WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
UNII EUROPEJSKIEJ (pierwsza izba)

z dnia 6 października 2015 r.(*)

Służba publiczna – Akredytowani asystenci parlamentarni – Artykuł 266 TFUE – Działania zapewniające wykonanie wyroku Sądu stwierdzającego nieważność – Stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu – Stwierdzenie nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia złożony na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego – Zakres obowiązku wspomagania w obliczu uprawdopodobnienia mobbingu – Obowiązek przeprowadzenia dochodzenia administracyjnego przez OUZU – Możliwość wszczęcia przez urzędnika lub pracownika krajowego postępowania sądowego – Komitet doradczy ds. mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy rozpatrujący skargi akredytowanych asystentów parlamentarnych wobec posłów do Parlamentu – Rola i uprawnienia – Szkoda i krzywda

W sprawie F‑132/14

mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a,

CH, była asystentka parlamentarna akredytowana przy Parlamencie Europejskim, zamieszkała w Brukseli (Belgia), reprezentowana przez adwokatów L. Levi, C. Bernarda-Glanza oraz A. Tymen,

strona skarżąca,

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu, reprezentowanemu przez E. Tanewę oraz M. Dean, działające w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(pierwsza izba)

w składzie: R. Barents, prezes, E. Perillo i J. Svenningsen (sprawozdawca), sędziowie,

sekretarz: W. Hakenberg,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

uwzględniając podjętą za zgodą stron decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez przeprowadzenia rozprawy na podstawie art. 59 § 2 regulaminu postępowania,

wydaje następujący

Wyrok

1        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 17 listopada 2014 r. CH wniosła niniejszą skargę o:

–        stwierdzenie nieważności odmownej decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 3 marca 2014 r. wydanej w celu wykonania wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., CH/Parlament (F‑129/12, EU:F:2013:203, zwanego dalej „wyrokiem CH”) zgodnie z art. 266 TFUE, w sprawie wszczęcia dochodzenia administracyjnego mającego na celu ustalenie rzeczywistego przebiegu wydarzeń dotyczących posła do Parlamentu, przedstawionych we wniosku o udzielenie wsparcia złożonym przez CH w dniu 22 grudnia 2011 r.;

–        stwierdzenie nieważności decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 2 kwietnia 2014 r. w zakresie, w jakim na mocy tej decyzji Parlament odmówił wypłacenia CH kwoty 5686 EUR odpowiadającej różnicy w wynagrodzeniu, do którego skarżąca – według własnej oceny – miała prawo w wykonaniu wyroku CH zgodnie z art. 266 TFUE;

–        stwierdzenie nieważności decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 4 sierpnia 2014 r. oddalającej zażalenie wniesione przez skarżącą na dwie wyżej wymienione decyzje z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r.;

–        zasądzenie od Parlamentu na rzecz skarżącej kwoty, odpowiednio, 144 000 EUR i 60 000 EUR, tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienia.

 Ramy prawne

1.     Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

2        Zgodnie z art. 266 TFUE „[w] przypadku orzeczenia [sądu Unii] o nieważności aktu przyjętego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną lub stwierdzenia, iż zaniechanie przez nią działania jest sprzeczne z traktatami, jest ona zobowiązana do podjęcia działań, które zapewnią wykonanie wyroku [stwierdzającego nieważność]”. Przepis ten wyjaśnia, że „[z]obowiązanie to nie narusza zobowiązania, jakie może wyniknąć z zastosowania artykułu 340 akapit drugi [TFUE]”, który to przewiduje, że „[w] dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw państw członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji”.

2.     Regulamin pracowniczy urzędników Unii Europejskiej

3        Artykuł 12a ust. 3 Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), w wersji znajdującej zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi:

„»Nękanie psychiczne [mobbing]« oznacza niewłaściwe zachowanie, które ma miejsce na przestrzeni pewnego okresu, powtarza się lub ma charakter ciągły i obejmuje sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania podejmowane umyślnie, które mogą godzić w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby”.

4        Artykuł 24 regulaminu pracowniczego stanowi:

„Unia wspomaga każdego urzędnika, w szczególności w postępowaniach przeciwko osobom dopuszczającym się gróźb, zniewag, zniesławień lub ataków na osobę lub mienie, na jakie on lub członkowie jego rodziny są narażeni ze względu na zajmowane przez niego stanowisko lub pełnione obowiązki.

Unia solidarnie rekompensuje urzędnikowi szkody poniesione przez niego w takich przypadkach, o ile urzędnik nie spowodował szkody umyślnie lub przez rażące niedbalstwo i nie był w stanie uzyskać odszkodowania od osoby, która szkodę wyrządziła”.

3.     Warunki zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej

5        Warunki zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej (zwane dalej „WZIP”), w wersji znajdującej zastosowanie do sporu, zgodnie z ich art. 1 stosują się „do personelu zatrudnionego na podstawie umowy przez Unię”, a w szczególności do pracownika będącego akredytowanym asystentem parlamentarnym (zwanego dalej „AAP”). W tym względzie art. 5a WZIP uściśla:

„Do celów [WZIP] przez [AAP] rozumie się osobę wybraną – zgodnie z zasadą swobody wyboru, o której mowa w art. 21 decyzji 2005/684/WE, Euratom Parlamentu Europejskiego z dnia 28 września 2005 r. ustanawiającej statut posła do Parlamentu […] [(Dz.U. L 262, s. 1)] – przez jednego lub kilku posłów i zatrudnioną na podstawie bezpośredniej umowy z Parlamentem […], aby świadczyć w pomieszczeniach Parlamentu […] w jednym z jego trzech miejsc pracy bezpośrednią pomoc posłowi lub posłom w pełnieniu przez nich funkcji posłów do Parlamentu Europejskiego, pod ich kierownictwem i zwierzchnictwem oraz w stosunku opierającym się na zasadzie wzajemnego zaufania”.

6        WZIP zawierają tytuł VII, zatytułowany „Asystenci parlamentarni”, poświęcony AAP, obejmujący art. 125–139, z których art. 125 ust. 1 stanowi, że „Parlament […] przyjmuje na mocy wewnętrznej decyzji środki wykonawcze […]”.

7        Artykuł 127 WZIP stanowi:

„Artykuły 11–26a regulaminu pracowniczego stosuje się przez analogię. Biorąc pod uwagę zwłaszcza szczególny charakter funkcji i obowiązków [AAP] oraz wzajemne zaufanie, które musi charakteryzować profesjonalne stosunki pracy między [AAP] a posłem lub posłami do Parlamentu Europejskiego, których ci asystenci wspierają, środki wykonawcze odnoszące się do tego obszaru przyjęte zgodnie z art. 125 ust. 1 [WZIP] uwzględniają szczególny profesjonalny charakter stosunku pracy między posłami a ich akredytowanymi asystentami parlamentarnymi”.

8        Artykuł 128 ust. 2 zdanie pierwsze WZIP przewiduje, że „[AAP] jest wybierany przez posła lub posłów do Parlamentu […], których ma wspierać”.

9        Zgodnie z art. 13 ust. 1 decyzji Prezydium Parlamentu z dnia 14 kwietnia 2014 r., wydanej na podstawie art. 125 ust. 1 WZIP, identycznym w tym zakresie z art. 13 ust. 1 zmienionej wersji poprzedniej decyzji Prezydium Parlamentu z dnia 9 marca 2009 r., AAP jest zatrudniany przez Parlament na wyraźny wniosek członka lub członków tej instytucji, których ma wspierać.

4.     Przepisy wewnętrzne dotyczące komitetu doradczego ds. mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy

10      W dniu 21 lutego 2006 r. Parlament przyjął „przepisy wewnętrzne dotyczące komitetu doradczego do spraw mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy[…]” w celu wdrożenia art. 12a regulaminu pracowniczego (zwane dalej „przepisami wewnętrznymi w sprawie mobbingu”). Z art. 9 przepisów wewnętrznych wynika, że każdy członek personelu tej instytucji, który boryka się z problemem mogącym stanowić mobbing lub który sądzi, że problem tego rodzaju istnieje w jego środowisku pracy, może zgłosić tę sprawę komitetowi doradczemu do spraw mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy (zwanemu dalej „ogólnym komitetem doradczym”), złożonemu z sześciu członków mianowanych przez sekretarza generalnego Parlamentu, spośród których dwóch wyznacza komitet pracowniczy, a jednego służba medyczna instytucji. Artykuł 11 przepisów wewnętrznych w sprawie mobbingu stanowi, że członek personelu, który poczytuje się za ofiarę mobbingu, powinien zostać przyjęty przez ogólny komitet doradczy w terminie dziesięciu dni roboczych od daty wystąpienia przez niego z wnioskiem. Zgodnie z art. 12–14 przepisów wewnętrznych w sprawie mobbingu komitet może – jeśli uważa to za pożądane – skierować do kierownictwa zalecenia w celu rozwiązania problemu; w celu monitorowania sprawy komitet powinien pozostać w kontakcie z zainteresowanym członkiem personelu, a także w razie potrzeby z jego przełożonymi. Wreszcie, jeśli problem się utrzymuje, wspomniany komitet przesyła poufne sprawozdanie do sekretarza generalnego Parlamentu, zawierające propozycje działania lub działań, jakie należy podjąć, a tam, gdzie uzna to za właściwe, komitet może zwrócić się o instrukcje w celu przeprowadzenia szczegółowego dochodzenia.

11      Mając na uwadze szczególną sytuację AAP, którą podkreślono w wyroku CH, w dniu 14 kwietnia 2014 r. Prezydium Parlamentu przyjęło przepisy wewnętrzne mające na celu utworzenie komitetu doradczego ds. mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy rozpatrującego skargi AAP wobec członków Parlamentu (zwane dalej „przepisami wewnętrznymi »AAP« w zakresie mobbingu”). Komitet doradczy ds. mobbingu i zapobiegania mu w miejscu pracy rozpatrujący skargi AAP wobec członków Parlamentu (zwany dalej „specjalnym komitetem doradczym »AAP«”) składa się z pięciu członków mianowanych przez przewodniczącego Parlamentu: trzech kwestorów instytucji (kwestorzy Parlamentu, których jest w sumie pięciu, stanowią ciało kolegialne, wybierają ich spośród własnego grona posłowie do Parlamentu w celu zarządzania zadaniami administracyjnymi i finansowymi dotyczącymi bezpośrednio parlamentarzystów), członka mianowanego przez komitet AAP, o którym mowa w art. 126 ust. 2 akapit drugi WZIP, oraz przewodniczącego ogólnego komitetu doradczego, który reprezentuje administrację Parlamentu. Głównym zadaniem specjalnego komitetu doradczego „AAP”, pod przewodnictwem jednego z kwestorów, jest „zapobieganie mobbingowi lub prowadzenie do zaprzestania wszelkich jego form wobec AAP” oraz „pełnienie funkcji mediacyjnej i informacyjnej”.

12      W tym względzie na mocy art. 10 przepisów wewnętrznych „AAP” w zakresie mobbingu specjalny komitet doradczy „AAP”, po wysłuchaniu zainteresowanych stron, domniemanych ofiary i sprawcy lobbingu, jest zobowiązany do przekazania kolegium kwestorów poufnego sprawozdania. To poufne sprawozdanie powinno zawierać opis oskarżeń, szczegóły procedury, wnioski specjalnego komitetu doradczego „AAP” oraz propozycje działań następczych, a w razie potrzeby wniosek do kolegium kwestorów o zlecenie specjalnemu komitetowi doradczemu „AAP” przeprowadzenia kompleksowego dochodzenia. Artykuł 11 przepisów wewnętrznych „AAP” w zakresie mobbingu przewiduje, że „[j]eśli zostanie zlecone takie dochodzenie, [specjalny] komitet [doradczy »AAP«] przekazuje [k]westorom swoje wnioski i ewentualne zalecenia”, podczas gdy art. 12 tych samych przepisów wewnętrznych przewiduje w szczególności, że kwestorzy „wskazują na piśmie [specjalnemu] komitetowi [doradczemu »AAP«] środki, jakie zamierzają podjąć, oraz w razie potrzeby, czy zalecają [p]przewodniczącemu [Parlamentu] nałożenie na danego posła sankcji zgodnie z art. 9 i 153 regulaminu Parlamentu […]”.

 Okoliczności powstania sporu

1.     Okoliczności faktyczne stanowiące podstawę wyroku CH

13      W dniu 1 października 2004 r. skarżąca została zatrudniona przez Parlament w charakterze AAP w celu wspierania B., posła do Parlamentu, na podstawie umowy wygasającej z końcem kadencji parlamentarnej 2004/2009.

14      W związku z przerwaniem mandatu poselskiego B., od dnia 1 grudnia 2007 r. do końca tej kadencji skarżąca została zatrudniona przez Parlament w charakterze AAP w celu wspierania P., nowej posłanki do Parlamentu, która zastąpiła B. na pozostający okres mandatu.

15      Ze skutkiem od dnia 1 sierpnia 2009 r. skarżąca została zatrudniona przez Parlament w charakterze AAP do pomocy posłance P. w czasie kadencji parlamentarnej 2009/2014. Jej umowa przewidywała zaszeregowanie do grupy 14 grupy funkcyjnej II. Jednak na podstawie nowej umowy zawartej w dniu 1 września 2010 r., na podstawie której poprzednia umowa została rozwiązana, skarżąca została zatrudniona w celu wykonywania tej samej pracy, jednak tym razem w grupie zaszeregowania 11 grupy funkcyjnej II (zwanej dalej „umową o pracę” lub „umową AAP”).

16      Od dnia 27 września 2011 r. skarżąca przebywała na zwolnieniu chorobowym, które zostało przedłużone do dnia 19 kwietnia 2012 r.

17      W dniu 28 listopada 2011 r. skarżąca poinformowała komitet doradczy o swoich problemach w pracy, wynikających, jej zdaniem, z zachowania P. wobec niej.

18      W wiadomości elektronicznej z dnia 6 grudnia 2011 r. skarżąca pytała członków komitetu doradczego o to, jak „złożyć skargę”. Następnie, wiadomością elektroniczną z dnia 12 grudnia 2011 r. w celu zobrazowania mobbingu, którego – jak twierdziła – była ofiarą z powodu działań posłanki, którą miała wspierać, skarżąca przekazała wszystkim członkom tego komitetu oraz sekretarzowi generalnemu Parlamentu wiadomość elektroniczną przesłaną tego samego dnia do P., w której opisywała stan swojego zdrowia. Wreszcie, mailem z dnia 21 grudnia 2011 r. skarżąca zwróciła się do przewodniczącego tego komitetu o wyznaczenie spotkania.

19      W dniu 22 grudnia 2011 r. skarżąca wystąpiła do sekretarza generalnego Parlamentu z wnioskiem o udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego (zwanego dalej „wnioskiem o udzielenie wsparcia”), w którym wskazywała, że jest ofiarą mobbingu ze strony P., oraz wnosiła o odseparowanie od siebie stron konfliktu i wszczęcie dochodzenia administracyjnego.

20      W dniu 6 stycznia 2012 r. P. zwróciła się do działu do spraw zatrudnienia i przenoszenia personelu przy dyrekcji do spraw zasobów ludzkich Dyrekcji Generalnej do spraw Personelu Parlamentu z pisemnym wnioskiem o rozwiązanie umowy AAP ze skarżącą (zwanym dalej „wnioskiem o rozwiązanie umowy”). W dniu 18 stycznia 2012 r. P. podtrzymała wniosek o rozwiązanie umowy.

21      Decyzją organu upoważnionego do zawierania umów Parlamentu z dnia 19 stycznia 2012 r. umowa AAP ze skarżącą została rozwiązana z dniem 19 marca 2012 r. z powodu utraty zaufania (decyzja zwana dalej „decyzją o zwolnieniu”). Skarżąca została zwolniona z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia trwającego dwa miesiące, a mianowicie od dnia 19 stycznia do dnia 19 marca 2012 r. Uzasadniając przyczynę zerwania więzi zaufania, organ upoważniony do zawierania umów podnosił, że został poinformowany przez P., iż skarżąca nie posiada odpowiednich umiejętności do śledzenia prac niektórych komisji parlamentarnych, których P. jest członkiem, a ponadto, że P. poskarżyła się na niedopuszczalne zachowanie skarżącej zarówno wobec niej, jak i wobec innych posłów oraz ich AAP.

22      Pismem z dnia 15 marca 2012 r. dyrektor generalny Dyrekcji Generalnej do spraw Personelu, działający w charakterze organu upoważnionego do zawierania umów, oddalił wniosek o udzielenie wsparcia, ponieważ – niezależnie od tego, czy AAP jest uprawniony do otrzymania wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego – wniosek o udzielenie wsparcia złożony przez skarżącą, który dotyczył przyjęcia decyzji o odseparowaniu stron konfliktu i przeprowadzenia dochodzenia administracyjnego, stał się bezprzedmiotowy, gdyż w świetle wydanej w międzyczasie decyzji o zwolnieniu skarżąca nie pracuje już w Parlamencie (decyzja zwana dalej „decyzją oddalającą wniosek o udzielenie wsparcia”).

23      W dniu 30 marca 2012 r. skarżąca wniosła do sekretarza generalnego Parlamentu na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego zażalenie na decyzję o zwolnieniu. W dniu 22 czerwca 2012 r. skarżąca wniosła na tej samej podstawie zażalenie na decyzję oddalającą jej wniosek o udzielenie wsparcia.

24      Decyzją z dnia 20 lipca 2012 r. sekretarz generalny Parlamentu uwzględnił częściowo zażalenie na decyzję o zwolnieniu, przesuwając datę rozwiązania umowy AAP ze skarżącą na dzień 20 czerwca 2012 r. z powodu jej zwolnienia chorobowego, trwającego na podstawie zaświadczenia lekarskiego do dnia 19 kwietnia 2012 r. Potwierdził natomiast zasadność decyzji o zwolnieniu, powołując się na uznaną przez orzecznictwo, szczególnie w pkt 149 wyroku z dnia 7 lipca 2010 r., Tomas/Parlament (F‑116/07, F‑13/08 i F‑31/08, EU:F:2010:77), niemożność sprawdzenia, czy zaufanie nadal istnieje, czy zostało utracone, która częściowo wiąże się także z kontrolą przesłanek uzasadnienia, że zaufanie to nie istnieje lub zostało utracone.

25      W każdym razie, zdaniem sekretarza generalnego Parlamentu, skarżąca nie udowodniła oczywistych błędów zawartych w opisie okoliczności faktycznych przedstawionych w celu uzasadnienia zerwania więzi zaufania, natomiast do Parlamentu dotarły informacje o szeregu uchybień zawodowych skarżącej, w szczególności w związku z redagowaniem zmian legislacyjnych, które można by przedłożyć w danej sprawie, z brakiem uprzejmości, którym skarżąca wykazała się wobec posła z innego państwa członkowskiego niż P. lub też bezczelnym zachowaniem skarżącej w stosunku do nowej AAP zatrudnionej do pomocy P. oraz wyjątkowym brakiem nieuprzejmości okazanym nowej AAP w obecności dyrektora przedsiębiorstwa. Pewien profesor towarzyszący grupie studentów zwiedzających budynki instytucji również poskarżył się na brak uprzejmości ze strony skarżącej.

26      Wreszcie, według sekretarza generalnego Parlamentu, okoliczność, że skarżąca złożyła wniosek o udzielenie wsparcia, nie była przeszkodą dla decyzji o zwolnieniu, która stała się nieunikniona z powodu wyraźnego pogorszenia stosunków między P. i skarżącą.

27      Ponadto decyzją z dnia 8 października 2012 r. sekretarz generalny Parlamentu, działający w charakterze organu upoważnionego do zawierania umów, oddalił zażalenie wniesione na decyzję oddalającą wniosek o udzielenie wsparcia, podkreślając, że chociaż „zawiadomił [skarżącą], z tytułu uzasadnienia decyzji o zwolnieniu przez organ upoważniony do zawierania umów, o [jej] niedopuszczalnym zachowaniu […] oraz o konkretnych i dających się zweryfikować zachowaniach, które wystąpiły w obecności świadków, [skarżąca] wysuwała twierdzenia niepoparte dowodami”. W odpowiedzi przekazano również skarżącej, że zasadniczo wnioskowanych przez nią działań „w każdym razie nie da się pogodzić ze szczególnym charakterem bliskiej i opartej na zaufaniu relacji, jaką jest z konieczności relacja posła ze swoim [AAP]”, że w szczególności odseparowanie od siebie stron konfliktu nie ma najmniejszego sensu, ponieważ uniemożliwiłoby faktycznie stosunek zatrudnienia między posłem a jego AAP oraz że z praktycznego punktu widzenia Parlament nie może przenieść skarżącej do pracy dla innego członka instytucji, ponieważ tylko on sam może wnioskować do organu upoważnionego do zawierania umów o zatrudnienie wybranego przez siebie AAP. Sekretarz generalny Parlamentu podkreślał również w odniesieniu do wszczęcia dochodzenia administracyjnego, że przywołanego w tym zakresie przez skarżącą wyroku z dnia 8 lutego 2011 r., Skareby/Komisja (F‑95/09, EU:F:2011:9) nie można odnieść do niniejszego przypadku, ponieważ posłowie do Parlamentu nie podlegają regulaminowi pracowniczemu, a zatem także jego art. 12a, i nie można na nich nałożyć kary dyscyplinarnej lub zobowiązać przez organ upoważniony do zawierania umów do udziału w dochodzeniu administracyjnym, mimo że taki udział mógłby mieć istotne znaczenie.

28      W skardze wniesionej do sekretariatu Sądu w dniu 31 października 2012 r. i zarejestrowanej pod numerem F‑129/12, skarżąca wniosła zasadniczo o stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu i decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia, a także o zasądzenie od Parlamentu na jej rzecz kwoty 120 000 EUR tytułem odszkodowania.

29      W dniu 12 grudnia 2013 r. wyrokiem CH, od którego nie zostało wniesione odwołanie, w związku z czym się uprawomocnił, Sąd stwierdził nieważność decyzji o zwolnieniu i decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia. Ponadto, „uwzględniając budzące bardzo poważne zastrzeżenia okoliczności, w jakich zostały wydane decyzja o zwolnieniu oraz decyzja oddalająca wniosek o udzielenie wsparcia”, Sąd zasądził od Parlamentu na rzecz skarżącej kwotę 50 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za poniesioną krzywdę (wyrok CH, pkt 65).

2.     W przedmiocie środków przyjętych przez Parlament w celu wykonania wyroku CH

30      W następstwie decyzji o zwolnieniu, której nieważność została stwierdzona w wyroku CH, skarżąca otrzymała zasiłek dla bezrobotnych od daty obowiązywania decyzji o zwolnieniu do dnia 23 stycznia 2013 r., kiedy została zatrudniona przez prywatnego pracodawcę belgijskiego (zwanego dalej „prywatnym pracodawcą”), który następnie był zmuszony ją zwolnić z przyczyn ekonomicznych. Tak więc skarżąca otrzymywała wynagrodzenie od prywatnego pracodawcy od dnia 23 stycznia 2013 r. do dnia 12 marca 2014 r.

31      Pismem z dnia 15 stycznia 2014 r. skarżąca zwróciła się do Parlamentu o podjęcie następujących działań w celu zapewnienia wykonania wyroku CH, zgodnie z art. 266 TFUE:

–        wypłatę jej wynagrodzenia od dnia 20 czerwca 2012 r., czyli dnia, w którym stała się skuteczna niezgodna z prawem decyzja o zwolnieniu, do dnia 12 marca 2014 r. W tym względzie skarżąca wyjaśniła, że powinna jej zostać wypłacona kwota 7402,41 EUR, aby pokryć różnicę pomiędzy wynagrodzeniem, które powinna otrzymywać, gdyby nie została zwolniona, a pensją, którą otrzymała od prywatnego pracodawcy do dnia 12 marca 2014 r.;

–        przywrócenie jej na stałe stanowisko pracy w Parlamencie;

–        wszczęcie dochodzenia administracyjnego w celu ustalenia prawdziwości faktów zgłoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia. W tej kwestii skarżąca podnosiła wobec Parlamentu, że oświadczenia złożone przez P. w prasie greckiej i niemieckiej obrazowały mobbing, którego skarżąca wciąż doznawała z jej strony;

–        spowodowanie, aby negatywne informacje wynikające z wniosku o rozwiązanie umowy nie figurowały w jej aktach osobowych;

–        przeniesienie nabytych wcześniej w systemie krajowym uprawnień emerytalnych do systemu emerytalno‑rentowego Unii Europejskiej.

32      W dniu 12 lutego 2014 r. odbyło się spotkanie pełnomocników skarżącej z przedstawicielami służb prawnych Parlamentu w celu omówienia zakresu działań w celu wykonania wyroku CH, jakie powinien podjąć Parlament na mocy art. 266 TFUE.

33      Pismem z dnia 3 marca 2014 r. Parlament odpowiedział oficjalnie na poszczególne wnioski o podjęcie działań w celu wykonania wyroku CH przedstawione przez skarżącą we wspomnianym powyżej piśmie z dnia 15 stycznia 2014 r. (zwanym dalej „decyzją z dnia 3 marca 2014 r.”).

34      W odniesieniu do wniosku skarżącej mającego na celu przywrócenie jej na stałe stanowisko pracy w Parlamencie, instytucja ta wskazała, że takie działanie w sposób oczywisty wykracza poza to, czego wymaga wykonanie wyroku CH, przede wszystkim dlatego, że na mocy motywu 7 rozporządzenia Rady (WE) nr 160/2009 z dnia 23 lutego 2009 r. zmieniającego [WZIP] (Dz.U. L 55, s. 1) „żaden z przepisów niniejszego rozporządzenia nie może być interpretowany jako udzielający [AAP] uprzywilejowanego lub bezpośredniego dostępu do stanowisk urzędników lub innych kategorii pracowników [Unii Europejskiej]”.

35      W tych okolicznościach, zważywszy na osobisty charakter stosunku pracy wiążącego parlamentarzystów i ich AAP, Parlament poinformował skarżącą, że faktyczne przywrócenie na jej stanowisko jest niemożliwe. Parlament wyjaśnił tym samym, że „jedyna możliwość polega na przywróceniu [skarżącej] na stanowisko, które zajmowała przed decyzją o zwolnieniu [, która została uznana za niezgodną z prawem], zwalniając ją jednak z obowiązku świadczenia związanej z nim pracy, do końca jej [umowy o pracę] […] w dniu 1 lipca 2014 r.[; t]o zwolnienie z pracy wydaje się również zgodne z obowiązkiem staranności”. W tym względzie Parlament zobowiązywał się do zapłaty na rzecz skarżącej wynagrodzenia należnego jej od dnia 21 czerwca 2012 r., tj. daty, w której skuteczna stała się decyzja o zwolnieniu, do końca jej umowy o pracę, czyli dnia 1 lipca 2014 r., z wyłączeniem wynagrodzenia i zasiłków dla bezrobotnych, które miała również pobierać w tym okresie.

36      Ponadto Parlament potwierdził, że przedstawiony w swoim czasie wniosek o rozwiązanie umowy nie znajduje się w aktach osobowych skarżącej oraz że usunięta z nich zostanie decyzja o zwolnieniu, której nieważność została stwierdzona przez Sąd. W odniesieniu do wniosku o przeniesienie do unijnego systemu emerytalno-rentowego uprawnień emerytalnych nabytych wcześniej w systemie krajowym, Parlament zwrócił uwagę, że skarżąca, która odbyła zaledwie pięć lat pracy w charakterze AAP, nie spełnia wymogu odbycia co najmniej dziesięciu lat służby w Unii dla zakwalifikowania się do emerytury za wysługę lat z budżetu Unii.

37      W odniesieniu wreszcie do wniosku o wszczęcie dochodzenia administracyjnego, przedstawionego wcześniej we wniosku o udzielenie wsparcia, Parlament wskazał, że „[w] tej kwestii, […] gdyby [skarżąca] postanowiła wnieść sprawę przeciwko [P.] na podstawie prawa krajowego, Parlament ponownie rozpatrzy sytuację w świetle orzecznictwa wynikającego z [pkt 57] wyroku [CH]”.

38      Zapowiadając swój zamiar wniesienia w przyszłości odwołania od decyzji z dnia 3 marca 2014 r., w piśmie z dnia 26 marca 2014 r. skarżąca przedstawiła uwagi mające na celu sprostowanie trzech szczegółowych kwestii swojego wniosku z dnia 15 stycznia 2014 r. o podjęcie działań w celu wykonania wyroku, co według niej nie powinno powodować problemu po stronie Parlamentu.

39      Dwie pierwsze kwestie dotyczyły przeszacowania w górę kwoty 7402,41 EUR, której początkowo żądała skarżąca w celu pokrycia wynagrodzenia należnego za okres od dnia 20 czerwca 2012 r., kiedy została zwolniona niezgodnie z prawem, do dnia 12 marca 2014 r., kiedy zaprzestała pobierać wynagrodzenie od jej prywatnego pracodawcy (zwany dalej „okresem uzyskiwania podwójnych dochodów”). W tym względzie, po pierwsze, skarżąca podnosi, że do obliczenia kwot otrzymanych od prywatnego pracodawcy została błędnie włączona premia za trzynasty miesiąc w wysokości 5686 EUR. Ta premia nie stanowiła bowiem składnika jej wynagrodzenia. Odpowiadała ona natomiast wypłaconemu z góry ekwiwalentowi za miesięczny urlop, który będzie musiała wziąć w ramach przyszłego stosunku pracy z nowym belgijskim pracodawcą prywatnym, a za który nie otrzyma od niego wynagrodzenia. Po drugie, skarżąca wyjaśniała, że „w momencie [nieplanowanego] odejścia z Parlamentu w lutym 2012 r.”, skorzystała z dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia. Tymczasem ponieważ stwierdzono nieważność decyzji o zwolnieniu, skarżąca uznała, że teraz powinna zostać ponownie zatrudniona na dłuższy okres, który dałby jej prawo do trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W związku z tym żądana kwota 5686 EUR związana z okresem uzyskiwania podwójnych dochodów, zdaniem skarżącej, powinna również zostać powiększona o kwotę 3977,43 EUR odpowiadającą wynagrodzeniu za dodatkowy miesiąc wypowiedzenia, które powinien jej zapłacić Parlament.

40      Po trzecie, skarżąca wyjaśniła, że ponieważ jest związana umową z Parlamentem w charakterze AAP do zakończenia obowiązywania swojej umowy przypadającego na koniec kadencji, czyli dzień 1 lipca 2014 r., instytucja ta ma obowiązek oddać jej przepustkę AAP oraz winietę uprawniającą do wjazdu na parkingi Parlamentu.

41      Pismem z dnia 2 kwietnia 2014 r. (zwanym dalej „decyzją z dnia 2 kwietnia 2014 r.”), w odpowiedzi na dodatkowe wnioski o podjęcie działań w celu wykonania wyroku przedstawione przez skarżącą w dniu 26 marca 2014 r., Parlament stwierdził najpierw, że orzecznictwo określa w bardzo szeroki sposób kwoty, które należy odliczyć od wynagrodzeń należnych retrospektywnie osobie, co do której okazało się, że została niesłusznie zwolniona z pracy, przez co jest zobowiązany odliczyć dodatek za trzynasty miesiąc wchodzący w zakres pojęcia „zasiłek ekwiwalentny” w rozumieniu pkt 71 wyroku z dnia 13 kwietnia 2011 r., Scheefer/Parlament (F‑105/09, EU:F:2011:41). Co do drugiej kwestii podniesionej przez skarżącą w piśmie z dnia 26 marca 2014 r. Parlament wyjaśnił, że nie podjął nowej decyzji o zwolnieniu, więc nie ma już mowy o prawie do wypowiedzenia. Umowa o pracę została bowiem utrzymana w mocy do końca kadencji w dniu 1 lipca 2014 r., a zatem zwolnienie nie ma już miejsca. Wreszcie, w odniesieniu do trzeciej kwestii podniesionej w piśmie z dnia 26 marca 2014 r., Parlament wyjaśnił, że „dostęp do pomieszczeń i parkingów Parlamentu [jest] związany z wykonywaniem obowiązków, z których [skarżąca] [została] zwolniona do końca swojej umowy [o pracę]”. Niemniej Parlament postanowił przekazać jej wniosek do wydziału ds. akredytacji dyrekcji generalnej ds. bezpieczeństwa w sekretariacie generalnym Parlamentu.

42      W dniu 16 kwietnia 2014 r., działając na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, skarżąca złożyła zażalenie na decyzje z dnia 3 marca i 2 kwietnia 2014 r. W pierwszej kolejności, w odniesieniu zwłaszcza do dodatku za trzynasty miesiąc, który skarżąca włączyła błędnie do obliczenia kwot otrzymanych od prywatnego pracodawcy, skarżąca wyjaśniła, że chodzi o „podwójne świadczenie wakacyjne, które zostało zapłacone jedynie z wyprzedzeniem z tytułu przyszłego płatnego urlopu”. Po drugie, w odniesieniu do skutków płynących ze stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu, skarżąca podniosła, że powinna „mieć możliwość skorzystania ze wszystkich korzyści związanych z [jej] umową [o pracę]” do jej zakończenia. Z tego względu Parlament powinien był zwrócić jej przepustkę AAP i winietę uprawniającą do wjazdu na parkingi Parlamentu, ale także przywrócić jej prawo do korzystania ze służbowej skrzynki poczty elektronicznej oraz dostęp do wewnętrznej sieci Parlamentu. W tym względzie skarżąca podnosi, że brak faktycznego przywrócenia jej na stanowisko AAP pozbawił ją kontaktów istotnych dla kontynuowania jej kariery i wyrządził jej szkodę oszacowaną na 15 000 EUR. Po trzecie, w odniesieniu do konsekwencji wynikających ze stwierdzenia nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia, zdaniem skarżącej wyroku CH nie należy rozumieć w ten sposób, że Sąd zamierzał uzależnić udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego od wniesienia do sądu krajowego powództwa przeciwko domniemanemu sprawcy mobbingu. Według skarżącej Parlament wykonał wyrok CH jedynie częściowo, wskutek czego doznała krzywdy, którą na tym etapie oszacowała ex æquo et bono na kwotę 60 000 EUR.

43      Pismem z dnia 6 czerwca 2014 r., w ramach działań podejmowanych w celu wykonania wyroku CH, służby prawne Parlamentu poinformowały skarżącą o istnieniu przepisów wewnętrznych „AAP” w zakresie mobbingu i utworzeniu specjalnego komitetu doradczego „AAP”. Tym samym wyjaśniono jej, że wspomniany komitet jest obecnie „organem właściwym do rozpatrywania ewentualnej skargi [skarżącej] w sprawie mobbingu” oraz „doradzono [jej] zwrócenie się do [specjalnego] [k]omitetu [doradczego »APA«] za pośrednictwem sekretariatu”.

44      Pismem z dnia 20 czerwca 2014 r. skarżąca odpowiedziała, że w następstwie stwierdzenia nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia wynikający z zachowania P., wniosek ten nadal znajduje się w Parlamencie. W związku z tym skarżąca zastanawiała się nad „przyczynami, dla których Parlament […] nie uznał za właściwe, właśnie w ramach środków podejmowanych w celu wykonania wyroku [CH], aby bezpośrednio zwrócić się do [specjalnego komitetu doradczego »AAP«], jak tylko ten komitet zostanie prawidłowo ustanowiony, czego nadal [jej] nie potwierdzono”.

45      Pismem z dnia 4 sierpnia 2014 r. (zwanym dalej „decyzją oddalającą zażalenie”) sekretarz generalny Parlamentu, działający w charakterze organu upoważnionego do zawierania umów, oddalił zażalenie z dnia 16 kwietnia 2014 r. Przypomniawszy, że skarżąca otrzymała obecnie łączną kwotę 9433,20 EUR pokrywającą różnicę między, z jednej strony, kwotami, które otrzymała z tytułu zasiłku dla bezrobotnych i jako pracownica prywatnego pracodawcy od dnia 20 czerwca 2012 r. do dnia 12 marca 2014 r. a wynagrodzeniem otrzymywanym przez nią w tym samym okresie jako AAP, z drugiej strony, Parlament podtrzymał przede wszystkim, że w odniesieniu do okresu uzyskiwania podwójnych dochodów, kwota 5686 EUR, której dodatkowo domagała się skarżąca, została odliczona zgodnie z prawem, gdyż „odpowiada świadczeniu pieniężnemu z tytułu urlopu płatnego niewykorzystanego przez [skarżącą] przed zakończeniem jej umowy o pracę [z prywatnym pracodawcą]”.

46      Jeśli chodzi następnie o kwestię zwrócenia przepustki AAP i winiety uprawniającej do wjazdu na parkingi, Parlament zwrócił uwagę, że skarżąca miała możliwość odebrania ich z wydziału ds. akredytacji od dnia 23 kwietnia 2014 r. Ponadto Parlament przypomniał skarżącej, że pozytywnie rozpatrzył jej wniosek o adres poczty elektronicznej i dostęp do intranetu Parlamentu Europejskiego przedstawiony w jej zażaleniu, czyli w dniu 16 kwietnia 2014, przyznając jej adres mailowy oraz dostęp do intranetu Parlamentu. Uznając, że tym samym rozpatrzył wszystkie wnioski przedstawione przez skarżącą, nie uniemożliwiając w żaden sposób nawiązania przez nią kontaktu z członkami instytucji, Parlament odrzucił żądania odszkodowawcze przedstawione przez skarżącą.

47      W odniesieniu wreszcie do środków, które należy podjąć w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia, Parlament podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w decyzji z dnia 3 marca 2014 r., że gdyby skarżąca zdecydowała się wnieść przeciwko P. powództwo do sądu krajowego, Parlament jest gotowy ponownie przeanalizować sytuację w świetle pkt 57 wyroku CH. Niemniej Parlament nie poruszył kwestii wszczęcia dochodzenia administracyjnego. Zwrócił się natomiast z wnioskiem do skarżącej o upoważnienie go do przedłożenia jej sprawy specjalnemu komitetowi doradczemu „AAP”.

48      W dniu 25 listopada 2014 r. Parlament został powiadomiony przez sekretariat Sądu o niniejszej skardze. Nazajutrz, czyli w dniu 26 listopada 2014 r. odbyło się posiedzenie inauguracyjne specjalnego komitetu doradczego „AAP”. Z pkt 2 protokołu z tego posiedzenia wynika, że „jeśli to konieczne, radca prawny [Parlamentu] będzie mógł być zaproszony do udziału w zebraniu komitetu […] w charakterze doradcy komitetu w kwestiach prawnych”. Z pkt 4 tego samego protokołu wynika, że „[r]adca prawny poinformował członków [specjalnego komitetu doradczego »AAP«] o stanowisku Parlamentu w […] dwóch sprawach dotyczących domniemania mobbingu[, w tym w sprawie, której dotyczył wyrok CH]”.

49      Pismem z dnia 17 grudnia 2014 r. przewodniczący specjalnego komitetu doradczego „AAP” wezwał skarżącą na spotkanie z członkami tego komitetu zaplanowane na dzień 28 stycznia 2015 r.

50      W dniu 15 stycznia 2015 r. skarżąca przedstawiła specjalnemu komitetowi doradczemu „AAP” uwagi na piśmie. Wysłuchanie skarżącej i P. przed tym komitetem odbyło się w dniu 28 stycznia 2015 r.

 Żądania stron i przebieg postępowania

51      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 3 marca 2014 r., w zakresie, w jakim zawiera odmowę wszczęcia dochodzenia administracyjnego mającego na celu ustalenie prawdziwości faktów zgłoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia;

–        stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 2 kwietnia 2014 r. w zakresie, w jakim zawiera odmowę wypłacenia skarżącej dodatkowej kwoty 5686 EUR, powiększonej o odsetki w wysokości ustalonej przez Europejski Bank Centralny (EBC) dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe;

–        stwierdzenie nieważności decyzji oddalającej zażalenie;

–        zasądzenie od Parlamentu odszkodowania oszacowanego na kwotę 144 000 EUR, powiększoną o odsetki w wysokości ustalonej przez EBC dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe;

–        w każdym razie, zasądzenie od Parlamentu zadośćuczynienia tytułem naprawienia krzywdy skarżącej, ustalonego ex æquo et bono na kwotę 60 000 EUR;

–        obciążenie Parlamentu kosztami postępowania.

52      Parlament wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi jako bezzasadnej;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

53      Po drugiej wymianie pism procesowych, która została zatwierdzona przez Sąd, strony wyraziły zgodę na zastosowanie w niniejszej sprawie art. 59 § 2 regulaminu postępowania. W związku z tym na mocy tego przepisu Sąd zdecydował o rozstrzygnięciu sprawy bez przeprowadzenia rozprawy, o czym poinformował strony pismem sekretariatu Sądu z dnia 7 lipca 2015 r.

 Co do prawa

1.     Przedmiot skargi

54      Należy przypomnieć, że zgodnie z zasadą ekonomii procesowej sąd Unii może zdecydować, że nie ma on powodu rozstrzygać odrębnie w sprawie żądania skierowanego przeciwko decyzji o oddaleniu zażalenia, jeżeli stwierdzi, że jest ono pozbawione autonomicznej treści i w rzeczywistości pokrywa się z żądaniem skierowanym przeciwko decyzji, na którą zażalenie zostało wniesione. Może być tak w szczególności, gdy sąd ten stwierdzi, że decyzja zawierająca oddalenie zażalenia stanowi zwykłe potwierdzenie decyzji stanowiącej przedmiot zażalenia i że stwierdzenie jej nieważności nie wywierałoby na sytuację prawną osoby zainteresowanej żadnego skutku odrębnego od tego, jaki wynika ze stwierdzenia nieważności tej decyzji (wyroki: z dnia 21 września 2011 r., Adjemian i in./Komisja, T‑325/09 P, EU:T:2011:506, pkt 33; z dnia 19 listopada 2014 r., EH/Komisja, F‑42/14, EU:F:2014:250, pkt 85).

55      W niniejszej sprawie skarżąca po raz pierwszy przedstawiła wniosek o dostęp do intranetu Parlamentu oraz do skrzynki poczty elektronicznej w zażaleniu z dnia 16 kwietnia 2014 r., do którego to wniosku organ upoważniony do zawierania umów ustosunkował się w decyzji oddalającej zażalenie. Natomiast w pozostałych kwestiach decyzja oddalająca zażalenie stanowi potwierdzenie decyzji z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r., wobec czego nie ma powodu w tym zakresie rozstrzygać odrębnie w sprawie żądań dotyczących stwierdzenia nieważności decyzji oddalającej zażalenie, nawet jeśli uzasadnienie zawarte w tej ostatniej decyzji uściśla niektóre punkty uzasadnienia pierwotnych decyzji z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r. i w związku z tym powinno również, z uwagi na rozwojowy charakter postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, zostać wzięte pod uwagę przy badaniu zgodności z prawem decyzji z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r., gdyż przyjmuje się, że uzasadnienie to pokrywa się z tymi ostatnimi aktami (zob. wyrok z dnia 19 listopada 2014 r., EH/Komisja, F‑42/14, EU:F:2014:250, pkt 86 i przytoczone tam orzecznictwo).

2.     W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności

56      W swoim żądaniu stwierdzenia nieważności skarżąca kwestionuje adekwatność działań podjętych przez Parlament w celu wykonania wyroku CH w decyzjach z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r. w odniesieniu do dwóch aspektów działań, które to należy zbadać kolejno, a mianowicie, po pierwsze, działań związanych ze stwierdzeniem nieważności decyzji o zwolnieniu oraz, po drugie, działań związanych ze stwierdzeniem nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia.

 W przedmiocie działań podjętych przez Parlament w celu wykonania wyroku CH związanych ze stwierdzeniem nieważności decyzji o zwolnieniu

 Argumenty uczestników

57      Po pierwsze, skarżąca zarzuca Parlamentowi, że w swoich decyzjach z dnia 3 marca oraz z dnia 2 kwietnia 2014 r. błędnie uwzględnił kwotę 5686 EUR na poczet kwot, które w wykonaniu wyroku CH powinny zostać odjęte od wynagrodzenia należnego od Parlamentu w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów. Chodziło bowiem nie o dodatek za trzynasty miesiąc, ale o podwójne świadczenie urlopowe wypłacone z wyprzedzeniem przez prywatnego pracodawcę z tytułu przyszłego urlopu, za który w przypadku rzeczywistego wykorzystania CH nie otrzymałaby wynagrodzenia od nowego pracodawcy. Skarżąca przedkłada w tym względzie „zaświadczenie o wakacjach”, wydane w dniu 16 grudnia 2013 r. przez belgijski zakład ubezpieczeń Partena, z którego wynika, że „kwota świadczenia urlopowego zostanie odliczona od wynagrodzenia [skarżącej], kiedy uda się na urlop u [swojego] nowego pracodawcy”.

58      Po drugie, skarżąca zarzuca Parlamentowi, że nie przywrócił jej w możliwie jak najkrótszym terminie po wydaniu wyroku CH przepustki AAP, jej winiety parkingowej oraz dostępu do jej służbowego adresu mailowego i intranetu Parlamentu (zwanych dalej łącznie „narzędziami pracy”). Skarżąca wyjaśnia, że tylko te narzędzia pracy umożliwiają jej ponowne nawiązanie efektywnego kontaktu z członkami Parlamentu oraz zapoznanie się z ofertami pracy na wakujące stanowiska AAP. Decyzje, o których stwierdzenie nieważności wnosi skarżąca, naruszają prawo, gdyż narzędzia pracy, które są ściśle związane z samym istnieniem jej stanowiska AAP, zostały przywrócone dopiero po długim czasie. W związku z tym przywróceniem narzędzi z opóźnieniem skarżąca utraciła poważną szansę na otrzymanie nowej umowy AAP.

59      Parlament odpowiada, że sporna kwota 5686 EUR stanowi „zasiłek ekwiwalentny” w rozumieniu wyroku z dnia 13 kwietnia 2011 r., Scheefer/Parlament (F‑105/09, EU:F:2011:41, pkt 71), który powinien był odliczyć od wynagrodzeń należnych od Parlamentu za pracę skarżącej w charakterze AAP w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów. W odniesieniu do zarzutu dotyczącego przywrócenia narzędzi pracy z opóźnieniem Parlament podnosi zasadniczo, że skarżąca została zwolniona ze świadczenia pracy do końca trwania jej umowy o pracę, w związku z czym nie miała potrzeby dysponowania narzędziami pracy. Niemniej jednak Parlament zwraca uwagę, że przez staranność oraz w duchu załagodzenia stosunków ze skarżącą pozytywnie rozpatrzył przedstawione przez nią wnioski odnośnie do dostępu do narzędzi pracy.

 Ocena Sądu

–       W przedmiocie możliwości odliczenia od kwoty wynagrodzeń należnych w okresie uzyskiwania podwójnego dochodu kwoty otrzymanej przez skarżącą z tytułu świadczenia urlopowego

60      Na wstępie należy przypomnieć, że stwierdzenie przez sąd Unii nieważności aktu prawnego powoduje jego wyeliminowanie z porządku prawnego ze skutkiem wstecznym oraz że, w sytuacji gdy akt, którego nieważność stwierdzono, został już wykonany, zniweczenie jego skutków wymaga przywrócenia sytuacji prawnej, w której strona skarżąca znajdowała się przed jego wydaniem (wyrok z dnia 26 maja 2011 r., Kalmár/Europol, F‑83/09, EU:F:2011:66, pkt 88).

61      Wynika z tego, że zgodnie z art. 266 TFUE Parlament miał obowiązek podjęcia działań wymaganych celem wykonania wyroku CH, przyjmując za punkt wyjścia datę wydania decyzji o zwolnieniu, której nieważność stwierdzono w wyroku. Należy stwierdzić na wstępie, że skarżąca niekoniecznie kwestionuje co do zasady decyzję Parlamentu z dnia 3 marca 2014 r. o przywróceniu jej umowy o pracę w charakterze AAP do końca kadencji trwającej w dniu wydania tej decyzji, czyli do dnia 1 lipca 2014 r., zwalniając ją jednocześnie z faktycznego wykonywania obowiązków AAP. Sąd uznaje w każdym razie, że takie działanie podjęte w celu wykonania wyroku CH nie wydaje się niewłaściwe w świetle, po pierwsze, ram, w których powinna mieścić się praca wykonywana przez AAP, w niniejszym przypadku, w ramach bezpośredniego związku z danym członkiem Parlamentu, który jako jedyny ma możliwość wyboru swoich współpracowników, oraz, po drugie, okoliczności, że skarżąca podjęła pracę zawodową u prywatnego pracodawcy, z takim skutkiem, że okres, w którym była pracownikiem tego prywatnego pracodawcy, i okres, w którym wypłacano jej zasiłek dla bezrobotnych, okazały się okresem uzyskiwania podwójnych dochodów. Skarżąca kwestionuje natomiast sposób, w jaki Parlament obliczył kwotę wynagrodzenia należnego jej za wspomniany okres.

62      W tym względzie Parlament mógł uznać, że przywrócenie sytuacji prawnej skarżącej sprzed wydania decyzji o zwolnieniu, nieważność której to decyzji została stwierdzona w wyroku CH, wymagało wypłacenia jej różnicy między kwotą wynagrodzenia, o które mogłaby się ubiegać, gdyby pozostawała w służbie i faktycznie pełniła obowiązki AAP, a wynagrodzeniem lub zasiłkiem dla bezrobotnych, które faktycznie pobierała z innego źródła w okresie od dnia 20 czerwca 2012 r., kiedy zaczęła obowiązywać decyzja o zwolnieniu, do dnia 1 lipca 2014 r., kiedy dobiegła końca jej umowa o pracę (wyrok z dnia 26 maja 2011 r., Kalmár/Europol, F‑83/09, EU:F:2011:66, pkt 90), bez uszczerbku dla prawa instytucji, która udzielała tych świadczeń dla bezrobotnych, do odzyskania od Parlamentu kwoty wspomnianych wyżej świadczeń.

63      W odniesieniu do wynagrodzeń lub zasiłków dla bezrobotnych, które można odliczyć w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów, z orzecznictwa wynika, że mogą one obejmować „kwoty wynagrodzenia, honorariów, zasiłku dla bezrobotnych lub jakiegokolwiek innego ekwiwalentnego zasiłku” lub „podobne wynagrodzenie”, które skarżąca otrzymywała w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów „zamiast wynagrodzenia”, które byłoby jej należne w normalnych okolicznościach, gdyby – wobec braku decyzji o zwolnieniu, której nieważność stwierdzono – pozostała na swoim stanowisku w Parlamencie (zob. podobnie wyrok z dnia 13 kwietnia 2011 r., Scheefer/Parlament, F‑105/09, EU:F:2011:41, pkt 71).

64      W tym kontekście należy zauważyć, że na podstawie prawa belgijskiego orazdokumentów przedłożonych przez strony świadczenie urlopowe obejmuje wynagrodzenie, które jest należne w normalnych okolicznościach w czasie trwania urlopu wypoczynkowego, oraz dodatek za miesiąc pracy lub za porównywalny miesiąc z roku poprzedniego w wysokości jednej dwunastej z 92% wynagrodzenia brutto za miesiąc, w którym rozpoczął się urlop. Ponadto, w przypadku zwolnienia pracownika prawa prywatnego, zwalniający pracodawca ma obowiązek, tak jak odbyło się to w omawianym przypadku, zapłacić z wyprzedzeniem świadczenie urlopowe przy zakończeniu umowy o pracę.

65      W tym względzie, w okolicznościach niniejszej sprawy, świadczenia urlopowego, które skarżąca otrzymała od prywatnego pracodawcy, nie należy uznawać za świadczenie mające zastąpić wynagrodzenie, które rzeczywiście otrzymywała w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów zamiast wynagrodzenia, które powinna była otrzymywać z Parlamentu za pracę w charakterze AAP. Świadczenie to ma bowiem obejmować dni corocznego urlopu, które skarżąca będzie musiała wziąć w późniejszym okresie w ramach nowej umowy o pracę prawa belgijskiego, za które jednak w chwili ich wykorzystania nie otrzyma wynagrodzenia od nowego pracodawcy prywatnego. Wręcz przeciwnie, z zaświadczenia wydanego przez belgijski zakład ubezpieczeń Partena wynika, że przy obowiązkowym wykorzystaniu dni urlopu objętego tym świadczeniem, kwota przyznana z tytułu dodatku urlopowego powinna zostać odliczona od pensji przez nowego pracodawcę. Tymczasem uwzględnienie kwoty świadczenia urlopowego pobranej u prywatnego pracodawcy, z tytułu wynagrodzenia lub świadczenia zastępczego pobieranego w okresie uzyskiwania podwójnego dochodu, oznaczałoby uwzględnienie dochodu, który wprawdzie został już z góry wypłacony, lecz który w rzeczywistości powinien co do zasady zostać następnie odliczony od otrzymanego wynagrodzenia i tym samym stanowi wynagrodzenie za okresy urlopu wykorzystanego poza okresem uzyskiwania podwójnego dochodu, które to świadczenie ma pokrywać w charakterze wynagrodzenia.

66      A zatem, jak słusznie podnosi skarżąca, Parlament nie mógł przy określaniu środków, jakich wymagało wykonanie wyroku CH w związku ze stwierdzeniem przez ten wyrok nieważności decyzji o zwolnieniu w następstwie wniosku skarżącej z dnia 26 marca 2014 r., w tym przypadku w decyzji z dnia 2 kwietnia 2014 r., odliczyć od kwoty wynagrodzenia należnego skarżącej od Parlamentu za jej pracę w charakterze AAP w okresie uzyskiwania podwójnych dochodów kwoty 5686 EUR odpowiadającej świadczeniu wakacyjnemu wypłaconemu przez prywatnego pracodawcę.

–       W przedmiocie przywrócenia narzędzi pracy

67      W odniesieniu do narzędzi pracy, co do których skarżąca zarzuca Parlamentowi, że zostały udostępnione jej z opóźnieniem i z naruszeniem art. 266 TFUE, Sąd przypomina, iż z uwagi na osobisty charakter stosunku zatrudnienia łączącego posłów i ich AAP, Parlament mógł uznać w decyzji z dnia 3 marca 2014 r., że faktyczne przywrócenie skarżącej do pracy nie jest właściwe, której to decyzji skarżąca de facto nie zakwestionowała co do zasady. Podobnie Parlament mógł zdecydować, iż nie jest w stanie zatrudnić skarżącej na innym stanowisku AAP, z tego względu, że posłowie, zgodnie z art. 5a i art. 128 ust. 2 WZIP, sami wybierają swoich AAP i zwracają się następnie do administracji Parlamentu o zatrudnienie wybranych przez nich AAP, gdyż ich zatrudnienie zakłada istnienie więzi zaufania.

68      Ponadto, w sytuacji, w której na tym etapie nie okazało się ani nie zostało wykazane, że skarżąca rzeczywiście była ofiarą mobbingu w rozumieniu art. 12a regulaminu pracowniczego ze strony posła, którego wspierała, i ponieważ AAP nie mają prawa, zważywszy na ich szczególny status cechujący się i uzasadniony istnieniem więzi zaufania z posłem do Parlamentu, którego mają wspierać, zajmować stałego stanowiska, w ramach działań zapewniających wykonanie wyroku CH organ upoważniony do zawierania umów Parlamentu mógł uznać, że nie powinien kierować skarżącej, tymczasowo lub na stałe, na stanowisko w którejś ze swoich służb, które może być obsadzone przez członka personelu tymczasowego w rozumieniu art. 2 WZIP lub członka personelu kontraktowego w rozumieniu art. 3a WZIP.

69      W związku z tym zarzut drugi należy rozumieć w ten sposób, że w ramach działań zapewniających wykonanie wyroku CH skarżąca, niekoniecznie domagając się prawa do efektywnego przywrócenia do pracy jako AAP przy pośle do Parlamentu, zarzuca tej instytucji naruszenie art. 266 TFUE przez brak natychmiastowego przywrócenia jej narzędzi pracy po wydaniu wyroku CH, a w każdym razie, przez opóźnienie tego przywrócenia, co miało wpływ na jej zdolność do podjęcia działań, aby mogła zostać zatrudniona przy nowo wybranym pośle do Parlamentu na kolejną kadencję.

70      W tym względzie strony są zgodne co do tego, że urzędnicy i inni pracownicy Parlamentu pozostający w służbie mają zwykle w celu wykonywania swoich obowiązków prawo stałego wstępu do pomieszczeń Parlamentu i otrzymują specjalną przepustkę w postaci karty, a także w razie potrzeby winietę uprawniającą do wjazdu na parkingi instytucji, umożliwiające im korzystanie z tego prawa.

71      Tymczasem z racji zwolnienia z pełnienia obowiązków AAP, udzielonego skarżącej na pozostały czas trwania jej umowy zatrudnienia Parlament nie miał obowiązku oddania jej przepustki i winiety, których żądała z tytułu działania zapewniającego wykonanie wyroku wynikającego bezpośrednio z wyroku CH.

72      Ponadto należy stwierdzić, że kiedy skarżąca w piśmie z dnia 26 marca 2014 r., czyli ponad trzy miesiące po wydaniu wyroku CH, wyraziła ostatecznie wolę ponownego posiadania przepustki i winiety uprawniającej do wjazdu na parkingi instytucji, Parlament przychylił się do jej wniosku kilka dni później w drodze decyzji z dnia 2 kwietnia 2014 r. i udostępnił jej przepustkę i winietę od dnia 23 kwietnia 2014 r. Argumenty skarżącej dotyczące tej kwestii należy zatem odrzucić.

73      W odniesieniu do wniosku o przyznanie adresu mailowego i dostępu do intranetu Parlamentu, który to wniosek skarżąca złożyła po raz pierwszy w zażaleniu z dnia 16 kwietnia 2014 r., prawdą jest, że ze względu na specyfikę rozpatrywanej sprawy sporo czasu zajęło Parlamentowi opracowanie elektronicznego dostępu z zewnątrz dla AAP niewykonującego w rzeczywistości zadań związanych ze stanowiskiem AAP i niebędącym faktycznie powiązanym z jednym ze sprawujących mandat posłów.

74      W tym względzie, po pierwsze, wniosek skarżącej o dostęp do infrastruktury i urządzeń informatycznych Parlamentu wydaje się stanowić część dość zrozumiałego działania zmierzającego do uzyskania możliwości kontaktowania się z nowo wybranymi posłami przed faktycznym podjęciem przez nich obowiązków z powołaniem się na swój status czynnego AAP, co potwierdzałby adres poczty elektronicznej Parlamentu dający jej pewną rozpoznawalność. Na podobnej zasadzie skarżąca chciała dysponować dostępem do niektórych informacji rozpowszechnianych w Parlamencie. Jednakże stwierdzić należy, że o ile instytucja może, jeśli uzna to za stosowne, zezwolić swoim urzędnikom i pracownikom na korzystanie poza godzinami przeznaczonymi na pracę ze swojej infrastruktury, również informatycznej, do pozasłużbowych celów, o tyle możliwość ta nie ustanawia prawa przysługującego urzędnikom i pracownikom na podstawie regulaminu, zwłaszcza w sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie, gdzie zainteresowana została zwolniona z pełnienia obowiązków służbowych w interesie służby, i gdy wewnętrzne przepisy Parlamentu wyraźnie stanowią, że „poczta elektroniczna […] jest ścisłe zastrzeżona do użytku bezpośrednio związanego z wykonywanymi przez [pracownika] obowiązkami”.

75      Po drugie, w każdym razie należy przypomnieć, że zgodnie z ogólną zasadą, w przypadku gdy wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność wymaga przyjęcia szeregu środków administracyjnych, wykonanie to nie może nastąpić w sposób natychmiastowy. Tak więc instytucjom powinien przysługiwać rozsądny termin na zastosowanie się do wyroku stwierdzającego nieważność (wyroki: z dnia 12 stycznia 1984 r., Turner/Komisja, 266/82, EU:C:1984:3, pkt 5; z dnia 10 lipca 1997 r., Apostolidis i in./Komisja, T‑81/96, EU:T:1997:111, pkt 37; z dnia 20 czerwca 2012 r., Menidiatis/Komisja, F‑79/11, EU:F:2012:89, pkt 40). Sąd uznaje zaś, że udostępnienie skarżącej w dniu 18 czerwca 2014 r. adresu poczty elektronicznej i dostępu do intranetu Parlamentu nastąpiło w rozsądnym terminie, biorąc pod uwagę fakt, że wniosek w tym zakresie został przedłożony w dniu 16 kwietnia 2014 r. i że w tym celu konieczne były techniczne zmiany, ponieważ dostęp do intranetu Parlamentu i udostępnienie AAP skrzynki mailowej wymagało uprzedniej zgody wspieranego przez nią posła.

76      W świetle powyższego należy stwierdzić, że jeśli chodzi o działania zapewniające wykonanie wyroku CH w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji o zwolnieniu, w odpowiedzi na dodatkowe pytania z dnia 26 marca 2014 r. Parlament naruszył art. 266 TFUE jedynie w odniesieniu do odliczenia od wynagrodzeń należnych za okres uzyskiwania podwójnych dochodów kwoty, którą otrzymała skarżąca z tytułu świadczenia urlopowego przyznanego na podstawie prawa belgijskiego.

77      W związku z tym należy stwierdzić nieważność decyzji z dnia 2 kwietnia 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją oddalającą zażalenie w zakresie, w jakim Parlament odmówił wypłacenia skarżącej dodatkowej kwoty 5686 EUR. Ponadto, biorąc pod uwagę to stwierdzenie nieważności, należy obecnie uwzględnić żądanie odszkodowania skarżącej w zakresie tej kwoty, jak również jej żądanie powiększenia tej kwoty począwszy od dnia 1 lipca 2014 r., w którym dobiegło końca jej zatrudnienie, o odsetki w wysokości ustalonej przez EBC dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

 W przedmiocie działań podjętych przez Parlament w celu wykonania wyroku CH w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia

 Argumenty uczestników

78      Skarżąca podnosi, że w odniesieniu do decyzji oddalającej jej wniosek o udzielenie wsparcia, której nieważność została stwierdzona przez Sąd, w decyzji z dnia 3 marca 2014 r. w ramach działań zapewniających wykonanie wyroku CH Parlament ograniczył się do zbadania możliwości udzielenia jej wsparcia zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego tylko w przypadku, gdyby podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko P. do sądu krajowego. Jednak zdaniem skarżącej powyższe nie stanowi odpowiedniego działania zapewniającego wykonanie wyroku CH w rozumieniu art. 266 TFUE. Organ upoważniony do zawierania umów powinien był bowiem ponownie zbadać wniosek skarżącej o udzielenie wsparcia i, biorąc pod uwagę dowody prima facie, które przedstawiła w tamtym czasie, powinien był wszcząć dochodzenie administracyjne zgodnie z wymogami orzecznictwa w celu ustalenia prawdziwości okoliczności mobbingu zgłoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia.

79      W tym względzie skarżąca podnosi w szczególności, że Sąd nie zamierzał uzależnić obowiązku organu upoważnionego do zawierania umów do udzielenia jej wsparcia od wniesienia powództwa do sądu krajowego, ponieważ wsparcie dla AAP w ramach skargi przed sądem krajowym jest tylko jedną z form, jaką może przybierać obowiązek wsparcia, o którym mowa w art. 24 regulaminu pracowniczego.

80      Wreszcie skarżąca zwraca uwagę, że organ upoważniony do zawierania umów nie powierzył swoich uprawnień, z jakich korzysta na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego, specjalnemu komitetowi doradczemu „AAP” i że jest niezrozumiałe, iż organ upoważniony do zawierania umów nie zdecydował o wszczęciu dochodzenia administracyjnego niezwłocznie po ogłoszeniu wyroku CH lub o samodzielnym skierowaniu sprawy do specjalnego komitetu doradczego „AAP” niezwłocznie po jego utworzeniu, skoro chciał, aby ten komitet zajął się dochodzeniem administracyjnym, do którego przeprowadzenia był normalnie zobowiązany. Skarżąca stwierdza zatem, że Parlament naruszył art. 24 regulaminu pracowniczego, obowiązek staranności oraz art. 31 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

81      Ze swojej strony Parlament wnosi o oddalenie podniesionych zarzutów. W tym względzie Parlament zauważa, że od lutego 2014 r., czyli przed ustanowieniem specjalnego komitetu doradczego „AAP”, zaoferował skarżącej wsparcie, gdyby zdecydowała się wnieść do sądu krajowego powództwo przeciwko P. Następnie, podczas pierwszego zebrania tego nowego komitetu, w niniejszym przypadku w dniu 26 listopada 2014 r., poinformował specjalny komitet doradczy „AAP”, o skardze skarżącej w sprawie mobbingu. Ten komitet zaś, któremu organ upoważniony do zawierania umów powierzył zadanie prowadzenia dochodzenia administracyjnego w zakresie zarzutów mobbingu kierowanych przez AAP wobec posłów do Parlamentu w celu nadania skuteczności art. 24 regulaminu pracowniczego w przypadku, gdy skarga dotycząca posła pochodzi od tej kategorii pracowników, zbadał wspomnianą wyżej skargę, w tym przeprowadził przesłuchanie skarżącej i P. W tym względzie Parlament podkreśla, że posłowie do Parlamentu nie podlegają organowi upoważnionemu do zawierania umów i że w związku z tym Parlament, działając w charakterze organu upoważnionego do zawierania umów, nie może ich zobowiązać do współpracy przy dochodzeniu administracyjnym, zwłaszcza że organ upoważniony do zawierania umów nie posiada żadnych uprawnień do nałożenia na nich kar w przypadku stwierdzenia mobbingu.

 Ocena Sądu

82      Tytułem wstępu należy przypomnieć, że celem wypełnienia obowiązku nałożonego na instytucję na mocy art. 266 TFUE w przypadku orzeczenia przez sąd Unii nieważności aktu przyjętego przez tę instytucję, jest ona zobowiązana do określenia, jakich środków wymaga wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność, korzystając z przysługującego jej w tym zakresie uznania, z poszanowaniem sentencji i uzasadnienia wyroku, który zobowiązana jest wykonać, jak również poszanowania obowiązujących przepisów prawa Unii. W tym względzie, w następstwie wyroku stwierdzającego nieważność, gdy wykonanie wyroku napotka na szczególne przeszkody, dana instytucja może wywiązać się ze swych obowiązków nałożonych przez art. 266 TFUE, wydając dowolną decyzję, która może zapewnić słuszną rekompensatę wynikłych dla zainteresowanych strat. W tym kontekście organ powołujący, lub jak w niniejszej sprawie organ upoważniony do zawierania umów, może na przykład nawiązać ze skarżącym dialog zmierzający do doprowadzenia do porozumienia zapewniającego sprawiedliwe odszkodowanie za bezprawne działania, których był ofiarą (zob. wyroki: z dnia 9 sierpnia 1994 r., Parlament/Meskens, C‑412/92 P, EU:C:1994:308, pkt 28, 30; z dnia 8 października 1992 r., Meskens/Parlament, T‑84/91, EU:T:1992:103, pkt 80; z dnia 17 marca 1994 r., Hoyer/Komisja, T‑43/91, EU:T:1994:29, pkt 64).

83      Jednak, nawet jeśli wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność przedstawia szczególne trudności, a dialog z zainteresowanym nie pozwala osiągnąć porozumienia, swoboda uznania, którą dysponuje właściwa instytucja, jest w istocie ograniczona koniecznością zastosowania się do sentencji i uzasadnienia wyroku, który musi wykonać, oraz obowiązujących przepisów prawa Unii. Tym samym właściwa instytucja powinna przede wszystkim uniknąć tego, by przyjęte środki nie były dotknięte takimi samymi nieprawidłowościami jak te wskazane w wyroku stwierdzającym nieważność (wyrok z dnia 13 grudnia 2012 r., Honnefelder/Komisja, F‑42/11, EU:F:2012:196, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).

84      W niniejszej sprawie, w odniesieniu do podniesionego przez skarżącą zarzutu dotyczącego odmowy przez organ upoważniony do zawierania umów wszczęcia dochodzenia administracyjnego dotyczącego mobbingu, którego rzekomo była ofiarą, należy stwierdzić, że w decyzji z dnia 3 marca 2014 r. organ upoważniony do zawierania umów nie poinformował skarżącej o wszczęciu dochodzenia administracyjnego w przedmiocie podnoszonego mobbingu. Tak więc, biorąc pod uwagę wniosek o wszczęcie dochodzenia administracyjnego zawarty we wniosku z dnia 15 stycznia 2014 r. o podjęcie działań zapewniających wykonanie wyroku, będący ponowieniem wniosku o wszczęcie takiego dochodzenia przedstawionego pierwotnie we wniosku o udzielenie wsparcia oraz w zażaleniu z dnia 16 kwietnia 2014 r., należy uznać, że organ upoważniony do zawierania umów odmówił wszczęcia takiego dochodzenia administracyjnego w sposób dorozumiany lecz nieodparty w decyzji oddalającej zażalenie, poprzestając na stwierdzeniu, że został ustanowiony specjalny komitet doradczy „AAP”, który to ukonstytuował się dopiero w dniu 26 listopada 2014 r., a przesłuchał skarżącą dopiero w styczniu 2015 r., czyli zarówno po decyzji oddalającej zażalenie, jak i po dniu wniesienia niniejszej skargi.

85      Należy zatem zbadać, czy wykonanie wyroku CH w zakresie, w jakim stwierdził nieważność decyzji z dnia 15 marca 2012 r. oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia, zawierało polecenie – jak twierdzi skarżąca – wszczęcia dochodzenia administracyjnego przez Parlament.

86      W przypadku kwestii zgodności z prawem odmownej decyzji w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia wniesionego na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego bez wszczynania dochodzenia administracyjnego, sąd Unii winien zbadać zasadność tej decyzji w świetle okoliczności, które w chwili jej wydawania zostały podane do wiadomości administracji, w szczególności przez zainteresowanego we wniosku o udzielenie wsparcia (wyroki: z dnia 16 września 2013 r., Faita/CESE, F‑92/11, EU:F:2013:130, pkt 98; z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 143, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑309/15 P).

87      W tym względzie należy przypomnieć, że obowiązek wsparcia oznacza, iż w przypadku zdarzenia sprzecznego z porządkiem i prawidłowym przebiegiem służby administracja powinna podjąć z całą stanowczością konieczne kroki oraz niezwłocznie zareagować ze starannością wymaganą przez okoliczności danej sprawy, w celu ustalenia okoliczności faktycznych i wyciągnięcia odpowiednich konsekwencji z pełną znajomością stanu rzeczy. Wystarczy, aby w tym celu urzędnik, który domaga się ochrony ze strony swojej instytucji, uprawdopodobnił rzeczywiste istnienie ataków, których stał się rzekomo obiektem. W świetle tych informacji dana instytucja powinna podjąć odpowiednie działania, w szczególności poprzez wszczęcie dochodzenia w celu ustalenia okoliczności faktycznych leżących u podstaw skargi, we współpracy z wnioskodawcą (wyroki: z dnia 26 stycznia 1989 r., Koutchoumoff/Komisja, 224/87, EU:C:1989:38, pkt 15, 16; z dnia 21 kwietnia 1993 r., Tallarico/Parlament, T‑5/92, EU:T:1993:37, pkt 31; z dnia 5 grudnia 2000 r., Campogrande/Komisja, T‑136/98, EU:T:2000:281, pkt 42; z dnia 8 lipca 2004 r., Schochaert/Rada, T‑136/03, EU:T:2004:229, pkt 49; z dnia 25 października 2007 r., Lo Giudice/Komisja, EU:T:2007:322, pkt 136; z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 37).

88      Obowiązek wspomagania oznacza, w szczególności w obliczu zarzutu mobbingu, powinność rozpatrzenia przez organ administracji skargi na mobbing z całą powagą, niezwłocznie i przy zachowaniu całkowitej poufności oraz poinformowania autora skargi o biegu nadanym sprawie tej skargi (wyroki: z dnia 27 listopada 2008 r., Klug/EMEA, F‑35/07, EU:F:2008:150, pkt 74; z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 38).

89      W odniesieniu do środków, jakie należy przyjąć w sytuacji objętej, jak w niniejszym przypadku, zakresem stosowania art. 24 regulaminu pracowniczego, administracji przysługuje, pod kontrolą sądu Unii, szeroki zakres uznania w zakresie doboru środków i sposobów stosowania tego przepisu. Kontrola sprawowana przez sąd Unii polega więc jedynie na ocenie, czy dana instytucja działała w ramach rozsądnych granic i czy nie wykorzystała uznania w oczywiście błędny sposób (zob. wyroki: z dnia 15 września 1998 r., Haas i in./Komisja, T‑3/96, EU:T:1998:202, pkt 54; z dnia 4 maja 2005 r., Schmit/Komisja, EU:T:2005:158, pkt 98; z dnia 25 października 2007 r., Lo Giudice/Komisja, EU:T:2007:322, pkt 137; z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 39).

90      Z orzecznictwa sądów Unii w sprawach mobbingu, które ma przez analogię zastosowanie w niniejszej sprawie, wynika jednak przy tym, tym bardziej gdy oskarżona jest osobą pełniącą obieralny urząd ustanowiony w traktatach, że co do zasady instytucja może zastosować dyscyplinarne lub inne sankcje wobec osoby, której dotyczy skarga na mobbing, bez względu na to, czy jest to przełożony domniemanej ofiary, jedynie wówczas, gdy zarządzone czynności dochodzeniowe wykażą z pewnością występowanie ze strony osoby oskarżonej przez urzędnika lub pracownika zachowania naruszającego prawidłowe funkcjonowanie służby lub godność i dobre imię domniemanej ofiary (wyroki: z dnia 9 listopada 1989 r., Katsoufros/Trybunał Sprawiedliwości, 55/88, EU:C:1989:409, pkt 16; z dnia 28 lutego 1996 r., Dimitriadis/Trybunał Obrachunkowy, T‑294/94, EU:T:1996:24, pkt 39; z dnia 4 maja 2005 r., Schmit/Komisja, T‑144/03, EU:T:2005:158, pkt 108).

91      W świetle art. 11 i 12 przepisów wewnętrznych „APA” w sprawie mobbingu, które to, w odróżnieniu od art. 13 i 14 przepisów wewnętrznych w sprawie mobbingu, nie powierzają już sekretarzowi generalnemu Parlamentu uprawnień do nakładania sankcji, jakie organ upoważniony do zawierania umów posiada w tej dziedzinie, ale kwestorom, a nawet przewodniczącemu Parlamentu, z regulacji prawnych wprowadzonych w Parlamencie należy wnioskować, że obecnie w przypadku wniosku o udzielenie wsparcia dotyczącego posła, skierowanego na mocy art. 24 regulaminu przez AAP do organu upoważnionego do zawierania umów, reprezentowanego przez sekretarza generalnego Parlamentu, ma on kompetencje do podjęcia wszelkich działań dotyczących bezpośrednio AAP, jednak wszelkie środki wymagające udziału danego posła lub wiążące się z rozważeniem sankcji lub ukaraniem tego posła pozostają w kompetencji, odpowiednio, specjalnego komitetu doradczego „APA”, kwestorów lub przewodniczącego Parlamentu.

92      W niniejszym przypadku z akt sprawy wynika, że skarżąca poparła swój wniosek o udzielenie wsparcia dowodami prima facie. W istocie, poza poczynionymi przez nią jednostronnymi stwierdzeniami i wyjaśnieniami, że P. nie pozostawiła pisemnych śladów zdarzeń zaistniałych między nimi, skarżąca wskazywała nazwiska dwóch współpracowników P., którzy, według skarżącej, byli świadkami wszystkich opisanych przez nią sytuacji, a tym samym mogli potwierdzić jej oświadczenia podczas przesłuchania. Ponadto, nawet jeśli opinie lekarzy nie mogą wykazać istnienia, z prawnego punktu widzenia, mobbingu lub winy instytucji w odniesieniu do jej obowiązku wspomagania (zob. wyroki: z dnia 6 lutego 2015 r., BQ/Trybunał Obrachunkowy, T‑7/14 P, EU:T:2015:79, pkt 49; z dnia 17 września 2014 r., CQ/Parlament, F‑12/13, EU:F:2014:214, pkt 127), skarżąca przedstawiła zaświadczenia lekarskie, które do celów określenia, czy na organie upoważnionym do zawierania umów ciąży obowiązek udzielenia wsparcia, można uznać za uprawdopodobnienie odczucia, jakkolwiek subiektywnego, że była ofiarą mobbingu. Do tego dochodziła okoliczność, że koleżanka skarżącej również kontaktowała się z ustanowionym w drodze przepisów wewnętrznych w sprawie mobbingu ogólnym komitetem doradczym, a w dniu 24 marca 2014 r. wniosła do Sądu skargę przeciwko temu samemu posłowi dotyczącą stosowania mobbingu.

93      Tym samym informacje dostarczone we wniosku o udzielenie wsparcia oraz ujawnione później, przy okazji wniosku z dnia 15 stycznia 2014 r. o podjęcie działań zapewniających wykonanie wyroku CH i zażalenia z dnia 16 kwietnia 2014 r., a mianowicie pism skarżącej, w których wnosiła do organu upoważnionego do zawierania umów o wszczęcie i przeprowadzenie dochodzenia administracyjnego, stanowią poszlaki mogące wzbudzić poważne wątpliwości co do spełnienia w niniejszej sprawie przesłanek z art. 12a regulaminu pracowniczego (zob. wyrok z dnia 26 marca 2015 r., CN/Parlament, F‑26/14, EU:F:2015:22, pkt 56).

94      W tych okolicznościach wskutek stwierdzenia przez wyrok CH nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia organ upoważniony do zawierania umów powinien był ponownie rozpatrzyć wciąż nierozpatrzony wniosek o udzielenie wsparcia. W związku z tym organ upoważniony do zawierania umów miał obowiązek, w ramach działań zapewniających wykonanie wyroku CH, nadać bieg sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, w szczególności poprzez wszczęcie dochodzenia administracyjnego, tym bardziej że nic nie stało na przeszkodzie, by Parlament, powołując się na art. 9 ust. 2 swojego regulaminu, wezwał P. do współpracy w dochodzeniu administracyjnym, w celu zweryfikowania zarzucanego zachowania naruszającego art. 12a regulaminu pracowniczego, za którego ofiarę podawała się skarżąca.

95      Ponadto, tak jak wspomniano powyżej, celem dochodzenia administracyjnego jest ustalenie okoliczności faktycznych i wyciągnięcie z nich z pełną znajomością rzeczy odpowiednich konsekwencji zarówno w odniesieniu do przypadku będącego przedmiotem dochodzenia, jak i, w sposób ogólny zgodnie z zasadą dobrej administracji, aby uniknąć powtórzenia się takiej sytuacji w przyszłości. Ponadto wyniki dochodzenia administracyjnego mogą potwierdzić zarzuty mobbingu, które to potwierdzenie może okazać się przydatne dla ofiary w uzyskaniu odszkodowania za potencjalnie poniesioną szkodę w drodze ewentualnego powództwa przeciwko domniemanemu sprawcy mobbingu przed sądem krajowym, lub też podważyć zarzuty domniemanej ofiary, co z kolei umożliwia naprawienie krzywdy, którą takie ostatecznie bezzasadne oskarżenie mogło spowodować u osoby wskazanej jako domniemany sprawca mobbingu w postępowaniu wyjaśniającym.

96      Z powyższego wynika, że nie wszczynając postępowania administracyjnego, zgodnie z żądaniem skarżącej we wniosku o udzielenie wsparcia oraz we wniosku z dnia 15 stycznia 2014 r. o podjęcie działań w celu zapewnienia wykonania wyroku CH i w zażaleniu z dnia 16 kwietnia 2014 r., Parlament naruszył art. 266 TFUE w świetle stwierdzenia nieważności decyzji oddalającej wniosek o udzielenie wsparcia w wyroku CH.

97      W tym względzie nie ma znaczenia, że specjalny komitet doradczy „AAP” został utworzony dopiero w kwietniu 2014 r. ani też, że skarżąca nie zgodziła się na zwrócenie się do tego komitetu, który – jak sama nazwa wskazuje – ma wyłącznie funkcję doradczą.

98      Po pierwsze bowiem, skarżąca miała w każdym razie prawo wystąpić do organu upoważnionego do zawierania umów z wnioskiem o udzielenie wsparcia zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego, nie będąc zobowiązaną do uprzedniego zwrócenia się do ogólnego komitetu doradczego lub do specjalnego komitetu doradczego „AAP”, czy też, w przypadku gdyby zwróciła się do wspomnianych komitetów, do oczekiwania na ewentualną odpowiedź tego lub tych komitetów, i to nawet jeśli w niektórych przypadkach mogłoby to być wskazane, w szczególności w celu mediacji (zob. podobnie wyrok z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 140).

99      Po drugie, obowiązek wszczęcia i szybkiego prowadzenia dochodzenia administracyjnego spoczywa na organie upoważnionym do zawierania umów, który jest organem upoważnionym do rozpatrywania wniosku o udzielenie wsparcia skierowanego na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego, przy czym ma on jednak możliwość delegowania koniecznych zadań w zakresie dochodzenia lub prewencji innemu organowi administracyjnemu lub innemu organowi wewnętrznemu instytucji na mocy prawidłowo przyjętych przez niego przepisów prawa określających zasady i warunki takiego delegowania, zgodnie z odpowiednimi nadrzędnymi przepisami prawa Unii. Tym samym, wykonując przyznane jej uprawnienia, administracja może w tym celu, zapewniając właściwe środki logistyczne i zasoby ludzkie, podjąć decyzję o powierzeniu takiego dochodzenia administracyjnego kierownictwu instytucji, takiemu jak dyrektor generalny, komitetowi dochodzeniowemu ad hoc, komitetowi doradczemu do spraw mobbingu lub też osobie lub organowi spoza tej instytucji (wyrok z dnia 26 marca 2015 r., CW/Parlament, F‑124/13, EU:F:2015:23, pkt 142).

100    W związku z tym, nawet jeśli po wniesieniu niniejszej skargi organ upoważniony do zawierania umów postanowił zwrócić się bezpośrednio do specjalnego komitetu doradczego „AAP”, które to działanie wydaje się stanowić wyrażenie woli organu upoważnionego do zawierania umów powierzenia temu komitetowi prowadzenia dochodzenia administracyjnego, do którego organ upoważniony do zawierania umów był zobowiązany z tytułu obowiązku udzielenia wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego, to jednak nawet uznając to zwrócenie się do specjalnego komitetu doradczego „AAP” za odpowiednik decyzji o wszczęciu dochodzenia administracyjnego przez organ upoważniony do zawierania umów, nastąpiło ono po decyzji oddalającej zażalenie i po dniu wniesienia niniejszej skargi.

101    Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić niezgodność decyzji z dnia 3 marca 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją oddalającą zażalenie, w zakresie, w jakim w wyniku stwierdzenia nieważności mocą wyroku CH odmownej decyzji w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, Parlament naruszył art. 266 TFUE, nie nakazując, w ramach ciążącego na nim na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego obowiązku wsparcia oraz obowiązku staranności, wszczęcia dochodzenia administracyjnego w odniesieniu do podnoszonego mobbingu.

102    W tych okolicznościach nie ma już konieczności orzekania w sprawie przedstawionego przez skarżącą zarzutu w kwestii, czy organ upoważniony do zawierania umów miał obowiązek wspierania jej w uzyskaniu ochrony za pomocą krajowych środków prawnych. W każdym razie należy wskazać w tym względzie, że uzasadnienia zawartego w pkt 57 wyroku CH nie można rozumieć w taki sposób, iż obowiązek udzielenia wsparcia, o którym mowa w art. 24 regulaminu pracowniczego, w zakresie działań zapewniających wykonanie wyroku CH ogranicza się do zaproponowania skarżącej udzielenia wsparcia w postępowaniu, w przypadku gdyby postanowiła wnieść powództwo przeciwko domniemanemu sprawcy mobbingu do sądu krajowego.

3.     W przedmiocie żądań odszkodowawczych

 W przedmiocie szkody wynikającej z utraty szansy na zatrudnienie przez posła do Parlamentu w kadencji 2014/2019

 Argumenty uczestników

103    Skarżąca uważa, że należy zasądzić od Parlamentu zapłatę na jej rzecz kwoty 144 000 EUR tytułem odszkodowania za szkodę wynikającą z utraty szansy na uzyskanie nowej umowy AAP w kadencji 2014/2019. Skarżąca jest bowiem zdania, że nie mogła skutecznie nawiązać kontaktu z nowo wybranymi członkami Parlamentu ani też zapoznać się z przekazywanymi w Parlamencie informacjami o ewentualnych wakujących stanowiskach, ponieważ nie dysponowała w stosownym czasie narzędziami pracy. W związku z tym skarżąca straciła szansę na zatrudnienie na okres pięciu lat. Ponieważ w dniu złożenia swojej repliki ciągle pozostawała na etapie poszukiwania pracy, skarżąca podnosi, że utraconą korzyść można oszacować w przybliżeniu na kwotę 240 000 EUR na podstawie wynagrodzenia, które wcześniej otrzymywała jako AAP. Szansa na zatrudnienie przez nowo wybranego posła na kadencję 2014/2019 byłaby, zdaniem skarżącej, poważna, gdyby ciągle pracowała w biurze Parlamentu w czasie poprzedniej kadencji, w szczególności ze względu na zdobyte przez nią doświadczenie. Jak pokazuje fakt, że została zatrudniona przez P. po ustąpieniu posła, którego P. zastąpiła, skarżąca uważa, iż przeciętnie AAP pozostają na stanowiskach, otrzymując w 60% przypadków nowe zatrudnienie przy nowych posłach do Parlamentu Europejskiego po ogłoszeniu wyników wyborów. Przy zastosowaniu tej wartości procentowej szansy na zatrudnienie, czyli 60%, do kwoty 240 000 EUR, jaką przedstawia łączne wynagrodzenie AAP w ciągu pełnej kadencji, skarżąca dochodzi do wniosku, że należy zasądzić od Parlamentu zapłatę na jej rzecz kwoty 144 000 EUR tytułem poniesionej szkody majątkowej.

104    Parlament uważa, że w odniesieniu do przyjętych w orzecznictwie trzech przesłanek uzależniających powstanie odpowiedzialności Unii, przesłanka związana z bezprawnością postępowania nie występuje w niniejszej sprawie, ponieważ Parlament nigdy nie uniemożliwiał skarżącej nawiązania kontaktu z nowymi posłami wybranymi na kadencję 2014/2019. Ponadto rzeczywisty charakter powoływanej szkody nie został wystarczająco uzasadniony w świetle orzecznictwa, które wymaga, aby szkoda była rzeczywista i pewna, zaś w przypadku utraty szansy, by szansa, która miała zostać utracona, była realna, a utrata ostateczna. Tymczasem skarżąca, która nie wykazała, że podjęła działania w tym kierunku, ciągle zachowuje możliwość zatrudnienia przez jednego z posłów w trakcie obecnej pięcioletniej kadencji, która kończy się dopiero w 2019 r. W każdym razie żaden przepis wynikający z regulaminu pracowniczego ani aktów prawnych nie daje AAP jakiegokolwiek prawa do zatrudnienia w celu wspierania innego posła po zakończeniu ich umowy, gdyż z racji zatrudnienia opartego na więzi zaufania przyszłość AAP pozostaje z samej swej natury hipotetyczna i nie ma rzeczywistego i pewnego charakteru.

105    Co do kontaktów z nowo wybranymi członkami Parlamentu, wbrew sugestiom skarżącej są one nawiązywane głównie nie w siedzibie Parlamentu, ale raczej w państwach członkowskich pochodzenia nowo wybranych posłów, zanim jeszcze obejmą oni swoje obowiązki.

106    Wreszcie nie istnieje związek przyczynowy między domniemaną bezprawnością a zarzucaną szkodą majątkową, gdyż w żadnym razie rzekoma wina Parlamentu nie może być decydującą przyczyną zarzucanego przez skarżącą braku realizacji szansy, a mianowicie braku jej zatrudnienia przez posła do Parlamentu na kadencję 2014/2019, gdyż AAP są wybierani samodzielnie przez osoby wybrane do Parlamentu, a nie przez instytucję.

 Ocena Sądu

107    Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty zależy od łącznego spełnienia trzech przesłanek, którymi są: bezprawność zarzucanego instytucjom postępowania, wystąpienie rzeczywistej szkody i istnienie związku przyczynowego pomiędzy zarzucanym zachowaniem a powołaną szkodą. Te trzy przesłanki mają charakter kumulatywny, a zatem niespełnienie jednej z nich powoduje oddalenie żądań odszkodowawczych (zob. wyroki: z dnia 21 lutego 2008 r., Komisja/Girardot, C‑348/06 P, EU:C:2008:107, pkt 52; z dnia 5 lipca 2011 r., V/Parlament, F‑46/09, EU:F:2011:101, pkt 157; z dnia 19 maja 2015 r., Brune/Komisja, F‑59/14, EU:F:2015:50, pkt 71).

108    Jeśli chodzi o bezprawne zachowanie powołane na poparcie wniosku o naprawienie szkody majątkowej poniesionej w wyniku utraty szansy na zatrudnienie, należy stwierdzić, że zachowanie to polega głównie na rzekomej niezgodnej z prawem odmowie przez Parlament udostępnienia skarżącej narzędzi pracy, która to odmowa wynika z decyzji z dnia 3 marca i dnia 2 kwietnia 2014 r. Tymczasem, jak zostało stwierdzone powyżej, taki zarzut jest bezzasadny.

109    W każdym razie, w odniesieniu do rzeczywistego charakteru szkody, w tym przypadku majątkowej, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem szkoda powinna być należycie wykazana i pewna (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 lutego 2008 r., Komisja/Girardot, C‑348/06 P, EU:C:2008:107, pkt 54; z dnia 19 maja 2015 r., Brune/Komisja, F‑59/14, EU:F:2015:50, pkt 76). W szczególności, jeśli domniemana szkoda polega, tak jak w niniejszej sprawie, na utracie szansy, po pierwsze, utracona szansa musiała być realna (wyroki: z dnia 5 października 2004 r., Eagle i in./Komisja, T‑144/02, EU:T:2004:290, pkt 165; z dnia 6 czerwca 2006 r., Girardot/Komisja, T‑10/02, EU:T:2006:148, pkt 96), a po drugie, utrata musi być ostateczna.

110    Tym samym wymagany w orzecznictwie stopień pewności związku przyczynowego zostaje osiągnięty, gdy naruszenie prawa popełnione przez instytucję Unii niewątpliwie pozbawiło daną osobę nie tyle zatrudnienia, co do którego zainteresowany nie mógłby nigdy udowodnić, że ma do niego prawo, ile poważnej szansy na zatrudnienie w charakterze urzędnika lub pracownika, z wynikającą z tego dla zainteresowanego szkodą majątkową polegającą na utracie dochodów (wyroki: z dnia 5 lipca 2011, V/Parlament, F‑46/09, EU:F:2011:101, pkt 159; z dnia 17 października 2013 r., BF/Trybunał Obrachunkowy, F‑69/11, EU:F:2013:151, pkt 73).

111    W niniejszej sprawie Sąd uważa, że nawet jeśli w praktyce można zauważyć, iż każdorazowo po wyborach do Parlamentu pewna część AAP, którą skarżąca oszacowała na 60% wcześniej zatrudnionych osób, jest rzeczywiście zatrudniana przez nowo wybranych posłów, niezależnie od tego, czy posiadali mandat poselski w poprzedniej kadencji, skarżąca nie może racjonalnie podnosić, że gdyby rzeczywiście pozostała w służbie podczas całej kadencji 2009/2014, miałaby 60% szansy na przekonanie nowo wybranego posła, aby zatrzymał ją w pracy. Zatrudnienie i ewentualne dalsze trwanie stosunku pracy lub przedłużenie umowy o pracę zależą bowiem z definicji od więzi zaufania łączącej AAP z posłem do Parlamentu, któremu on pomaga, w związku z czym AAP pełniący służbę u posła nie może ani być pewien, że zostanie zatrudniony do pomocy innemu posłowi, ani tego, że po jego zatrudnieniu ten sam poseł, gdy zostanie ponownie wybrany, nadal będzie go zatrudniał.

112    Ponadto w kwestii zmniejszenia szansy na zatrudnienie przez nowo wybranego posła na kadencję 2014/2019 z racji opóźnienia w udostępnieniu narzędzi pracy, po pierwsze, zostały one przywrócone skarżącej, kiedy złożyła stosowny wniosek, a przynajmniej w terminie, który nie był nadmiernie długi. Po drugie, jak słusznie podnosi Parlament, sama okoliczność przebywania w pomieszczeniach Parlamentu i posiadania adresu poczty elektronicznej tej instytucji lub dostępu do jej intranetu, nie może być zasadnie uważana za czynnik decydujący o możliwości zatrudnienia przez nowo wybranego posła w charakterze przyszłego współpracownika. W każdym razie, o ile te kwestie mogą ułatwić nawiązanie kontaktu, nie stanowią one jednak ani nie dają żadnej gwarancji zatrudnienia czy dostępu do stanowiska. Nie można z nich więc czynić, w drodze spekulacji, elementów konstytutywnych realnej i pewnej szansy na zatrudnienie.

113    Ponadto, przed oficjalnym objęciem funkcji w Parlamencie nowo wybrani posłowie mogą kontaktować się i organizować rozmowy kwalifikacyjne w celu zatrudnienia swoich współpracowników również w swoich państwach członkowskich pochodzenia. Wreszcie, mając na uwadze znaczenie, jakie skarżąca przywiązuje do tej kwestii w celu uzyskania zatrudnienia jako AAP, można rozsądnie założyć, że po kilkuletniej pracy w charakterze AAP skarżąca zachowała wystarczającą sieć kontaktów wśród posłów i AAP, aby otrzymywać informacje o wakujących stanowiskach, i w związku z tym mogła łatwo nawiązać kontakt z nowo wybranymi posłami, bez konieczności posiadania adresu elektronicznego Parlamentu lub dostępu do jego pomieszczeń. Ze wskazówek zawartych przez skarżącą w replice wynika ponadto, że zachowała kontakty z AAP pełniącymi służbę przy delegacji krajowej grupy parlamentarnej, a także z tą delegacją, tak więc wszystkie te osoby mogły jej przekazywać informacje z Parlamentu.

114    Z powyższego wynika, że nawet gdyby skarżąca mogła rzeczywiście pozostać w służbie i niezwłocznie po wydaniu wyroku CH dysponować narzędziami pracy, jej szansa na zatrudnienie przez nowo wybranego posła na kadencję 2014/2019 opierała się nie na dostępności narzędzi pracy czy faktycznej obecności w biurach Parlamentu, ale raczej na walorach jej kandydatury i jej profilu zawodowego, który zyskałby znacząco przez faktyczne wykonywanie obowiązków AAP w dodatkowym okresie kilku miesięcy w 2014 r. Zresztą skarżąca nie powołuje się to, że podjęła szczególne kroki u nowo wybranych posłów czy też na okoliczność, że któryś z nich odmówił współpracy z powodu jej nieobecności w pomieszczeniach Parlamentu czy braku posiadania przez nią przed dniem 16 czerwca 2014 r. adresu elektronicznego tej instytucji czy też niewystarczającego doświadczenia zawodowego na stanowisku AAP.

115    Ponadto, jak podkreśla Parlament, kadencja 2014/2019 nadal trwa. Tak więc rzekoma utrata szansy wcale nie jest ostateczna, ponieważ w zasadzie skarżąca mogłaby w przyszłości ponownie zostać zatrudniona w charakterze AAP.

116    Dlatego z tego punktu widzenia należy oddalić żądania odszkodowawcze dotyczące rzekomej utraty szansy na zatrudnienie, zarówno w świetle przesłanki dotyczącej rzeczywistego charakteru utraty szansy na zatrudnienie, jak i przesłanki dotyczącej istnienia związku przyczynowego.

117    Z powyższych rozważań wynika, że żądania odszkodowawcze dotyczące naprawienia szkody majątkowej wynikającej z utraty szansy na zatrudnienie przez posła do Parlamentu w kadencji 2014/2019 należy oddalić jako bezzasadne.

 W przedmiocie krzywdy wynikającej z braku wszczęcia dochodzenia administracyjnego

 Argumenty uczestników

118    Na poparcie żądania zadośćuczynienia za krzywdę, którą skarżąca szacuje na kwotę 60 000 EUR, powołuje ona okoliczność, że wciąż nie uzyskała wszczęcia dochodzenia administracyjnego mającego na celu wykazanie zaistnienia mobbingu zgłoszonego we wniosku o udzielenie wsparcia. Stwierdzenie nieważności zaskarżonych decyzji w niniejszej sprawie nie może zadośćuczynić podobnej krzywdzie, którą można oddzielić od bezprawności będącej podstawą stwierdzenia nieważności tych decyzji. Skarżąca uważa, że jej krzywda opiera się częściowo na tym, że przy braku wszczęcia dochodzenia administracyjnego uszczerbku doznała godność jej osoby, w jej ocenie doświadczającej mobbingu. Jak wskazał Sąd w wyroku z dnia 8 lutego 2011 r., Skareby/Komisja (F‑95/09, EU:F:2011:9, pkt 26), ewentualne uznanie przez administrację istnienia mobbingu, które to w oczywisty sposób zależy od wszczęcia i doprowadzenia do końca dochodzenia administracyjnego, może samo w sobie mieć dobroczynny wpływ na proces terapeutyczny osoby, wobec której stosowano mobbing. Tymczasem skarżąca została wyraźnie pozbawiona tego ewentualnego dobroczynnego skutku, ponieważ – przynajmniej na dzień wniesienia skargi – nie zostało sporządzone żadne sprawozdanie z dochodzenia administracyjnego. Do tego dochodzi okoliczność, po pierwsze, że Parlament wyraźnie nie dopilnował, aby nowe decyzje podjęte w wykonaniu wyroku CH były pozbawione wad, które uzasadniły stwierdzenie nieważności poprzednich decyzji mocą wspomnianego wyroku, oraz po drugie, że skarżąca została zmuszona do wszczęcia po raz drugi postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, a następnie postępowania sądowego, w celu uznania jej praw.

119    Parlament wnosi o oddalenie wyżej wymienionych żądań o zadośćuczynienie, podnosząc, że utworzył organ, w niniejszym przypadku specjalny komitet doradczy „AAP”, zdolny do prowadzenia dochodzenia administracyjnego w ramach skargi o mobbing, którego domniemanym sprawcą jest członek Parlamentu. W odniesieniu do terminu, w którym zostało rozpoczęte dochodzenie administracyjne, Parlament wskazuje, że zamiast „podejmować pozorne dochodzenie bez odpowiednich ram, co w praktyce nie zapewniłoby odpowiednich gwarancji”, wolał „zapewnić sobie[, poprzez przyjęcie w dniu 14 kwietnia 2014 r., przepisów wewnętrznych »AAP« w zakresie mobbingu,] wiążący instrument prawny mogący zapewnić skuteczność art. 24 regulaminu pracowniczego” w kontekście szczególnych stosunków umownych nawiązanych z AAP. Parlament uważa ponadto, że skarżąca „nie może twierdzić, że doznała krzywdy dającej się oddzielić od niezgodności z prawem, którą to krzywdę można wycenić na kwotę pieniężną, ponieważ [Parlament] nie rozpatrzył jej wniosku o udzielenie wsparcia”.

 Ocena Sądu

120    Jakkolwiek stwierdzenie nieważności aktu dotkniętego wadą w postaci niezgodności z prawem, tak jak decyzje z dnia 3 marca i z dnia 2 kwietnia 2014 r. utrzymane w mocy decyzją oddalającą zażalenie, może samo w sobie stanowić stosowne i co do zasady wystarczające zadośćuczynienie za wszelką krzywdę, jaką akty te mogły wyrządzić, nie odnosi się to do sytuacji, w której strona skarżąca wykaże, że poniosła krzywdę, którą da się oddzielić od niezgodności z prawem stanowiącej podstawę stwierdzenia nieważności i której nie można w całości naprawić w drodze tego stwierdzenia nieważności (zob. podobnie wyroki: z dnia 6 czerwca 2006 r., Girardot/Komisja, T‑10/02, EU:T:2006:148, pkt 131; z dnia 19 listopada 2009 r., Michail/Komisja, T‑49/08 P, EU:T:2009:456, pkt 88; z dnia 19 maja 2015 r., Brune/Komisja, F‑59/14, EU:F:2015:50, pkt 80).

121    Stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie skarżąca wyraźnie doznała krzywdy, ponieważ, po pierwsze, w dniu rozpoczęcia narady w niniejszej sprawie Parlament w dalszym ciągu skutecznie nie zajął się jej wnioskiem o udzielenie wsparcia skierowanym na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego; po drugie, w dniu wniesienia niniejszej skargi nie było prowadzone żadne dochodzenie administracyjne w rozumieniu orzecznictwa; i po trzecie, nawet jeśli organ upoważniony do zawierania umów ostatecznie powierzył po tej ostatniej dacie specjalnemu komitetowi doradczemu „AAP” zadanie prowadzenia takiego dochodzenia w jego imieniu, w dniu, gdy sprawa stała się przedmiotem narady, skarżąca nie została jeszcze poinformowana o wynikach tego dochodzenia ani o ewentualnych środkach sugerowanych kwestorom czy też przewodniczącemu Parlamentu.

122    Jeżeli do organu upoważnionego do zawierania umów został prawidłowo wniesiony wniosek o udzielenie wsparcia, w niniejszym przypadku w dniu 22 grudnia 2011 r., w chwili gdy zarówno skarżąca, jak i zainteresowany poseł wykonywali swoje odpowiednie obowiązki w instytucji, ma on obowiązek przeprowadzenia dochodzenia administracyjnego, niezależnie od tego, czy zarzucany mobbing ustał czy nie.

123    Po pierwsze bowiem, ewentualne uznanie przez organ upoważniony do zawierania umów po zakończeniu dochodzenia administracyjnego, prowadzonego potencjalnie przy wsparciu komitetu doradczego takiego jak specjalny komitet doradczy „AAP”, istnienia mobbingu może samo w sobie mieć dobroczynny wpływ na proces terapeutyczny AAP, wobec którego stosowano mobbing (zob. wyrok z dnia 8 lutego 2011 r., Skareby/Komisja, F‑95/09, EU:F:2011:9, pkt 26), a ponadto będzie mogło być wykorzystane przez poszkodowanego w celach ewentualnego krajowego powództwa sądowego, do którego znajdzie zastosowanie obowiązek udzielenia wsparcia przez organ upoważniony do zawierania umów na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego i nie wygaśnie on po upływie okresu zatrudnienia AAP.

124    Po drugie, tym bardziej w sytuacji takiej, jak w niniejszej sprawie, w której na tym etapie postępowanie dotyczy jedynie zarzutów mobbingu, doprowadzenie dochodzenia administracyjnego do jego zakończenia może z kolei pozwolić na podważenie twierdzeń wysuwanych przez osobę rzekomo poszkodowaną, umożliwiając wówczas naprawienie szkód, które takie oskarżenie – gdyby okazało się bezzasadne – mogło spowodować u osoby wskazanej w czasie dochodzenia jako domniemany sprawca mobbingu.

125    Ponadto, jak wskazuje skarżąca, poczucie niesprawiedliwości i udręki, jakie u danej osoby wywołuje konieczność prowadzenia postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, a potem postępowania sądowego, w celu dochodzenia swoich praw, może stanowić krzywdę wynikającą z samego faktu dopuszczenia się bezprawności przez administrację, przy czym należy podkreślić, że te krzywdy podlegają naprawieniu, w przypadku gdy nie rekompensuje ich zadowolenie wynikające ze stwierdzenia nieważności danego aktu (zob. podobnie wyrok z dnia 7 lutego 1990 r., Culin/Komisja, C‑343/87, EU:C:1990:49, pkt 27, 28). Dotyczy to w szczególności przypadków, w których – w ramach działań zapewniających wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność – administracja powtarza nieprawidłowości o tym samym charakterze jak te, które uzasadniły wspomniane stwierdzenie nieważności.

126    W niniejszej sprawie, w świetle braku wszczęcia w stosownym czasie i doprowadzenia do zakończenia dochodzenia administracyjnego, o które wszak skarżąca zwróciła się we wniosku o udzielenie wsparcia, następnie ponowionym, oraz okoliczności, że skarżąca musiała podjąć nowe działania w stosunku do administracji Parlamentu, a następnie wnieść nowy pozew sądowy w celu uznania pełni swoich praw określonych w art. 24 regulaminu pracowniczego, Sąd postanawia, że dokona wyważonej oceny krzywdy doznanej przez skarżącą, ustalając ex æquo et bono odszkodowanie za wyżej wspomniany element krzywdy na kwotę 25 000 EUR.

127    Ponadto Sąd uważa, że należy uwzględnić żądanie skarżącej o powiększenie tej kwoty o odsetki w wysokości ustalonej przez Europejski Bank Centralny dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe. Wobec braku wskazania daty, od której takie odsetki za zwłokę powinny zostać naliczone, w ramach nieograniczonego prawa orzekania Sąd postanawia (zob. podobnie wyrok z dnia 8 lipca 1998 r., Aquilino/Rada, T‑130/96, EU:T:1998:159, pkt 39), że odsetki te będą naliczane począwszy od daty wydania decyzji oddalającej zażalenie, czyli od dnia 4 sierpnia 2014 r., ponieważ do tego dnia organ upoważniony do zawierania umów zasadniczo ciągle miał możliwość wszczęcia dochodzenia administracyjnego z tytułu działań podjętych w celu wykonania wyroku CH, zgodnie z wnioskiem skierowanym przez skarżącą w dniu 15 stycznia 2014 r.

128    Jeśli chodzi wreszcie o argumentację skarżącej dotyczącą naruszenia prawa do obrony i zasady dobrej administracji w zakresie, w jakim nie zezwolono, aby skarżącej towarzyszyli jej pełnomocnicy podczas przesłuchania przez specjalny komitet doradczy „AAP” w dniu 15 stycznia 2015 r., Sąd ograniczy się do stwierdzenia, że zarzucane okoliczności są w każdym razie późniejsze względem wniesienia sprawy do Sądu i nie mogą być jako takie uwzględnione przy określeniu poniesionej szkody.

129    W świetle powyższych rozważań Sąd:

–        stwierdza nieważność decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 2 kwietnia 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją oddalającą zażalenie, w zakresie, w jakim Parlament Europejski odmówił, z naruszeniem art. 266 TFUE, wypłacenia CH dodatkowej kwoty 5686 EUR w wykonaniu wyroku CH, oraz nakazuje Parlamentowi Europejskiemu wypłacić skarżącej kwotę 5686 EUR, powiększoną począwszy od dnia 1 lipca 2014 r., w którym dobiegło końca zatrudnienie CH, o odsetki w wysokości ustalonej przez EBC dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe;

–        stwierdza nieważność decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 3 marca 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją oddalającą zażalenie, w zakresie w jakim w wyniku stwierdzenia nieważności mocą wyroku CH odmownej decyzji w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, Parlament Europejski nie zdecydował, zgodnie z obowiązkiem wspomagania ciążącym na nim na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego oraz obowiązkiem staranności, o wszczęciu dochodzenia administracyjnego w odniesieniu do podnoszonego mobbingu, a tym samym naruszył art. 266 TFUE;

–        oddala w pozostałym zakresie żądanie stwierdzenia nieważności;

–        nakazuje Parlamentowi Europejskiemu wypłacić skarżącej kwotę 25 000 EUR celem naprawienia doznanej krzywdy, powiększoną począwszy od dnia 4 sierpnia 2014 r. o odsetki w wysokości ustalonej przez EBC dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

–        oddala żądania odszkodowania w pozostałym zakresie.

 W przedmiocie kosztów

130    Zgodnie z art. 101 regulaminu postępowania, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów rozdziału ósmego tytułu drugiego wspomnianego regulaminu, strona przegrywająca sprawę pokrywa własne koszty oraz, na żądanie strony przeciwnej, zostaje obciążona kosztami przez nią poniesionymi. Na podstawie art. 102 § 1 tego regulaminu, jeżeli wymagają tego względy słuszności, Sąd może zdecydować, że strona przegrywająca sprawę pokrywa własne koszty i zostaje obciążona tylko częścią kosztów poniesionych przez stronę przeciwną, a nawet że nie zostaje nimi obciążona w ogóle.

131    Z powodów wskazanych w niniejszym wyroku skarga zostaje uwzględniona w zasadniczym zakresie, a Parlament jest stroną przegrywającą sprawę. Ponadto skarżąca wyraźnie podniosła żądanie obciążenia Parlamentu kosztami postępowania. Ponieważ okoliczności sprawy nie uzasadniają zastosowania przepisów art. 102 § 1 regulaminu postępowania, Parlament pokrywa własne koszty oraz zostaje obciążony kosztami poniesionymi przez CH.

Z powyższych względów

SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(pierwsza izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 2 kwietnia 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją z dnia 4 sierpnia 2014 r. oddalającą zażalenie, w zakresie, w jakim Parlament Europejski odmówił, z naruszeniem art. 266 TFUE, wypłacenia CH dodatkowej kwoty 5686 EUR w wykonaniu wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., CH/Parlament (F‑129/12, EU:F:2013:203).

2)      Stwierdza się nieważność decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 3 marca 2014 r., utrzymanej w mocy decyzją z dnia 4 sierpnia 2014 r. oddalającą zażalenie, w zakresie, w jakim w wyniku stwierdzenia nieważności mocą wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., CH/Parlament (F‑129/12, EU:F:2013:203) odmownej decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie wniosku CH o udzielenie wsparcia z dnia 22 grudnia 2011 r., Parlament Europejski nie zdecydował o wszczęciu dochodzenia administracyjnego w odniesieniu do podnoszonego mobbingu, a tym samym naruszył art. 266 TFUE.

3)      W pozostałym zakresie żądanie stwierdzenia nieważności zostaje oddalone.

4)      Parlament Europejski wypłaci CH kwotę 5686 EUR, powiększoną począwszy od dnia 1 lipca 2014 r., w którym dobiegło końca zatrudnienie CH, o odsetki w wysokości ustalonej przez Europejski Bank Centralny dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

5)      Parlament Europejski wypłaci CH kwotę 25 000 EUR celem naprawienia doznanej krzywdy, powiększoną począwszy od dnia 4 sierpnia 2014 r. o odsetki w wysokości ustalonej przez Europejski Bank Centralny dla podstawowych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

6)      W pozostałym zakresie żądania odszkodowania zostają oddalone.

7)      Parlament Europejski pokrywa własne koszty i zostaje obciążony kosztami poniesionymi przez CH.

Barents Perillo Svenningsen

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 października 2015 r.

Sekretarz        Prezes

W. Hakenberg        R. Barents

* Język postępowania: francuski.