OPINIA 1/09
Opinia wydana na mocy art. 218 ust. 11 TFUE
Opinia wydana na mocy art. 218 ust. 11 TFUE – Projekt porozumienia – Wniosek o wydanie opinii – Ustanowienie jednolitego systemu rozstrzygania sporów patentowych – Europejski i wspólnotowy sąd patentowy – Zgodność wspomnianego projektu z traktatami
Streszczenie opinii
1. Umowy międzynarodowe – Porozumienie ustanawiające jednolity system rozstrzygania sporów patentowych – Uprzednia opinia Trybunału – Wniosek o wydanie opinii wniesiony w trakcie wstępnej fazy negocjacji lub przed ich rozpoczęciem – Wystąpienie przez Radę, bez konsultacji z Parlamentem, o wydanie opinii – Dopuszczalność – Warunki
(art. 218 ust. 11 TFUE)
2. Umowy międzynarodowe – Porozumienie ustanawiające jednolity system rozstrzygania sporów patentowych – Powołanie europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego – Zgodność z postanowieniami traktatu
(art. 262 TFUE, 344 TFUE)
3. Umowy międzynarodowe – Porozumienie ustanawiające jednolity system rozstrzygania sporów patentowych – Powołanie europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego – Wyłączna właściwość tego sądu do rozstrzygania powództw wnoszonych przez jednostki i do dokonywania wykładni i stosowania prawa Unii w dziedzinie patentu wspólnotowego – Niezgodność z instytucjonalnymi i sądowniczymi ramami Unii
(art 4 ust. 3 TUE, art. 19 ust. 1 TUE; art. 258 TFUE‑260 TFUE, 267 TFUE)
1. Zgodnie z art. 218 ust. 11 TFUE Parlament, Rada, Komisja lub państwo członkowskie mogą uzyskać opinię Trybunału w sprawie zgodności przewidywanej umowy z traktatami. Postanowienie to ma zatem na celu unikanie komplikacji, które mogłyby wyniknąć z kwestionowania przed sądami zgodności z traktatami umów międzynarodowych wiążących Unię. Orzeczenie sądowe stwierdzające ewentualnie, po zawarciu umowy międzynarodowej wiążącej Unię, jej niezgodność z postanowieniami traktatów – ze względu na treść albo procedurę zastosowaną przy jej zawarciu – prowadziłoby bowiem do powstania istotnych trudności nie tylko wewnątrz Unii, lecz także w ramach stosunków międzynarodowych, i mogłoby wywrzeć niekorzystne skutki dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym również państw trzecich.
Okoliczność, że przyjęcie porozumienia międzynarodowego będzie mogło nastąpić dopiero po przeprowadzeniu konsultacji z Parlamentem, lub po wyrażeniu przez niego zgody, i że ewentualne, towarzyszące mu akty prawne w ramach Unii zostaną przyjęte w toku procesu legislacyjnego wymagającego zaangażowania tej instytucji, nie ma żadnego wpływu na przysługujące Radzie na podstawie art. 218 ust. 11 TFUE uprawnienie do zwrócenia się do Trybunału o wydanie przez niego opinii.
Co więcej możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie opinii na podstawie owego artykułu, nie jest uzależniona od zawarcia ostatecznego porozumienia między zainteresowanymi instytucjami. W istocie z przyznanego Radzie, Parlamentowi, Komisji i państwom członkowskim uprawnienia do zwrócenia się do Trybunału o wydanie przez niego opinii można korzystać indywidualnie, bez żadnego wcześniejszego uzgodnienia i bez oczekiwania na ostateczne rezultaty związanego z tą kwestią procesu legislacyjnego. Tak czy inaczej, Parlament zachowuje swoje prawo do wystąpienia z wnioskiem o wydanie opinii.
Ponadto z wnioskiem o wydanie opinii można zwrócić się do Trybunału przed rozpoczęciem negocjacji na płaszczyźnie międzynarodowej, jeżeli przedmiot przewidywanego porozumienia jest znany, i to nawet gdy wciąż istnieje pewna liczba otwartych kwestii, które mogą zostać rozstrzygnięte w sposób alternatywny, jak również rozbieżności dotyczących redakcji samego tekstu, pod warunkiem że przedłożone Trybunałowi dokumenty pozwalają mu w sposób wystarczająco pewny ocenić postawione przez Radę pytanie. Dopuszczalność wniosku o wydanie opinii nie może być kwestionowana z tego względu, że Rada nie przyjęła jeszcze decyzji o rozpoczęciu rozmów na płaszczyźnie międzynarodowej.
(por. pkt 47, 48, 53, 55, 56)
2. Artykuł 262 TFUE nie może stać na przeszkodzie utworzeniu europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego. Chociaż wymieniony artykuł pozwala na powierzenie Trybunałowi niektórych z kompetencji, które miałyby zostać przekazane owemu sądowi, to jednak powołanie jednolitego sądownictwa w dziedzinie patentów jest możliwe także w trybie innym, niż przewidziany w tym postanowieniu. Wspomniany przepis przewiduje bowiem możliwość rozszerzenia właściwości sądów Unii na spory związane ze stosowaniem aktów Unii, które tworzą europejskie tytuły własności intelektualnej. W konsekwencji art. 262 TFUE nie ustanawia monopolu Trybunału w rozpatrywanej dziedzinie i nie przesądza o wyborze systemu sądowniczego, w ramach którego winny być rozstrzygane spory między jednostkami w zakresie tytułów własności intelektualnej.
Utworzeniu europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego nie może także stanąć na przeszkodzie art. 344 TFUE, ponieważ postanowienie to ogranicza się do zakazania państwom członkowskim poddawania sporów dotyczących wykładni lub stosowania traktatów procedurze rozstrzygania innej niż w nich przewidziana. Natomiast właściwość, która zgodnie z projektem porozumienia ustanawiającego jednolity system rozstrzygania sporów patentowych miałaby zostać przyznana europejskiemu i wspólnotowemu sądowi patentowemu dotyczyłaby jedynie sporów między jednostkami w tym obszarze.
(por. pkt 61-63)
3. Międzynarodowy organ sądowy przewidziany w projekcie porozumienia ustanawiającego jednolity system rozstrzygania sporów patentowych zwany obecnie europejskim i wspólnotowym sądem patentowym, miałby dokonywać wykładni i stosować nie tylko postanowienia tego porozumienia, ale także przyszłe rozporządzenie w sprawie patentu wspólnotowego oraz inne instrumenty prawa Unii, w szczególności rozporządzenia i dyrektywy, w związku z którymi w danym wypadku miałoby być stosowane wspomniane rozporządzenie, mianowicie przepisy dotyczące innych systemów własności intelektualnej oraz reguły traktatu FUE dotyczące rynku wewnętrznego i prawa konkurencji. Sąd ten mógłby być zmuszony rozstrzygnąć zawisły przed nim spór pod kątem praw podstawowych i ogólnych zasad prawa Unii, a nawet zbadać ważność aktu Unii.
Trybunał nie jest właściwy do rozstrzygania skarg bezpośrednich wnoszonych w ramach sporów między jednostkami w zakresie patentów, ponieważ właściwość ta przysługuje sądom państw członkowskich. Jednak te ostatnie nie mogą przenieść właściwości do rozstrzygania takich sporów na organ sądowy utworzony w drodze umowy międzynarodowej, która pozbawiłaby owe sądy krajowe ich zadania – jako sądów „powszechnych” w ramach porządku prawnego Unii – stosowania prawa Unii i, co za tym idzie, przewidzianej w art. 267 TFUE możliwości tudzież obowiązku wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym w rozpatrywanej dziedzinie. Ustanowiony w owym artykule system, zasadniczy z punktu widzenia zachowania wspólnotowego charakteru prawa ustanowionego w traktatach, ma na celu zapewnienie, że prawo to będzie wywoływać, niezależnie od okoliczności, te same skutki we wszystkich państwach członkowskich i powołuje zatem do życia bezpośrednią współpracę między Trybunałem a sądami krajowymi, w ramach której te ostatnie ściśle uczestniczą w prawidłowym stosowaniu i jednolitej wykładni prawa Unii, a także w zapewnieniu ochrony prawom przyznanym przez ten porządek prawny jednostkom.
Tymczasem omawiany projekt porozumienia przewiduje mechanizm odesłania prejudycjalnego, który w zakresie stosowania tego porozumienia zastrzega możliwość wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym dla europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego, pozbawiając zarazem takiej możliwości sądy krajowe. Ponadto orzeczenie europejskiego i wspólnotowego sądu patentowego, które naruszałoby prawo Unii, nie mogłoby być przedmiotem postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ani prowadzić do powstania jakiejkolwiek odpowiedzialności majątkowej jednego lub kilku z państw członkowskich z tytułu naruszeń prawa Unii jakie byłyby im przypisane.
W konsekwencji planowane porozumienie, przewidując przyznanie międzynarodowemu organowi sądowemu, który nie jest osadzony w instytucjonalnych i sądowniczych ramach Unii, wyłącznej właściwości do rozstrzygania określonych rodzajów powództw wnoszonych przez jednostki w dziedzinie patentu wspólnotowego oraz do dokonywania wykładni i stosowania prawa Unii w tej dziedzinie, pozbawiłoby sądy państw członkowskich ich kompetencji w zakresie dokonywania wykładni i stosowania prawa Unii, a Trybunał jego właściwości do udzielania w ramach trybu prejudycjalnego odpowiedzi na zadawane przez te sądy pytania, a w rezultacie zmieniłoby kluczowe dla zapewnienia istoty prawa Unii kompetencje instytucji Unii i państw członkowskich przyznane im na mocy traktatów.
(por. pkt 71, 78, 80, 81, 83, 84, 86, 88, 89)