Wydanie tymczasowe
WYROK TRYBUNAŁU (szósta izba)
z dnia 25 kwietnia 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Artykuł 25 ust. 1 – Umowa przewozu towarów potwierdzona konosamentem – Klauzula prorogacyjna zamieszczona w tym konosamencie – Możliwość powołania się wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią – Prawo znajdujące zastosowanie – Uregulowanie krajowe wymagające indywidualnego i odrębnego wynegocjowania klauzuli prorogacyjnej przez posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią
W sprawach połączonych od C‑345/22 do C‑347/22
mających za przedmiot trzy wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Audiencia Provincial de Pontevedra (sąd okręgowy w Pontevedrze, Hiszpania) postanowieniami z dnia 16 maja 2022 r., które wpłynęły do Trybunału w dniu 25 maja 2022 r., w postępowaniach:
Maersk A/S
przeciwko
Allianz Seguros y Reaseguros SA (C‑345/22 i C‑347/22),
oraz
Mapfre España Compañía de Seguros y Reaseguros SA
przeciwko
MACS Maritime Carrier Shipping GmbH & Co. (C‑346/22),
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: P. G. Xuereb, pełniący obowiązki prezesa izby, A. Kumin (sprawozdawca) i I. Ziemele, sędziowie,
rzecznik generalny: A. M. Collins,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Maersk A/S oraz MACS Maritime Carrier Shipping GmbH & Co – C. Lopera Merino, abogada, G. Quintás Rodriguez i C. Zubeldía Blein, procuradoras,
– w imieniu Allianz Seguros y Reaseguros SA – L. A. Souto Maqueda, abogado,
– w imieniu Mapfre España Compañía de Seguros y Reaseguros SA – J. Tojeiro Sierto, abogado,
– w imieniu rządu hiszpańskiego – M. J. Ruiz Sánchez, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Europejskiej – S. Noë i C. Urraca Caviedes, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 16 listopada 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 25 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem Bruksela I bis”).
2 Wnioski te zostały złożone w ramach trzech sporów: w sprawach C‑345/22 i C‑347/22 między duńską spółką transportową Maersk A/S a hiszpańskim towarzystwem ubezpieczeniowym Allianz Seguros y Reaseguros SA (zwanym dalej „Allianz”) oraz w sprawie C‑346/22 między hiszpańskim towarzystwem ubezpieczeniowym Mapfre España Compañía de Seguros y Reaseguros SA (zwanym dalej „Mapfre”) a niemiecką spółką transportową MACS Maritime Carrier Shipping GmbH & Co (zwaną dalej „spółką MACS”) w przedmiocie odszkodowania, dochodzonego przed sądem hiszpańskim przez te dwa towarzystwa ubezpieczeniowe, które wstąpiły w prawa osób trzecich będących nabywcami towarów przewożonych drogą morską przez wspomniane spółki transportowe, w związku ze szkodami majątkowymi, jakie odniosły te towary podczas tego przewozu, oraz w przedmiocie zakwestionowania przez owe spółki transportowe jurysdykcji sądów hiszpańskich z powodu klauzuli prorogacyjnej na rzecz sądu Zjednoczonego Królestwa w celu rozpoznawania sporów powstałych w związku z umowami przewozu będącymi przedmiotem sporu w postępowaniach głównych.
Ramy prawne
Prawo Unii
Umowa o wystąpieniu
3 Decyzją (UE) 2020/135 z dnia 30 stycznia 2020 r. w sprawie zawarcia Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Dz.U. 2020, L 29, s. 1) Rada Unii Europejskiej zatwierdziła w imieniu Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EWEA) tę umowę o wystąpieniu (Dz.U. 2020, L 29, s. 7, zwaną dalej „umową o wystąpieniu”). Umowa o wystąpieniu została załączona do tej decyzji i weszła w życie w dniu 1 lutego 2020 r.
4 Artykuł 67 umowy o wystąpieniu, zatytułowany „Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych oraz współpraca w tym zakresie między organami centralnymi”, przewiduje w ust. 1:
„W Zjednoczonym Królestwie, jak również w państwach członkowskich w sytuacjach obejmujących Zjednoczone Królestwo, w odniesieniu do postępowań sądowych wszczętych przed zakończeniem okresu przejściowego oraz w odniesieniu do postępowań lub spraw pozostających w związku z takim postępowaniem sądowym zgodnie z art. 29, 30 i 31 rozporządzenia [Bruksela I bis] […] zastosowanie mają następujące akty lub przepisy:
a) przepisy dotyczące jurysdykcji zawarte w rozporządzeniu [Bruksela I bis];
[…]”.
5 Zgodnie z art. 126 tej umowy, zatytułowanym „Okres przejściowy”:
„Obowiązuje okres przejściowy lub okres wdrażania, który rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej umowy i kończy się w dniu 31 grudnia 2020 r.”.
6 Artykuł 127 rzeczonej umowy, zatytułowany „Zakres okresu [postanowień] przejściow[ych]”, ma następujące brzmienie:
„1. O ile niniejsza umowa nie stanowi inaczej, w okresie przejściowym prawo Unii ma zastosowanie do Zjednoczonego Królestwa i na jego terytorium.
[…]
3. W okresie przejściowym prawo Unii mające zastosowanie zgodnie z ust. 1 wywołuje takie same skutki prawne w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa i w Zjednoczonym Królestwie, jakie wywołuje w Unii i w jej państwach członkowskich, oraz jest stosowane zgodnie z tymi samymi metodami i ogólnymi zasadami, jak te mające zastosowanie w Unii.
[…]”.
Konwencja brukselska
7 Artykuł 17 Konwencji o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, podpisanej w Brukseli w dniu 27 września 1968 r. (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), w brzmieniu zmienionym przez Konwencję z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Dz.U. 1978, L 304, s. 1 i – tekst ze zmianami – s. 77), przez Konwencję z dnia 25 października 1982 r. w sprawie przystąpienia Republiki Greckiej (Dz.U. 1982, L 388, s. 1) i przez Konwencję z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalii (Dz.U. 1989, L 285, s. 1, zwanej dalej „konwencją brukselską”), przewidywał w akapicie pierwszym:
„Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa związanego niniejszą konwencją, uzgodniły, że sąd lub sądy państwa związanego niniejszą konwencją powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa związanego niniejszą konwencją mają jurysdykcję. Taka umowa dotycząca jurysdykcji musi być zawarta:
a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie;
lub
b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami;
lub
c) w handlu międzynarodowym – w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają.
[…]”.
Rozporządzenie Bruksela I
8 Artykuł 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1; zwanego dalej „rozporządzeniem Bruksela I”) stanowił w ust. 1:
„Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję. Tak określona jurysdykcja jest jurysdykcją wyłączną, o ile strony nie uzgodniły inaczej. Taka umowa dotycząca jurysdykcji musi być zawarta:
a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie; lub
b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub
c) w handlu międzynarodowym – w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają”.
Rozporządzenie Bruksela I bis
9 Rozdział II rozporządzenia Bruksela I bis, zatytułowany „Jurysdykcja”, zawiera sekcję 7, zatytułowaną „Umowa dotycząca jurysdykcji”. Zgodnie z art. 25 tego rozporządzenia, znajdującym się w tej sekcji:
„1. Jeżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym, na mocy prawa danego państwa członkowskiego. Tak określona jurysdykcja jest jurysdykcją wyłączną, o ile strony nie uzgodniły inaczej. Umowę jurysdykcyjną zawiera się:
a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie;
b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub
c) w handlu międzynarodowym – w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają.
[…]
5. Umowę jurysdykcyjną, która stanowi część umowy podstawowej, traktuje się jak umowę niezależną od innych postanowień umowy podstawowej.
Ważności umowy jurysdykcyjnej nie można podważać, opierając się jedynie na przesłance nieważności umowy podstawowej”.
Prawo hiszpańskie
10 Punkt XI preambuły Ley 14/2014 de Navegación Marítima (ustawy 14/2014 o żegludze morskiej) z dnia 24 lipca 2014 r. (BOE nr 180 z dnia 25 lipca 2014 r., s. 59193, zwanej dalej „LNM”) stanowi:
„[…] [Rozdział I tytułu IX] zawiera przepisy szczegółowe dotyczące jurysdykcji i właściwości i – na podstawie preferencyjnego stosowania w tej materii postanowień umów międzynarodowych i przepisów prawa Unii – służy zapobieganiu stwierdzanym nadużyciom poprzez uznanie za nieważne klauzul przewidujących poddanie się obcej jurysdykcji lub arbitrażowi za granicą zawartych w umowach o korzystanie ze statku lub pomocniczych umowach dotyczących żeglugi, jeżeli klauzule te nie zostały indywidualnie i odrębnie wynegocjowane. […]”.
11 Zgodnie z art. 251 LNM, zatytułowanym „Skuteczność przeniesienia”:
„Przeniesienie konosamentu ma taki sam skutek jak dostawa towarów reprezentowanych przez konosament, bez uszczerbku dla możliwości wszczęcia postępowania karnego i wystąpienia z powództwem cywilnym przez osobę, która została bezprawnie pozbawiona tych towarów. Nabywca konosamentu nabywa wszystkie prawa i roszczenia zbywcy w odniesieniu do towarów, z wyjątkiem uzgodnień dotyczących jurysdykcji i arbitrażu, co do których konieczna jest zgoda nabywcy zgodnie z rozdziałem I tytułu IX”.
12 Artykuł 468 LNM, zatytułowany „Klauzule prorogacyjne i klauzule arbitrażowe”, zawarty w rozdziale I tytułu IX tej ustawy, stanowi w akapicie pierwszym:
„Bez uszczerbku dla postanowień umów międzynarodowych obowiązujących w Hiszpanii oraz przepisów prawa Unii klauzule, które przewidują poddanie się jurysdykcji zagranicznej lub arbitrażowi zagranicznemu zawarte w umowach o korzystanie ze statku lub w pomocniczych umowach dotyczących żeglugi są nieważne i uznaje się je za nieistniejące, jeżeli nie zostały indywidualnie i odrębnie wynegocjowane.
[…]”.
Postępowania główne i pytania prejudycjalne
Sprawa C‑345/22
13 Maersk Line Perú SAC, peruwiańska spółka zależna spółki Maersk, zawarła jako przewoźnik umowę przewozu towarów drogą morską podlegającą warunkom „koszt i fracht” z Aquafrost Perú (zwaną dalej „Aquafrost”) jako załadowcą, zaś dowodem tej umowy jest konosament wystawiony w dniu 9 kwietnia 2018 r. Konosament zawierał na odwrocie klauzulę dotyczącą jurysdykcji o następującym brzmieniu:
„[…] niniejszy konosament będzie regulowany i interpretowany zgodnie z prawem angielskim, a wszelkie spory z niego wynikające będą rozstrzygane przez High Court of Justice [(England & Wales)] [wysoki trybunał (Anglia i Walia, Zjednoczone Królestwo)], natomiast wyklucza się jurysdykcję sądów innego państwa. Ponadto przewoźnik, postępując w tym zakresie według własnego uznania, może wszcząć postępowanie przeciwko przedsiębiorcy przed sądem właściwym dla miejsca prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę”.
14 Przedmiotowe towary zostały nabyte przez Oversea Atlantic Fish SL (zwaną dalej „spółką Oversea”), która stała się posiadaczem konosamentu będącym osobą trzecią. Ponieważ wspomniane towary dotarły uszkodzone do portu przeznaczenia, Allianz, który wstąpił w prawa spółki Oversea, wniósł powództwo do Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sądu gospodarczego nr 3 w Pontevedrze, Hiszpania) i zażądał od spółki Maersk kwoty 67 449,71 EUR tytułem odszkodowania. Powództwo to wniesiono przed upływem okresu przejściowego przewidzianego w art. 126 umowy o wystąpieniu.
15 Na podstawie klauzuli prorogacyjnej, o której mowa w pkt 13 niniejszego wyroku, spółka Maersk zakwestionowała jurysdykcję sądów hiszpańskich.
16 Postanowieniem z dnia 26 maja 2020 r. Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sąd gospodarczy nr 3 w Pontevedrze) oddalił ten zarzut braku jurysdykcji. Spółka Maersk odwołała się od tego postanowienia do tego sądu, lecz jej wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy został oddalony postanowieniem z dnia 2 grudnia 2020 r. Ponadto wyrokiem z dnia 7 lipca 2021 r. wspomniany sąd uwzględnił co do istoty skargę Allianz.
17 Spółka Maersk wniosła apelację od tego wyroku do Audiencia Provincial de Pontevedra (sądu okręgowego w Pontevedrze, Hiszpania), który jest sądem odsyłającym, kwestionując jurysdykcję sądów hiszpańskich na tej podstawie, że na wspomnianą klauzulę prorogacyjną można się powołać wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią. Jej zdaniem należy bowiem zastosować art. 25 rozporządzenia Bruksela I bis, a nie art. 251 LNM, który jest sprzeczny z prawem Unii.
18 Sąd odsyłający zastanawia się, czy na tę samą klauzulę prorogacyjną można powołać się wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią, mimo że osoba ta nie wyraziła na to wyraźnej, indywidualnej i odrębnej zgody w chwili nabycia tego konosamentu. Jego zdaniem z wyroku z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix (C‑519/19, EU:C:2020:933), wynika, że rozporządzenie Bruksela I bis wzmacnia autonomię woli umawiających się stron w zakresie wyboru właściwego sądu w odniesieniu do tego, co miało miejsce pod rządami rozporządzenia Bruksela I.
19 Ponadto w szczególności z pkt 27 wyroku z dnia 16 marca 1999 r., Castelletti (C‑159/97, EU:C:1999:142) wynika, że w sektorze międzynarodowego transportu morskiego istnieje domniemanie wiedzy i zgody strony umowy w odniesieniu do klauzul prorogacyjnych zawartych w umowach przewozu, ponieważ chodzi o postanowienie powszechnie stosowane w tym sektorze.
20 Ponadto sąd odsyłający podkreśla autonomiczny charakter i możliwość oddzielenia klauzul prorogacyjnych, w związku z czym klauzule te mogą podlegać, jeśli chodzi o właściwe prawo materialne, reżimowi prawnemu odrębnemu od pozostałej części umowy, w której są one zawarte. Klauzula prorogacyjna może być zatem ważna nawet wtedy, gdy sama umowa zostanie uznana za nieważną.
21 W odniesieniu do szczególnego przypadku konosamentów w dziedzinie transportu towarów, które zawierają klauzulę prorogacyjną i które zostają następnie nabyte przez osobę trzecią, art. 251 LNM zawiera odesłanie do art. 468 LNM, który stanowi, że taka klauzula jest nieważna, jeżeli nie została wynegocjowana indywidualnie i odrębnie przez tę osobę trzecią.
22 W uzasadnieniu LNM uregulowanie to jest uzasadnione koniecznością ochrony interesów odbiorców krajowych będących posiadaczami konosamentów, w których pierwotne strony umowy zawarły klauzulę prorogacyjną, którzy to posiadacze mają najsłabszą pozycję w świetle umowy, w szczególności w przypadku umów przewozu liniowego. Zobowiązanie krajowych przedsiębiorstw, załadowców i odbiorców towarów do dochodzenia drobnych roszczeń przed sądami zagranicznymi może w praktyce osłabić ich ochronę sądową.
23 Sąd odsyłający utrzymuje, że zastosowanie art. 251 LNM w celu wypełnienia ewentualnych luk w prawie Unii byłoby problematyczne. Ponadto istnieje sprzeczność między tym przepisem a orzecznictwem Trybunału wynikającym w szczególności z wyroku z dnia 9 listopada 2000 r., Coreck (C‑387/98, EU:C:2000:606, pkt 23). Skoro bowiem zgodnie z prawem hiszpańskim klauzule prorogacyjne i klauzule arbitrażowe są wiążące dla stron tylko wtedy, gdy są one niepodważalnym wynikiem indywidualnych i odrębnych negocjacji, cesja praw wynikających z konosamentu nie byłaby kompletna.
24 Jednakże sąd odsyłający zastanawia się nad ewentualnym brakiem zastosowania uregulowania krajowego będącego przedmiotem sporu w postępowaniu głównym.
25 Po pierwsze, sąd odsyłający uważa bowiem, opierając się zarówno na art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis, jak i na orzecznictwie wynikającym z wyroków z dnia 3 lipca 1997 r., Benincasa (C‑269/95, EU:C:1997:337) i z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix (C‑519/19, EU:C:2020:933), że ważność klauzuli prorogacyjnej należy badać w świetle prawa państwa, któremu klauzula ta przyznaje jurysdykcję, w związku z czym w niniejszej sprawie należałoby zastosować prawo angielskie, a nie art. 468 LNM. Po drugie, zakładając, że art. 251 LNM ma zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, sąd ten uważa, że forma, jaką powinna przybrać zgoda na klauzulę prorogacyjną, jest regulowana przez prawo Unii, a nie przez prawo krajowe, i to w celu uniknięcia sytuacji, w której każde państwo członkowskie ustanawia różne warunki w tym względzie. Po trzecie, wspomniany sąd wyraża wątpliwości co do zgodności art. 251 LNM z orzecznictwem wynikającym z wyroku z dnia 9 listopada 2000 r., Coreck (C‑387/98, EU:C:2000:606), ponieważ na mocy tego przepisu prawa i obowiązki dotyczące klauzuli prorogacyjnej zawartej w konosamencie są wyłączone z praw i obowiązków przeniesionych na posiadacza tego konosamentu będącego osobą trzecią.
26 W tych okolicznościach Audiencia Provincial de Pontevedra (sąd okręgowy w Pontevedrze) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy zasada zawarta w art. 25 [rozporządzenia Bruksela I bis], zgodnie z którą nieważność umowy dotyczącej jurysdykcji powinna zostać zbadana zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego, któremu strony przyznały jurysdykcję, obejmuje – w sytuacji takiej jak w postępowaniu głównym – kwestię ważności objęcia tą klauzulą osoby trzeciej niebędącej stroną umowy, w której klauzula ta została zawarta?
2) Czy w przypadku przeniesienia konosamentu na osobę trzecią, będącą odbiorcą towarów, która nie była stroną umowy zawartej pomiędzy załadowcą a przewoźnikiem morskim, przepis taki jak art. 251 [LNM], który w celu nadania klauzuli skuteczności względem osoby trzeciej wymaga, aby klauzula dotycząca jurysdykcji była negocjowana »indywidualnie i odrębnie«, jest zgodny z art. 25 [rozporządzenia Bruksela I bis] i z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości dokonującym jego wykładni?
3) Czy zgodnie z prawem Unii Europejskiej dopuszczalne jest, aby ustawodawstwo państw członkowskich określało dodatkowe przesłanki ważności w celu nadania klauzulom dotyczącym jurysdykcji zawartym w konosamentach skuteczności względem osób trzecich?
4) Czy przepis taki jak art. 251 [LNM], który stanowi, że wstąpienie do umowy osoby trzeciej będącej posiadaczem ma miejsce jedynie częściowo, z wyłączeniem klauzul dotyczących jurysdykcji, oznacza wprowadzenie dodatkowej przesłanki ważności tych klauzul sprzecznej z art. 25 [rozporządzenia Bruksela I bis]?”.
Sprawa C‑346/22
27 Spółka MACS, występująca w charakterze przewoźnika, i Tunacor Fisheries Ltd, występująca w charakterze załadowcy, zawarły umowę przewozu towarów drogą morską podlegającą warunkom „koszt i fracht”, czego dowodem jest konosament wystawiony w dniu 13 kwietnia 2019 r. Konosament zawierał na odwrocie klauzulę prorogacyjną o następującym brzmieniu:
„Niniejszy konosament podlega prawu angielskiemu i wszelkie spory z niego wynikające będą rozstrzygane przez High Court of Justice (England & Wales) [wysoki trybunał (Anglia i Walia])”.
28 Rozpatrywane towary zostały nabyte przez Fortitude Fishing SL (zwaną dalej „spółką Fortitude”), która w ten sposób stała się posiadaczem konosamentu będącym osobą trzecią. Ponieważ wspomniane towary dotarły uszkodzone do portu przeznaczenia, Mapfre, który wstąpił w prawa spółki Fortitude, wniósł powództwo do Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sądu gospodarczego w Pontevedrze) i zażądał od spółki MACS kwoty 80 187,90 EUR tytułem odszkodowania. Powództwo to wniesiono przed upływem okresu przejściowego przewidzianego w art. 126 umowy o wystąpieniu.
29 Na podstawie klauzuli prorogacyjnej, o której mowa w pkt 27 niniejszego wyroku, spółka MACS zakwestionowała jurysdykcję sądów hiszpańskich.
30 Postanowieniem z dnia 3 maja 2021 r. Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sąd gospodarczy nr 3 w Pontevedrze) uznał, że nie jest sądem właściwym.
31 Mapfre wniósł apelację od tego orzeczenia do Audiencia Provincial de Pontevedra (sądu okręgowego w Pontevedrze), który jest również sądem odsyłającym w sprawie C‑346/22, twierdząc, po pierwsze, że sądy hiszpańskie są właściwe, gdyż spółka Fortitude ani nie była stroną umowy przewozu zawartej między spółkami MACS a Tunacor Fisheries, ani nie brała udziału w tym przewozie oraz, po drugie, że zgodnie z art. 251 LNM nie można powoływać się wobec niej na wspomnianą klauzulę prorogacyjną.
32 Natomiast spółka MACS kwestionuje jurysdykcję sądów hiszpańskich na tej podstawie, że na tę samą klauzulę prorogacyjną można się powołać wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią. Jej zdaniem należy bowiem zastosować art. 25 rozporządzenia Bruksela I bis, a nie art. 251 LNM, który jest sprzeczny z prawem Unii.
33 Mając te same wątpliwości co w sprawie C‑345/22, sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi zasadniczo identycznymi z pytaniami zadanymi w tej sprawie.
Sprawa C‑347/22
34 Spółki Maersk Line Perú, jako przewoźnik, oraz Aquafrost, jako załadowca, zawarły umowę przewozu towarów drogą morską podlegającą warunkom „koszt i fracht”, czego dowodem jest konosament wystawiony w dniu 2 sierpnia 2018 r. Na odwrocie tego konosamentu znajdowała się klauzula prorogacyjna zredagowana w identyczny sposób jak klauzula prorogacyjna będąca przedmiotem sporu w sprawie C‑345/22.
35 Rozpatrywane towary zostały nabyte przez spółkę Oversea, która stała się w ten sposób posiadaczem konosamentu będącym osobą trzecią. Ponieważ wspomniane towary dotarły uszkodzone do portu przeznaczenia, Allianz, która wstąpiła w prawa spółki Oversea, wniósł powództwo do Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sądu gospodarczego w Pontevedrze) i zażądał od spółki Maersk kwoty 106 093,65 EUR tytułem odszkodowania. Powództwo to wniesiono przed upływem okresu przejściowego przewidzianego w art. 126 umowy o wystąpieniu.
36 Na podstawie klauzuli prorogacyjnej, o której mowa w pkt 34 niniejszego wyroku, spółka Maersk zakwestionowała jurysdykcję sądów hiszpańskich.
37 Postanowieniem z dnia 20 października 2020 r. Juzgado de lo Mercantil n° 3 de Pontevedra (sąd gospodarczy nr 3 w Pontevedrze) oddalił ten zarzut braku jurysdykcji. Spółka Maersk nie odwołała się od tego orzeczenia w drodze wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Ponadto wyrokiem z dnia 9 lipca 2021 r. sąd ten uwzględnił co do istoty powództwo Allianz.
38 Spółka Maersk wniosła apelację od tego orzeczenia do Audiencia Provincial de Pontevedra (sądu okręgowego w Pontevedrze), który jest również sądem odsyłającym w sprawie C‑347/22, kwestionując jurysdykcję sądów hiszpańskich na tej podstawie, że na wspomnianą klauzulę prorogacyjną można się powołać wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią. Jej zdaniem należy bowiem zastosować art. 25 rozporządzenia Bruksela I bis, a nie art. 251 LNM, który jest sprzeczny z prawem Unii.
39 Mając te same wątpliwości co w sprawie C‑345/22, sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi zasadniczo identycznymi z pytaniami zadanymi w tej sprawie.
Postępowanie przed Trybunałem
40 Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 15 lipca 2022 r. sprawy C‑345/22, C‑346/22 i C‑347/22 zostały połączone do łącznego rozpoznania w ramach pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
Uwagi wstępne
41 Co się tyczy kwestii, czy zakres stosowania rozporządzenia Bruksela I bis, o którego wykładnię zwrócił się sąd odsyłający, obejmuje sytuację taką jak rozpatrywana w sprawach w postępowaniach głównych, należy zauważyć, po pierwsze, że poprzez klauzule prorogacyjne będące przedmiotem sporu w tych sprawach jurysdykcja do rozpoznania sporów dotyczących umów transportu morskiego rozpatrywanych we wspomnianych sprawach została przyznana sądowi Zjednoczonego Królestwa, a po drugie, że umowa o wystąpieniu weszła w życie w dniu 1 lutego 2020 r.
42 Zgodnie z art. 67 ust. 1 lit. a) umowy o wystąpieniu przepisy dotyczące jurysdykcji zawarte w rozporządzeniu Bruksela I bis mają zastosowanie do Zjednoczonego Królestwa, jak również w państwach członkowskich w sytuacjach obejmujących to państwo, w odniesieniu do postępowań sądowych wszczętych przed zakończeniem okresu przejściowego przewidzianego w art. 126 tej umowy (wyrok z dnia 24 listopada 2022 r., Tilman, C‑358/21, EU:C:2022:923, pkt 28).
43 Ponadto zgodnie z art. 127 ust. 1 i 3 rzeczonej umowy w tym okresie przejściowym prawo Unii ma zastosowanie, po pierwsze, do Zjednoczonego Królestwa, a po drugie, jest interpretowane i stosowane według tych samych metod i zasad ogólnych co metody i zasady mające zastosowanie w Unii.
44 W konsekwencji w zakresie, w jakim z postanowień odsyłających wynika, że Allianz i Mapfre wszczęli postępowania sądowe przed dniem 31 grudnia 2020 r., a zatem przed upływem wspomnianego okresu przejściowego, należy stwierdzić – podobnie jak to uczyniły rząd hiszpański i Komisja Europejska w swoich uwagach na piśmie – że niezależnie od wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii rozporządzenie Bruksela I bis ma zastosowanie do sporów w postępowaniach głównych.
W przedmiocie pytania pierwszego w każdej ze spraw połączonych
45 Poprzez pytanie pierwsze w każdej ze spraw połączonych sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że możliwość powołania się na klauzulę prorogacyjną wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią, w którym to konosamencie została zamieszczona ta klauzula, jest regulowana przez prawo państwa członkowskiego, w którym znajdują się sąd lub sądy wskazane w tej klauzuli.
46 Zgodnie z art. 25 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia Bruksela I bis „[j]eżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym na mocy prawa danego państwa członkowskiego”.
47 A zatem przepis ten nie wyjaśnia, czy klauzula prorogacyjna może być przeniesiona na osobę trzecią, która nie należy do kręgu stron umowy, tylko jest stroną umowy późniejszej i wstępuje w całości lub w części w prawa i obowiązki jednej ze stron pierwotnej umowy (wyrok z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix, C‑519/19, EU:C:2020:933, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
48 Ponadto, o ile z art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis wynika, że ważność materialną klauzuli jurysdykcyjnej ocenia się w świetle prawa państwa członkowskiego, w którym znajduje się sąd lub sądy wskazane w tej klauzuli, o tyle jednak możliwość powołania się na taką klauzulę wobec osoby trzeciej względem umowy, takiej jak posiadacz konosamentu będący osobą trzecią, wchodzi nie w zakres ważności materialnej tej klauzuli – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 54–56 opinii – lecz w zakres jej skutków, których ocena następuje siłą rzeczy po dokonaniu oceny jej ważności materialnej, przy czym ocenę tę należy dokonać z uwzględnieniem stosunków między pierwotnymi stronami umowy.
49 W konsekwencji art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis nie precyzuje skutków klauzuli prorogacyjnej względem osoby trzeciej ani prawa krajowego mającego zastosowanie w tym względzie.
50 Należy jednak przypomnieć, że z orzecznictwa Trybunału dotyczącego art. 17 akapit pierwszy konwencji brukselskiej i art. 23 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I wynika, że na klauzulę prorogacyjną zamieszczoną w konosamencie można powołać się wobec osoby trzeciej względem umowy, jeżeli klauzula ta została uznana za ważną między przewoźnikiem a załadowcą oraz gdy na podstawie prawa krajowego okaziciel konosamentu będący osobą trzecią poprzez nabycie konosamentu wstąpił w prawa i obowiązki załadowcy. W takim wypadku nie jest konieczne ustalanie przez sąd rozpoznający sprawę, czy ta osoba trzecia wyraziła zgodę na tę klauzulę (wyroki: z dnia 19 czerwca 1984 r., Russ, 71/83, EU:C:1984:217, pkt 24, 25; a także z dnia 7 lutego 2013 r., Refcomp, C‑543/10, EU:C:2013:62, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
51 W odniesieniu do tych przepisów konwencji brukselskiej i rozporządzenia Bruksela I Trybunał stwierdził, że jedynie w wypadku gdy zgodnie z prawem krajowym mającym zastosowanie co do istoty sprawy, ustalonym na podstawie przepisów prawa międzynarodowego prywatnego sądu rozpoznającego sprawę, posiadacz konosamentu będący osobą trzecią wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki pierwotnego kontrahenta, na klauzulę prorogacyjną, na którą owa osoba trzecia nie wyraziła zgody, można się mimo wszystko powołać względem tej osoby (wyroki: z dnia 9 listopada 2000 r., Coreck, C‑387/98, EU:C:2000:606, pkt 24, 25, 30; a także z dnia 21 maja 2015 r., CDC Hydrogen Peroxide, C‑352/13, EU:C:2015:335, pkt 65). I odwrotnie, jeżeli właściwe prawo krajowe nie przewiduje takiego stosunku wynikającego z wstąpienia w prawa, sąd ten powinien sprawdzić rzeczywistość zgody osoby trzeciej na taką klauzulę (wyrok z dnia 7 lutego 2013 r., Refcomp, C‑543/10, EU:C:2013:62, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).
52 O ile prawdą jest, że art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis jest sformułowany częściowo w odmienny sposób niż art. 17 akapit pierwszy konwencji brukselskiej i art. 23 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I, o tyle należy jednak stwierdzić, podobnie jak uczynił to rzecznik generalny w pkt 51–54 opinii i jak wynika w istocie z wyroku z dnia 24 listopada 2022 r., Tilman (C‑358/21, EU:C:2022:923, pkt 34), że orzecznictwo przedstawione w pkt 50 i 51 niniejszego wyroku znajduje zastosowanie do tego przepisu rozporządzenia Bruksela I bis.
53 Po pierwsze bowiem, ponieważ art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis nie zawiera już warunku, zgodnie z którym przynajmniej jedna ze stron musi mieć miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, należy stwierdzić, że zniesienie tego wymogu wzmacnia autonomię woli stron co do wyboru właściwego sądu lub właściwych sądów, przy czym zniesienie to nie ma jakiegokolwiek wpływu na określenie skutków klauzuli prorogacyjnej wobec osoby trzeciej względem umowy. Po drugie, o ile przepis ten wskazuje obecnie prawo krajowe mające zastosowanie do oceny ważności takiej klauzuli co do istoty, o tyle należy stwierdzić – w świetle tego, co wynika z pkt 48 niniejszego wyroku – że ta nowa norma kolizyjna nie reguluje kwestii możliwości powołania się na daną klauzulę wobec takiej osoby trzeciej.
54 W konsekwencji, gdyby w niniejszej sprawie sąd odsyłający stwierdził, że spółki Oversea i Fortitude, jako posiadacze konosamentów będące osobami trzecimi, wstąpiły odpowiednio w całość praw i obowiązków spółek Aquafrost i Tunacor Fisheries jako załadowców, a zatem pierwotnych stron umów przewozu rozpatrywanych w postępowaniach głównych, sąd ten powinien z tego wywnioskować – zgodnie z art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis, w myśl wykładni dokonanej w orzecznictwie Trybunału – że na klauzule prorogacyjne będące przedmiotem sporu w tych sprawach można się powołać wobec tych osób trzecich. Przepis ten nie jest natomiast właściwy w ramach badania kwestii, czy wspomniane osoby trzecie wstąpiły w całość praw i obowiązków tych załadowców, ponieważ wstąpienie w prawa i obowiązki jest regulowane przez prawo krajowe mające zastosowanie do istoty sprawy, ustalone na podstawie przepisów prawa prywatnego międzynarodowego państwa członkowskiego, w którym znajduje się sąd odsyłający.
55 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze w każdej ze spraw połączonych należy odpowiedzieć, że art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że możliwość powołania się na klauzulę prorogacyjną wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią, w którym to konosamencie została zamieszczona ta klauzula, nie jest regulowana przez prawo państwa członkowskiego, w którym znajdują się sąd lub sądy wskazane w tej klauzuli. Na wspomnianą klauzulę można się powołać wobec tej osoby trzeciej, jeżeli poprzez nabycie tego konosamentu wstąpiła ona w całość praw i obowiązków jednej z pierwotnych stron umowy, co należy ocenić zgodnie z prawem krajowym znajdującym zastosowanie co do istoty sprawy, ustalonym na podstawie przepisów prawa międzynarodowego prywatnego państwa członkowskiego, w którym znajduje się sąd rozpoznający sprawę.
W przedmiocie pytań od drugiego do czwartego w każdej ze spraw połączonych
56 Za pomocą pytań od drugiego do czwartego w każdej ze spraw połączonych, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym osoba trzecia względem umowy przewozu towarów zawartej między przewoźnikiem a załadowcą, która to osoba trzecia nabywa konosament stanowiący dowód tej umowy i w ten sposób staje się posiadaczem tego konosamentu będącym osobą trzecią, wstępuje w całość praw i obowiązków tego załadowcy, z wyjątkiem praw i obowiązków wynikających z klauzuli prorogacyjnej zamieszczonej we wspomnianym konosamencie, gdyż na klauzulę tę można się powołać wobec tej osoby trzeciej wyłącznie wtedy, gdy ta osoba trzecia wynegocjowała ją indywidualnie i odrębnie.
57 W świetle tego, co wynika z pkt 50–52 i 55 niniejszego wyroku, art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że na klauzulę prorogacyjną zamieszczoną w konosamencie można powołać się wobec posiadacza tego konosamentu będącego osobą trzecią, ponieważ, po pierwsze, klauzula ta została uznana za ważną w stosunku między załadowcą a przewoźnikiem, którzy zawarli umowę przewozu potwierdzoną wspomnianym konosamentem, oraz po drugie, na mocy właściwego prawa krajowego, ustalonego na podstawie przepisów prawa międzynarodowego prywatnego państwa członkowskiego, w którym znajduje się sąd rozpoznający sprawę, ta osoba trzecia, nabywając tenże konosament, wstępuje w całość praw i obowiązków jednej z tych pierwotnych stron umowy.
58 Tymczasem w niniejszym przypadku sąd odsyłający nie przedstawił informacji mogących podważyć ważność klauzul prorogacyjnych będących przedmiotem sporu w postępowaniach głównych. W konsekwencji do sądu tego będzie należało zweryfikowanie, czy na mocy mającego zastosowanie prawa krajowego każda z osób trzecich będących posiadaczami konosamentów będących przedmiotem sporu w tych sprawach wstępuje w całość praw i obowiązków danych załadowców. Jeśli tak jest, to nie należy sprawdzać rzeczywistego charakteru zgody każdej z tych osób trzecich na te klauzule.
59 W tym względzie, jak wynika z postanowień odsyłających, sąd odsyłający zdaje się uważać, że mającym zastosowanie prawem krajowym jest prawo hiszpańskie. Jednakże art. 251 LNM w związku z art. 468 tej ustawy przewiduje w istocie, że nabywca konosamentu nabywa wszystkie prawa i roszczenia zbywcy w odniesieniu do towarów, z wyjątkiem klauzul prorogacyjnych, które wymagają zgody nabywcy, gdyż klauzule te są nieważne i uznaje się je za nieistniejące, jeżeli nie zostały indywidualnie i odrębnie wynegocjowane.
60 W związku z tym należy stwierdzić – podobnie jak uczynili to Komisja w swoich uwagach na piśmie i rzecznik generalny w pkt 61 opinii – że takie uregulowanie krajowe skutkuje obejściem art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału, a zatem jest ono sprzeczne z tym ostatnim przepisem.
61 Zgodnie bowiem z informacjami dostarczonymi przez sąd odsyłający art. 251 LNM w związku z art. 468 tej ustawy nakłada na odnośne sądy krajowe obowiązek zweryfikowania istnienia zgody osoby trzeciej na klauzulę prorogacyjną zamieszczoną w nabytym przez nią konosamencie, nawet jeśli wstąpiła ona w całość praw i obowiązków załadowcy, który zawarł umowę potwierdzoną tym konosamentem.
62 Ponadto należy zauważyć, że to uregulowanie krajowe narusza orzecznictwo wynikające z wyroku z dnia 9 listopada 2000 r., Coreck (C‑387/98, EU:C:2000:606, pkt 25), ponieważ skutkuje przyznaniem większej liczby praw posiadaczowi konosamentu będącemu osobą trzecią niż prawa przysługujące załadowcy, w którego prawa i obowiązki wstąpił, gdyż ta osoba trzecia może zdecydować, że nie jest związana umową dotyczącą jurysdykcji zawartą między pierwotnymi stronami umowy.
63 W tym względzie należy przypomnieć, że w celu zapewnienia skuteczności wszystkich przepisów prawa Unii zasada pierwszeństwa wymaga w szczególności, aby sądy krajowe interpretowały w możliwie najszerszym zakresie swoje prawo wewnętrzne w sposób zgodny z prawem Unii [wyrok z dnia 8 marca 2022 r., Bezirkshauptmannschaft Hartberg-Fürstenfeld (Bezpośrednia skuteczność), C‑205/20, EU:C:2022:168, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].
64 Obowiązek dokonywania wykładni zgodnej prawa krajowego podlega jednak pewnym ograniczeniom, a w szczególności nie może on służyć jako podstawa do dokonywania wykładni prawa krajowego contra legem [wyrok z dnia 8 marca 2022 r., Bezirkshauptmannschaft Hartberg-Fürstenfeld (Bezpośrednia skuteczność), C‑205/20, EU:C:2022:168, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo].
65 Należy również przypomnieć, że zasada pierwszeństwa wymaga od sądu krajowego, do którego należy stosowanie, w ramach jego kompetencji, przepisów prawa Unii, by – w razie niemożności dokonania wykładni uregulowania krajowego w sposób zgodny z wymogami określonymi w prawie Unii – zapewnił pełną skuteczność wymogów tego prawa w zawisłym przed nim sporze, w razie konieczności odstępując z własnej inicjatywy od stosowania wszelkich przepisów lub praktyk krajowych, także późniejszych, które są niezgodne z przepisem prawa Unii mającym bezpośrednią skuteczność, bez konieczności zwracania się o wcześniejsze uchylenie tego przepisu krajowego lub praktyki krajowej lub oczekiwania na ich uchylenie w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie ustrojowym [zob. podobnie wyroki: z dnia 21 stycznia 2021 r., Whiteland Import Export, C‑308/19, EU:C:2021:47, pkt 31; z dnia 8 marca 2022 r., Bezirkshauptmannschaft Hartberg-Fürstenfeld (Bezpośrednia skuteczność), C‑205/20, EU:C:2022:168, pkt 37, 57 i przytoczone tam orzecznictwo].
66 W niniejszym przypadku art. 251 LNM odsyła do przepisów rozdziału I tytułu IX tej ustawy w odniesieniu do wymogu dotyczącego zgody nabywcy konosamentu na klauzule prorogacyjne zamieszczone w tym konosamencie. „Bez uszczerbku dla postanowień umów międzynarodowych obowiązujących w Hiszpanii oraz przepisów prawa [Unii] klauzule, które przewidują poddanie się jurysdykcji zagranicznej lub arbitrażowi zagranicznemu zawarte w umowach o korzystanie ze statku lub w pomocniczych umowach dotyczących żeglugi są nieważne i uznaje się je za nieistniejące, jeżeli nie zostały indywidualnie i odrębnie wynegocjowane.
67 W konsekwencji do sądu odsyłającego będzie należało zweryfikowanie, czy art. 251 LNM w związku z art. 468 tej ustawy można interpretować w ten sposób, że przewidziany w nim przepis, zgodnie z którym nabywca konosamentu nabywa wszystkie prawa i roszczenia zbywcy w odniesieniu do towarów, z wyjątkiem klauzul prorogacyjnych i klauzul arbitrażowych, jeżeli nie zostały one indywidualnie i odrębnie wynegocjowane przez tego nabywcę, znajduje zastosowanie do danej sytuacji tylko wtedy, gdy jest ona objęta zakresem stosowania art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis. Gdyby sąd ten stwierdził, że tak nie jest, musiałby odstąpić od stosowania tego przepisu krajowego w postępowaniach głównych w zakresie, w jakim jest on sprzeczny z tym bezpośrednio skutecznym przepisem prawa Unii.
68 W świetle całości powyższych rozważań na pytania od drugiego do czwartego w każdej ze spraw połączonych należy odpowiedzieć, że art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którymi osoba trzecia względem umowy przewozu towarów zawartej między przewoźnikiem a załadowcą, która to osoba trzecia nabywa konosament stanowiący dowód tej umowy i w ten sposób staje się posiadaczem tego konosamentu będącym osobą trzecią, wstępuje w całość praw i obowiązków tego załadowcy, z wyjątkiem praw i obowiązków wynikających z klauzuli prorogacyjnej zamieszczonej we wspomnianym konosamencie, gdyż na klauzulę tę można się powołać wobec tej osoby trzeciej wyłącznie wtedy, gdy ta osoba trzecia wynegocjowała ją indywidualnie i odrębnie.
W przedmiocie kosztów
69 Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:
1) Artykuł 25 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych
należy interpretować w ten sposób, że:
możliwość powołania się na klauzulę prorogacyjną wobec posiadacza konosamentu będącego osobą trzecią, w którym to konosamencie została zamieszczona ta klauzula, nie jest regulowana przez prawo państwa członkowskiego, w którym znajdują się sąd lub sądy wskazane w tej klauzuli. Na wspomnianą klauzulę można się powołać wobec tej osoby trzeciej, jeżeli poprzez nabycie tego konosamentu wstąpiła ona w całość praw i obowiązków jednej z pierwotnych stron umowy, co należy ocenić zgodnie z prawem krajowym znajdującym zastosowanie co do istoty sprawy, ustalonym na podstawie przepisów prawa międzynarodowego prywatnego państwa członkowskiego, w którym znajduje się sąd rozpoznający sprawę.
2) Artykuł 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012
należy interpretować w ten sposób, że:
stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym osoba trzecia względem umowy przewozu towarów zawartej między przewoźnikiem a załadowcą, która to osoba trzecia nabywa konosament stanowiący dowód tej umowy i w ten sposób staje się posiadaczem tego konosamentu będącym osobą trzecią, wstępuje w całość praw i obowiązków tego załadowcy, z wyjątkiem praw i obowiązków wynikających z klauzuli prorogacyjnej zamieszczonej we wspomnianym konosamencie, gdyż na klauzulę tę można się powołać wobec tej osoby trzeciej wyłącznie wtedy, gdy ta osoba trzecia wynegocjowała ją indywidualnie i odrębnie.
Podpisy