze, że przed podjęciem decyzji o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji EASME nie umożliwiło jej ustosunkowania się do ocen dokonanych przez zewnętrznego eksperta ds. etyki w sprawozdaniu z dnia 11 grudnia 2018 r. dotyczących jej uwag w przedmiocie pierwszego wstępnego pisma informacyjnego i tym samym naruszyło jej prawo do bycia wysłuchaną, a po drugie, że nie podało jej nazwiska zewnętrznego eksperta ds. etyki w ramach postępowania przed Sądem, naruszając tym samym jej prawo do obrony.

65      W tym względzie należy przypomnieć, że art. 41 ust. 2 lit. a) karty, która od dnia 1 grudnia 2009 r. ma taką samą moc prawną jak traktaty, przyznaje „każdemu prawo do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację”. Prawo do bycia wysłuchanym ma charakter powszechnie obowiązujący (zob. wyrok z dnia 11 września 2013 r., L/Parlament, T‑317/10 P, EU:T:2013:413, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo). Tak więc prawa tego trzeba przestrzegać niezależnie od charakteru postępowania administracyjnego prowadzącego do przyjęcia indywidualnego środka, gdy organ administracyjny, zgodnie z samym brzmieniem tego przepisu, ma podjąć w stosunku do danej osoby taki „indywidualny środek mogący negatywnie wpłynąć na jej sytuację”. Prawo do bycia wysłuchanym, które musi być zagwarantowane nawet w braku odpowiednich przepisów, wymaga, aby dana osoba była w stanie skutecznie przedstawić swój punkt widzenia w przedmiocie okoliczności, które mogą być uwzględnione w odniesieniu do niej w akcie, który ma zostać wydany (zob. wyrok z dnia 24 kwietnia 2017 r., HF/Parlament, T‑584/16, EU:T:2017:282, pkt 150).

66      Poszanowanie prawa do bycia wysłuchanym wymaga konkretnie, by zainteresowany przed wydaniem decyzji, z której wynikają dla niego negatywne skutki, był w stanie przedstawić w skuteczny sposób swoje stanowisko w kwestii prawdziwości i znaczenia stanu faktycznego oraz okoliczności, na których podstawie ta decyzja zostanie wydana (wyrok z dnia 11 września 2013 r., L/Parlament, T‑317/10 P, EU:T:2013:413, pkt 80, 81; postanowienie z dnia 17 czerwca 2019 r., BS/Parlament, T‑593/18, niepublikowane, EU:T:2019:425, pkt 76, 77).

67      Z art. 22.1.1 umowy o udzielenie dotacji wynika, że EASME ma możliwość zwrócenia się do ekspertów zewnętrznych w celu zweryfikowania prawidłowości realizacji projektu, jak również zgodności tego projektu ze zobowiązaniami przewidzianymi w umowie.

68      Ponadto z art. 50.3.2 umowy o udzielenie dotacji wynika, że przed wypowiedzeniem umowy na podstawie art. 50.3.1 lit. f) EASME jest zobowiązane do formalnego powiadomienia beneficjenta o swoim zamiarze i o jego podstawach oraz do wezwania go do przedstawienia uwag w terminie 30 dni od dnia powiadomienia.

69      W niniejszej sprawie należy zauważyć, że sprawozdanie zewnętrznego eksperta ds. etyki z dnia 11 grudnia 2018 r. odnosiło się do uwag skarżącej dotyczących pierwszego wstępnego pisma informacyjnego. O ile prawdą jest, że sprawozdanie to zawierało również fragment, którego treść została przypomniana w pkt 35 powyżej, a który dotyczył dochodzenia CEPN w sprawie prac A i jej grupy roboczej, a także ich związku z projektem P‑TEV, o tyle należy stwierdzić, że fragment ten jedynie potwierdzał informacje już zgłoszone w sprawozdaniu z trzeciej oceny etycznej z dnia 28 września 2018 r., które zawierało fragment o następującym brzmieniu:

„[O]statnio w Szwecji przeprowadzono oficjalne dochodzenia dotyczące problemów nierzetelności badawczej i etycznej, które wykazały, że w trakcie prac wstępnych, do których odsyłał projekt P‑TEV, jak również prac klinicznych, które zweryfikowały poprawność koncepcji procedur stosowanych w ramach wspomnianego projektu, doszło do nierzetelności badawczych”.

70      Ponadto z samej treści wykazu kontrargumentów załączonego do pisma w sprawie wypowiedzenia wynika, że EASME, aby ustalić istnienie dochodzenia CEPN w sprawie prac A dotyczących projektu P‑TEV, oparło się na sprawozdaniu z trzeciej oceny etycznej.

71      Wynika z tego, że wbrew temu, co twierdzi skarżąca, nie można uznać, iż EASME oparło wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji na ocenach zawartych w sprawozdaniu zewnętrznego eksperta ds. etyki z dnia 11 grudnia 2018 r.

72      Ponadto należy również zauważyć, że powody wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji zostały podane skarżącej w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, w przedmiocie którego skarżąca miała możliwość zajęcia stanowiska, o czym świadczą uwagi przedstawione przez nią w dniu 19 marca 2019 r., zgodnie z art. 50.3.2 umowy o udzielenie dotacji.

73      W tych okolicznościach należy uznać, że w niniejszym przypadku EASME nie naruszyło prawa skarżącej do bycia wysłuchaną.

74      Ponadto należy stwierdzić, że ponieważ – jak wskazano w pkt 71 powyżej – EASME nie oparło decyzji o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji na sprawozdaniu zewnętrznego eksperta ds. etyki, okoliczność, że Eismea nie podała skarżącej nazwiska rzeczonego eksperta w postępowaniu przed Sądem, nie może w żadnym wypadku naruszać prawa skarżącej do obrony w tym postępowaniu.

75      Zarzut trzeci należy zatem oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji

76      Skarżąca utrzymuje, że A, która została wskazana przez EASME w drugim wstępnym piśmie informacyjnym oraz w piśmie w sprawie wypowiedzenia jako osoba uznana przez CEPN za winną popełnienia wykroczenia zawodowego, nie jest ani beneficjentem dotacji, ani osobą fizyczną uprawnioną do reprezentowania skarżącej lub do działania w jej imieniu w rozumieniu art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji. Jako strona umowy o udzielenie dotacji i jedyny odbiorca finansowania, beneficjentem wspomnianej umowy jest zatem skarżąca, zgodnie z glosariuszem Komisji udostępnionym wnioskodawcom ubiegającym się o dotację i jak wynika to z samej treści umowy o udzielenie dotacji. Ponadto od chwili opuszczenia zarządu skarżącej w lipcu 2015 r. A nie ma żadnych uprawnień do reprezentowania skarżącej ani do podejmowania decyzji w jej imieniu. Takie uprawnienia nie zostały jej również przyznane ze względu na jej status współzałożycielki skarżącej. W tym względzie ze szwedzkiej ustawy o spółkach wynika, że mniejszościowy udział, jaki A posiadała w chwili złożenia wniosku dotyczącego projektu P‑TEV, nie pozwalał jej na reprezentowanie skarżącej ani na podejmowanie decyzji w jej imieniu. Ponadto skarżąca podkreśla, że umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, z której A korzystała od 2015 r. do momentu jej rozwiązania w dniu 1 października 2016 r., również nie przyznawała jej uprawnienia do reprezentowania skarżącej lub do działania w jej imieniu. Skarżąca podkreśla również, że A nie uczestniczyła w żadnej z działalności skarżącej od momentu zawieszenia – bez prawa do wypłaty – jej umowy o pracę w dniu 4 marca 2016 r. do momentu rozwiązania tej umowy i że w związku z tym A nie miała żadnego wpływu na przedstawiony w kwietniu 2017 r. wniosek dotyczący projektu P‑TEV. Zdaniem skarżącej w tych okolicznościach jest oczywiste, że A nie należy do kategorii osób, o których mowa w art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji i że w związku z tym popełnione przez nią wykroczenie zawodowe nie może uzasadniać wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji.

77      Skarżąca utrzymuje, że to właśnie z powodu tego stanu rzeczy Eismea usiłuje z mocą wsteczną zmienić uzasadnienie wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji, podnosząc po raz pierwszy przed Sądem, że to skarżąca jako beneficjent jest w rzeczywistości odpowiedzialna za nierzetelność badawczą. Tymczasem zdaniem skarżącej Eismea nie jest uprawniona do ponownego badania powodów wypowiedzenia umowy na tym etapie postępowania bez naruszenia zasady przewidywalności postępowania sądowego. Ponadto zgodnie z europejskim kodeksem dobrej praktyki administracyjnej administracja jest zobowiązana do podejmowania przewidywalnych i jasnych decyzji.

78      Skarżąca podnosi, że nawet gdyby Sąd uznał, że Eismea może z mocą wsteczną zmienić przyczyny, dla których umowa o udzielenie dotacji zostaje wypowiedziana, wypowiedzenie to byłoby nadal bezzasadne. Skarżąca podkreśla w ten sposób, że nie kwestionuje ustaleń CEPN dotyczących nierzetelność badawczej, której dopuścili się A i jej grupa badawcza. Skarżąca twierdzi jednak, że nie można jej zarzucić świadomego włączenia do wniosku dotyczącego projektu P‑TEV artykułów naukowych obarczonych nierzetelnością badawczą, która miałaby wpływ na znaczenie naukowe i technologiczne wspomnianego projektu.

79      W tym względzie, po pierwsze, skarżąca podkreśla, że wniosek dotyczący projektu P‑TEV został przedłożony EASME w kwietniu 2017 r., podczas gdy sprawozdanie CEPN zostało opublikowane dopiero w marcu 2018 r. W odpowiedzi na argument Eismei, zgodnie z którym skarżąca była świadoma problemów związanych z pracami A w chwili przedłożenia projektu P‑TEV, skoro zawiesiła ją w następstwie zarzutów nierzetelności badawczej już w marcu 2016 r., skarżąca zaznacza, że w tamtym czasie wynik dochodzenia prowadzonego przez uniwersytet w Göteborgu był niepewny, a problemy wyraźnie złożone, o czym świadczy czas trwania tego dochodzenia. I tak zauważa ona, że decyzja prorektora uniwersytetu w Göteborgu stwierdzająca formalnie uchybienia badań naukowych A i jej grupy badawczej pochodzi z czerwca 2018 r.

80      Po drugie, skarżąca zaznacza, że publikacje uniwersyteckie przytoczone we wniosku dotyczącym projektu P‑TEV nie zawierały – bądź też już nie zawierały – błędnego obrazu w chwili składania tego wniosku w kwietniu 2017 r. I tak przede wszystkim, jeśli chodzi o artykuł opublikowany w Lancecie, skarżąca wskazuje, że powołała się na ten artykuł na poparcie okoliczności, że naczynia krwionośne pochodzące z inżynierii tkankowej nie powodowały odrzucenia lub innych poważnych problemów związanych z bezpieczeństwem. Wspomniane w tym artykule wyniki opierają się na starszej technologii, która nie jest stosowana przez skarżącą, a w ramach której recelularyzację przeprowadza się przy użyciu komórek szpiku kostnego. Skarżąca podnosi, że wbrew twierdzeniom zawartym w drugim wstępnym piśmie informacyjnym artykuł opublikowany w Lancecie, który zawierał drobny błąd dotyczący powiększonego obrazu, nie został uznany przez CEPN za przejaw nierzetelności badawczej i pozostawał opublikowany w oryginalnej postaci w chwili przedłożenia EASME projektu P‑TEV, ponieważ czasopismo nie uznało za konieczne opublikowania erraty. Następnie, jeśli chodzi o artykuł opublikowany w eBioMedicine, skarżąca wskazuje, że stanowi on dla projektu P‑TEV najważniejszą publikację, ponieważ podkreśla, iż wyniki kliniczne dowodzą, że inżynieria tkankowa wykorzystująca krew obwodową, czyli technologia, którą rozwija skarżąca, zasadniczo nie prowadzi do odrzucenia lub innych poważnych problemów związanych z bezpieczeństwem. Skarżąca podkreśla, że CEPN nie znalazł w tym artykule żadnej niespójności uzasadniającej objęcie go zakresem dochodzenia i że w związku z tym artykuł ten nie został uznany za przejaw nierzetelności badawczej, jak błędnie wskazano w drugim wstępnym piśmie informacyjnym. Wreszcie, jeśli chodzi o artykuł opublikowany w Journal of Vascular Surgery, skarżąca wskazuje, że został on wykorzystany jako publikacja obrazująca eksperymenty dotyczące żył z zastawkami, ale jego znaczenie dla projektu P‑TEV było mniejsze, ponieważ nie dotyczył on eksperymentów klinicznych, lecz eksperymentów in vitro. Skarżąca podnosi, że artykuł ten nie został wymieniony w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, lecz w chwili jego publikacji zawierał błędne tabele obrazów, które uzasadniały stwierdzenie przez CEPN nierzetelności badawczej. Skarżąca podkreśla jednak, że artykuł ten był przedmiotem erraty opublikowanej przez Journal of Vascular Surgery w marcu 2017 r., zanim został wycofany ze względu na politykę czasopisma w marcu 2019 r.

81      Ponadto skarżąca podnosi, że ustalenia grupy zewnętrznych ekspertów ds. etyki podczas trzech ocen etycznych przeprowadzonych w 2018 r., opisane w odpowiedzi na skargę, są pozbawione znaczenia w ramach niniejszego sporu, ponieważ EASME ostatecznie nie uwzględniła rzekomych uchybień zasadom etycznym do celów uzasadnienia swojej decyzji o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji, jak wynika to z drugiego wstępnego pisma informacyjnego. W tym kontekście skarżąca uważa również za nieistotne odniesienie do art. 34 umowy o udzielenie dotacji.

82      Eismea przypomina uchybienia stwierdzone podczas trzech kolejnych ocen etycznych, o których skarżąca celowo nie wspomniała w skardze, i podkreśla, że trzykrotne niespełnienie przez skarżącą wymogów etycznych wskazanych już w sprawozdaniach etycznych dotyczących tych ocen jest szczególnie niepokojące w przypadku projektu, który ze względu na swój charakter budzi poważne wątpliwości etyczne.

83      Eismea twierdzi zarazem, że dokonana przez skarżącą interpretacja art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji jest zbyt wąska. Jej zdaniem skarżąca nie rozumie, że w niniejszym przypadku postanowienie to ma do niej zastosowanie jako do beneficjenta – niezależnie od A. To samo dotyczy art. 34 umowy o udzielenie dotacji, zgodnie z którym jeżeli beneficjent nie wywiązuje się z któregokolwiek ze swoich obowiązków etycznych, umowa może zostać wypowiedziana. Zdaniem Eismei decyzję o wypowiedzeniu umowy należy interpretować w tym właśnie kontekście. Z treści wykazu argumentów załączonego do pisma w sprawie wypowiedzenia wynika bowiem, że decyzja o wypowiedzeniu umowy o udzielenie dotacji nie miała żadnego związku z udziałem, pracą lub przynależnością A do zarządu skarżącej, a EASME nigdy zresztą nie powołało się na te okoliczności. Argumenty skarżącej, zgodnie z którymi A nie należy do kategorii osób, o których mowa w art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji, są zatem pozbawione znaczenia.

84      Natomiast zdaniem Eismei nie ulega wątpliwości, że wniosek dotyczący projektu P‑TEV opierał się na technologii opracowanej we współpracy z A oraz na prowadzonych przez nią i jej zespół badawczy badaniach naukowych. Ponadto Eismea podkreśla, że wniosek dotyczący projektu P‑TEV odnosił się do publikacji naukowych najbardziej istotnych dla treści tego projektu.

85      Tymczasem zdaniem Eismei, jak zostało to wyjaśnione w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, elementy badań naukowych, na których opierał się wniosek skarżącej, były obarczone wykroczeniem zawodowym. Dowód nierzetelności badawczej został przeprowadzony, w odniesieniu do prac przedstawionych przez beneficjentów projektu P‑TEV we wniosku złożonym przez skarżącą w kwietniu 2017 r., przez CEPN.

86      Eismea zaznacza, że artykuły przytoczone z inicjatywy skarżącej w sekcji 4 wniosku dotyczącego projektu P‑TEV jako najbardziej istotne publikacje dotyczące treści rozpatrywanego projektu, zostały również wymienione w części A załącznika 1 do umowy o udzielenie dotacji. W tym względzie Eismea przyznaje, że artykuł opublikowany w eBioMedicine nie został wymieniony w sprawozdaniu CEPN, lecz zauważa, że według twierdzeń skarżącej CEPN zadbał jednak o to, by sprawdzić, czy nie zawiera on niespójności. Eismea podnosi również, że skarżąca nie kwestionuje, iż zdaniem CEPN artykuł opublikowany w Lancecie, który wydawał się szczególnie istotny dla projektu P‑TEV, zawierał nieprawidłowe powiększenie obrazu i że nawet jeśli nie było możliwe ustalenie, że został on sfałszowany, przedstawione wyjaśnienie wydawało się dziwne i budziło wątpliwości co do wiarygodności tych badań. W odniesieniu do artykułu opublikowanego w Journal of Vascular Surgery Eismea zauważa, że CEPN stwierdził istnienie dwóch błędnie umieszczonych i skompresowanych obrazów, równoznacznych z manipulowaniem obrazem i nieuczciwością naukową, i że w konsekwencji wszyscy współautorzy, w tym A, zostali uznani za winnych nierzetelności naukowej.

87      Eismea podkreśla również wewnętrzną sprzeczność argumentu skarżącej, zgodnie z którym nierzetelność badawcza ujawniona w publikacjach A nie miała wpływu na projekt P‑TEV, ponieważ skarżąca oparła się na nowych danych przedklinicznych. Eismea uważa ponadto za niepokojące, że skarżąca nie uznała za konieczne ani poinformowania jej, że projekt P‑TEV opiera się na nowych badaniach przedklinicznych, ani przedstawienia publikacji czy zestawu badań mających na celu na poparcie przeprowadzonych prac, do czego była zobowiązana zgodnie z art. 17.2 umowy o udzielenie dotacji.

88      Eismea dodaje, że skarżąca była w pełni świadoma zarzutów nierzetelności badawczej wobec A w 2016 r. oraz ich wpływu na projekt P‑TEV, gdy składała ów projekt. Świadczy o tym fakt, że – jak skarżąca wskazała w skardze – podjęła ona właśnie takie działania, które miały na celu odseparowanie A od organizacji skarżącej, w szczególności poprzez zawieszenie jej umowy o pracę w marcu 2016 r., a następnie rozwiązanie tej umowy we wrześniu 2016 r. i wykupienie jej udziałów. Świadczy o tym również twierdzenie skarżącej zawarte w replice, że „z uwagi na kontrowersje otaczające [A] [skarżąca] zdecydowała na wczesnym etapie realizacji projektu P‑TEV, że nie będzie opierać się na danych pochodzących z przeprowadzonych przez nią badań” oraz że „[z]amiast tego [skarżąca] i jej partnerzy przedłożyli wszystkie dane przedkliniczne niezbędne do złożenia wniosków o pozwolenie na badania kliniczne”. Zdaniem Eismei jest zatem oczywiste, że skarżąca świadomie przedstawiła w swoim wniosku jako „najbardziej istotne publikacje naukowe dotyczące treści projektu” dwa artykuły, które zawierały dowody nierzetelności badawczej, jak zostało to ustalone przed przedłożeniem jej wspomnianego wniosku. Biorąc pod uwagę te okoliczności, Eismea uważa, że fakt, iż w chwili składania wniosku żaden z artykułów nie zawierał zmanipulowanego obrazu lub że opinia CEPN została wydana rok po złożeniu tego wniosku, nie jest rozstrzygający.

89      Eismea podkreśla, że skarżąca w żadnym momencie – ani na etapie oceny dotacji czy wniosku, ani po przyznaniu dotacji – nie poinformowała EASME, że publikacje przedstawione w jej wniosku oraz technologia, na której opierał się projekt P‑TEV, były przedmiotem nierzetelności badawczej i naruszeń etycznych, oraz że jest to z całą pewnością sprzeczne z podejściem opartym na zaufaniu nieodłącznie związanym z projektem przedstawionym w ramach programu ramowego Horyzont 2020 i narusza art. 17.2 umowy o udzielenie dotacji. W tym względzie zauważa ona, że skarżąca na początku fazy przygotowawczej dotacji podpisała oświadczenie własne, w którym potwierdziła, że przekazując wymagane informacje, stanowiące warunek udziału w procedurze przyznania dotacji, nie złożyła fałszywych oświadczeń i nie zaniechała dostarczenia tych informacji.

90      Zdaniem Eismei gdyby EASME było w posiadaniu informacji, zgodnie z którymi skarżąca oparła się na pracach obarczonych wykroczeniem zawodowym, projekt P‑TEV nie zostałby zakwalifikowany do finansowania. Zatajając nierzetelność badawczą A, skarżąca skutecznie wprowadziła EASME w błąd i podważyła podejście oparte na zaufaniu.

91      Eismea podnosi również, że skarżąca zgodziła się z wnioskami w przedmiocie wykroczenia zawodowego popełnionego w ramach artykułów, które celowo zdecydowała się wskazać w swoim wniosku dopiero wtedy, gdy EASME skonfrontowało z nimi skarżącą w toku procedury wstępnego poinformowania.

92      Postawa skarżącej stanowi zatem naruszenie obowiązku poszanowania zasad etycznych ustanowionych w art. 34 umowy o udzielenie dotacji, które zgodnie z Europejskim kodeksem postępowania w zakresie rzetelności badawczej Zrzeszenia Europejskich Akademii Nauk (European Federation of Academies of Sciences and Humanities – All European Academies, ALLEA) i Europejskiej Fundacji Naukowej (European Science Foundation) można uznać za wykroczenie zawodowe stwierdzone za pomocą wszelkich środków w rozumieniu art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji.

93      Na wstępie należy zauważyć, że jak wynika z oświadczenia własnego złożonego w imieniu skarżącej przez jej dyrektora generalnego w dniu 18 maja 2017 r., skarżąca potwierdziła, że nie znajdowała się w jednej z sytuacji, która wykluczałaby możliwość otrzymania przez nią dotacji Unii w rozumieniu art. 131 ust. 5 rozporządzenia nr 966/2012, podkreślając następujące okoliczności:

„[…]

–        Nie została ona (ani osoby upoważnione do jej reprezentowania, podejmowania w jej imieniu decyzji lub sprawowania nad nią kontroli) skazana za naruszenie zasad etyki zawodowej wyrokiem właściwego organu państwa członkowskiego mającym powagę rzeczy osądzonej;

–        Nie dopuściła się [ona] poważnego wykroczenia zawodowego stwierdzonego za pomocą wszelkich środków, których wykorzystanie [EASME] może uzasadnić, w tym poprzez decyzje [Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI)] i organizacji międzynarodowych;

[…]”.

94      Należy również zauważyć, że zgodnie z art. 50.3.1 lit. l) umowy o udzielenie dotacji EASME może wypowiedzieć tę umowę, jeżeli beneficjent (lub jakakolwiek osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania go lub podejmowania decyzji w jego imieniu) dopuścił się w ramach postępowania w sprawie udzielenia dotacji lub w ramach umowy istotnych błędów, nieprawidłowości, nadużyć finansowych lub rażącego naruszenia obowiązków, w tym nieprawidłowej realizacji działania, przedłożenia fałszywych informacji, niedostarczenia wymaganych informacji lub naruszenia zasad etycznych, o których mowa w art. 34 wspomnianej umowy.

95      Tymczasem należy zauważyć, że w niniejszej sprawie EASME nie oparło wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji na art. 50.3.1 lit. l) tej umowy, lecz na jej art. 50.3.1 lit. f), zgodnie z którym EASME może rozwiązać umowę, jeżeli „[b]eneficjent (lub jakakolwiek osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania go lub podejmowania decyzji w jego imieniu) dopuścił się poważnego wykroczenia zawodowego, stwierdzonego za pomocą wszelkich środków”.

96      Należy bowiem przypomnieć, że EASME zainicjowało kolejno dwa postępowania w sprawie wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji. Pierwsze postępowanie w sprawie wypowiedzenia umowy zostało zainicjowane pierwszym wstępnym pismem informacyjnym z dnia 18 października 2018 r. I tak w piśmie tym EASME wskazało, że ze względu na utrzymujące się uchybienia zobowiązaniom etycznym, stwierdzone przez grupę ekspertów w wyniku trzeciej oceny etycznej, uznało ono, iż „skarżąca dopuściła się poważnych naruszeń swoich obowiązków wynikających z umowy lub w trakcie postępowania w sprawie udzielenia dotacji” (pkt 33 powyżej).

97      Drugie postępowanie w sprawie wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji zostało zainicjowane drugim wstępnym pismem informacyjnym z dnia 18 lutego 2019 r. W tym drugim piśmie EASME wyraźnie wskazało, że po przeanalizowaniu uwag skarżącej w przedmiocie pierwszego wstępnego pisma informacyjnego podtrzymuje swój zamiar wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji „ale z innych powodów”. W tym samym piśmie, po uściśleniu tych „innych powodów” EASME wskazało, że jego zdaniem umowę o udzielenie dotacji należy wypowiedzieć na podstawie art. 50.3.1 lit. f) omawianej umowy (pkt 36 powyżej).

98      Wynika z tego, że wbrew temu, co twierdzi Eismea, argumenty dotyczące rzekomych uchybień skarżącej zasadom etycznym, które zostały stwierdzone w sprawozdaniu sporządzonym w następstwie trzeciej oceny etycznej i na które EASME powołało się w pierwszym wstępnym piśmie informacyjnym, są pozbawione znaczenia dla oceny zasadności wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji.

99      Należy również zauważyć, że powodem, na który EASME powołało się w celu uzasadnienia wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji na podstawie art. 50.3.1 lit. f) rzeczonej umowy, była – bez żadnych wątpliwości – okoliczność, że A została uznana za winną wykroczenia zawodowego, a nie – jak Eismea twierdziła w swoich pismach oraz na rozprawie – okoliczność, że skarżąca świadomie włączyła do wniosku dotyczącego projektu P‑TEV prace obarczone nierzetelnością badawczą i w rezultacie wprowadziła EASME w błąd w kwestii swojej zdolności do prawidłowej realizacji wspomnianego projektu lub że świadomie oparła się przy realizacji projektu na pracach A, które zostały uznane za obarczone uchybieniami badawczymi.

100    I tak tezie, którą Eismea przedstawiła przed Sądem, przeczy treść drugiego wstępnego pisma informacyjnego. W piśmie tym EASME wskazało bowiem najpierw, że A, „współzałożycielka [skarżącej]”, została uznana przez CEPN za winną poważnego wykroczenia zawodowego, a następnie wyjaśniło, że dwie publikacje przedstawione jako najbardziej istotne publikacje naukowe dotyczące treści projektu P‑TEV zawierają dowody omawianego wykroczenia, i przypomniało surową krytykę CEPN dotyczącą funkcjonowania grupy badawczej A (pkt 36 powyżej). Następnie EASME wskazało, że „wnioski te podają w wątpliwość uczciwość zawodową [A], a tym samym zdolność operacyjną [skarżącej] do odpowiedniej realizacji projektu oraz przestrzeganie przez nią wymogów w zakresie braku wykluczenia ustanowionych w uregulowaniu finansowym [Unii]” (pkt 36 powyżej).

101    W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje okoliczność, że drugie wstępne pismo informacyjne odnosiło się do możliwego naruszenia przez skarżącą jej obowiązków w zakresie braku wykluczenia ze względu na sytuację jej współzałożycielki, które mogłoby, gdyby zostało wykazane, uzasadnić wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji na podstawie art. 50.3.1 lit. l) wspomnianej umowy, natomiast nie zawierało ono żadnej informacji wskazującej na to, że sama skarżąca dopuściła się wykroczenia zawodowego.

102    Należy zatem stwierdzić, że w drugim wstępnym piśmie informacyjnym EASME uznało, iż to wykroczenie zawodowe popełnione przez A podważyło zdolność skarżącej do realizacji projektu P‑TEV i wywiązanie się przez nią z obowiązków w zakresie braku wykluczenia, a nie jakiekolwiek wykroczenie popełnione przez samą skarżącą.

103    Ten stan rzeczy wynika również z samego brzmienia wniosku zawartego w wykazie kontrargumentów ujętych w piśmie w sprawie wypowiedzenia, który to wniosek brzmi następująco:

„W niniejszej sprawie obiektywny powód [przewidziany w art. 50.3.1 lit. f)] został potwierdzony. [A] była współzałożycielką beneficjenta, która została uznana przez CEPN za winną popełnienia wykroczenia zawodowego”.

104    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji EASME może wypowiedzieć umowę, jeżeli „[b]eneficjent (lub jakakolwiek osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania go lub podejmowania decyzji w jego imieniu) dopuścił się poważnego wykroczenia zawodowego, stwierdzonego za pomocą wszelkich środków”.

105    Tymczasem, primo, z pierwszej strony umowy o udzielenie dotacji wynika, że beneficjentem wspomnianej umowy była nie A, lecz skarżąca.

106    Secundo, z informacji znajdujących się w aktach sprawy, które nie zostały zakwestionowane przez Eismeę, wynika, po pierwsze, że umowa o pracę A, która była zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy przez skarżącą jako dyrektorka naukowa od września 2015 r., została zawieszona bez prawa do wypłaty w marcu 2016 r. i rozwiązana w grudniu 2016 r., po drugie, że od lipca 2015 r. A nie była już członkiem zarządu skarżącej, i po trzecie, że udziały A w kapitale skarżącej były, w momencie składania wniosku o udzielenie dotacji na projekt P‑TEV i do momentu sprzedaży przez A całości jej udziałów pod koniec 2018 r., poniżej progu umożliwiającego podejmowanie decyzji w imieniu skarżącej w myśl szwedzkiego prawa spółek.

107    Eismea podniosła wprawdzie po raz pierwszy na rozprawie, że wbrew temu, co twierdzi skarżąca, ta ostatnia nie zerwała wszystkich związków z A od kwietnia 2016 r. ze względu na to, że A została wyznaczona na opiekuna naukowego w ramach działania „Marie Skłodowska‑Curie” programu ramowego Horyzont 2020, w którym uczestniczyła skarżąca, jednak należy przede wszystkim zauważyć, że twierdzenie to ilustruje sprzeczność argumentacji Eismei przed Sądem, ponieważ utrzymuje ona skądinąd, że EASME oparło wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji na poważnym wykroczeniu zawodowym, którego jakoby dopuściła się skarżąca, a nie osoba fizyczna uprawniona do reprezentowania jej lub działania w jej imieniu. Następnie należy zauważyć, że Eismea nie przedstawiła na rozprawie żadnego dowodu na poparcie swojego twierdzenia. Wreszcie należy podkreślić, że twierdzenie Eismei nie pozwala w żadnym wypadku wykazać, że A reprezentowała skarżącą lub działała w jej imieniu w ramach projektu P‑TEV.

108    Należy zatem stwierdzić, że A nie należała do kategorii osób, o których mowa w art. 50.3.1 lit. f) umowy o udzielenie dotacji, ponieważ nie była ona ani beneficjentem dotacji na podstawie tej umowy, ani osobą działającą w imieniu lub na rachunek beneficjenta ani wówczas, ani po tym, gdy została uznana za winną nierzetelności badawczej stwierdzonej przez prorektora uniwersytetu w Göteborgu na podstawie wniosków z dochodzenia przeprowadzonego przez CEPN.

109    Należy zatem uznać, że wypowiedzenie umowy o udzielenie dotacji przez EASME zgodnie z art. 50.3.1 lit. f) rzeczonej umowy z powodu wskazanego w piśmie w sprawie wypowiedzenia z dnia 19 kwietnia 2019 r. było bezpodstawne.

110    Wniosku tego nie podważają pozostałe argumenty przedstawione przez Eismeę w niniejszej sprawie.

111    Z jednej strony należy bowiem zauważyć, że argumentacja Eismei, że skarżąca sama popełniła wykroczenie zawodowe, świadomie zatajając podczas przedstawienia wniosku dotyczącego projektu P‑TEV nierzetelność badawczą, jakiej dopuściła się A, z naruszeniem obowiązku przestrzegania zasad etycznych określonych w art. 34 umowy o udzielenie dotacji, lub też że skarżąca dopuściła się poważnego wykroczenia zawodowego, opierając się świadomie przy realizacji projektu P‑TEV na pracach A, w których stwierdzono uchybienia badawcze, stanowi nową podstawę wypowiedzenia umowy o udzielenie dotacji. Otóż gdyby Eismea mogła zmienić na etapie postępowania sądowego przyczyny, dla których postanowiła wypowiedzieć umowę o udzielenie dotacji, siłą rzeczy doszłoby do naruszenia skuteczności procedury wypowiedzenia umowy przewidzianej w art. 50.3.2 wspomnianej umowy oraz praw, które gwarantuje ona beneficjentom.

112    Z drugiej strony, w każdym wypadku, należy zauważyć, że argumentacja Eismei opiera się na błędnym założeniu, że skarżąca świadomie ukryła nierzetelność badawczą, jaką obarczone były prace przytoczone we wniosku dotyczącym projektu P‑TEV.

113    I tak należy zauważyć, że o ile skarżąca, jak sama przyznała, wiedziała o oskarżeniach dotyczących A od dnia 3 marca 2016 r. i w konsekwencji zawiesiła jej umowę o pracę zanim ostatecznie rozwiązała ją z końcem września tego samego roku oraz zerwała wszelkie kontakty z jej grupą badawczą, o tyle w chwili przedłożenia projektu P‑TEV dochodzenie prowadzone przez CEPN było wciąż w toku, a oficjalne stwierdzenie nierzetelności badawczej, jakiej dopuścili się A i jej grupa robocza zostało dokonane przez prorektora uniwersytetu w Göteborgu, na podstawie opublikowanych w marcu 2018 r. wniosków CEP, dopiero w czerwcu 2018 r. Z powyższego wynika, że Eismea nie może zarzucać skarżącej, że ta ukryła przed nią rzeczone wykroczenia. Okoliczność, że skarżąca sama wskazała, iż zdystansowała się na wczesnym etapie realizacji projektu P‑TEV od badań przeprowadzonych przez A, generując swoje własne dane przedkliniczne w świetle kontrowersji otaczających A, nie może sama w sobie podważyć tego stwierdzenia.

114    Ponadto należy również zauważyć, że twierdzenie Eismei, zgodnie z którym artykuły przedstawione jako najbardziej istotne dla treści projektu P‑TEV były obarczone nierzetelnością badawczą w momencie, gdy przedłożono jej wniosek dotyczący projektu P‑TEV, jest błędne. Tak więc wbrew temu, co zostało wskazane w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, i jak przyznaje Eismea, artykuł opublikowany w eBioMedicine nie został uznany za przejaw nierzetelności badawczej przez CEPN, który nie stwierdził niespójności uzasadniających objęcie go zakresem swojego dochodzenia. Podobnie, wbrew temu, co również wskazano w drugim wstępnym piśmie informacyjnym, ze sprawozdania CEPN wynika, że o ile artykuł opublikowany w Lancecie zawierał nieprawidłowe powiększenie obrazu, budzące wątpliwości co do wiarygodności jego wyników, o tyle nie został on uznany za przejaw nieuczciwości badawczej. Wreszcie w odniesieniu do artykułu opublikowanego w Journal of Vascular Surgery, który został uznany przez CEPN za przejaw nierzetelności badawczej, Eismea nie zaprzecza, że w dniu, w którym przedłożono jej wniosek dotyczący projektu P‑TEV, tabela obrazów, która uzasadniała stwierdzenie nierzetelności badawczej, była już przedmiotem publikacji erraty. Ponadto należy zauważyć, że Eismea nie przedstawiła żadnego dowodu na poparcie twierdzenia, zgodnie z którym to właśnie ze względu na stwierdzone przez CEPN uchybienia badawcze w przedmiocie prac A Journal of Vascular Surgery usunął następnie omawiany artykuł, powołując się na swoją politykę redakcyjną.

115    W świetle powyższych rozważań należy uwzględnić zarzut pierwszy, a tym samym skargę w całości, bez konieczności badania zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia zasady proporcjonalności.

 W przedmiocie kosztów

116    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Eismea przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem skarżącej – obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (dziewiąta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się bezskuteczność wypowiedzenia przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw umowy o udzielenie dotacji dotyczącej projektu „Spersonalizowanych żył pochodzących z inżynierii tkankowej jako pierwszego leczenia dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylnąPTEV” (Personalized Tissue Engineered Veins as the first Cure for Patients with Chronic Venous InsufficiencyPTEV), oznaczonej numerem referencyjnym 778620.

2)      Agencja Wykonawcza Europejskiej Rady ds. Innowacji i ds. MŚP zostaje obciążona kosztami postępowania.

Costeira

Kancheva

Perišin

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 2 marca 2022 r.

Podpisy


*      Język postępowania: angielski.