WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 18 stycznia 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Transport – Dyrektywa 2006/126/WE – Artykuł 7 ust. 1 i 3 – Prawa jazdy – Wydawanie, ważność oraz przedłużanie terminu ważności – Fizyczna i psychiczna zdolność do kierowania pojazdami – Badania lekarskie – Częstotliwość – Dokument poświadczający zdolność psychologiczną kierowców
W sprawie C‑227/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Administrativen sad – Gabrovo (sąd administracyjny w Gabrowie, Bułgaria) postanowieniem z dnia 22 marca 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 31 marca 2022 r., w postępowaniu:
IL
przeciwko
Regionalna direktsia „Avtomobilna administratsia” Pleven,
TRYBUNAŁ (trzecia izba),
w składzie: K. Jürimäe, prezes izby, K. Lenaerts, prezes Trybunału, pełniący obowiązki sędziego trzeciej izby, N. Piçarra, N. Jääskinen (sprawozdawca) i M. Gavalec, sędziowie,
rzecznik generalny: P. Pikamäe,
sekretarz: R. Stefanova-Kamisheva, administratorka,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 maja 2023 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu IL – M. Hristov, advokat,
– w imieniu rządu bułgarskiego – T. Mitova, S. Ruseva i L. Zaharieva, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – P. Messina, N. Nikolova i N. Yerrell, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 13 lipca 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 ust. 1 i 3 dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy (Dz.U. 2006, L 403, s. 18; sprostowanie Dz.U. 2009, L 19, s. 67).
2 Wniosek ów został złożony w ramach sporu pomiędzy IL, obywatelem bułgarskim, a Regionalna direktsia „Avtomobilna administratsia” Pleven (regionalną dyrekcją administracji pojazdami silnikowymi w Plewenie, Bułgaria) w przedmiocie decyzji nakładającej sankcję administracyjną na IL ze względu na to, że podczas kontroli drogowej nie był on w stanie przedstawić ważnego zaświadczenia o zdolności psychologicznej, wymaganego przez prawo krajowe.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 8 i 9 dyrektywy 2006/126 mają następujące brzmienie:
„(8) Z uwagi na bezpieczeństwo ruchu drogowego powinny zostać ustanowione minimalne wymagania, jakim podlega wydawanie praw jazdy. Należy podjąć harmonizację wymagań dotyczących egzaminów na prawo jazdy oraz wydawania praw jazdy. W tym celu powinien zostać określony zakres wiedzy, umiejętności i zachowań związanych z kierowaniem pojazdami silnikowymi, a egzamin na prawo jazdy powinien opierać się na tym zakresie, oraz powinno się ponownie ustalić minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania takimi pojazdami.
(9) Dowód spełniania minimalnych wymagań dotyczących fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania przez kierowców pojazdami używanymi do przewozu osób lub rzeczy powinien być przedstawiany w momencie wydawania prawa jazdy, a później w określonych przedziałach czasowych. Taka regularna kontrola przeprowadzana zgodnie z przepisami krajowymi dotyczącymi zgodności z minimalnymi wymaganiami będzie wspierać swobodny przepływ osób, pozwoli na uniknięcie zakłóceń konkurencji oraz uwzględni w pełniejszy sposób specyficzne obowiązki kierowców takich pojazdów. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich jako gwarancji przestrzegania minimalnych wymagań dotyczących fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania innymi pojazdami silnikowymi. Przez wzgląd na przejrzystość, termin takich badań powinien zbiegać się z terminem przedłużenia ważności praw jazdy, a zatem powinien być wyznaczony okresem ważności prawa jazdy”.
4 Artykuł 1 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:
„Państwa członkowskie wprowadzają krajowe prawo jazdy oparte na wzorze wspólnotowym określonym w załączniku I, zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy. Emblemat umieszczony na pierwszej stronie wspólnotowego wzoru prawa jazdy zawiera znak wyróżniający państwa członkowskiego, które wydało prawo jazdy”.
5 Zgodnie z art. 2 ust. 1 rzeczonej dyrektywy:
„Prawa jazdy wydawane przez państwa członkowskie są wzajemnie uznawane”.
6 Artykuł 4 ust. 1 tej dyrektywy ma następujące brzmienie:
„Prawo jazdy określone w art. 1 upoważnia do kierowania pojazdami o napędzie silnikowym, które należą do kategorii zdefiniowanych poniżej. Może ono być wydane osobom spełniającym wymagania wiekowe dla każdej kategorii. […]”.
7 Artykuł 7 dyrektywy 2006/126, zatytułowany „Wydawanie, ważność oraz przedłużanie terminu ważności”, przewiduje:
„1. Prawa jazdy są wydawane tylko tym kandydatom, którzy:
a) zdali egzamin umiejętności i zachowania oraz egzamin teoretyczny i zadowalająco przeszli badanie lekarskie, zgodnie z przepisami załączników II i III;
[…]
2.
[…]
b) Od [dnia] 19 stycznia 2013 r. administracyjny okres ważności praw jazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E wydawanych przez państwa członkowskie wynosi 5 lat;
[…]
3. Ważność praw jazdy, po wygaśnięciu administracyjnego okresu ich ważności, jest przedłużana zależnie od tego, czy:
a) kierowca nieprzerwanie spełnia minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej zdolności niezbędnej do wydania prawa jazdy kategorii] do kierowania pojazdami kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E, określone w załączniku III; oraz
[…]
Państwa członkowskie mogą ograniczyć administracyjny okres ważności, określony w ust. 2, w przypadku praw jazdy dowolnej kategorii wydawanych początkującym kierowcom, w celu zastosowania wobec takich kierowców środków specjalnych w trosce o poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Państwa członkowskie mogą ograniczyć do trzech lat administracyjny okres ważności praw jazdy kategorii C i D wydawanych po raz pierwszy początkującym kierowcom, w celu ewentualnego zastosowania wobec takich kierowców środków specjalnych w trosce o ich bezpieczeństwo na drodze.
Państwa członkowskie mogą ograniczyć administracyjny okres ważności, określony w ust. 2, w indywidualnych przypadkach odnoszących się do praw jazdy dowolnej kategorii; ograniczenie takie może być podyktowane koniecznością częstszego przeprowadzania badań lekarskich lub zastosowania środków specjalnych, takich jak ograniczenia nakładane za wykroczenia drogowe.
[…]”.
8 Tytuł I załącznika II do tej dyrektywy, zatytułowany „Minimalne wymagania dotyczące egzaminów na prawo jazdy”, brzmi w pkt 9:
„9.1. W każdej z powyższych sytuacji w ruchu ocena musi uwzględniać stopień swobody, z jaką ubiegający się o prawo jazdy obsługuje urządzenia sterujące pojazdu, oraz wykazaną przez niego zdolność do jazdy w ruchu, z zachowaniem pełnego bezpieczeństwa. Przez cały czas egzaminu egzaminator musi czuć się bezpieczny. […]
Egzaminujący muszą odbyć odpowiednie przeszkolenie, aby móc właściwie oceniać zdolność do bezpiecznego kierowania pojazdem przez osoby ubiegające się o prawo jazdy. […]
9.2. Podczas oceny egzaminatorzy zwracają szczególną uwagę, czy osoba ubiegająca się o prawo jazdy kieruje pojazdem w sposób defensywny i społecznie przyjazny. Powinno to dotyczyć ogólnego stylu jazdy i zostać uwzględnione w ogólnej ocenie ubiegającego się. Obejmuje to wyuczoną i zdecydowaną (bezpieczną) jazdę, biorąc pod uwagę stan drogi oraz warunki pogodowe, jak również warunki ruchu, interesy innych użytkowników dróg (w szczególności słabiej chronionych) oraz zdolność przewidywania.
[…]”.
9 Załącznik III do tej dyrektywy, zatytułowany „Minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania pojazdami o napędzie silnikowym”, stanowi:
„Definicje
1. Do celów niniejszego załącznika kierowców klasyfikuje się w dwóch grupach:
[…]
1.2. Grupa 2:
kierowcy pojazdów kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E.
[…]
Badania lekarskie
[…]
4. Grupa 2:
Osoby ubiegające się o prawo jazdy poddają się badaniom lekarskim przed otrzymaniem prawa jazdy po raz pierwszy, a kierowcy w okresie późniejszym poddają się badaniom zgodnym z krajowym systemem stosowanym w państwie członkowskim, w którym znajduje się ich miejsce zamieszkania, przy okazji przedłużania ważności prawa jazdy.
5. Wymagania ustanowione przez państwa członkowskie w odniesieniu do wydawania lub przedłużania terminu ważności prawa jazdy mogą być bardziej rygorystyczne niż te wymienione w niniejszym załączniku.
[…]
Zaburzenia psychiczne
Grupa 1:
13.1. Praw jazdy nie wydaje się ani nie przedłuża się okresu ich ważności w przypadku osób ubiegających się o nie czy kierowców cierpiących na:
– poważne zaburzenia psychiczne, wrodzone lub spowodowane chorobą, urazem albo operacją neurochirurgiczną,
– poważny niedorozwój umysłowy,
– poważne zaburzenia zachowania spowodowane wiekiem; czy też zaburzenia osobowości mające negatywny wpływ na ocenę sytuacji, zachowanie lub zdolności adaptacyjne,
o ile do wniosku przedkładanego przez te osoby nie załączono opinii upoważnionego lekarza oraz, w razie konieczności, z zastrzeżeniem regularnych kontrolnych badań lekarskich.
Grupa 2:
13.2. Właściwy organ medyczny należycie rozważa dodatkowe ryzyka i zagrożenia, jakie mogą mieć miejsce w przypadku kierowania pojazdami przez osoby zaliczane do tej grupy.
[…]”.
Prawo bułgarskie
10 Zgodnie z art. 51 ust. 4 Zakon za balgarskite lichni dokumenti (ustawy o bułgarskich dokumentach tożsamości):
„Okres ważności praw jazdy kategorii С, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E i Т wynosi pięć lat”.
11 Artykuł 8 ust. 1, 2 i 4 naredba no 36 za iziskvaniyata za psikhologicheska godnost i usloviyata i reda za provezhdane na psikhologicheskite izsledvaniya na kandidati za pridobivane na pravosposobnost za upravlenie na MPS, na vodachi na MPS i na predsedateli na izpitni komisii i za izdavane na udostovereniya za registratsiya za izvarshvane na psikhologicheski izsledvaniya (rozporządzenia nr 36 w sprawie wymagań dotyczących zdolności psychologicznej oraz warunków i trybu przeprowadzania badań psychologicznych osób ubiegających się o prawo jazdy, kierowców i przewodniczących komisji egzaminacyjnych na prawo jazdy oraz wydawania zaświadczeń o rejestracji przeprowadzenia badań psychologicznych) z dnia 15 maja 2006 r. (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 36/2006”) stanowi:
„1. Osoby, które podejmują pracę i wykonują działalność jako taksówkarze lub kierowcy pojazdów w publicznym transporcie drogowym osób lub rzeczy jak również jako przewodniczący komisji egzaminacyjnych na prawo jazdy, przedstawiają każdorazowo zaświadczenie o zdolności psychologicznej.
2. Zaświadczenie o zdolności psychologicznej jest ważne przez okres trzech lat od daty jego wydania.
[…]
4. Osoby, o których mowa w ust. 1, poddają się badaniom psychologicznym co trzy lata od daty wydania ostatniego zaświadczenia o zdolności psychologicznej”.
12 Artykuł 13 ust. 1 naredba no 1‑157 za usloviyata i reda za izdavane na svidetelstvo za upravlenie na motorni prevozni sredstva, otcheta na vodachite i tyahnata distsiplina (rozporządzenia nr 1‑157 w sprawie warunków i trybu wydawania praw jazdy, ewidencji kierowców i sankcji dla kierowców) z dnia 1 października 2002 r. stanowi:
„Wydanie prawa jazdy po raz pierwszy następuje na podstawie oryginału protokołu ze zdanego egzaminu na prawo jazdy, przekazanego z urzędu przez odpowiedni oddział regionalny Drzhavna avtomobilna inspektsyia [państwowej inspekcji pojazdów silnikowych, Bułgaria]; przy czym należy przedstawić:
1. formularz wniosku wraz z załącznikami zgodnie z Pravilnik za izdavane na balgarskite lichni dokumenti [regulaminem wydawania bułgarskich dokumentów tożsamości];
[…]
3. zaświadczenie wydane przez lekarza rodzinnego, regionalne komisje biegłych lekarzy w dziedzinie transportu (TOLEK) lub przez centralną komisję biegłych lekarzy w dziedzinie transportu (TTSLEK) potwierdzające zdolność fizyczną kierowcy/osoby ubiegającej się o wydanie prawa jazdy;
4. kopię zaświadczenia o zdolności psychologicznej niezbędnej do wydania prawa jazdy kategorii C1, С, D1, D i Ttm (na tramwaje);
5. kopię zaświadczenia o ukończeniu przeznaczonego dla kierowców pojazdów kursu pierwszej pomocy w wypadkach drogowych;
6. oświadczenie [danej osoby], że nie ma ona miejsca zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej oraz że nie posiada ważnego prawa jazdy wydanego przez państwo członkowskie Unii Europejskiej;
[…]”.
13 Na podstawie art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 1‑157 z dnia 1 października 2002 r.:
„W celu przedłużenia ważności [prawa jazdy] zgodnie z ust. 1 kierowcy przedstawiają dokumenty, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 3 i 6, oraz poprzednie prawo jazdy”.
14 Zgodnie z art. 178c ust. 5 Zakon za Dvizhenieto po patishtata (ustawy o ruchu drogowym) kierowca, który wykonuje przewozy taksówką, przewozy na własny rachunek lub publiczny przewóz osób lub towarów bez ważnego zaświadczenia o zdolności psychologicznej, podlega karze grzywny w wysokości 500 lewów bułgarskich (BGN) (około 255 EUR).
15 Zgodnie z § 35 pkt 3 Dopalnitelnite razporedbi na Zakona za izmenenie i dopalnenie na Zakona za dvizhenieto po patishtata (przepisów uzupełniających do ustawy o zmianie i uzupełnieniu ustawy o ruchu drogowym) ustawa o ruchu drogowym wdraża wymogi dyrektywy 2006/126.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
16 IL posiada ważne prawo jazdy do prowadzenia w szczególności pojazdów silnikowych kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E i TCT. Jego prawo jazdy jest ważne na okres od dnia 28 listopada 2019 r. do dnia 28 listopada 2024 r.
17 W dniu 4 sierpnia 2021 r. IL został zatrzymany przez organ kontroli w celu przeprowadzenia kontroli, gdy prowadził ciągnik siodłowy z przyłączoną naczepą, za pomocą których wykonywał publiczny przewóz towarów. Podczas przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że nie był on w stanie przedstawić ważnego zaświadczenia o zdolności psychologicznej. Ostatnie posiadane przez niego zaświadczenie o zdolności psychologicznej zostało wydane w dniu 7 października 2017 r. i było ważne do dnia 7 października 2020 r.
18 Organ kontroli ustalił popełnienie wykroczenia administracyjnego w związku z naruszeniem art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 36/2006, ponieważ IL nie przedstawił ważnego zaświadczenia o zdolności psychologicznej. Na podstawie art. 178c ust. 5 ustawy o ruchu drogowym dyrektor regionalnej dyrekcji administracji pojazdami silnikowymi w Plewenie wydał w dniu 24 sierpnia 2021 r. decyzję w sprawie nałożenia na IL z tytułu stwierdzonego naruszenia tego art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 36/2006 grzywny w wysokości 500 BGN (około 255 EUR).
19 IL zaskarżył tę grzywnę do Rayonen sad Sevlievo (sądu rejonowego w Sewliewie, Bułgaria), podnosząc w istocie, że art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 36/2006 i grzywna określona w art. 178c ust. 5 ustawy o ruchu drogowym są sprzeczne z przepisami dyrektywy 2006/126.
20 Sąd ów, powołując się na pkt 4 załącznika III do tej dyrektywy, orzekł, że państwo członkowskie może nałożyć na kierowców dodatkowe, bardziej rygorystyczne wymagania w odniesieniu do terminu przeprowadzania okresowych badań, i potwierdził, orzeczeniem z dnia 10 grudnia 2021 r., orzeczenie z dnia 24 sierpnia 2021 r.
21 IL wniósł skargę kasacyjną do Administrativen sad – Gabrovo (sądu administracyjnego w Gabrowie), sądu odsyłającego, który uważa, że przepisy dyrektywy 2006/126 są niejednoznaczne i do pewnego stopnia sprzeczne.
22 Z jednej strony zaznacza on, że zgodnie z motywem 9 tej dyrektywy dowód spełniania minimalnych wymagań dotyczących fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania przez kierowców pojazdami używanymi do przewozu osób lub rzeczy należy dostarczyć w momencie wydawania prawa jazdy, a później w określonych przedziałach czasowych. Wyraźnie zaleca się, aby termin badań lekarskich w tym zakresie zbiegał się z terminem przedłużenia ważności prawa jazdy, a zatem aby był wyznaczony okresem ważności prawa jazdy. Z drugiej strony sąd ten uściśla, że pkt 4 załącznika III do dyrektywy 2006/126 daje państwom członkowskim możliwość ustalenia w prawie krajowym okresów pomiędzy badaniami lekarskimi dla kierowców z grupy 2 (kategorie С, СЕ, C1, C1E, D, DE, D1, D1E) według własnego uznania, przy czym te okresy mogą nie pokrywać się z okresem ważności prawa jazdy.
23 W świetle powyższego sąd odsyłający zastanawia się, czy zgodnie z przepisami dyrektywy 2006/126 państwa członkowskie mogą nakładać na kierowców grupy 2 obowiązek poddania się badaniom medycznym w celu ustalenia ich zdolności psychicznej i umysłowej w przedziałach czasowych krótszych niż okres ważności prawa jazdy oraz wymagać odrębnego dokumentu – oprócz prawa jazdy – poświadczającego ich zdolność, czy też posiadanie ważnego prawa jazdy na te kategorie wystarcza, aby poświadczyć ową zdolność, skoro została ona już stwierdzona przy wydaniu względnie przy przedłużeniu ważności prawa jazdy.
24 Postanowieniem z dnia 27 maja 2022 r., zarejestrowanym w sekretariacie Trybunału w dniu 30 maja 2022 r., sąd odsyłający zdecydował się wysłać uzupełnienie swojego postanowienia odsyłającego, w którym wskazuje, że pojawiło się również pytanie, czy sankcja przewidziana w bułgarskich przepisach dla kierowcy, którego prawo jazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E i TCT jest ważne, ale który nie jest w stanie przedstawić organom kontroli zaświadczenia o zdolności psychologicznej, ponieważ upłynął jego okres ważności, jest sprzeczna z zsynchronizowanym administracyjnie okresem ważności praw jazdy i badań lekarskich w zakresie zdolności fizycznej i psychicznej przewidzianym w dyrektywie 2006/126 lub czy zastosowanie przepisów krajowych przez organ nakładający sankcje prowadzi do naruszenia prawa Unii.
25 W tych okolicznościach Administrativen sad – Gabrovo (sąd administracyjny w Gabrowie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy przepisy dyrektywy 2006/126 pozwalają państwom członkowskim na ustanowienie wymogu w stosunku do kierowców pojazdów kategorii С, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E, by poddawali się oni badaniom lekarskim w celu ustalenia ich zdolności psychicznej i umysłowej w przedziałach czasowych krótszych niż okres ważności prawa jazdy, oraz na wymaganie w tym kontekście odrębnego dokumentu (oprócz prawa jazdy) poświadczającego ich zdolność? Czy też posiadanie ważnego prawa jazdy na wymienione kategorie poświadcza również zdolność psychiczną i umysłową kierowcy pojazdu, skoro zdolność ta została już stwierdzona przy pierwszym wydaniu względnie przy przedłużeniu ważności prawa jazdy?
2) Czy art. 7 ust. 1 dyrektywy [2006/126] oraz motywy 8 i 9 tej dyrektywy zezwalają na przyjęcie przepisów krajowych takich jak te będące przedmiotem niniejszego postępowania, które – oprócz minimalnych wymogów dotyczących egzaminu na prawo jazdy (załącznik II do dyrektywy [2006/126]) oraz minimalnych wymogów dotyczących zdolności fizycznej i psychicznej (załącznik III do dyrektywy [2006/126]) – ustanawiają dodatkowe warunki mające na celu ustalenie zdolności psychologicznej kierowców przewożących pasażerów lub towary?
3) W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie [drugie]: Czy wymogi te podlegają przewidzianej w dyrektywie [2006/126] – a w szczególności w motywie 9 zdanie czwarte i art. 7 ust. 3 dyrektywy [2006/126] – zasadzie synchronizacji administracyjnego okresu ważności praw jazdy i badań lekarskich w związku ze stosowaniem minimalnych standardów dotyczących zdolności fizycznej i psychicznej?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
26 Poprzez swoje pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 7 ust. 1 i 3 dyrektywy 2006/126 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie nakładało na posiadaczy praw jazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E wydanych zgodnie z tą dyrektywą, których fizyczna i psychiczna zdolność do kierowania pojazdami została zbadana w chwili wydania tego prawa jazdy i którzy mają zamiar wykonywać zawód kierowców pojazdu o napędzie silnikowym przeznaczonego do przewozu osób lub towarów, obowiązek posiadania, oprócz prawa jazdy, zaświadczenia o zdolności psychologicznej, którego okres ważności jest krótszy niż okres ważności wspomnianego prawa jazdy.
27 W tym względzie należy przypomnieć, że dyrektywa 2006/126 dokonuje, jak wynika z jej motywu 8, minimalnej harmonizacji wymagań, jakim podlega wydawanie prawa jazdy przewidzianego w jej art. 1. Wymagania te są w szczególności zdefiniowane w art. 4 i 7 owej dyrektywy i dotyczą między innymi dolnej granicy wieku, zdolności do kierowania pojazdami, egzaminów, jakie powinna zdać osoba ubiegająca się, oraz jej miejsca zamieszkania na terytorium wydającego państwa członkowskiego. Ta harmonizacja warunków uzyskania prawa jazdy ma na celu w szczególności ustanowienie warunków wstępnych niezbędnych do wzajemnego uznawania tego prawa jazdy i zmierza również do osiągnięcia celu wspomnianej dyrektywy, jakim jest przyczynienie się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego (zob. podobnie wyrok z dnia 26 października 2017 r., I, C‑195/16, EU:C:2017:815, pkt 43, 44, 51).
28 Na podstawie art. 7 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/126 prawa jazdy są wydawane tylko tym kandydatom, którzy zdali egzamin umiejętności i zachowania oraz egzamin teoretyczny i spełniają minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej zdolności określone w załącznikach II i III do tej dyrektywy. Ponadto art. 7 ust. 3 lit. a) owej dyrektywy wymaga, aby przedłużenie ważności prawa jazdy zależało od spełnienia tych minimalnych wymagań dotyczących zdolności fizycznej i psychicznej posiadaczy prawa jazdy na pojazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E.
29 Z zastosowania odpowiednich przepisów dyrektywy 2006/126 wynika zatem, że zdolność psychiczna posiadaczy prawa jazdy na pojazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E, a w szczególności osób pracujących jako kierowcy zawodowi, została już oceniona i poświadczona w momencie wydawania i przedłużania ważności tych praw jazdy oraz w celu spełnienia w szczególności nakazu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego.
30 W tym kontekście należy zauważyć w odniesieniu do fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania pojazdami, po pierwsze, że zgodnie z pkt 5 załącznika III do dyrektywy 2006/126 państwo członkowskie może wymagać, w celu wydania prawa jazdy lub późniejszego przedłużenia jego ważności, badania lekarskiego bardziej rygorystycznego niż wymienione we wspomnianym załączniku (zob. podobnie wyrok z dnia 1 marca 2012 r., Akyüz, C‑467/10, EU:C:2012:112, pkt 54).
31 Po drugie, w odniesieniu do kierowców z grupy 2, a mianowicie kierowców pojazdów kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E, takich jak IL, pkt 13.2 tego załącznika III pozwala właściwym organom medycznym państw członkowskich uwzględnienie dodatkowych ryzyk i zagrożeń, jakie mogą mieć miejsce w przypadku kierowania pojazdami przez osoby zaliczane do tej grupy. W konsekwencji gdy określają badania lekarskie, którym mają zostać poddani kierowcy z grupy 2, rzeczone państwa członkowskie mogą wprowadzać bardziej rygorystyczne wymagania dla kierowców z grupy 2 niż dla kierowców z grupy 1 w celu wykrycia ewentualnych „zaburze[ń] psychiczn[ych]”, o których mowa w pkt 13.2 załącznika III do dyrektywy 2006/126.
32 Ponadto należy zauważyć, że dyrektywa 2006/126 precyzuje w pkt 13.1 i 13.2 załącznika III, jakie zaburzenia psychiczne należy wziąć pod uwagę. Wśród nich pkt 13.1 odwołuje się do „poważn[ych] zaburze[ń] psychiczn[ych] […] spowodowan[ych] […] urazem […]”, ponieważ pojęcie „urazu” może w szczególności oznaczać ogół zaburzeń psychicznych wywołanych czynnikiem zewnętrznym. Przepis ten wskazuje również na „zaburzenia osobowości mające negatywny wpływ na ocenę sytuacji, zachowanie lub zdolności adaptacyjne”.
33 W tym względzie rząd bułgarski stwierdził w uwagach na piśmie, że bułgarskie przepisy prawa będące przedmiotem postępowania głównego mają na celu ustalenie psychologicznej zdolności do kierowania pojazdami z napędem silnikowym bez ryzyka spowodowania wypadków drogowych na podstawie istotnych pod kątem zawodowym cech psychologicznych. W ten sposób można uzyskać, po przeprowadzeniu badania zdolności psychologicznych przewidzianego w tym uregulowaniu, w szczególności prognozę przyszłego zachowania danej osoby na drodze oraz ryzyka wystąpienia wypadków, i to na podstawie kryteriów czysto psychologicznych i niemedycznych.
34 W tych okolicznościach, gdyby sąd odsyłający potwierdził, że przewidziany we wspomnianym uregulowaniu test zdolności psychologicznych różni się, ze względu na swój zakres i cele, od badania zdolności psychicznej przewidzianego w dyrektywie 2006/126, test psychologiczny, który nie opiera się na wymogach tej dyrektywy, a tym samym nie stanowi badania lekarskiego w rozumieniu załącznika III do wspomnianej dyrektywy, nie mógłby zostać uznany za zgodny z prawem Unii. Podważałby on prawidłowe funkcjonowanie systemu ustanowionego przez tę dyrektywę, która ma na celu umożliwienie osobom spełniającym określone w niej warunki poświadczenia zdolności niezbędnych do kierowania pojazdami danej kategorii. Jak bowiem wynika z uwag rządu bułgarskiego, kierowcy zawodowi muszą koniecznie posiadać ważne prawo jazdy, co zakłada, że spełniają oni określone w załączniku III do dyrektywy 2006/126 normy w zakresie zdolności fizycznej i psychicznej, a także normy dotyczące umiejętności i zachowań związanych z prowadzeniem pojazdu silnikowego danej kategorii, określone w załączniku II do tej dyrektywy. Tymczasem normy te wymagają całościowej oceny profilu kandydata, w szczególności w świetle jego zachowania i zdolności do bezpiecznego prowadzenia pojazdu.
35 Natomiast gdyby sąd odsyłający uznał, że test zdolności psychologicznej rozpatrywany w postępowaniu głównym, ma na celu wpisanie się w zakres swobodnego uznania pozostawiony państwom członkowskim w odniesieniu do bardziej rygorystycznych badań lekarskich, o których mowa w pkt 30 i 31 niniejszego wyroku, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału minimalna harmonizacja nie uniemożliwia państwom członkowskim utrzymania lub przyjęcia bardziej surowych środków, pod warunkiem jednak, że przepisy te nie będą w poważny sposób utrudniać osiągnięcia rezultatu przewidzianego mocą analizowanej dyrektywy i że są zgodne z traktatem FUE. W tym aspekcie Trybunał wskazał, że takie środki mogą być uzasadnione, mimo że wywołują skutek w postaci ograniczenia, jeżeli odpowiadają nadrzędnemu względowi interesu ogólnego i jeżeli są odpowiednie do realizacji celu, którego osiągnięciu służą, i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do jego realizacji (wyrok z dnia 7 lipca 2016 r., Muladi, C‑447/15, EU:C:2016:533, pkt 43, 44 i przytoczone tam orzecznictwo).
36 Tymczasem, z zastrzeżeniem ustaleń, jakich powinien dokonać sąd odsyłający w tym względzie, z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wynika, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym ma na celu reagowanie na dodatkowe i szczególne ryzyka oraz zagrożenia dla bezpieczeństwa drogowego związane ze zdolnością psychiczną wymaganą dla kierowców grupy 2. Wyjaśnienia rządu bułgarskiego nie pozwalają bowiem prima facie na stwierdzenie, że test zdolności psychicznej rozpatrywany w postępowaniu głównym ma na celu wykrycie, z większą dokładnością i w sposób bardziej pogłębiony, ewentualnych zaburzeń psychicznych, takich jak te, o których mowa w pkt 13.1 i 13.2 załącznika III do dyrektywy 2006/126, dla tej grupy kierowców, które to zaburzenia mogłyby zagrażać bezpieczeństwu drogowemu. W konsekwencji wydaje się, że uregulowanie to wykracza poza to, co jest konieczne do zagwarantowania celu w postaci bezpieczeństwa drogowego, i w zakresie, w jakim nakłada na kierowców obowiązek posiadania, oprócz ważnego prawa jazdy, zaświadczenia o zdolności psychologicznej, może poważnie zagrozić osiągnięciu rezultatu przewidzianego w dyrektywie 2006/126.
37 W tych okolicznościach bowiem nałożenie na posiadaczy ważnego prawa jazdy wymogu posiadania ponadto takiego odrębnego zaświadczenia o zdolności psychologicznej stanowiłoby niedopuszczalne dodatkowe ograniczenie, ponieważ prawo jazdy wydane przez państwo członkowskie zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy 2006/126 należy uznać za stanowiące dowód, że posiadacz tego prawa jazdy spełniał warunki wydania przewidziane w tej dyrektywie w dniu wydania mu wspomnianego prawa jazdy [zob. podobnie wyroki: z dnia 26 kwietnia 2012 r., Hofmann, C‑419/10, EU:C:2012:240, pkt 46; z dnia 29 kwietnia 2021 r., Stadt Karlsruhe (Uznawanie odnowionego prawa jazdy), C‑47/20, EU:C:2021:332, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo], a zatem posiada wartość dowodową niezbędną do poświadczenia zdolności psychicznej do prowadzenia pojazdu o napędzie silnikowym należącego do właściwej kategorii.
38 Tymczasem, o ile dyrektywa 2006/126 wprowadza jedynie minimalną harmonizację przepisów krajowych w zakresie warunków wydawania praw jazdy, o tyle dyrektywa ta dokonuje wyczerpującej harmonizacji dokumentów poświadczających istnienie uprawnienia do kierowania pojazdami, które powinny zostać uznane przez państwa członkowskie zgodnie z art. 2 ust. 1 owej dyrektywy [zob. podobnie wyroki: z dnia 26 października 2017 r., I, C‑195/16, EU:C:2017:815, pkt 57; z dnia 29 kwietnia 2021 r., Stadt Pforzheim (Informacje na prawie jazdy), C‑56/20, EU:C:2021:333, pkt 42]. Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 63 opinii, współistnienie prawa jazdy wydanego zgodnie z dyrektywą 2006/126 z każdym innym dokumentem krajowym spełniającym zasadniczo tę samą funkcję jest zatem wykluczone.
39 Podobnie państwa członkowskie nie mają prawa wymagać wykazania zdolności psychicznej do kierowania w czasie krótszym niż okres ważności prawa jazdy.
40 Po pierwsze bowiem, zgodnie z art. 7 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2006/126 prawa jazdy wydane przez państwa członkowskie dla kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E mają administracyjny okres ważności wynoszący pięć lat, a art. 7 ust. 3 lit. a) tej dyrektywy wymaga, aby przedłużenie ważności prawa jazdy było uzależnione od spełnienia przez posiadaczy tych kategorii minimalnych norm dotyczących zdolności fizycznej i psychicznej określonych w załączniku III do wspomnianej dyrektywy.
41 W drugiej kolejności, o ile prawdą jest, z jednej strony, że pkt 4 załącznika III do dyrektywy 2006/126 przewiduje w wersji w języku francuskim, że „[o]soby ubiegające się o prawo jazdy poddają się badaniom lekarskim przed otrzymaniem prawa jazdy po raz pierwszy, a kierowcy w okresie późniejszym poddają się badaniom zgodnym z krajowym systemem stosowanym w państwie członkowskim, w którym znajduje się ich miejsce zamieszkania, przy okazji przedłużania ważności prawa jazdy”, oraz z drugiej strony, że w bułgarskiej wersji językowej brak jest tego ostatniego członu zdania, to uwzględnienie różnych wersji językowych tego ostatniego przepisu pozwala stwierdzić, jak wynika z pkt 49 i 50 opinii rzecznika generalnego, że wykładni tego przepisu należy dokonywać w ten sposób, że rozpatrywane badanie powinno zostać przeprowadzone przy przedłużaniu ważności prawa jazdy.
42 Okoliczność, że wersje w językach bułgarskim i francuskim pkt 4 załącznika III do dyrektywy 2006/126 nie odpowiadają całkowicie innym wersjom językowym dyrektywy 2006/126, nie może prowadzić do odmiennej wykładni tego przepisu.
43 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem konieczność jednolitego stosowania i jednolitej wykładni aktu Unii wyklucza bowiem jego rozpatrywanie w jednej, w oderwaniu od innych, wersji językowej, ale wymaga ustalenia wykładni w zależności od rzeczywistej woli autora tego aktu i przyświecającego mu celu, a zwłaszcza w świetle wszystkich wersji językowych (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 listopada 1969 r., Stauder, 29/69, EU:C:1969:57, pkt 2, 3; z dnia 12 grudnia 2013 r., X, C‑486/12, EU:C:2013:836, pkt 19; a także z dnia 15 maja 2014 r., Timmel, C‑359/12, EU:C:2014:325, pkt 63).
44 Tymczasem z innych wersji językowych dyrektywy 2006/126 jasno wynika, że prawodawca Unii zamierzał zrównać badania lekarskie z przedłużeniem ważności prawa jazdy, przy czym rozpatrywane przepisy nie wspominają o możliwości ustanowienia przez państwa członkowskie krótszych terminów między badaniami lekarskimi kierowców z grupy 2. Jak zauważył sąd odsyłający, motyw 9 zdanie czwarte tej dyrektywy przemawia za taką wykładnią, ponieważ wyraźnie stanowi, że termin takich badań powinien zbiegać się z terminem przedłużenia ważności praw jazdy, a zatem powinien być wyznaczony okresem ważności prawa jazdy.
45 Ponadto o ile art. 7 ust. 3 akapit piąty dyrektywy 2006/126 wyjątkowo upoważnia państwa członkowskie do ograniczenia administracyjnego okresu ważności praw jazdy w indywidualnych przypadkach dla dowolnej kategorii, „[jeżeli] ograniczenie takie [jest] podyktowane koniecznością częstszego przeprowadzania badań lekarskich” w celu zagwarantowania bezpieczeństwa drogowego, o tyle przepis ten potwierdza fakt, że termin badania lekarskiego musi zbiegać się z terminem przedłużenia ważności prawa jazdy, a zatem terminy te powinny być wyznaczone okresem ważności tego prawa jazdy.
46 Wreszcie, należy również zauważyć, że – jak podniosła Komisja Europejska – w okresie wystąpienia okoliczności faktycznych sprawy w postępowaniu głównym prawo Unii zawierało już przepisy w dziedzinie uznawania kwalifikacji zawodowych w celu uwzględnienia wymogów bezpieczeństwa związanych z przewozem rzeczy i osób, a mianowicie dyrektywę 2003/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób, zmieniającą rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 oraz dyrektywę Rady 91/439/EWG i uchylającą dyrektywę Rady 76/914/EWG (Dz.U. 2003, L 226, s. 4), które nie zawierały żadnych wymogów szczególnych ani dodatkowych w stosunku do wymogów nałożonych przez dyrektywę 2006/126 dla celów oceny zdolności psychicznej kierowców zawodowych.
47 Mając na względzie całość powyższych rozważań, na zadane pytania trzeba odpowiedzieć, że art. 7 ust. 1 i 3 dyrektywy 2006/126 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie nakładało na posiadaczy praw jazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E wydanych zgodnie z tą dyrektywą, których fizyczna i psychiczna zdolność do kierowania pojazdami została zbadana w chwili wydania tego prawa jazdy i którzy mają zamiar wykonywać zawód kierowców pojazdu o napędzie silnikowym przeznaczonego do przewozu osób lub towarów, obowiązek posiadania, oprócz prawa jazdy, zaświadczenia o zdolności psychicznej, którego okres ważności jest krótszy niż okres ważności wspomnianego prawa jazdy.
W przedmiocie kosztów
48 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 ust. 1 i 3 dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy
należy interpretować w ten sposób, że:
stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie nakładało na posiadaczy praw jazdy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 i D1E wydanych zgodnie z tą dyrektywą, których fizyczna i psychiczna zdolność do kierowania pojazdami została zbadana w chwili wydania tego prawa jazdy i którzy mają zamiar wykonywać zawód kierowców pojazdu o napędzie silnikowym przeznaczonego do przewozu osób lub towarów, obowiązek posiadania, oprócz prawa jazdy, zaświadczenia o zdolności psychicznej, którego okres ważności jest krótszy niż okres ważności wspomnianego prawa jazdy.
Podpisy