WYROK TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)
z dnia 25 stycznia 2024 r.(*)
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Dyrektywa 98/83/WE – Jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi – Artykuł 4 ust. 1 – Zobowiązanie państw członkowskich do podjęcia środków niezbędnych do zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była zdatna do użycia i czysta – Załącznik I część B – Przekroczenie dopuszczalnych wartości stężeń trihalometanów w wodzie pitnej – Artykuł 8 ust. 2 – Zobowiązanie państw członkowskich do przyjęcia jak najszybciej niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody i przyznania pierwszeństwa ich stosowaniu
W sprawie C‑481/22
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie, na podstawie art. 258 TFUE, uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wniesioną w dniu 18 lipca 2022 r.,
Komisja Europejska, którą reprezentowały L. Armati i E. Sanfrutos Cano, w charakterze pełnomocników,
strona skarżąca,
przeciwko
Irlandii, którą reprezentowali M. Browne, Chief State Solicitor, oraz A. Joyce i M. Tierney, w charakterze pełnomocników, których wspierali C. Donnelly, SC, i D. Fennelly, BL,
strona pozwana,
TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),
w składzie: J.-C. Bonichot, pełniący obowiązki prezesa izby, S. Rodin (sprawozdawca) i L.S. Rossi, sędziowie,
rzecznik generalny: A. Rantos,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Komisja Europejska wnosi w skardze do Trybunału o stwierdzenie, że:
– nie przyjąwszy niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalne wymogi dotyczące występujących w niej stężeń trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi określonymi w części B załącznika I do dyrektywy Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 1998, L 330, s. 32) w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, a mianowicie w: Schull, Drimoleague, Glenties‑Ardara, Roundwood, Caragh Lake PWS 022A, Kilkenny City (Radestown) WS, Granard, Gowna, Staleen, Drumcondrath, Grangemore, Lough Talt Regional Water Supply, Ring/Helvick, Aughrim/Annacurra, Bray Direct, Greystones, Kilmacanogue, Newtown Newcastle, Enniskerry Public Supply, Wicklow Regional Public Supply i Ballymagroarty (Irlandia), a także w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, mianowicie w: Crossdowney, Townawilly, Cloonluane (Renvyle), Lettergesh/Mullaghgloss, Bonane, Parke, Nephin Valley GWS, Curramore (Ballinrobe) i Keash (Irlandia), oraz
– nie zapewniwszy jak najszybszego podjęcia niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w wyżej wymienionych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, oraz nie przyznawszy pierwszeństwa stosowaniu tych środków, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone, i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego,
Irlandia uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy i z art. 8 ust. 2 tej dyrektywy.
I. Ramy prawne
A. Prawo Unii
2 Motyw 29 dyrektywy 98/83 miał następujące brzmienie:
„Państwa członkowskie powinny być uprawnione, pod pewnymi warunkami, do przyznawania odstępstw od przepisów niniejszej dyrektywy; ponadto niezbędne jest ustanowienie odpowiednich ram dla takich odstępstw, pod warunkiem że nie mogą one stwarzać potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego oraz pod warunkiem że dostarczanie wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w danym obszarze nie może być inaczej utrzymywane za pomocą jakichkolwiek innych racjonalnych środków”.
3 Artykuł 4 ust. 1 tej dyrektywy stanowił:
„Bez uszczerbku dla ich zobowiązań wynikających z innych przepisów wspólnotowych państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do zapewnienia, że [by] woda przeznaczona do spożycia przez ludzi jest [była] zdatna do użycia i czysta. W celu spełnienia minimalnych wymagań niniejszej dyrektywy woda przeznaczona do spożycia przez ludzi jest czysta i zdatna do użycia, jeśli:
a) jest wolna od wszelkich mikroorganizmów i pasożytów oraz wszelkich substancji, które w ilościach lub stężeniach stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego [jest wolna od mikroorganizmów i pasożytów oraz wszelkich innych substancji w ilościach lub stężeniach, które stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego];
oraz
b) spełnia minimalne wymagania przedstawione w załączniku I części A i B;
oraz jeśli, zgodnie z odpowiednimi przepisami art. 5–8 oraz 10 oraz zgodnie z traktatem państwa członkowskie podejmują wszelkie inne środki niezbędne do zapewnienia, że [by] woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełnia [spełniała] wymagania niniejszej dyrektywy”.
4 Artykuł 8 ust. 2 wspomnianej dyrektywy stanowił:
„Jeśli, pomimo środków podjętych w celu wypełnienia zobowiązań nałożonych przepisami art. 4 ust. 1, woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie spełnia wartości parametrycznych ustalonych zgodnie z art. 5, oraz z zastrzeżeniem art. 6 ust. 2, dane państwo członkowskie zapewnia jak najszybsze podjęcie niezbędnych czynności [środków] zaradczych w celu przywrócenia jej jakości i daje pierwszeństwo stosowaniu tych czynności [środków], uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego”.
5 Zgodnie z art. 9 dyrektywy 98/83, zatytułowanym „Odstępstwa”:
„1. Państwa członkowskie mogą przewidzieć odstępstwa od wartości parametrycznych przedstawionych w załączniku I część B lub zamieszczonych zgodnie z przepisami art. 5 ust. 3 do maksymalnej wartości, która ma zostać przez nie określona, pod warunkiem że żadne odstępstwo nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i pod warunkiem, że dostawa wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na danym obszarze nie może być utrzymywana z zastosowaniem jakichkolwiek innych uzasadnionych środków. Odstępstwa są ograniczone do możliwie jak najkrótszego okresu, który nie może przekraczać trzech lat, a pod jego koniec przeprowadzany jest przegląd w celu ustalenia, czy osiągnięto wystarczający postęp. W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza udzielić drugiego odstępstwa, powiadamia Komisję o przeglądzie wraz z powodami decyzji w sprawie drugiego odstępstwa. Drugie odstępstwo nie może przekraczać trzech lat.
2. W wyjątkowych okolicznościach państwo członkowskie może zwrócić się do Komisji o przyznanie trzeciego odstępstwa na okres nie przekraczający trzech lat. Komisja podejmuje decyzję w sprawie każdego z takich wniosków w ciągu trzech miesięcy.
3. Wszelkie odstępstwa przyznane zgodnie z przepisami ust. 1 i 2 określają następujące informacje:
a) przyczyny odstępstwa;
b) parametr, ze względu na który udzielone jest odstępstwo, wyniki uprzedniego odpowiedniego monitorowania oraz maksymalną wartość dopuszczalną w ramach odstępstwa;
c) obszar geograficzny, ilość wody dostarczanej każdego dnia, ludność, której to dotyczy, oraz czy wpłynęłoby to na wszelkie odpowiednie przedsiębiorstwa produkcji żywności;
d) odpowiedni system monitorowania, ze zwiększoną częstotliwością monitorowania, jeżeli to niezbędne;
e) streszczenie planu mającego na celu przeprowadzenie niezbędnych czynności [środków] zaradczych, w tym harmonogram prac i ocena kosztów oraz przepisy dotyczące przeglądów;
f) wymagany okres przyznania odstępstwa.
4. Jeśli właściwe władze uznają niezgodność z wartościami parametrycznymi za nieistotną oraz jeśli czynność podjęta zgodnie z art. 8 ust. 2 jest wystarczająca [środek podjęty zgodnie z art. 8 ust. 2 jest wystarczający] do tego, żeby rozwiązać problem w ciągu 30 dni, wymogi ust. 3 nie muszą być stosowane.
W tym przypadku właściwe władze lub inne odpowiednie organy ustalają jedynie maksymalną dopuszczalną wartość w odniesieniu do danego parametru oraz termin udzielony, mający na celu rozwiązanie problemu.
5. Nie można dłużej odwoływać się do ust. 4, jeśli niepowodzenie w spełnieniu jakiejkolwiek z wartości parametrycznych dla danej dostawy wody wystąpiło częściej niż łącznie przez 30 dni w okresie dwunastu poprzedzających miesięcy.
6. Każde państwo członkowskie, które dokonało odniesienia do takich odstępstw przewidzianych w niniejszym artykule, zapewnia, że [by] ludność, na którą to odstępstwo wpłynęło, jest [była] niezwłocznie powiadamiana w odpowiedni sposób o odstępstwie oraz o zasadach regulujących je. Dodatkowo państwo członkowskie w razie konieczności zapewnia doradztwo poszczególnym grupom ludności, dla których odstępstwo może stanowić szczególne ryzyko.
Zobowiązania te nie mają zastosowania w okolicznościach opisanych w ust. 4, chyba że właściwe władze zdecydują inaczej.
7. Z wyjątkiem odstępstw przyznanych zgodnie z przepisami ust. 4 państwo członkowskie w ciągu dwóch miesięcy powiadamia Komisję o każdym odstępstwie dotyczącym poszczególnych dostaw wody przekraczających średnio 1000 [metrów sześciennych (m3)] dziennie lub przeznaczonych dla więcej niż 5000 osób, łącznie z przekazaniem informacji wyszczególnionych w ust. 3.
8. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oferowanej do sprzedaży w butelkach lub pojemnikach”.
6 Artykuł 14 tej dyrektywy, zatytułowany „Okres czasu dla zgodności [Termin na zapewnienie zgodności]”, stanowił:
„Państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do zapewnienia, że [by] jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest [była] zgodna z niniejszą dyrektywą w okresie pięciu lat od jej wejścia w życie, bez uszczerbku dla uwag 2, 4, i 10 w załączniku I części B.
7 Artykuł 15 dyrektywy 98/83, zatytułowany „Wyjątkowe okoliczności”, przewidywał w ust. 1 i 2:
„1. Państwo członkowskie może, w wyjątkowych okolicznościach i dla określonych geograficznie obszarów, przedłożyć Komisji specjalny wniosek o okres dłuższy niż ten ustanowiony w art. 14. Dodatkowy okres nie przekracza trzech lat, pod koniec których przeprowadza się przegląd i przekazuje go Komisji, która może na podstawie tego przeglądu zezwolić na drugi dodatkowy okres trwający do trzech lat. Ten przepis nie ma zastosowania do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oferowanej do sprzedaży w butelkach lub pojemnikach.
2. Każdy taki wniosek, w stosunku do którego podano uzasadnienie, ustala trudności, jakich doświadczono, i zawiera co najmniej wszystkie informacje określone w art. 9 ust. 3”.
8 Załącznik I do tej dyrektywy, zatytułowany „Parametry i wartości parametryczne”, zawierał część B, zatytułowaną „Parametry chemiczne”, która miała następujące brzmienie:
„Parametr
| Wartość parametryczna | Jednostka | Uwagi |
[…] | […] | […] | […] |
[THM] Ogółem | 100 | [mikrogramów/litr (μg/l)] | Suma stężeń wymienionych związków; Uwaga 10 |
[…] | […] | […] | […] |
[…]
Uwaga 10 W miarę możliwości bez ujemnego wpływu na dezynfekcję państwa członkowskie powinny dążyć do osiągnięcia niższej wartości.
Określone związki to: chloroform, trójchlorometan, bromoform, dibromochlorometan, bromodichlorometan.
W odniesieniu do wody określonej w art. 6 ust. 1 lit. a), b) i d) wartość [ta] musi zostać osiągnięta najpóźniej w ciągu 10 lat kalendarzowych po wejściu w życie niniejszej dyrektywy. Wartość parametryczna dla wskaźnika dla trihalometanów ogółem wynosi 150 μg/l w okresie od pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy do dziesięciu lat od dnia wejście w życie niniejszej dyrektywy.
Państwa członkowskie muszą zapewnić, że podejmuje się [by zostały podjęte] wszelkie właściwe środki w celu zmniejszenia stężenia trihalometanów w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi w możliwie jak największym stopniu w okresie potrzebnym do osiągnięcia zgodności z wartością parametryczną.
Wprowadzając w życie środki mające na celu osiągnięcie tej wartości, państwa członkowskie muszą stopniowo dawać pierwszeństwo tym obszarom, gdzie stężenia trihalometanów w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi są najwyższe”.
B. Prawo irlandzkie
9 Dyrektywa 98/83 została początkowo transponowana do prawa irlandzkiego w drodze European Communities (Drinking Water) Regulations 2000 [rozporządzenia Wspólnot Europejskich z 2000 r. (woda pitna)] S.I. n°439/2000], obecnie zastąpionego zmienionym European Union (Drinking Water) Regulations 2014 [rozporządzeniem Unii Europejskiej z 2014 r. (woda pitna)] S.I. n°122/2014] (zwanym dalej „rozporządzeniem z 2014 r. w sprawie wody pitnej”).
10 Artykuł 4 rozporządzenia z 2014 r., dotyczący wody pitnej, ma następujące brzmienie:
„1. Z zastrzeżeniem wszelkich odstępstw przyznanych na podstawie art. 11 dostawca wody zapewnia, aby woda była zdrowa i czysta oraz spełniała wymogi przewidziane na podstawie w niniejszym rozporządzeniu.
2. Do celów ust. 1 wodę uznaje się za zdrową i czystą, jeżeli
a) jest wolna od mikroorganizmów i pasożytów oraz wszelkich innych substancji w ilościach lub stężeniach, które stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego; oraz
b) odpowiada normom jakości określonym w tabelach A i B części 1 załącznika”.
11 Zgodnie z art. 10 ust. 4 rozporządzenia z 2014 r. w sprawie wody pitnej:
„Z zastrzeżeniem art. 9 i ust. 5 i 8, w sytuacji gdy w następstwie kontroli przeprowadzonej do celów niniejszego rozporządzenia stwierdzono, że jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi nie jest zgodna z wartościami parametrycznymi określonymi w części 1 załącznika, organ kontroli powinien, z zastrzeżeniem odstępstw obowiązujących na podstawie niniejszego rozporządzenia
a) zapewnić, by dostawca wody jak najszybciej podjął niezbędne środki zaradcze w celu przywrócenia jakości wody i by mógł w tym zakresie skierować do danego dostawcy wszelkie wskazówki, jakie uzna za właściwe;
b) przyznać pierwszeństwo środkom wykonawczym, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego;
c) jeśli z wytycznych, o których mowa w ust. 8, nie wynika nic innego, nakazać dostawcy wody – w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyników kontroli – opracowanie w terminie 60 dni programu działań, przedłożenie tego programu do zatwierdzenia przez organ kontroli i wdrożenie go celem poprawy jakości wody, aby zapewnić przestrzeganie niniejszego rozporządzenia jak najszybciej i nie później niż [odpowiednio w terminie roku lub dwóch lat]”.
II. Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi
12 Od dnia 1 stycznia 2014 r. Irish Water, będąca publiczną spółką zajmującą się zaopatrzeniem w wodę, zobowiązała się do świadczenia publicznych usług związanych z gospodarką wodną na terytorium Irlandii i pod nadzorem Environmental Protection Agency (agencji ochrony środowiska, Irlandia) (zwanej dalej „EPA”) zapewnia, aby jakość wody pitnej odpowiadała normom określonym w dyrektywie 98/83 oraz w przepisach krajowych transponujących tę dyrektywę do irlandzkiego porządku prawnego. Od tego dnia Irish Water powierzono obowiązek zaopatrzenia w wodę pitną na obszarach należących do 34 rad gminy i rad hrabstw. Poza publicznymi sieciami wodociągowymi, których operatorem jest Irish Water, usługi zaopatrzenia w wodę pitną na niektórych obszarach wiejskich świadczą prywatne spółdzielnie zwane Group Water Schemes (grupami zaopatrzenia w wodę).
13 W dniach 3 grudnia 2014 r. i 23 stycznia 2015 r. służby Komisji wezwały organy irlandzkie do przedstawienia im informacji dotyczących wdrożenia dyrektywy 98/83 w tym państwie członkowskim. Organy irlandzkie odpowiedziały na te wezwania odpowiednio w dniach 9 stycznia i 19 marca 2015 r. i przedstawiły szczegółowe dane dotyczące zakresu przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia trihalometanów występujących w wodzie pitnej w Irlandii, informacji przedstawionych ludności i wprowadzonych środków zaradczych.
14 W następstwie analizy informacji podanych przez organy irlandzkie w dniach 9 stycznia i 19 marca 2015 r. służby Komisji wskazały tym organom w dniu 11 maja 2015 r., że tak opisana sytuacja nie jest zgodna z wymogami wynikającymi z art. 4 i 8 dyrektywy 98/83 oraz z części B załącznika I do tej dyrektywy. Organy irlandzkie zareagowały na to stwierdzenie pismem z dnia 28 września 2015 r. i kwestia ta została poruszona na spotkaniu w dniu 1 grudnia 2015 r. między tymi organami a służbami Komisji.
15 Organy irlandzkie przesłały pierwsze sprawozdanie z postępu prac w dniu 7 marca 2016 r., uzupełnione w dniu 29 kwietnia 2016 r. Co się tyczy prywatnych grup zaopatrzenia w wodę, których stan uznano za wzbudzający obawy, organy te przedstawiły poszczególne sprawozdania.
16 W następstwie kolejnego wezwania skierowanego do organów irlandzkich przez służby Komisji, przesłanego tym organom w dniu 9 sierpnia 2016 r., te ostatnie przekazały owym służbom pismem z dnia 30 sierpnia 2016 r. drugie sprawozdanie z postępu prac oraz odrębne sprawozdania w odniesieniu do grup zaopatrzenia w wodę. W dniu 18 listopada 2016 r. organy irlandzkie przesłały trzecie sprawozdanie z postępu prac.
17 W następstwie analizy tych trzech sprawozdań Komisja uznała, że pomimo pewnych postępów, niektóre sieci wodociągowe wydają się nadal nie spełniać wymogów dyrektywy 98/83. W konsekwencji instytucja ta skierowała do Irlandii w dniu 20 lipca 2018 r. wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym stwierdziła, że owo państwo członkowskie uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy art. 4 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy i art. 8 tej dyrektywy w odniesieniu do 73 publicznych stref zaopatrzenia w wodę, obejmujących 481 218 mieszkańców, i 24 prywatnych grup zaopatrzenia w wodę, obejmujących 22 989 mieszkańców.
18 W dniu 19 października 2018 r. Irlandia udzieliła odpowiedzi na to wezwanie do usunięcia uchybienia i szczegółowo wyjaśniła poczynione już postępy oraz wskazała, że jej sytuacja będzie całkowicie zgodna z wymogami dyrektywy 98/83 na koniec 2021 r.
19 W dniu 14 maja 2020 r. Komisja skierowała do Irlandii uzasadnioną opinię, w której uznała, że nie przyjąwszy niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalne wymogi dotyczące występujących w niej trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi określonymi w części B załącznika I do dyrektywy 98/83, w 31 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, obejmujących 284 527 mieszkańców, i w 13 prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, obejmujących 9701 mieszkańców, które wskazała, i aby zostały podjęte jak najszybciej niezbędne środki zaradcze w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w tych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w owych prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, oraz nie przyznawszy pierwszeństwa stosowaniu tych środków, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, Irlandia uchybiła zobowiązaniom ciążącym na tym państwie na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy i art. 8 ust. 2 tej dyrektywy.
20 W drodze tej uzasadnionej opinii Komisja wezwała również Irlandię do wypełnienia jej zobowiązań w terminie czterech miesięcy od daty wysłania tej opinii do dnia 15 września 2020 r.
21 Irlandia udzieliła odpowiedzi na tę uzasadnioną opinię w dniu 18 września 2020 r. i skierowała do Komisji dodatkowe informacje w dniu 2 marca 2021 r. W dniu 18 czerwca 2021 r., w odpowiedzi na wezwanie służb tej instytucji, organy irlandzkie przesłały wyniki podjętych przez nie działań w zakresie monitorowania dotyczące 2020 r.
22 W odpowiedzi na uzasadnioną opinię Irlandia potwierdziła, że osiągnęła na stałe zgodność z wymogami wynikającymi z dyrektywy 98/83 w 15 z 31 publicznych stref zaopatrzenia w wodę i w trzech z 13 prywatnych grup zaopatrzenia w wodę wskazanych w tej opinii.
23 Pismem z dnia 2 marca 2021 r. Irlandia powiadomiła Komisję, że dwie kolejne publiczne strefy zaopatrzenia w wodę są zgodne z wymogami dyrektywy.
24 W dniu 19 maja 2021 r. Komisja skierowała do Irlandii żądanie o charakterze technicznym, aby przekazała ona Komisji dane z monitorowania stężenia trihalometanów dotyczące 2020 r. w odniesieniu do wszystkich publicznych stref zaopatrzenia w wodę objętych postępowaniem w sprawie naruszenia.
25 W dniu 18 czerwca 2021 r. Irlandia przedstawiła dane w odniesieniu do większości owych stref zaopatrzenia. Komisja nie otrzymała natomiast żadnych danych monitorowania lub uzyskała jedynie niekompletne dane w odniesieniu do trzech publicznych stref zaopatrzenia w wodę objętych uzasadnioną opinią.
26 Ponieważ odpowiedzi Irlandii i przekazane przez nią informacje nie satysfakcjonowały Komisji, postanowiła ona wnieść niniejszą skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
III. W przedmiocie skargi
27 W uzasadnieniu skargi Komisja podnosi dwa zarzuty szczegółowe, z których pierwszy dotyczy naruszenia art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy ze względu na to, że Irlandia nie przyjęła niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalny wymóg dotyczący stężenia występujących w niej trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi określonymi w części B załącznika I w odniesieniu do jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, a drugi – naruszenia art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83 ze względu na to, iż Irlandia nie przyjęła jak najszybciej niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w tych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w owych prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, uwzględniając w szczególności wagę przekroczenia wartości parametrycznych i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.
28 Na wstępie należy przypomnieć, że trihalometany są związkami chemicznymi, które powstają w drodze reakcji między środkami dezynfekującymi na bazie chloru a substancjami organicznymi występującymi w wodzie, takimi jak bakterie i materiał roślinny. Często występują one w wodzie pitnej, w szczególności w systemach uzdatniania wody, w których stosuje się chlor do eliminowania bakterii i zanieczyszczeń.
29 Trihalometany wzbudzają obawy w odniesieniu do zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego, ponieważ długotrwałe narażenie na działanie wysokiej zawartości tych związków chemicznych w wodzie pitnej może wiązać się z zagrożeniem rakotwórczym, takim jak wystąpienie raka, w szczególności raka pęcherza moczowego i raka jelita grubego, oraz powodować zaburzenia żołądkowo‑jelitowe, a także podrażnienia skóry. Ponadto trihalometany po uwolnieniu do środowiska mogą być toksyczne dla fauny wodnej, mieć negatywny wpływ na ekosystemy słodkowodne oraz przyczyniać się do powstawania martwych stref w oceanach poprzez sprzyjanie nadmiernemu wzrostowi glonów.
30 W celu zmniejszenia stężenia trihalometanów występujących w wodzie pitnej, zgodnie z dyrektywą 98/83, organy regulacyjne w dziedzinie gospodarki wodne i przedsiębiorstwa oczyszczania wody pitnej powinny stosować alternatywne metody dezynfekcji, zmniejszać ilość substancji organicznych w surowej wodzie i zoptymalizować procesy oczyszczania wody w celu zmniejszenia do minimum powstawania tych związków.
A. W przedmiocie dopuszczalności skargi odnoszącej się do trzech publicznych stref zaopatrzenia w wodę
1. Argumentacja stron
31 Irlandia twierdzi, że skarga Komisji jest niedopuszczalna w odniesieniu do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Drimoleague, Ring/Helvick i Grangemore.
32 Owo państwo członkowie utrzymuje w odpowiedzi na skargę, że „istotnym punktem odniesienia w celu ustalenia, czy dane zaopatrzenie ludności w wodę spełnia wartości parametryczne określone dla trihalometanów, jest wykaz działań zaradczych EPA”. Rzeczone państwo członkowskie twierdzi, że owe trzy publiczne strefy zaopatrzenia w wodę nie zostały umieszczone w wykazie działań zaradczych, „ponieważ już nie istniały”. Irlandia przyznaje, że w takich okolicznościach Komisja jest uzależniona od informacji przekazanych przez dane państwo członkowskie, lecz kwestionuje to, że nie dopełniła w niniejszym przypadku spoczywającego na niej obowiązku udzielenia informacji.
33 Komisja podnosi, że Irlandia dopuściła się zawinionego działania, nie informując jej konkretnie o przesunięciu do niższej kategorii tych trzech publicznych stref zaopatrzenia w wodę, nie przekazując danych pozwalających wykazać zgodność nowych sieci wodociągowej z zobowiązaniami wynikającymi z dyrektywy 98/83 oraz, w odniesieniu do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Ring/Helvick i Grangemore, nie uzasadniając usunięcia „niezgodnej strefy zaopatrzenia w wodę” z wykazu działań zaradczych.
34 Komisja twierdzi, że Irlandia nie powiadomiła jej, że publiczna strefa zaopatrzenia w wodę w Drimoleague jest obecnie podłączona do sieci wodociągowej w Skibbereen (Irlandia). W konsekwencji instytucja ta w momencie złożenia przez nią skargi nie była w posiadaniu żadnych informacji, które pozwoliłyby jej na stwierdzenie, że problem jakości wody pitnej w publicznej strefie zaopatrzenia w wodę w Drimoleague został rozwiązany. Dopiero w odpowiedzi na skargę Irlandia przekazała dane z monitorowania wskazujące, że sieć wodociągowa w Skibbereen jest zgodna z wartościami parametrycznymi ustalonymi dla trihalometanów. Informacje te zostały przekazane zbyt późno, aby mogły zostać uwzględnione przy ocenie zasadności skargi w odniesieniu do publicznej strefy zaopatrzenia w wodę w Drimoleague.
35 Irlandia podnosi, że chociaż Komisja twierdzi, iż nie została poinformowana, że publiczna strefa zaopatrzenia w wodę w Drimoleague jest obecnie obsługiwana przez inną sieć wodociągową, to instytucja ta przyznaje jednak, że usunięcie takiej strefy z wykazu działań zaradczych powinno było jawić się Komisji jako wskaźnik zgodności. Otóż w niniejszej sprawie, choć władze irlandzkie przekazały Komisji w dniu 18 czerwca 2021 r. wyniki monitorowania wskazujące na przekroczenie w tej publicznej strefie zaopatrzenia w wodę wartości parametrycznej dotyczącej trihalometanów stwierdzonej w dniu 21 lipca 2020 r., nie zmienia to faktu, że publiczna sieć wodociągowa w Drimoleague nie istniała już w dniu wyznaczonym w uzasadnionej opinii, czyli w dniu 15 września 2020 r.
36 W odniesieniu do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Ring/Helvick i Grangemore Irlandia podnosi w odpowiedzi na skargę, że nie istniały one już w tym dniu, co wynikało z informacji przekazanych przez Irlandię w odpowiedzi na uzasadnioną opinię.
37 Zdaniem Komisji samo wskazanie w odpowiedzi na uzasadnioną opinię, że te dwie publiczne strefy zaopatrzenia w wodę zostały usunięte „z wykazu działań zaradczych EPA w odniesieniu do trihalometanów”, nie pozwala jej na stwierdzenie, że obecnie są one zgodne z wymogami określonymi w dyrektywie 98/83. Pomimo zmiany, jaka prawdopodobnie miała miejsce przed wysłaniem odpowiedzi na uzasadnioną opinię, Irlandia nie powiadomiła Komisji, że publiczne strefy zaopatrzenia w wodę w Ring/Helvick i Grangemore są obecnie podłączone do sieci wodociągowych, odpowiednio, w Dungarvan i Boyle (Irlandia). Ponadto gdy informacje te zostały przekazane, nie towarzyszyły im żadne dane umożliwiające Komisji stwierdzenie, że mieszkańcy stref zaopatrzenia w wodę w Ring/Helvick i Grangemore są odtąd podłączeni do sieci wodociągowej spełniającej odpowiednie wartości parametryczne. W konsekwencji instytucja ta w momencie złożenia przez nią skargi nie była w posiadaniu żadnych informacji, które pozwoliłyby jej na stwierdzenie, że problem jakości wody pitnej w publicznych strefach zaopatrzenia w wodę w Ring/Helvick i Grangemore został rozwiązany.
38 Komisja podkreśla również fakt, że Trybunał oddalił już argument oparty na tym, iż likwidacja niezgodnego z wymogami publicznego systemu zaopatrzenia w wodę i przyłączenie uprzednio obsługiwanej przez ten system strefy do nowej publicznej strefy zaopatrzenia w wodę byłyby wystarczające do zakończenia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego dotyczącego niezgodnego z wymogami zaopatrzenia w wodę, bez konieczności informowania Komisji o zmianie ani przekazywania danych dotyczących poziomów stężenia trihalometanów w nowej strefie zaopatrzenia w wodę. Reorganizacja administracyjna nie prowadzi do bezprzedmiotowości postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, a gdyby mogło rzeczywiście chodzić o rozwiązanie użyteczne w celu zapewnienia zgodności, do danego państwa członkowskiego należałoby przekazanie jasnych informacji wyjaśniających zmiany administracyjne, na przykład likwidację sieci zaopatrzenia w wodę i przyłączenie danej strefy do innej sieci zaopatrzenia, a także dane pozwalające stwierdzić, że zmiana ta rozwiązała problem, to znaczy że nowe zaopatrzenie jest zgodne z wartościami parametrycznymi określonymi w dyrektywie 98/83.
39 Komisja uważa, że przedstawiła wystarczające dowody uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Ponadto zwróciła się ona z żądaniem o udzielenie dodatkowych informacji po udzieleniu przez Irlandię odpowiedzi na uzasadnioną opinię i przed skierowaniem sprawy do Trybunału, mimo że nie była do tego zobowiązana na podstawie art. 258 TFUE.
2. Ocena Trybunału
40 Irlandia podnosi zasadniczo, że niniejsza skarga jest niedopuszczalna w odniesieniu do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Drimoleague, Ring/Helvick i Grangemore w istocie ze względu na to, że w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, mianowicie w dniu 15 września 2020 r., trzy odnośne strefy nie były już ujęte w wykazie działań zaradczych EPA, ponieważ już nie istniały. Dokładniej rzecz ujmując, publiczna strefa zaopatrzenia w wodę w Drimoleague została przyłączona do wodociągu w Skibbereen, strefa Ring/Helvick została przyłączona do sieci w Dungaravan, a publiczna strefa zaopatrzenia w wodę Grangemore została połączona ze strefą w Boyle.
41 Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE do Komisji należy wykazanie istnienia zarzucanego państwu członkowskiemu uchybienia. To właśnie ta instytucja, nie mogąc opierać się na jakimkolwiek domniemaniu, powinna przedstawić Trybunałowi dowody niezbędne do wykazania zaistnienia tego uchybienia [wyrok z dnia 5 marca 2020 r. Komisja/Cypr (Zbieranie i oczyszczanie ścieków komunalnych), C‑248/19, EU:C:2020:171, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo].
42 Dopiero gdy Komisja dostarczy wystarczającą liczbę dowodów wskazujących na pewne zaistniałe na terytorium pozwanego państwa członkowskiego okoliczności, na nim spoczywa ciężar podważenia co do zasady i w szczegółach przedstawionych w ten sposób danych i wynikających z nich wniosków [wyrok z dnia 5 marca 2020 r. Komisja/Cypr (Zbieranie i oczyszczanie ścieków komunalnych), C‑248/19, EU:C:2020:171, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo].
43 Ponadto, ponieważ istnienie uchybienia powinno być oceniane według stanu faktycznego w danym państwie członkowskim istniejącego w chwili upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być uwzględnione przez Trybunał (wyrok z dnia 17 grudnia 2020 r., Komisja/Grecja, C‑849/19, EU:C:2020:1047, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).
44 Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie istnienie podnoszonych uchybień należy oceniać w świetle sytuacji panującej w Irlandii w chwili upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, bez uwzględnienia aktów, w których to państwo członkowskie postanowiło dokonać zmian określonych w pkt 37 niniejszego wyroku, przy czym nie powiadomiło o tym Komisji ani nie poinformowało jej o poziomie zanieczyszczenia trihalometanami w nowych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę pitną.
45 W niniejszej sprawie bezsporne jest, że przekroczenie wartości parametrycznych będących przedmiotem niniejszej skargi, w tym w trzech publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, w odniesieniu do których podważono dopuszczalność skargi, ustalono na podstawie danych przekazanych Komisji przez Irlandię, które nie zostały zakwestionowane przez to państwo członkowskie ani na etapie poprzedzającym wniesienie skargi, ani przed Trybunałem.
46 W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że Komisja, która nie posiada własnych uprawnień do prowadzenia dochodzenia, jest w znacznym stopniu zdana na dowody dostarczone przez państwo członkowskie, którego dochodzenie dotyczy (zob. podobnie wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 43). Z powyższego wynika, że w sytuacji gdy Irlandia nie powiadomiła Komisji o zmianach określonych w pkt 36 niniejszego wyroku i nie przekazała jej żadnych danych pozwalających na ustalenie, iż jakość wody pitnej dostarczanej osobom uprzednio podłączonym do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Drimoleague, Ring/Helvick i Grangemore jest obecnie zgodna z wartościami parametrycznymi ustalonymi w dyrektywie 98/83 w odniesieniu do stężenia trihalometanów, Komisja nie mogła ustalić, czy taka zgodność miała miejsce przed upływem terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii.
47 Wreszcie należy zauważyć, że Trybunał nie uwzględnił już argumentu zmierzającego do oddalenia skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego odnoszącej się do niektórych aglomeracji ze względu na to, że w następstwie reorganizacji administracyjno‑terytorialnej przestały one istnieć. Nie można zatem dojść do wniosku na podstawie samych zmian administracyjnych objętych wewnętrznym irlandzkim porządkiem prawnym, które nastąpiły po wezwaniu do usunięcia uchybienia wystosowanym przez Komisję, skutkujących likwidacją publicznego systemu zaopatrzenia w wodę niezgodnego z progami ustalonymi w dyrektywie 98/83 i przyłączeniem uprzednio obsługiwanej przez ten system strefy do nowej publicznej strefy zaopatrzenia w wodę, że postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w odniesieniu do niezgodnego z wymogami dyrektywy zaopatrzenia w wodę jest z tego powodu bezprzedmiotowe [zob. analogicznie wyrok z dnia 6 października 2021 r., Komisja/Włochy (System zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych), C‑668/19, EU:C:2021:815, pkt 40, 41].
48 O ile bowiem taka reorganizacja administracyjno-terytorialna może rzeczywiście umożliwić przestrzeganie dopuszczalnych wartości określonych w dyrektywie 98/83, o tyle do Irlandii należało wyjaśnienie Komisji, na czym konkretnie polegała ta zmiana administracyjna, poprzez wskazanie jej na przykład, że taki a taki system zaopatrzenia w wodę został zlikwidowany i że dana strefa została przyłączona do tego innego systemu zaopatrzenia, a także poprzez przekazanie danych wykazujących, iż wspomniana zmiana wiązała się z rozwiązaniem problemu zanieczyszczenia wody trihalometanami, to znaczy że nowe zaopatrzenie w wodę pitną jest zgodne z dopuszczalnymi wartościami przewidzianymi w dyrektywie 98/83.
49 W tych okolicznościach niniejsza skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego jest dopuszczalna również w odniesieniu do publicznych stref zaopatrzenia w wodę w Drimoleague, Ring/Helvick i Grangemore.
B. Co do istoty
1. W przedmiocie pierwszego zarzutu szczegółowego
50 Poprzez pierwszy zarzut szczegółowy Komisja zarzuca Irlandii, że uchybiła ona zobowiązaniom ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, w których przekroczona została wartość parametryczna dotycząca maksymalnego dopuszczalnego poziomu stężenia trihalometanów w wodzie pitnej, określona w części B załącznika I do tej dyrektywy.
51 Irlandia kwestionuje to uchybienie, negując istnienie wprowadzonego dyrektywą 98/83 zobowiązania rezultatu oraz wystarczający charakter przedstawionych przez Komisję dowodów podnoszonego uchybienia. Owo państwo członkowskie powołuje się na szereg swoistych czynników mogących uzasadniać przekroczenie tych wartości dopuszczalnych.
a) W przedmiocie zobowiązania rezultatu
1) Argumentacja stron
52 Komisja przypomina w skardze, że art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 nakłada na państwa członkowskie zobowiązanie rezultatu, a mianowicie zobowiązanie zapewnienia, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była zdatna do użycia i czysta.
53 W odpowiedzi na skargę Irlandia odpiera powyższe twierdzenie, podnosząc, że podstawowym zobowiązaniem ciążącym na państwach członkowskich na podstawie tego przepisu jest zobowiązanie do „podjęcia [niezbędnych] środków” w celu zapewnienia, by woda była zdatna do użycia i czysta. Twierdzi ona, że przepis ten należy interpretować w świetle jego treści, kontekstu oraz jego celów, co powinno prowadzić do uznania, iż wspomniany przepis nie nakłada na państwa członkowskie zobowiązania rezultatu. Nawet gdyby tak było, takie zobowiązanie nie byłoby w każdym razie bezwzględne ani bezwarunkowe.
54 Komisja twierdzi, że wykładnia zaproponowana przez Irlandię jest sprzeczna z traktatami, samą dyrektywą 98/83 oraz orzecznictwem dotyczącym zgodności z wartościami parametrycznymi. Zgodnie z art. 288 akapit trzeci TFUE dyrektywa wiąże państwa członkowskie w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, a w niniejszym przypadku art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 zobowiązuje je do zapewnienia, aby stężenia trihalometanów występujących w wodzie pitnej nie przekraczały wartości parametrycznej 100 μg/l. Do zainteresowanego państwa członkowskiego należy decyzja, jakie środki są niezbędne do osiągnięcia tego rezultatu, lecz nie ma innej możliwości niż jego osiągnięcie.
55 Ponadto Trybunał dokonał już wykładni art. 4 dyrektywy 98/83 w ten sposób, że wiąże on państwa członkowskie w odniesieniu do poziomu jakości wód, jaki należy osiągnąć. Zdaniem Komisji wynika to z wyroku z dnia 31 stycznia 2008 r., Komisja/Francja (C‑147/07, EU:C:2008:67), który dotyczył uchybienia zobowiązaniu wynikającemu z tego przepisu ze względu na przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężenia azotanów i pestycydów występujących w wodzie pitnej.
56 Komisja podkreśla fakt, że Irlandia nie kwestionuje, iż stężenia trihalometanów występujące w wodzie pitnej przekraczały wartość parametryczną 100 μg/l dla terenów wymienionych w uzasadnionej opinii. Przeciwnie, zawsze uznawała ona istnienie problemu odnoszącego się do dopuszczalnych poziomów stężenia trihalometanów.
57 W duplice Irlandia podnosi pomocniczo, że zobowiązanie nałożone na państwa członkowskie w art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 można uznać częściowo za zobowiązanie starannego działania i częściowo za zobowiązanie rezultatu.
58 Irlandia utrzymuje, że wykładnia tego przepisu, zgodnie z którą wprowadza on bezwzględny i bezwarunkowy obowiązek, nie uwzględnia rzeczywistej sytuacji w Irlandii. Jakość wody pitnej nie jest tam bowiem stała, lecz zmienia się w zależności od różnorodnych czynników środowiskowych, geograficznych i fizycznych, które wpływają na poziomy stężenia trihalometanów i które sprawiają, że wartości parametryczne określone w dyrektywie 98/83 są bardzo trudne do przestrzegania w niektórych miejscach, nawet jeśli podjęte zostały wszelkie niezbędne środki.
59 Zdaniem Irlandii pomimo ograniczonej liczby przypadków przekroczenia poziomów stężenia trihalometanów występującego w wodzie pitnej podjęto niezbędne środki w celu zapewnienia, by była ona zdatna do użycia i czysta, zgodnie z zobowiązaniem ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 tej dyrektywy. Wynika stąd, że w dniu upływu terminu na zapewnienie zgodności wyznaczonego w uzasadnionej opinii to państwo członkowskie spełniało swe zobowiązania wynikające z tego przepisu, a co za tym idzie – zobowiązania wynikające z traktatów.
2) Ocena Trybunału
60 Zgodnie z art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do niej państwa członkowskie są zobowiązane do przestrzegania wartości parametrycznej 100 μg/l dotyczącej łącznego maksymalnego dopuszczalnego poziomu stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej.
61 Irlandia podnosi, że art. 4 ust. 1 tej dyrektywy nie ustanawia zobowiązania rezultatu w odniesieniu do nieprzekraczania tej dopuszczalnej wartości.
62 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 288 akapit trzeci TFUE dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków służących osiągnięciu tego celu.
63 W niniejszej sprawie rezultat ten polega na zapewnieniu przez państwa członkowskie, aby woda bieżąca przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała szereg podstawowych parametrów jakościowych i zdrowotnych, w tym parametr będący przedmiotem niniejszej skargi, a mianowicie maksymalny poziom stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej. Państwa te są zatem zobowiązane do zapewnienia, aby stężenia te nie przekraczały łącznie 100 μg/l.
64 Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 stanowi bowiem, że państwa członkowskie podejmują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała wymogi określone w tej dyrektywie.
65 I tak Trybunał orzekł już w szczególności w wyroku z dnia 31 stycznia 2008 r., Komisja/Francja (C‑147/07, EU:C:2008:67), że art. 4 dyrektywy 98/83 wiąże państwa członkowskie w odniesieniu do minimalnych norm jakości, które powinna spełniać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi. Podobnie w wyroku z dnia 14 listopada 2002 r. Komisja/Irlandia (C‑316/00, EU:C:2002:657) Trybunał orzekł, że dyrektywa Rady 80/778/EWG z dnia 15 lipca 1980 r. odnosząca się do jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 1980, L 229, s. 11), która została zastąpiona dyrektywą 98/83, zawiera nie obowiązek staranności, lecz zobowiązanie rezultatu. To samo odnosi się do zobowiązania nałożonego na państwa członkowskie na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83.
66 Z powyższego wynika, że należy oddalić argumentację Irlandii, zgodnie z którą ten przepis prawa Unii nie przewiduje zobowiązania rezultatu.
b) W przedmiocie dowodów
1) Argumentacja stron
67 Irlandia zarzuca Komisji, że ta oparła się na domniemaniu, zgodnie z którym ze względu na to, iż jakość wody pitnej w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę wymienionych w załączniku do skargi nie była jakoby zgodna z maksymalnym progiem stężenia trihalometanów, mianowicie wynoszącym 100 μg/l, to państwo członkowskie z pewnością uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83.
68 Rzeczone państwo członkowskie uważa, że w zakresie, w jakim zobowiązanie wynikające z art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 jest obowiązkiem podjęcia niezbędnych środków w celu osiągnięcia rezultatu, a z dyrektywy 98/83 wynika, iż nawet w przypadku podjęcia takich środków może okazać się niekiedy niemożliwe przestrzeganie wartości parametrycznych określonych zgodnie z art. 5 tej dyrektywy, nie wystarczy powołanie się przez Komisję na takie domniemanie. W niniejszej sprawie, przeciwnie, to do Komisji należało wykazanie na podstawie wystarczających dowodów, że w odniesieniu do sieci wodociągowych wskazanych w załączniku do skargi Irlandia nie podjęła środków niezbędnych do zapewnienia, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była zdatna do użycia i czysta, czego instytucja ta nie wykazała.
69 Komisja przypomina, że przekroczenie wartości parametrycznej ma charakter faktyczny i obiektywny oraz że dane przekazane przez Irlandię, które nie zostały przez nią zakwestionowane, są w tym zakresie przekonujące.
70 Prawdą jest jednak, że Komisja powinna przekazać Trybunałowi informacje niezbędne do tego, by umożliwić mu stwierdzenie uchybień, które zarzuca ona państwom członkowskim. Państwa te są jednak zobowiązane do ułatwiania Komisji wypełniania jej zadań, a w odniesieniu do sprawdzenia, czy w praktyce właściwie zastosowano przepisy krajowe służące zapewnieniu skutecznego wprowadzenia w życie dyrektywy, należy wziąć pod uwagę fakt, że instytucja ta, która nie ma własnych uprawnień do prowadzenia dochodzenia w tej dziedzinie, jest w znacznym stopniu zdana na dowody dostarczone przez państwo członkowskie, którego dochodzenie dotyczy.
71 Irlandia utrzymuje w duplice, że okoliczność, iż środki przyjęte przez państwo członkowskie stają się skuteczne i pozwalają na zapewnienie zgodności ze zobowiązaniami ciążącymi na niej na podstawie dyrektywy dopiero po pewnym czasie, nie oznacza, że środki te nie zostały podjęte.
2) Ocena Trybunału
72 Irlandia utrzymuje, że Komisja nie wykazała na podstawie wystarczających dowodów, iż względem żadnej z sieci zaopatrzenia w wodę pitną wskazanych w skardze to państwo członkowskie nie podjęło środków niezbędnych do zapewnienia, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była zdatna do użycia i czysta.
73 W tym względzie należy przypomnieć, że w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE do Komisji należy wykazanie istnienia zarzucanego państwu członkowskiemu uchybienia. To właśnie ta instytucja, nie mogąc opierać się na jakimkolwiek domniemaniu, powinna przedstawić Trybunałowi dowody niezbędne do wykazania zaistnienia tego uchybienia (zob. podobnie wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).
74 Niemniej jednak państwa członkowskie są na podstawie art. 4 ust. 3 TUE zobowiązane do ułatwiania Komisji wypełniania jej zadań, polegających w szczególności, zgodnie z art. 17 ust. 1 TUE, na czuwaniu nad stosowaniem postanowień traktatu, jak również przepisów wydanych przez instytucje na jego podstawie (wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).
75 W tym kontekście należy wziąć pod uwagę, że jeśli chodzi o ustalenie, czy w praktyce właściwie zastosowano przepisy krajowe mające zapewnić skuteczne wykonanie dyrektywy, Komisja, która nie posiada własnych uprawnień do prowadzenia dochodzenia w tym przedmiocie, jest w znacznym stopniu zdana na dowody dostarczone przez ewentualne podmioty składające skargi, a także przez państwo członkowskie, którego dochodzenie dotyczy (wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo).
76 Wynika z tego w szczególności, że gdy Komisja dostarczyła wystarczającą liczbę dowodów wskazujących na pewne zaistniałe na terytorium pozwanego państwa członkowskiego okoliczności, na państwie tym spoczywa ciężar podważenia co do zasady i w szczegółach przedstawionych w ten sposób danych i wynikających z nich wniosków (wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).
77 W takich okolicznościach przede wszystkim do władz krajowych należy poczynienie niezbędnych ustaleń na miejscu, w duchu lojalnej współpracy i stosownie do obowiązku ułatwiania ogólnych zadań Komisji przez wszystkie państwa członkowskie (wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).
78 Podobnie gdy Komisja powołuje się na szczegółowo uzasadnione skargi wskazujące na powtarzające się uchybienia przepisom dyrektywy, na państwie członkowskim, którego te skargi dotyczą, spoczywa ciężar zakwestionowania w konkretny sposób okoliczności podniesionych w tych skargach (wyrok z dnia 26 kwietnia 2005 r., Komisja/Irlandia, C‑494/01, EU:C:2005:250, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
79 W niniejszej sprawie należy uwzględnić to, że przekazane przez samą Irlandię dane dotyczące zgodności z wartościami parametrycznymi lub przekroczenia wartości parametrycznych określonych w dyrektywie 98/83, a w szczególności w części B załącznika I do tej dyrektywy, w odniesieniu do stężeń trihalometanów występujących w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi są danymi naukowymi, które nie zostały zakwestionowane przez to państwo członkowskie na etapie poprzedzającym wniesienie skargi i które stanowią zatem obiektywne okoliczności faktyczne.
80 Co się tyczy ponadto przedstawienia przez Komisję dowodu, że owo państwo członkowskie przyjęło środki niezbędne do zapewnienia, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była zdatna do użycia i czysta zgodnie z ciążącymi na nim na podstawie dyrektywy 98/83 zobowiązaniami, to o ile na podstawie art. 288 TFUE i utrwalonego orzecznictwa Trybunału państwa członkowskie mają „swobodę wyboru formy i środków” wdrożenia tej dyrektywy, o tyle do ich obowiązków należy osiągnięcie określonego w niej rezultatu. Chociaż Irlandia ma możliwość określenia środków wdrożenia wspomnianej dyrektywy do swego wewnętrznego porządku prawnego, biorąc pod uwagę jego specyfikę, to powinna ona jednak przestrzegać wszystkich przepisów, a w związku z tym zapewniać, by stężenia trihalometanów występujące w wodzie pitnej nie przekraczały 100 μg/l na całym terytorium.
81 Ponieważ obowiązek ten nadal nie był przestrzegany przez Irlandię, gdy upłynął termin wyznaczony jej przez Komisję w uzasadnionej opinii ponad 17 lat po dniu, w którym państwa członkowskie były zobowiązane zapewnić zgodność ich sytuacji z wymogami dyrektywy 98/83, należy uznać, że Komisja, opierając się na przekazanych przez Irlandię pomiarach parametrycznych, które świadczą o przekroczeniu dopuszczalnej wartości trihalometanów w wodzie pitnej we wszystkich publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i we wszystkich prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, których dotyczy niniejsza skarga, dostarczyła wystarczające dowody na poparcie podnoszonego uchybienia. Wynika z tego, że stwierdzone w ten sposób przekroczenia należy uznać za systematyczne, bez konieczności przedstawiania przez Komisję dodatkowych dowodów w tym zakresie.
c) W przedmiocie „swoistych i szczególnych czynników”
1) Argumentacja stron
82 Irlandia utrzymuje, że należy wziąć pod uwagę swoiste i odróżniające czynniki geograficzne i środowiskowe, a mianowicie w szczególności rodzaj jej źródeł wody, występowanie torfu, niewielkie nachylenie terenu i opady wyższe od średniej, ponieważ poważnie utrudniają one w niektórych przypadkach osiągnięcie celu służącego zapewnieniu, by stężenia trihalometanów występujące w wodzie pitnej odpowiadały dopuszczalnym wartościom przewidzianym w dyrektywie 98/83, w szczególności gdy chodzi o utrzymanie jednocześnie skutecznego procesu dezynfekcji. Wymagane środki zaradcze są tak daleko idące, że wiążą się z rozwiązaniami strukturalnymi, takimi jak urządzenie nowych lub znacznie ulepszonych oczyszczalni, które ze swej natury wymagają znacznych inwestycji pod względem czasu i kapitału.
83 Komisja podnosi w replice, że w samej dyrektywie 98/83 przewidziano, iż państwo członkowskie może nie być w stanie całkowicie spełnić wymienionych w niej zobowiązań i wprowadzono w niej szczególne ramy dla możliwych odstępstw. W dyrektywie tej umożliwiono również państwu członkowskiemu skorzystanie w wyjątkowych przypadkach z przedłużenia terminu transpozycji. Zdaniem Komisji Irlandia nie skorzystała z żadnej z tych możliwości.
84 Komisja twierdzi, że Irlandii wiedziała o problemie niezgodności z dyrektywą od niemal 20 lat i w rzeczywistości miała znacznie więcej czasu niż zostałoby jej przyznane w ramach któregokolwiek z tych formalnych odstępstw. Ani czynniki geologiczne, ani wymogi wynikające z przepisów dotyczących zagospodarowania przestrzennego lub środowiska podniesione przez Irlandię nie mogą być skutecznie powoływane w celu uzasadnienia długotrwałej niezgodności z dyrektywą.
85 Irlandia zaznacza w tym względzie, że ogólnie woda pitna dostarczana w tym państwie członkowskim spełnia w znacznym stopniu wymogi dyrektywy 98/83 oraz że niniejsze postępowanie dotyczy sytuacji, w jakiej znajdowała się ona w konkretnym momencie, to znaczy w momencie upływu terminu zapewnienia zgodności wyznaczonego w uzasadnionej opinii.
86 Ponadto nawet gdyby dokonana przez Komisję wykładnia art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 była prawidłowa, a odstępstwa przewidziane w tej dyrektywie były wyczerpujące, nie zmienia to faktu, że Trybunał orzekł już, iż okoliczności zewnętrzne, które nie podlegają kontroli państw członkowskich i które uniemożliwiają lub nadmiernie utrudniają przestrzeganie przez te państwa ich zobowiązań wynikających z dyrektywy mimo zachowania wszelkiej należytej staranności, mogą uzasadniać istnienie sytuacji, która w każdych innych okolicznościach stanowiłaby uchybienie zobowiązaniom ciążącym na nich na mocy prawa Unii.
2) Ocena Trybunału
87 Jak wynika z pkt 82 niniejszego wyroku, Irlandia powołuje się na istnienie szeregu czynników geograficznych, geologicznych i środowiskowych, a nawet regulacyjnych, które czyniłyby cel służący temu, aby poziomy stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej odpowiadały przewidzianym w dyrektywie 98/83 dopuszczalnym wartościom, szczególnie trudnym do osiągnięcia w niektórych przypadkach. Ponadto zdaniem tego państwa członkowskiego istnienie tych czynników wymaga wdrożenia rozwiązań strukturalnych, wymagających czasu i znacznych środków finansowych.
88 Tymczasem z dyrektywy 98/83, a w szczególności z jej motywu 29 i art. 9 wynika, że zezwala ona państwu członkowskiemu, które nie jest w stanie całkowicie spełnić wymienionych w niej zobowiązań, na wprowadzenie odstępstw od wartości parametrycznych określonych w części B załącznika I do tej dyrektywy. Ponadto art. 15 wspomnianej dyrektywy przewiduje w wyjątkowych okolicznościach możliwość przedłożenia przez państwo członkowskie wniosku o przedłużenie terminu transpozycji.
89 W niniejszym przypadku Irlandia nie skorzystała z powyższych możliwości.
90 Ponadto postępowanie przewidziane w art. 258 TFUE opiera się na obiektywnym ustaleniu, że dane państwo członkowskie nie przestrzega zobowiązań nałożonych na nie traktatem FUE lub aktem prawa wtórnego (zob. podobnie wyroki: z dnia 1 marca 1983 r., Komisja/Belgia, 301/81, EU:C:1983:51, pkt 8; z dnia 4 marca 2010 r., Komisja/Włochy, C‑297/08, EU:C:2010:115, pkt 81).
91 Jeżeli ustalenie takie zostało dokonane – tak jak w niniejszej sprawie – bez znaczenia jest to, czy uchybienie jest wynikiem zamierzonego działania państwa, któremu jest ono przypisywane, zaniedbania czy też trudności technicznych, z którymi państwo to się zmaga (wyroki: z dnia 1 października 1998 r., Komisja/Hiszpania, C‑71/97, EU:C:1998:455, pkt 15; z dnia 4 marca 2010 r., Komisja/Włochy, C‑297/08, EU:C:2010:115, pkt 82).
92 W każdym wypadku państwo członkowskie, które napotyka na niemożliwe do natychmiastowego przezwyciężenia trudności, uniemożliwiające wypełnienie zobowiązań wynikających z prawa Unii, może powoływać się na działanie siły wyższej jedynie w odniesieniu do okresu niezbędnego do przezwyciężenia tych trudności (wyrok z dnia 13 grudnia 2001 r., Komisja/Francja, C‑1/00, EU:C:2001:687, pkt 131).
93 Tymczasem należy stwierdzić w tym względzie, że ani czynniki geograficzne, geologiczne lub środowiskowe, ani wymogi wynikające z przepisów w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego lub środowiska, na które powołuje się Irlandia, nie mogą stanowić działania siły wyższej, które uzasadniałoby niezastosowanie się przez to państwo członkowskie, niemal 17 lat po dniu określonym zgodnie z art. 14 dyrektywy 98/83, do zobowiązań ciążących na nim zgodnie z tą dyrektywą, mimo że można było ustanowić tymczasowe odstępstwa na podstawie art. 9 tej dyrektywy. Nie chodzi tu bowiem w żadnym razie o krótkotrwałe nieprzewidywalne zdarzenia o ograniczonym czasie oddziaływania, ponieważ bezsporne jest, że Irlandia uchybiła zobowiązaniu do „utrzymania skutecznego i rygorystycznego procesu dezynfekcji” w odniesieniu do znacznej liczby publicznych stref zaopatrzenia w wodę i prywatnych ugrupowań zaopatrzenia w wodę od dnia wejścia w życie dyrektywy 98/83, a w każdym razie że było tak w chwili upływu terminu na zapewnienie zgodności z dyrektywą wyznaczonego w uzasadnionej opinii.
94 Z powyższego wynika, że Irlandia nie może skutecznie podnosić argumentów związanych ze specyfiką geograficzną, geologiczną lub środowiskową swojego terytorium czy też z przepisami w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego lub środowiska w celu uzasadnienia istnienia utrzymującego się uchybienia zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy dyrektywy 98/83, tym bardziej że z jednej strony przekroczenie dopuszczalnej wartości stężenia trihalometanów w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi zostało stwierdzone przez znaczny okres, a z drugiej strony Irlandia nie skorzystała z możliwości odstępstw przewidzianych w tej dyrektywie.
95 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że nie przyjąwszy niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalne wymogi dotyczące występujących w niej stężeń trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi wymienionymi w części B załącznika I do dyrektywy 98/83, w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, a mianowicie w: Schull, Drimoleague, Glenties‑Ardara, Roundwood, Caragh Lake PWS 022A, Kilkenny City (Radestown) WS, Granard, Gowna, Staleen, Drumcondrath, Grangemore, Lough Talt Regional Water Supply, Ring/Helvick, Aughrim/Annacurra, Bray Direct, Greystones, Kilmacanogue, Newtown Newcastle, Enniskerry Public Supply, Wicklow Regional Public Supply i Ballymagroarty, a także w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, mianowicie w: Crossdowney, Townawilly, Cloonluane (Renvyle), Lettergesh/Mullaghgloss, Bonane, Parke, Nephin Valley GWS, Curramore (Ballinrobe) i Keash, Irlandia uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83.
2. W przedmiocie drugiego zarzutu szczegółowego
96 Poprzez drugi zarzut szczegółowy Komisja utrzymuje, że nie zapewniwszy jak najszybszego podjęcia niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w określonych w powyższym punkcie publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę oraz nie przyznawszy pierwszeństwa stosowaniu tych środków, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone, i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, Irlandia uchybiła zobowiązaniom ciążącym na tym państwie na podstawie art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83.
a) Argumentacja stron
97 Komisja przypomina w skardze, że na podstawie art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83 jeżeli woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie spełnia wartości parametrycznych ustalonych w odniesieniu do całkowitej wartości stężeń trihalometanów, o której mowa w części B załącznika I do tej dyrektywy, dane państwo członkowskie jest zobowiązane do „jak najszybszego” przyjęcia niezbędnych środków zaradczych „w celu przywrócenia […] jakości” tej wody, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.
98 W niniejszym przypadku nieprzestrzeganie wartości parametrycznej ustalonej dla trihalometanów stanowi z definicji potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, ponieważ wody niespełniającej tego minimalnego wymogu nie można uznać za zdatną do użycia i czystą.
99 Tymczasem sama Irlandia przyznaje, że liczba przypadków przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężeń trihalometanów stwierdzonego na jej terytorium jest wysoka w porównaniu z innymi państwami członkowskimi. Ponadto chociaż państwa członkowskie dysponują pewnym zakresem swobody przy określaniu środków, jakie należy przyjąć, to jednak w każdym wypadku środki te powinny umożliwić, by okres przekroczenia wartości dopuszczalnych był jak najkrótszy. Jednakże w niniejszym przypadku, biorąc pod uwagę w szczególności dowody świadczące o istnieniu przekroczeń przez niemal 20 lat, nie ma żadnych wątpliwości, że Irlandia uchybiła temu zobowiązaniu. Otóż podczas gdy Irlandia była zobowiązana do osiągnięcia zgodności z wartościami parametrycznymi od dnia 26 grudnia 2003 r. i pomimo regularnej wymiany informacji z Komisją w przedmiocie tej niezgodności od 2013 r., stan faktyczny nadal nie jest zgodny z wymogami dyrektywy, mimo że upłynęło dalsze 10 lat. W szczególności utworzenie Irish Water w 2013 r. świadczy jedynie o tym, że Irlandia potrzebowała czasu na podjęcie działań, ponieważ termin transpozycji dyrektywy 98/83 upłynął już wówczas lat wcześniej.
100 Komisja zauważa również, że woda pitna jest zużywana codziennie i że nie istnieje żadne alternatywne łatwo dostępne dla konsumenta rozwiązanie, jeżeli woda bieżąca nie spełnia minimalnych norm czystości i zdatności do spożycia określonych w dyrektywie 98/83. W związku z tym wykładnia sformułowania „jak najszybciej” powinna być stosunkowo ścisła.
101 Irlandia utrzymuje, że Komisja nie wykazała, iż Irlandia nie podjęła niezbędnych środków w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, i twierdzi, że skarga opiera się na domniemaniach. Komisja miała nie przedstawić ani jednego konkretnego przykładu środków zaradczych lub wykonawczych, które powinny były zostać podjęte przez to państwo członkowskie, lecz nie zostały podjęte. Irlandia wyjaśnia w tym względzie, że poczyniono znaczne postępy, ponieważ długoterminową zgodność osiągnięto we wszystkich 73 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę wymienionych w wezwaniu do usunięcia uchybienia, z wyjątkiem 15 z nich.
102 Irlandia utrzymuje również, że sam fakt, iż stwierdzono przekroczenia poziomów trihalometanów, nawet w długim okresie, nie oznacza jednak, że nie podjęto niezbędnych środków zaradczych lub wykonawczych. Ponadto w wielu przypadkach będących przedmiotem niniejszej skargi owo państwo członkowskie było zmuszone do zmiany z biegiem czasu środków uznanych za niezbędne do zapewnienia długoterminowej zgodności wody pitnej z wymogami dyrektywy 98/83, nie wspominając o tym, że wprowadzenie rozwiązań o charakterze strukturalnym również wymagałoby czasu.
103 Irlandia nie kwestionuje, że sformułowanie „jak najszybciej” użyte w art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83 oznacza, że niezbędne środki zaradcze należy podjąć w możliwie najkrótszym terminie. Jednakże oceny tego kryterium nie można dokonywać w oderwaniu od konkretnej sytuacji panującej w danym państwie członkowskim. W celu dokonania oceny, czy niezbędne środki zaradcze zostały podjęte „jak najszybciej” w rozumieniu tego art. 8 ust. 2, należy w szczególności uwzględnić sytuację, w jakiej znajduje się dana sieć wodociągowa, czego Komisja nie uczyniła w niniejszej sprawie.
104 Komisja przypomina, że podobnie jak w przypadku postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w ogólności, zadaniem Komisji nie jest przedstawienie wykazu hipotetycznych środków, które mogłyby zostać podjęte dla każdej publicznej strefy zaopatrzenia w wodę niezgodnej z wymogami. Ponadto wbrew twierdzeniom Irlandii Komisja nie oparła się na żadnym domniemaniu. Zaznacza ona, że nie tylko stwierdziła przekroczenia wartości parametrycznych ustalonych dla trihalometanów, lecz również, że przekroczenia te utrzymywały się co najmniej od 2012 r. oraz że daty przedstawione przez Irlandię jako daty, w których zdołała osiągnąć długoterminową zgodność z wartościami parametrycznymi dotyczącymi stężeń trihalometanów, uległy opóźnieniu – w większości przypadków wielokrotnie – w odniesieniu wszystkich publicznych stref zaopatrzenia w wodę, których dotyczy niniejsza skarga.
b) Ocena Trybunału
105 Zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83 jeżeli wartość parametryczna ustalona dla stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej została przekroczona, dane państwo członkowskie jest zobowiązane do „jak najszybszego” przyjęcia niezbędnych środków zaradczych i przyznania im pierwszeństwa w celu ograniczenia poziomu tych stężeń do górnej granicy określonej w części B załącznika I do tej dyrektywy, uwzględniając w szczególności zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.
106 Przede wszystkim Irlandia twierdzi, że Komisja nie wykazała, iż Irlandia nie przyjęła niezbędnych środków zaradczych i że jej podnoszone uchybienie w tym względzie opiera się na domniemaniach. Komisja nie przedstawiła żadnego konkretnego przykładu środków zaradczych ani wykonawczych, które państwo to powinno było podjąć.
107 W tym względzie należy przypomnieć, że w postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE do Komisji należy wykazanie istnienia zarzucanego państwu członkowskiemu uchybienia, a zatem udowodnienie, że państwo to nie dochowało obowiązku określonego w przepisie prawa Unii, bez możliwości oparcia się na jakimkolwiek domniemaniu [wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne– PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 83]. Jednakże w niniejszym przypadku nie można uznać, że Komisja opiera się na zwykłym domniemaniu, iż Irlandia nie przyjęła niezbędnych środków zaradczych w rozumieniu art. 8 ust. 2 dyrektywy 98/83, ponieważ przekroczenia wartości dopuszczalnych istotne pod względem zakresu i czasu trwania, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, stanowią same w sobie dowód na to, że Irlandia nie podjęła takich środków [zob. analogicznie wyrok z dnia 4 marca 2021 r., Komisja/Zjednoczone Królestwo (Wartości dopuszczalne – NO2) C‑664/18, EU:C:2021:171, pkt 135].
108 Tymczasem z utrwalonego orzecznictwa wynika, że chociaż państwa członkowskie dysponują pewnym zakresem uznania przy określaniu środków zaradczych, jakie należy przyjąć, to środki te powinny pozwolić na to, by okres przekroczenia wartości dopuszczalnych był jak najkrótszy [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 136 i przytoczone tam orzecznictwo].
109 Ponadto z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że początkowo określone w przybliżeniu daty zapewnienia zgodności były przesuwane przez Irlandię na późniejsze terminy w każdym nowym sprawozdaniu z postępów prac, skutkiem czego harmonogram planowanych środków zaradczych doznał również znacznych opóźnień, efektem czego przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń trihalometanów utrzymują się od co najmniej 2012 r.
110 Przy publikacji pierwszego sprawozdania z postępu prac Irlandia przyznała już bowiem, że z łącznej liczby 81 sieci wodociągowych w odniesieniu do 19 z nich prace modernizacyjne były opóźnione. Trzecie sprawozdanie z postępu prac nadal wskazywało na opóźnienia odnoszące się do 23 sieci wodociągowych z łącznej liczby 73. W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia Irlandia odroczyła datę zapewnienia zgodności swojej sytuacji z wymogami dyrektywy na 2021 r., a w odpowiedzi na uzasadnioną opinię termin ten został ponownie przesunięty na później, tym razem do 2023 r.
111 Podobnie wbrew twierdzeniom Irlandii uchybienie zobowiązaniom może utrzymywać się w sposób stały pomimo ewentualnej częściowej tendencji spadkowej wykazanej przez zebrane dane, która nie prowadzi jednak do osiągnięcia przez to państwo członkowskie dopuszczalnych wartości, których jest ono zobowiązane przestrzegać [zob. podobnie wyroki: z dnia 22 lutego 2018 r., Komisja/Polska, C‑336/16, EU:C:2018:94, pkt 65; a także z dnia 30 kwietnia 2020 r., Komisja/Rumunia (Przekroczenie dopuszczalnych wartości dla PM10), C‑638/18, EU:C:2020:334, pkt 70]. Tak jest w niniejszej sprawie.
112 Z akt sprawy, jakimi dysponuje Trybunał, oraz z okoliczności faktycznych przypomnianych w ramach badania pierwszego zarzutu szczegółowego wynika bowiem, że Irlandia w oczywisty sposób nie przyjęła we właściwym czasie odpowiednich środków pozwalających na zapewnienie, by okres przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń THM był jak najkrótszy w publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, których dotyczy niniejsza skarga. Jak zaznaczono w pkt 109 niniejszego wyroku, przekraczanie tych dopuszczalnych wartości w tych strefach i w tych grupach pozostaje tym samym systematyczne i stałe od co najmniej 2012 r., pomimo spoczywającego na tym państwie członkowskim obowiązku podjęcia wszelkich odpowiednich i skutecznych środków oraz przyznania pierwszeństwa ich stosowaniu, w celu spełnienia wymogu, by okres przekroczenia był jak najkrótszy [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 146 i przytoczone tam orzecznictwo].
113 Tym samym choć Irlandia była zobowiązana zgodnie z art. 14 dyrektywy 98/83 do podjęcia środków niezbędnych do zapewnienia, że jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi będzie zgodna z tą dyrektywą do dnia 26 grudnia 2003 r., to państwo to do upływu terminu wyznaczonego mu przez Komisję w uzasadnionej opinii, to znaczy 17 lat później, w dalszym ciągu nie zapewniło tej zgodności z dyrektywą, nawet po rozpoczęciu regularnej wymiany informacji z Komisją na temat tej niezgodności od roku 2013.
114 Sytuacja taka wykazuje sama przez się, bez konieczności badania w sposób bardziej szczegółowy treści środków przyjętych przez Irlandię w szeregu publicznych stref zaopatrzenia w wodę i grup zaopatrzenia w wodę o charakterze prywatnym, że w niniejszym wypadku państwo to nie wprowadziło w życie odpowiednich i skutecznych środków ani nie przyznało pierwszeństwa ich stosowaniu, tak aby „jak najszyb[ciej]” w rozumieniu art. 8 dyrektywy 98/83 położyć kres przekroczeniu wartości dopuszczalnych stężeń trihalometanów [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 147 i przytoczone tam orzecznictwo].
115 Co się tyczy podniesionego przez Irlandię argumentu, zgodnie z którym konieczne jest, aby dane państwo członkowskie dysponowało wystarczająco długim terminem na to, by takie środki mogły wywołać skutki, należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie temu państwu członkowskiemu przysługiwał de facto, jak wynika w szczególności z pkt 93, 109 i 110 niniejszego wyroku, szczególnie długi termin na zapewnienie zgodności jego sytuacji z wymogami dyrektywy 98/83, biorąc pod uwagę przewidziane w niej w tym celu terminy, które miały zastosowanie do wszystkich państw członkowskich [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 148 i przytoczone tam orzecznictwo].
116 Ponadto, w odniesieniu do argumentu Irlandii, że wskazane przez nią terminy na zapewnienie zgodności z dyrektywą są dostosowane do zakresu przekształceń strukturalnych niezbędnych do położenia kresu przekroczeniom wartości dopuszczalnych stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej, uwzględniając w szczególności trudności związane z zagospodarowaniem przestrzennym, występowanie torfowisk i łagodnego nachylenia terenu, opady wyższe od rocznej średniej w pozostałych państwach członkowskich, charakter irlandzkich zbiorników wodnych o naturalnie dużej zawartości materiału organicznego, a także społeczno‑gospodarcze i budżetowe wyzwanie, jakie stanowią inwestycje, które mają być zrealizowane, należy przypomnieć, iż Trybunał orzekł już, ustosunkowując się do podobnych argumentów, że dane państwo członkowskie powinno wykazać, że trudności, na które powołuje się ono przy położeniu kresu przekroczeniom wartości dopuszczalnych, miały taki charakter, iż uniemożliwiały osiągnięcie tej zgodności w krótszym terminie [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 151 i przytoczone tam orzecznictwo], czego Irlandia nie udowodniła w ramach niniejszej skargi.
117 W każdym razie trudności strukturalne związane ze społeczno‑gospodarczym i budżetowym wyzwaniem, jakie niosą ze sobą wielkie inwestycje, które należy zrealizować, a także ukształtowanie terenu, nie mają same w sobie wyjątkowego charakteru i przez to nie mogą uzasadniać systematycznego przekraczania wartości parametrycznej stężeń trihalometanów w wodzie pitnej przez ponad 10 lat [zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2020 r., Komisja/Włochy (Wartości dopuszczalne – PM10), C‑644/18, EU:C:2020:895, pkt 152 i przytoczone tam orzecznictwo].
118 Z powyższego wynika, że żaden z argumentów przedstawionych przez Irlandię nie jest w stanie podważyć stwierdzenia, zgodnie z którym państwo to uchybiło ciążącemu na nim zobowiązaniu do zapewnienia, by okres przekroczenia tych wartości dopuszczalnych był jak najkrótszy, poprzez jak najszybsze przyjęcie środków niezbędnych w celu przywrócenia jakości wody pitnej zgodnej z wymogami dyrektywy 98/83.
119 W odniesieniu do zarzutu skierowanego przez wspomniane państwo członkowskie wobec Komisji, zgodnie z którym instytucja ta nie przedstawiła mu konkretnych przykładów środków zaradczych lub wykonawczych, które powinno było przyjąć, należy przypomnieć, że zadaniem Komisji nie jest przedstawienie wykazu hipotetycznych środków, jakie mogłyby zostać podjęte w odniesieniu do każdej niezgodnej z wymogami strefy zaopatrzenia w wodę lub prywatnej grupy zaopatrzenia w wodę. Taka praktyka byłaby bowiem sprzeczna z suwerennością, z której korzystają państwa członkowskie w zakresie wyboru środków dotyczących wdrożenia dyrektywy na ich terytorium w terminie wyznaczonym przez prawodawcę Unii Europejskiej. W konsekwencji, przeciwnie, do Irlandii należało określenie w jak najkrótszym terminie środków, jakie uważała za odpowiednie w celu zapewnienia zgodności jej sytuacji z dyrektywą w odniesieniu do dopuszczalnych wartości stężeń trihalometanów określonych w dyrektywie 98/83, i powiadomienie Komisji o tych środkach, jak również o postępach.
120 Jest to tym istotniejsze w świetle zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i środowiska wynikających z wysokiego stężenia trihalometanów w wodzie pitnej, o których mowa w pkt 29 niniejszego wyroku. Z tego też powodu, jak wyraźnie wynika z art. 5 ust. 2 dyrektywy 98/83, w części B załącznika I tej dyrektywy określono próg stężenia trihalometanów, powyżej którego nie można zagwarantować, że woda pitna jest „zdatna do użycia i czysta”, przy czym państwa członkowskie mają ponadto swobodę w ustalaniu bardziej rygorystycznych norm. Z powyższego wynika, że ze względu na trwałość przekroczenie wartości parametrycznych dotyczących stężeń trihalometanów występujących w wodzie pitnej w publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, których dotyczy niniejsza skarga, mogło stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.
121 Wynika z tego, że należy uwzględnić drugi zarzut szczegółowy podniesiony przez Komisję.
122 Uwzględniając całość powyższych rozważań, należy stwierdzić, że ze względu na to, iż Irlandia:
– nie przyjąwszy niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalne wymogi dotyczące stężeń występujących w niej trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi wymienionymi w części B załącznika I do dyrektywy 98/83, w 21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, a mianowicie w: Schull, Drimoleague, Glenties‑Ardara, Roundwood, Caragh Lake PWS 022A, Kilkenny City (Radestown) WS, Granard, Gowna, Staleen, Drumcondrath, Grangemore, Lough Talt Regional Water Supply, Ring/Helvick, Aughrim/Annacurra, Bray Direct, Greystones, Kilmacanogue, Newtown Newcastle, Enniskerry Public Supply, Wicklow Regional Public Supply i Ballymagroarty, a także w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, mianowicie w: Crossdowney, Townawilly, Cloonluane (Renvyle), Lettergesh/Mullaghgloss, Bonane, Parke, Nephin Valley GWS, Curramore (Ballinrobe) i Keash, oraz
– nie zapewniwszy jak najszybszego podjęcia niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w wyżej wymienionych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę oraz nie przyznawszy pierwszeństwa stosowaniu tych środków, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone, i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego,
uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy i z art. 8 ust. 2 tej dyrektywy.
W przedmiocie kosztów
123 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.
124 Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Irlandii kosztami postępowania, a Irlandia przegrała sprawę, pokryje ona, oprócz własnych kosztów, również koszty poniesione przez Komisję.
Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:
1) Irlandia
– nie przyjąwszy niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała minimalne wymogi dotyczące występujących w niej stężeń trihalometanów, zgodnie z wartościami parametrycznymi określonymi w części B załącznika I do dyrektywy Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w21 publicznych strefach zaopatrzenia w wodę, a mianowicie w: Schull, Drimoleague, Glenties‑Ardara, Roundwood, Caragh Lake PWS 022A, Kilkenny City (Radestown) WS, Granard, Gowna, Staleen, Drumcondrath, Grangemore, Lough Talt Regional Water Supply, Ring/Helvick, Aughrim/Annacurra, Bray Direct, Greystones, Kilmacanogue, Newtown Newcastle, Enniskerry Public Supply, Wicklow Regional Public Supply i Ballymagroarty (Irlandia), a także w dziewięciu prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę, mianowicie w: Crossdowney, Townawilly, Cloonluane (Renvyle), Lettergesh/Mullaghgloss, Bonane, Parke, Nephin Valley GWS, Curramore (Ballinrobe) i Keash (Irlandia), oraz
– nie zapewniwszy jak najszybszego podjęcia niezbędnych środków zaradczych w celu przywrócenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w wyżej wymienionych publicznych strefach zaopatrzenia w wodę i w prywatnych grupach zaopatrzenia w wodę oraz nie przyznawszy pierwszeństwa stosowaniu tych środków, uwzględniając między innymi zakres, w jakim odpowiednie wartości parametryczne zostały przekroczone, i potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego,
uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 98/83 w związku z częścią B załącznika I do tej dyrektywy i z art. 8 ust. 2 tej dyrektywy.
2) Irlandia zostaje obciążona kosztami postępowania.
Podpisy