Wydanie tymczasowe

WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

z dnia 8 maja 2024 r.(*)

Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Dyrektywa 2005/36/WE – Uznawanie kwalifikacji zawodowych – Artykuł 3 ust. 1 lit. g) i h) – Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie, aby właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określiły status prawny osób odbywających staż adaptacyjny lub przygotowujących się do testu umiejętności – Artykuł 7 ust. 3 – Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie, aby między innymi lekarze weterynarii i architekci mogli prowadzić działalność w ramach swobodnego świadczenia usług przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego – Artykuł 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) – Obowiązek zagwarantowania przez państwa członkowskie, aby osoby posiadające dokument potwierdzający posiadanie wykształcenia z zakresu farmacji na poziomie uniwersyteckim lub poziomie uznawanym za równorzędny, spełniające warunki określone w art. 44 tej dyrektywy, mogły podejmować, w stosownych przypadkach pod warunkiem posiadania dodatkowego stażu zawodowego, co najmniej czynności określonych w art. 45 ust. 2 omawianej dyrektywy – Artykuł 51 ust. 1 – Obowiązek zagwarantowania przez państwa członkowskie, aby właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego w terminie miesiąca od otrzymania wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych potwierdzał jego otrzymanie oraz zawiadamiał wnioskodawcę, w stosownym przypadku, o konieczności dostarczenia brakujących dokumentów – Brak transpozycji do prawa krajowego

W sprawie C‑75/22

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie, na podstawie art. 258 TFUE, uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wniesioną w dniu 4 lutego 2022 r.,

Komisja Europejska, którą reprezentowali L. Armati, M. Mataija i M. Salyková, w charakterze pełnomocników,

strona skarżąca,

przeciwko

Republice Czeskiej, którą reprezentowali A. Edelmannová, L. Halajová, T. Müller, O. Serdula, M. Smolek i J. Vláčil, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

TRYBUNAŁ (czwarta izba),

w składzie: C. Lycourgos, prezes izby, O. Spineanu-Matei, J.‑C. Bonichot (sprawozdawca), S. Rodin i L. S. Rossi, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Pikamäe,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 14 września 2023 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W swojej skardze Komisja Europejska zwraca się do Trybunału o stwierdzenie, że nie przyjmując przepisów niezbędnych do zastosowania się do art. 3 ust. 1 lit. g) i h), art. 6 akapit pierwszy lit. b), art. 7 ust. 3, art. 21 ust. 6, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e), art. 45 ust. 3, art. 50 ust. 1 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII oraz art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. 2005, L 255, s. 22), zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. (Dz.U. 2013, L 354, s. 132), (zwanej dalej „dyrektywą 2005/36”), Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy przepisów dyrektywy 2005/36, oraz o obciążenie Republiki Czeskiej kosztami postępowania.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

2        Artykuł 3 dyrektywy 2005/36, zatytułowany „Definicje”, przewiduje w ust. 1:

„1.      Dla celów niniejszej dyrektywy stosuje się poniższe definicje:

[…]

g)      »staż adaptacyjny«: wykonywanie zawodu regulowanego w przyjmującym państwie członkowskim pod nadzorem wykwalifikowanego przedstawiciela tego zawodu, gdzie takiej praktyce odbywanej pod nadzorem może towarzyszyć dalsze kształcenie. Powyższy okres nadzorowanej praktyki podlega ocenie. Szczegółowe zasady regulujące kwestie stażu adaptacyjnego i jego oceny, jak również status migranta objętego nadzorem, określa właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego.

Status prawny osoby odbywającej nadzorowaną praktykę w przyjmującym państwie członkowskim, zwłaszcza w zakresie prawa pobytu, obowiązków, uprawnień i przywilejów socjalnych, świadczeń i wynagrodzenia, określany jest przez właściwe organy tego państwa członkowskiego zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnotowymi;

h)      »test umiejętności«: test sprawdzający wiedzę zawodową, umiejętności i kompetencje wnioskodawcy, przeprowadzony lub uznany przez właściwe władze przyjmującego państwa członkowskiego w celu oceny zdolności wnioskodawcy do wykonywania zawodu regulowanego w tym państwie członkowskim.

Aby umożliwić przeprowadzenie tego testu, właściwe organy sporządzają – na podstawie porównania kształcenia i szkoleń wymaganych w przyjmującym państwie członkowskim z kształceniem i szkoleniami odbytymi przez wnioskodawcę – listę zagadnień, których nie obejmuje posiadany przez wnioskodawcę dyplom lub inny dokument potwierdzający kwalifikacje.

Test umiejętności musi uwzględniać fakt, że wnioskodawca jest wykwalifikowanym specjalistą w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] lub w państwie członkowskim, z którego przybywa. Test umiejętności obejmuje zagadnienia wybrane z listy, których znajomość jest niezbędna do wykonywania danego zawodu w przyjmującym państwie członkowskim. Test może sprawdzać również znajomość zasad dotyczących wykonywania danego zawodu obowiązujących w przyjmującym państwie członkowskim.

Szczegóły dotyczące przeprowadzania testu umiejętności oraz status przysługujący w przyjmującym państwie członkowskim wnioskodawcy, który pragnie przygotowywać się do testu umiejętności w tym państwie członkowskim, określane są przez właściwe organy tego państwa członkowskiego;

[…]”.

3        Artykuł 5 dyrektywy 2005/36, zatytułowany „Zasada swobodnego świadczenia usług”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.      Bez uszczerbku dla szczególnych przepisów prawa wspólnotowego, jak również przepisów art. 6 i 7 niniejszej dyrektywy, państwa członkowskie nie wprowadzają ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług w innym państwie członkowskim, które w jakikolwiek sposób byłyby związane z kwalifikacjami zawodowymi:

a)      jeżeli usługodawca prowadzi zgodną z prawem działalność w zakresie tego samego zawodu w innym państwie członkowskim (zwanym dalej »państwem członkowskim siedziby«), oraz

b)      w przypadku przeniesienia się usługodawcy, jeżeli wykonywał zawód w co najmniej jednym państwie członkowskim przez co najmniej jeden rok w okresie dziesięciu lat poprzedzających świadczenie usług, jeżeli dany zawód nie jest regulowany w państwie członkowskim siedziby. Wymóg wykonywania zawodu przez co najmniej jeden rok nie ma zastosowania, jeżeli zawód lub kształcenie i szkolenie prowadzące do wykonywania danego zawodu są regulowane.

2.      Przepisy niniejszego tytułu obowiązują jedynie w przypadku przeniesienia się usługodawcy na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego w celu tymczasowego i okazjonalnego wykonywania zawodu, o którym mowa w ust. 1.

Tymczasowy i okazjonalny charakter świadczenia usług podlega każdorazowo indywidualnej ocenie, przy uwzględnieniu przede wszystkim jego długości, częstotliwości, regularności i ciągłości”.

4        Zgodnie z art. 6 tej dyrektywy, zatytułowanym „Wyłączenia”:

„Zgodnie z art. 5 ust. 1 przyjmujące państwo członkowskie zwalnia usługodawców prowadzących działalność w innym państwie członkowskim z wymogów obowiązujących osoby wykonujące dany zawód, prowadzące działalność na jego terytorium, dotyczących:

[…]

b)      rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu dokonywania z ubezpieczycielem rozliczeń związanych ze świadczeniem usług na rzecz osób ubezpieczonych.

Jednakże usługodawca informuje instytucję, o której mowa w lit. b), o świadczonych usługach przed ich świadczeniem, albo, w nagłych wypadkach, po ich wykonaniu”.

5        Artykuł 7 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Uprzednie oświadczenie składane w przypadku przeniesienia się usługodawcy”, przewiduje w ust. 3:

„3.      Usługi świadczone są przy użyciu tytułu zawodowego państwa członkowskiego siedziby, o ile w tym państwie członkowskim istnieje taki tytuł dla danego rodzaju działalności zawodowej. Tytuł ten podawany jest w języku urzędowym lub jednym z języków urzędowych państwa członkowskiego siedziby w sposób uniemożliwiający pomylenie go z tytułem zawodowym występującym w przyjmującym państwie członkowskim. Jeżeli w państwie członkowskim siedziby nie ma takiego tytułu, usługodawca podaje informacje o formalnie uzyskanych kwalifikacjach w języku urzędowym lub jednym z języków urzędowych tego państwa członkowskiego. Świadczenie usług pod tytułem zawodowym występującym w przyjmującym państwie członkowskim jest możliwe, w drodze wyjątku, w przypadkach, o których mowa w przepisach tytułu III rozdział III”.

6        Artykuł 21 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Zasada automatycznego uznawania”, stanowi w ust. 1 i 6:

„1.      Każde państwo członkowskie uznaje dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji […] lekarza weterynarii […] oraz architekta […] i nadaje tym dokumentom potwierdzającym posiadanie kwalifikacji, na potrzeby podejmowania i prowadzenia działalności zawodowej taką samą moc na swoim terytorium, jak dokumentom potwierdzającym posiadanie kwalifikacji, które samo wydaje.

[…]

6.      Każde państwo członkowskie uzależnia dostęp do zawodów lekarza, pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, położnej i farmaceuty, oraz wykonywanie tych zawodów, od posiadania dokumentu potwierdzającego posiadanie kwalifikacji, o którym mowa, odpowiednio, w załączniku V pkt 5.1.1, 5.1.2, 5.1.4, 5.2.2, 5.3.2, 5.3.3, 5.4.2, 5.5.2 i 5.6.2, poświadczającego, że dana osoba uzyskała w trakcie kształcenia odpowiednio wiedzę, umiejętności i kompetencje, o których mowa w art. 24 ust. 3, art. 31 ust. 6, art. 31 ust. 7, art. 34 ust. 3, art. 38 ust. 3, art. 40 ust. 3 oraz art. 44 ust. 3.

Aby uwzględnić ogólnie uznany postęp naukowy i techniczny, Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 57c w celu aktualizacji wiedzy i umiejętności, o których mowa w art. 24 ust. 3, art. 31 ust. 6, art. 34 ust. 3, art. 38 ust. 3, art. 40 ust. 3, art. 44 ust. 3 i art. 46 ust. 4, z myślą o odzwierciedleniu ewolucji prawa Unii mającego bezpośredni wpływ na danych specjalistów.

Takie aktualizacje nie mogą w żadnym państwie członkowskim wymagać zmiany istniejących podstawowych zasad ustawodawczych dotyczących struktury zawodów w odniesieniu do kształcenia osób fizycznych i warunków ich dostępu do zawodu. Przy dokonywaniu takich aktualizacji należy uwzględniać odpowiedzialność państw członkowskich za organizację systemów edukacyjnych, zgodnie z art. 165 ust. 1 [TFUE]”.

7        Artykuł 31 dyrektywy 2005/36, zatytułowany „Kształcenie pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną”, przewiduje w ust. 3 akapit pierwszy:

„3. Kształcenie pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną obejmuje co najmniej trzy lata studiów, co można dodatkowo wyrazić przy pomocy równoważnych punktów ECTS [(Europejski System Transferu Punktów)], na które składa się co najmniej 4600 godzin kształcenia teoretycznego i klinicznego, przy czym kształcenie teoretyczne obejmuje co najmniej jedną trzecią, a kształcenie kliniczne co najmniej połowę minimalnego okresu kształcenia. Państwa członkowskie mogą przyznać częściowe zwolnienie osobom, które odbyły część kształcenia na kursach o co najmniej równorzędnym poziomie”.

8        Artykuł 32 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Wykonywanie zawodu pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy, do działalności zawodowej pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną należą rodzaje działalności wykonywane zawodowo, wyszczególnione w załączniku V pkt 5.2.2”.

9        Artykuł 44 tej dyrektywy, zatytułowany „Kształcenie farmaceutów”, stanowi:

„1.      Warunkiem podjęcia kształcenia farmaceutycznego jest posiadanie dyplomu lub świadectwa uprawniającego do podjęcia w państwie członkowskim studiów na danym kierunku na uniwersytecie lub w szkołach wyższych o statusie uznanym za równorzędny.

[…]”.

10      Artykuł 45 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Wykonywanie zawodu farmaceuty”, stanowi w ust. 2 i 3:

„2.      Państwa członkowskie gwarantują osobom posiadającym dokument potwierdzający posiadanie wykształcenia z zakresu farmacji na poziomie uniwersyteckim lub poziomie uznawanym za równorzędny, spełniający warunki określone w art. 44, możliwość podejmowania i wykonywania – w stosownych przypadkach pod warunkiem posiadania dodatkowego stażu zawodowego – co najmniej następujących czynności:

a)      sporządzanie formy farmaceutycznej produktów leczniczych;

b)      wytwarzanie i testowanie produktów leczniczych;

c)      testowanie produktów leczniczych w laboratorium przeznaczonym do tego celu;

d)      składowanie, przechowywanie i dystrybucja produktów leczniczych w obrocie hurtowym;

e)      dostarczanie, sporządzanie, testowanie, składowanie, dystrybucja i wydawanie bezpiecznych i skutecznych produktów leczniczych o wymaganej jakości w ogólnodostępnych aptekach;

f)      dostarczanie, sporządzanie, testowanie, składowanie, dystrybucja i wydawanie bezpiecznych i skutecznych produktów leczniczych o wymaganej jakości w ogólnodostępnych aptekach;

g)      udzielanie informacji i porad na temat produktów leczniczych, w tym na temat ich prawidłowego stosowania;

h)      zgłaszanie właściwym organom niepożądanych reakcji na produkty lecznicze;

i)      zindywidualizowane wsparcie dla pacjentów samodzielnie stosujących leki;

j)      zaangażowanie w lokalne lub krajowe kampanie na rzecz promocji zdrowia.

3.      W przypadku gdy w określonym państwie członkowskim dodatkowym warunkiem podejmowania lub wykonywania jednego z rodzajów działalności farmaceuty jest posiadanie doświadczenia zawodowego obok dokumentu potwierdzającego posiadanie kwalifikacji, o którym mowa w załączniku V pkt 5.6.2, państwo to uznaje za wystarczający dowód w tym zakresie zaświadczenie wydane przez właściwe organy w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] danej osoby, potwierdzające, że przez podobny okres wykonywała ona tego rodzaju czynności w rodzimym państwie członkowskim”.

11      Artykuł 50 dyrektywy 2005/36, zatytułowany „Dokumentacja i formalności”, stanowi:

„1.      Właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego rozpatrujące wniosek o zezwolenie na wykonywanie określonego zawodu regulowanego na mocy niniejszego tytułu mogą żądać przedstawienia dokumentów i zaświadczeń wymienionych w załączniku VII.

Dokumenty określone w załączniku VII pkt 1 lit. d), e) i f) są przedkładane przed upływem trzech miesięcy od daty ich wydania.

Państwa członkowskie, instytucje i inne osoby prawne zapewniają poufność przekazywanych im informacji.

2.      W przypadku uzasadnionych wątpliwości przyjmujące państwo członkowskie może zwrócić się do właściwych organów innego państwa członkowskiego o potwierdzenie autentyczności świadectw i dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji, wydanych przez to drugie państwo członkowskie oraz, w stosownych przypadkach, potwierdzenie faktu, że dana osoba spełnia minimalne wymogi w zakresie kształcenia określone odpowiednio w art. 24, 25, 28, 31, 34, 35, 38, 40, 44 i 46 dla zawodów, o których mowa w rozdziale III niniejszego tytułu.

3.      W przypadku uzasadnionych wątpliwości, jeżeli dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji, o którym mowa w art. 3 ust. 1 lit. c), został wydany przez właściwy organ w państwie członkowskim i potwierdza odbycie kształcenia w całości lub w części w placówce zarejestrowanej zgodnie z prawem na terytorium innego państwa członkowskiego, przyjmujące państwo członkowskie może sprawdzić, przy udziale właściwej instytucji państwa członkowskiego, w którym wydano dokument:

a)      czy przebieg kształcenia w danej placówce został formalnie zatwierdzony przez instytucję edukacyjną mającą siedzibę w państwie członkowskim, w którym wydano dokument;

b)      czy wydany dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji jest taki sam jak ten, który zostałby wydany, w przypadku gdyby kształcenie odbyło się w całości w państwie członkowskim, w którym wydano dokument; oraz

c)      czy dany dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji przyznaje te same prawa zawodowe na terytorium państwa członkowskiego, w którym wydano dokument.

[…]”.

12      Artykuł 51 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Procedura wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych”, stanowi w ust. 1:

„1.      Właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego potwierdza otrzymanie wniosku w terminie miesiąca od jego otrzymania oraz zawiadamia wnioskodawcę, w stosownym przypadku, o konieczności dostarczenia brakujących dokumentów”.

13      Artykuł 54 tej dyrektywy, zatytułowany „Używanie tytułów określających wykształcenie”, stanowi:

„Bez uszczerbku dla art. 7 i 52, przyjmujące państwo członkowskie zapewnia osobom zainteresowanym prawo do używania tytułów, a także, w miarę możliwości, skróconej formy tytułów określających wykształcenie, uzyskanych w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] w języku rodzimego państwa członkowskiego [państwa członkowskiego pochodzenia]. Przyjmujące państwo członkowskie może wymagać, aby tytuł ten był opatrzony informacją dotyczącą nazwy i siedziby instytucji albo komisji egzaminacyjnej, która go przyznała. Jeżeli tytuł określający wykształcenie używany w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] może być mylony w przyjmującym państwie członkowskim z tytułem, którego uzyskanie w tym drugim państwie zależy od odbycia dodatkowego kształcenia, a osoba zainteresowana takiego kształcenia nie zdobyła, przyjmujące państwo członkowskie może wymagać od tej osoby używania tytułu określającego wykształcenie obowiązującego w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] w odpowiedniej formie, określanej przez przyjmujące państwo członkowskie”.

14      Załącznik VII do tej samej dyrektywy, zatytułowany „Dokumenty i świadectwa, które mogą być wymagane zgodnie z art. 50 ust. 1”, stanowi w pkt 1 lit. d) i e):

„1.      Dokumenty

[…]

d)      w przypadku gdy właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego uzależniają podjęcie zawodu regulowanego od przedłożenia dowodów nieskazitelnego charakteru lub reputacji wnioskodawców lub że nie ogłoszono wobec nich upadłości lub nie zawieszono im prawa do wykonywania działalności bądź zakazano im wykonywania zawodu z powodu poważnego wykroczenia zawodowego lub przestępstwa, państwo to przyjmuje jako wystarczający dowód w stosunku do obywateli państw członkowskich, którzy zamierzają wykonywać ten zawód na terytorium tego państwa członkowskiego, przedłożenie dokumentów, z których wynika, że wszystkie te wymogi są spełnione, wydanych przez właściwe organy w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] lub w państwie członkowskim, z którego osoba ta przybywa. Organy te muszą przedstawić takie wymagane dokumenty w ciągu dwóch miesięcy.

W przypadku gdy właściwe organy rodzimego państwa członkowskiego [państwa członkowskiego pochodzenia] lub państwa członkowskiego, z którego dana osoba przybywa, nie wydają dokumentów, o których mowa w akapicie pierwszym, mogą one być zastąpione przysięgą lub – w państwach gdzie nie istnieje forma przysięgi – ślubowaniem złożonym przez wnioskodawcę przed właściwym organem sądowym lub administracyjnym lub, gdzie stosowne, przed notariuszem lub upoważnionym organem zawodowym w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia] lub w państwie członkowskim, z którego dana osoba przybywa; wyżej wymienione organy lub notariusz powinn[i] wydać zaświadczenie stwierdzające autentyczność przysięgi lub ślubowania.

e)      jeżeli przyjmujące państwo członkowskie wymaga od swoich obywateli, zamierzających podjąć zawód regulowany, dokumentu dotyczącego stanu zdrowia fizycznego lub psychicznego, to państwo członkowskie uznaje jako wystarczający dowód dokument wymagany w rodzimym państwie członkowskim [państwie członkowskim pochodzenia]. W przypadku gdy rodzime państwo członkowskie [państwo członkowskie pochodzenia] nie wydaje takich dokumentów, przyjmujące państwo członkowskie uzna świadectwo wydane przez właściwe organy takiego państwa. W takim przypadku właściwe organy rodzimego państwa członkowskiego [państwa członkowskiego pochodzenia] muszą przedstawić wymagany dokument w ciągu dwóch miesięcy”.

 Prawo czeskie

 Ustawa o uznawaniu kwalifikacji zawodowych

15      Paragraf 13 ust. 1 zákon č. 18/2004 Sb., o uznávání odborné kvalifikace a jiné způsobilosti státních příslušníků členských států Evropské unie a některých příslušníků jiných států a o změně některých zákonů (zákon o uznávání odborné kvalifikace) [ustawy nr 18/2004 o uznawaniu kwalifikacji zawodowych i innych umiejętności obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i niektórych obywateli innych państw oraz o zmianie niektórych ustaw (ustawa o uznawaniu kwalifikacji zawodowych)], w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności sprawy (zwanej dalej „ustawą o uznawaniu kwalifikacji zawodowych”), stanowi:

„1.      Przez »staż adaptacyjny« rozumie się okres, w którym wnioskodawca wykonuje działalność regulowaną w Republice Czeskiej pod nadzorem wykwalifikowanej osoby fizycznej, w celu uzupełnienia wiedzy z obszarów teoretycznych i praktycznych wchodzących w zakres treści kształcenia i szkolenia, prowadzącego do wydania świadectwa kwalifikacji wymaganego w Republice Czeskiej, których znajomość jest niezbędna do wykonywania działalności regulowanej. Staż adaptacyjny może również obejmować dalsze kształcenie lub szkolenie mające na celu uzupełnienie kwalifikacji zawodowych”.

16      Paragraf 14 ust. 1 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych stanowi:

„1.      Test umiejętności to egzamin z wiedzy, umiejętności i kompetencji zawodowych wnioskodawcy mający na celu ocenę jego zdolności do wykonywania zawodu regulowanego w Republice Czeskiej. Egzamin umiejętności przeprowadza się przed organem uznającym, innym organem administracyjnym, na uniwersytecie lub w innej placówce oświatowej o odpowiedniej orientacji docelowej […]”.

17      Paragraf 15 wspomnianej ustawy stanowi:

„Rozporządzenie wykonawcze lub regulamin zawodowy mogą określać, w odniesieniu do poszczególnych rodzajów zawodów regulowanych lub grupy zawodów regulowanych, z uwzględnieniem ich specyfiki, sposób określania czasu trwania stażu adaptacyjnego oraz warunki przeprowadzania i oceny stażu adaptacyjnego i testu umiejętności, w tym formę, treść i zakres testu umiejętności”.

18      Zgodnie z § 20 omawianej ustawy:

„1.      W przypadku gdy wykonywanie zawodu regulowanego w Republice Czeskiej wymaga dowodu nieskazitelnego charakteru lub braku karania za wykroczenie administracyjne lub dyscyplinarne związane z wykonywaniem danego zawodu, dokument wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia potwierdzający ten fakt uznaje się za wystarczający. Dokumentem tym jest wyciąg z rejestru sądowego lub podobnego państwa członkowskiego pochodzenia lub równoważny dokument wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia lub, jeżeli taki rejestr nie jest prowadzony w państwie członkowskim pochodzenia, uroczyste oświadczenie wnioskodawcy, że cieszy się nieposzlakowaną opinią.

2.      W przypadku gdy jest to niezbędne do wykonywania zawodu regulowanego w Republice Czeskiej, dowód, że przez okres wskazany w przepisach szczególnych wobec wnioskodawcy nie wydano orzeczenia o upadłości, nie ogłoszono jego upadłości lub nie oddalono wniosku o niewypłacalności z powodu braku aktywów, lub że pełnieniu funkcji organu statutowego, członka organu statutowego lub innego organu osoby prawnej przez wnioskodawcę nie stoi na przeszkodzie wcześniejsze pełnienie porównywalnej funkcji w ramach osoby prawnej, której majątek został uznany za niewypłacalny lub wobec której złożono wniosek o ogłoszenie niewypłacalności, dokument wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia potwierdzający ten fakt uznaje się za wystarczający.

3.      W przypadku gdy właściwe organy państw członkowskich nie wydają dokumentów, o których mowa w ust. 1 i 2, zastępuje się je uroczystym oświadczeniem złożonym przez wnioskodawcę przed właściwym organem państwa członkowskiego pochodzenia lub przed notariuszem mającym siedzibę w tym państwie członkowskim.

4.      W przypadku gdy do wykonywania zawodu regulowanego w Republice Czeskiej wymagane jest zaświadczenie o stanie zdrowia wnioskodawcy, dokument potwierdzający stan zdrowia wymagany przez państwo członkowskie pochodzenia uznaje się za wystarczający. Jeżeli państwo członkowskie pochodzenia nie wymaga zaświadczenia o stanie zdrowia do wykonywania danego zawodu, dokument wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego pochodzenia potwierdzający spełnienie warunku określonego w przepisach szczególnych Republiki Czeskiej uznaje się za wystarczający.

[…]”.

19      Paragraf 27 ust. 2 tej ustawy ma następujące brzmienie:

„2.      Wnioskodawca, który wykonuje zawód regulowany w Republice Czeskiej tymczasowo lub okazjonalnie […], używa tytułu zawodowego państwa członkowskiego pochodzenia zgodnie z jego ustawodawstwem oraz w języku lub jednym z języków urzędowych państwa członkowskiego pochodzenia”.

20      Paragraf 33 ust. 1 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych stanowi:

„1.      Na wniosek właściwego organu innego państwa członkowskiego właściwy organ Republiki Czeskiej przeprowadzi niezbędne dochodzenie i przedstawi żądane informacje bez zbędnej zwłoki. Jeśli udzielenie informacji nie jest możliwe w ciągu 30 dni, należy poinformować o tym właściwy organ innego państwa członkowskiego”.

21      Paragraf 36a ust. 1 tej ustawy ma następujące brzmienie:

„1.      Wnioskodawca będący obywatelem państwa członkowskiego […], który zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego pochodzenia wykonuje dany zawód, który jest zawodem regulowanym w Republice Czeskiej, jest również uprawniony do tymczasowego i okazjonalnego wykonywania tego zawodu na terytorium Republiki Czeskiej bez konieczności dopełnienia obowiązku wpisu, rejestracji, zezwolenia lub przystąpienia do organizacji zawodowej zgodnie z przepisami szczególnymi i bez konieczności występowania o uznanie jego kwalifikacji zawodowych […]”.

 Ustawa nr 95/2004

22      Zgodnie z § 2 lit. g) zákon č. 95/2004 Sb., o podmínkách získávání a uznávání odborné způsobilosti a specializované způsobilosti k výkonu zdravotnického povolání lékaře, zubního lékaře a farmaceuta (ustawy nr 95/2004 o warunkach nabywania i uznawania kwalifikacji zawodowych i kwalifikacji specjalistycznych do wykonywania zawodu lekarza, dentysty i farmaceuty), w brzmieniu obowiązującym w niniejszej sprawie (zwanej dalej „ustawą nr 95/2004”):

„Do celów niniejszej ustawy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…] »samodzielne wykonywanie działalności dentysty i farmaceuty« oznacza wykonywanie działalności, do której dentysta lub farmaceuta jest uprawniony bez nadzoru zawodowego i na podstawie własnej analizy i oceny stanu zdrowia pacjenta i związanych z tym okoliczności”.

23      Paragraf 10 ust. 2 ustawy nr 95/2004 stanowi:

„2.      Po nabyciu kwalifikacji zawodowych […] farmaceuta ma prawo do samodzielnego wykonywania czynności związanych ze świadczeniem opieki farmaceutycznej zgodnie z zákon č. 372/2011 Sb., o zdravotních službách a podmínkách jejich poskytování (zákon o zdravotních službách) [ustawą nr 372/2011 o usługach zdrowotnych i warunkach ich świadczenia (ustawą o usługach zdrowotnych)] z dnia 6 listopada 2011 r. (zwaną dalej »ustawą o usługach zdrowotnych«), z wyjątkiem czynności, których samodzielne wykonywanie uzależnione jest od zdobycia kwalifikacji specjalistycznych w rozumieniu § 11. Farmaceuta jest również uprawniony do wykonywania czynności, które nie wchodzą w zakres świadczenia opieki zdrowotnej, w ramach wytwarzania i testowania produktów leczniczych oraz składowania i wydawania produktów leczniczych przez dystrybutora produktów leczniczych zgodnie z zákon č. 378/2007 Sb., o léčivech a o změnách některých souvisejících zákonů (zákon o léčivech) [ustawą nr 378/2007 o produktach farmaceutycznych i o zmianie niektórych związanych z nią ustaw (ustawa o produktach farmaceutycznych)] z dnia 6 grudnia 2007 r.”.

24      Paragraf 11 ust. 1, 2 i 7–12 ustawy nr 95/2004 stanowi:

„1.      Farmaceuta nabywa specjalistyczne kwalifikacje poprzez:

a)      ukończenie kształcenia specjalizacyjnego zakończonego egzaminem […], na podstawie którego minister wydaje farmaceucie dyplom specjalizacyjny w danej dziedzinie specjalizacji, lub

b)      zdobycie dodatkowego stażu zawodowego zgodnie z odpowiednim programem kształcenia w zatwierdzonej placówce odpowiedniej dziedziny kształcenia specjalistycznego lub odpowiedniej dodatkowej dziedziny doświadczenia zawodowego, która wyda wnioskodawcy zaświadczenie o zdobyciu tego doświadczenia.

2.      Dziedziny specjalistycznego kształcenia farmaceutów, dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji oraz czas trwania specjalistycznego kształcenia są opisane w załączniku 1 do niniejszej ustawy. […]

[…]

7.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 lit. a) jest warunkiem […] samodzielnego prowadzenia czynności

a)      związanych z ochroną zdrowia publicznego,

b)      w zakładach transfuzyjnych,

c)      w dziedzinie technologii farmaceutycznych,

d)      w dziedzinie metod laboratoryjnych i analitycznych w dziedzinie zdrowia, oraz

e)      w dziedzinie radiofarmaceutycznych produktów leczniczych.

8.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 w dziedzinie farmacji praktycznej w aptece jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności związanych z zarządzaniem apteką […].

9.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w dziedzinie farmacji klinicznej w rozumieniu ust. 1 lit. a) jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności farmaceuty klinicznego.

10.      Nabycie szczególnych kwalifikacji specjalistycznych w dziedzinie farmacji szpitalnej jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności związanych z zarządzaniem apteką wyposażoną w wyspecjalizowane pomieszczenia do przygotowywania szczególnie złożonych postaci farmaceutycznych. W rozumieniu niniejszej ustawy »szczególnie złożone postacie farmaceutyczne« oznaczają sterylne produkty lecznicze przeznaczone do stosowania pozajelitowego przygotowywane w specjalistycznych pomieszczeniach aptecznych.

11.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 lit. a) w dziedzinie radiofarmaceutycznych produktów leczniczych lub technologii farmaceutycznych bądź nabycie szczególnych kwalifikacji specjalistycznych w dziedzinie farmacji szpitalnej jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności polegających na przygotowaniu szczególnie złożonych postaci farmaceutycznych.

12.      Przed nabyciem kompetencji specjalistycznych farmaceuta wykonuje czynności wymienione w ust. 7–11, pod nadzorem zawodowym osoby wykonującej zawód medyczny posiadającej odpowiednie kompetencje specjalistyczne”.

25      Zgodnie z § 27 ust. 6 omawianej ustawy:

„6.      Lekarze, dentyści lub farmaceuci, którzy posiadają dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe i spełniające warunki określone w § 28a lub § 28b, są uprawnieni do wykonywania zawodu przy użyciu tytułu zawodowego (zwanego dalej »tytułem specjalisty«), o którym mowa w niniejszej ustawie. W przypadku gdy kwalifikacje zawodowe zostały zweryfikowane zgodnie z § 27b, zawód lekarza jest wykonywany na podstawie tytułu specjalisty przewidzianego w niniejszej ustawie”.

26      Paragraf 28a ust. 5 tej ustawy ma następujące brzmienie:

„5.      W przypadku dodatkowego stażu zawodowego w rozumieniu § 11 ust. 1 lit. b) [ustawy nr 95/2004] za dowód uzyskania kwalifikacji ministerstwo uznaje automatycznie zaświadczenie wydane przez właściwe organy państwa członkowskiego potwierdzające, że przez podobny okres zainteresowany wykonywał tego rodzaju czynności w państwie członkowskim pochodzenia”.

 Kodeks postępowania administracyjnego

27      Paragraf 44 ust. 1 zákon č. 500/2004 Sb., správní řád (ustawy nr 500/2004 – kodeks postępowania administracyjnego), w brzmieniu znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie (zwanej dalej „kodeksem postępowania administracyjnego”), stanowi:

„1.      Postępowanie w sprawie wniosku rozpoczyna się z dniem, w którym wniosek lub każda inna czynność wszczynająca postępowanie […] dotarła do właściwego rzeczowo i miejscowo organu administracyjnego”.

28      Paragraf 45 ust. 2 kodeksu postępowania administracyjnego brzmi:

„2.      Jeżeli wniosek nie spełnia określonych kryteriów lub jest dotknięty innymi wadami, organ administracyjny pomoże wnioskodawcy usunąć braki na miejscu lub zwróci się do niego o ich usunięcie; w tym celu wyznaczy rozsądny termin i poinformuje go o konsekwencjach nieusunięcia wspomnianych wad w tym terminie;

[…]”.

29      Paragraf 47 ust. 1 tego kodeksu przewiduje:

„1.      Organ administracyjny ma obowiązek bez zbędnej zwłoki poinformować o wszczęciu postępowania wszystkich znanych mu uczestników”.

30      Zgodnie z § 71 tego kodeksu:

„1.      Organ administracyjny jest zobowiązany do wydania decyzji bez zbędnej zwłoki.

[…]

3.      Jeżeli bezzwłoczne podjęcie decyzji nie jest możliwe, organ administracyjny jest zobowiązany do wydania decyzji najpóźniej w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania, który można przedłużyć o okres […] do 30 dni, w przypadku gdy konieczne jest przeprowadzenie rozprawy lub dochodzenia na miejscu, jeżeli konieczne jest wezwanie lub stawienie się danej osoby lub poinformowanie jej w drodze ogłoszenia publicznego, gdy wykazano, że powiadomienia nie odniosły skutku, lub w razie szczególnie skomplikowanego przypadku [lub terminu] […] niezbędnego do wykonania wezwania do usunięcia uchybienia na podstawie § 13 ust. 3, wniosku o sporządzenie ekspertyzy lub doręczenia za granicą.

[…]”.

31      Paragraf 154 tego kodeksu stanowi:

„Jeżeli organ administracyjny wydaje zaświadczenie, przeprowadza dochodzenie lub składa oświadczenia w odniesieniu do zainteresowanych, powinien postępować zgodnie z […] następującymi przepisami części drugiej: §§ 10–16, §§ 19–26, §§ 29–31, §§ 33–35, § 37, § 40, § 62, § 63; oraz, analogicznie, następującymi postanowieniami części trzeciej: § 134, § 137 oraz § 142 ust. 1 i 2; musi on w odpowiedni sposób przestrzegać innych przepisów niniejszej ustawy, jeśli ich zastosowanie jest konieczne”.

 Ustawa o usługach zdrowotnych

32      Paragraf 5 ust. 2 ustawy o usługach zdrowotnych stanowi:

„2. […]

i)      opieka farmaceutyczna i kliniczna opieka farmaceutyczna (zwana dalej „opieką farmaceutyczną”) [to opieka zdrowotna], której celem jest zaopatrzenie w produkty lecznicze, ich sporządzanie, przetwarzanie, przechowywanie, testowanie i dystrybucja – z wyjątkiem produktów transfuzji i surowców do przygotowywania pochodnych krwi zgodnie z ustawą o produktach leczniczych, a także chemikaliów laboratoryjnych, odczynników, produktów dezynfekujących – a także zaopatrzenie w wyroby medyczne, o których mowa w ustawie o wyrobach medycznych […], ich przechowywanie, dystrybucja i sprzedaż, zaopatrywanie w produkty spożywcze przeznaczone do szczególnych celów medycznych, ich przechowywanie, dystrybucja i sprzedaż; w ramach tej opieki świadczone są również usługi doradcze, konsultacyjne i inne usługi w dziedzinie zapobiegania chorobom i ich wczesnego wykrywania, promocji zdrowia oraz oceny i monitorowania skutecznego, bezpiecznego i oszczędnego stosowania produktów leczniczych i związanych z nimi procesów.

[…]”.

33      Zgodnie z § 12 ust. 3 omawianej ustawy:

„3.      W przypadku świadczenia usług zdrowotnych

[…]

c)      w dziedzinie farmacji lub w dziedzinie kształcenia specjalistycznego farmaceutów wymagane jest uprawnienie do samodzielnego wykonywania zawodu farmaceuty w co najmniej jednej dziedzinie specjalistycznego kształcenia farmaceutów.

[…]”.

 Ustawa o opiece weterynaryjnej

34      Paragraf 59 zákon č. 166/1999 Sb. o veterinární péči a o změně některých souvisejících zákonů (veterinární zákon) [ustawy nr 166/1999 o opiece weterynaryjnej i o zmianie niektórych powiązanych z nią ustaw (ustawa o weterynarii)], w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi:

„[…]

2.      Za lekarzy weterynarii uważa się również:

a)      osoby posiadające dyplom, świadectwo lub inne dokumenty potwierdzające odbycie wymaganego kształcenia, określone w przepisach wykonawczych i wydane przez właściwy organ innego państwa członkowskiego,

[…].

3.      Osoby będące obywatelami innego państwa członkowskiego, które spełniają warunki określone w ust. 1 i 2, są uprawnione do używania tytułu uzyskanego kształcenia lub jego skrótu w języku państwa, w którym tytuł został uzyskany.

[…]”.

 Ustawa o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym

35      Paragraf 11 ust. 1 zákon č. 48/1997 Sb. o veřejném zdravotním pojištění a o změně a doplnění některých souvisejících zákonů (ustawy nr 48/1997 o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o zmianach i uzupełnieniach niektórych powiązanych z nią ustaw), w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie (zwanej dalej „ustawą o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym”), stanowi:

„1.      Ubezpieczony ma prawo do:

a)      wyboru kasy ubezpieczenia zdrowotnego […];

b)      wyboru podmiotu świadczącego usługi zdrowotne na terytorium Republiki Czeskiej […] związanego umową z odpowiednią kasą ubezpieczenia zdrowotnego […];

c)      dostępu w czasie i przestrzeni do refundowanych usług świadczonych przez świadczeniodawców zakontraktowanych przez odpowiednią kasę chorych;

d)      korzystania ze świadczeń refundowanych w zakresie i na warunkach określonych w niniejszej ustawie, przy czym świadczeniodawca nie może otrzymywać od ubezpieczonego żadnej zapłaty za refundowane świadczenia;

[…]”.

36      Paragraf 17 ust. 1 ustawy o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym stanowi:

„1.      W celu zapewnienia świadczeń w naturze w ramach świadczenia usług refundowanych ubezpieczonym Všeobecná zdravotní pojišťovna České republiky (powszechna kasa ubezpieczenia zdrowotnego Republiki Czeskiej) i inne kasy ubezpieczenia zdrowotnego zawierają […] umowy ze świadczeniodawcami o świadczenie i zwrot kosztów usług refundowanych. […] Umowy nie są wymagane w przypadku udzielenia ubezpieczonemu

a)      pomocy w nagłych wypadkach,

[…]”.

 Ustawa o uprawnieniach

37      Paragraf 13 zákon č. 360/1992 Sb., České národní rady o výkonu povolání autorizovaných architektů a o výkonu povolání autorizovaných inženýrů a techniků činných ve výstavbě (autorizační zákon) [ustawy nr 360/1992 czeskiej rady narodowej o wykonywaniu zawodu architekta z uprawnieniami oraz o wykonywaniu zawodu inżyniera z uprawnieniami i technika w dziedzinie budownictwa (ustawa o uprawnieniach)], w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie (zwanej dalej „ustawą o uprawnieniach”) ma następujące brzmienie:

„1.      Osoba posiadająca uprawnienia ma prawo, w zależności od rodzaju udzielonego uprawnienia, używać tytułu »architekt z uprawnieniami« […] w odniesieniu do nazwy dziedziny, a w stosownych przypadkach specjalizacji, dla której wydano uprawnienia.

[…]”.

38      Paragraf 30c ust. 2 ustawy o uprawnieniach stanowi:

„2. […] Postanowienia §§ 10 i 11, § 13 ust. 1 […] stosuje się odpowiednio do osób przyjmowanych na terytorium krajowym. […]”.

 Ustawa o izbie weterynaryjnej

39      Paragraf 5a ust. 1 zákon č. 381/1991 Sb. České národní rady o Komoře veterinárních lékařů České republiky (ustawy nr 381/1991 czeskiej rady narodowej o izbie weterynaryjnej Republiki Czeskiej), w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie (zwanej dalej „ustawą o izbie weterynaryjnej”), przewiduje:

„1.      Lekarz weterynarii z państwa członkowskiego Unii Europejskiej […], który zamierza tymczasowo lub okazjonalnie świadczyć na terytorium Republiki Czeskiej opiekę weterynaryjną w zakresie profilaktyki lub leczenia [zwany dalej »wizytującym lekarzem weterynarii«], nie ma obowiązku uzyskania członkostwa w izbie, ma on jednak obowiązek uprzedniego poinformowania izby o wykonywaniu na terytorium Republiki Czeskiej opieki weterynaryjnej w zakresie profilaktyki i leczenia zgodnie z ustawą o uznawaniu kwalifikacji zawodowych. […]”.

 Dekret nr 39/2005

40      Paragraf 4 vyhláška č. 39/2005 Sb., kterou se stanoví minimální požadavky na studijní programy k získání odborné způsobilosti k výkonu nelékařského zdravotnického povolání (dekretu nr 39/2005 ustanawiającego minimalne wymogi w zakresie programów studiów w celu uzyskania kwalifikacji zawodowych do wykonywania nielekarskiego zawodu medycznego), w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, zatytułowany „Pielęgniarka ogólna”, przewiduje w ust. 2:

„2.      Studia w programie, o którym mowa w ust. 1, przebiegają albo

a)      w systemie stacjonarnym o specyficznym charakterze zawodowym, w formie obejmującej co najmniej trzyletnie studia oraz co najmniej 4600 godzin kształcenia teoretycznego i praktycznego, w tym okres kształcenia praktycznego w liczbie od 2300 do 3000 godzin, albo

b)      w systemie innym niż stacjonarny, którego łączny okres kształcenia nie jest krótszy niż ten, o którym mowa w lit. a), jak również w którym nie ma to wpływu na poziom kształcenia. […]”.

41      Paragraf 20c dekretu nr 39/2005, w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, zatytułowany „Pielęgniarka praktykująca”, stanowi w ust. 2:

„2.      Program edukacji obejmuje standardowy okres nauki wynoszący co najmniej cztery lata, z czego co najmniej 1200 godzin to zajęcia praktyczne. Program kursu obejmuje co najmniej 700 godzin kształcenia teoretycznego i co najmniej 600 godzin kształcenia praktycznego”.

 Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi

42      Dyrektywa 2005/36 została zmieniona w szczególności dyrektywą 2013/55, która powinna była zostać transponowana najpóźniej do dnia 18 stycznia 2016 r., zgodnie z jej art. 3.

43      W tym kontekście władze czeskie zgłosiły Komisji środki transpozycji.

44      W dniu 25 stycznia 2019 r. Komisja skierowała do Republiki Czeskiej wezwanie do usunięcia, w którym twierdziła, że prawo czeskie było niezgodne z kilkoma przepisami dyrektywy 2005/36.

45      W dniu 28 listopada 2019 r., uznawszy, że odpowiedź władz czeskich w przedmiocie zarzutów podniesionych w tym wezwaniu do usunięcia uchybienia nie jest wystarczająca, Komisja skierowała do nich uzasadnioną opinię.

46      W dniu 28 stycznia 2020 r. Republika Czeska przekazała swoje uwagi dotyczące uzasadnionej opinii.

47      W dniu 18 lutego 2021 r. Komisja przekazała Republice Czeskiej dodatkową uzasadnioną opinię.

48      W dniu 4 lutego 2022 r. Komisja wniosła niniejszą skargę.

 W przedmiocie skargi

 Uwagi wstępne

49      Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach skargi wniesionej na podstawie art. 258 TFUE wezwanie do usunięcia uchybienia skierowane przez Komisję do państwa członkowskiego oraz uzasadniona opinia wydawana przez tę instytucję wyznaczają przedmiot sporu, który od tego momentu nie może zostać rozszerzony. Możliwość przedstawienia przez zainteresowane państwo członkowskie uwag, nawet jeśli nie zdecyduje się ono z niej skorzystać, stanowi bowiem istotną gwarancję wymaganą przez traktat, której poszanowanie jest istotnym wymogiem proceduralnym decydującym o prawidłowości postępowania o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom przez państwo członkowskie. W związku z tym uzasadniona opinia oraz skarga muszą opierać się na tych samych zarzutach co wezwanie do usunięcia uchybienia rozpoczynające postępowanie poprzedzające wniesienie skargi (wyrok z dnia 22 września 2016 r., Komisja/Republika Czeska, C‑525/14, EU:C:2016:714, pkt 17 i przytoczone tam orzecznictwo).

50      Jeżeli tak nie jest, nie można uznać, że nieprawidłowość tę usuwa fakt, iż państwo członkowskie przedstawiło swoje uwagi odnośnie do uzasadnionej opinii (wyrok z dnia 25 kwietnia 2013 r., Komisja/Hiszpania, C‑64/11, EU:C:2013:264, pkt 14 i przytoczone tam orzecznictwo).

51      Niemniej jednak, o ile uzasadniona opinia i skarga muszą być oparte na identycznych zarzutach, o tyle wymóg ten nie może jednak oznaczać, że w każdym przypadku musi istnieć całkowita zbieżność pomiędzy zarzutami sformułowanymi w uzasadnionej opinii a żądaniami skargi, o ile przedmiot sporu nie został rozszerzony lub zmieniony (zob. podobnie wyrok z dnia 7 września 2006 r., Komisja/Zjednoczone Królestwo, C‑484/04, EU:C:2006:526, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Komisja może zatem uszczegółowić w skardze swoje pierwotne zarzuty, jednak pod warunkiem, że nie dokonuje w ten sposób zmiany przedmiotu sporu [wyrok z dnia 30 kwietnia 2020 r., Komisja/Rumunia (Przekroczenie dopuszczalnych wartości dla PM10), C‑638/18, EU:C:2020:334, pkt 49].

52      Wreszcie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału skarga powinna przedstawiać zarzuty w sposób spójny i precyzyjny, aby umożliwić państwu członkowskiemu oraz Trybunałowi dokładne zapoznanie się z zakresem zarzucanego danemu państwu naruszenia prawa Unii, co jest niezbędnym warunkiem możliwości podjęcia przez to państwo skutecznej obrony oraz zbadania przez Trybunał istnienia zarzucanego temu państwu uchybienia [wyrok z dnia 8 marca 2022 r., Komisja/Zjednoczone Królestwo (Zwalczanie nadużyć finansowych w postaci zaniżania wartości), C‑213/19, EU:C:2022:167, pkt 133 i przytoczone tam orzecznictwo].

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego braku transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

53      Komisja podnosi, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36, który to przepis ustanawia obowiązek określenia przez właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego „statusu” prawnego osób odbywających staż adaptacyjny lub przygotowujących się do testu umiejętności.

54      Komisja uważa, że głównym celem art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 jest zagwarantowanie zainteresowanym odpowiedniego statusu prawnego w przyjmującym państwie członkowskim, tak aby nie znajdowali się oni w sytuacji „pustki prawnej”, co wymaga, aby status ten był zdefiniowany w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny.

55      Zdaniem Komisji prawidłowa transpozycja tego przepisu do prawa krajowego wymaga na przykład zawarcia w przepisach, że prawo to pozwala na sprecyzowanie lub ustanowienie rzeczonego statusu przez właściwe organy.

56      Komisja przyznaje, że ten sam status można również określić w drodze przepisów ogólnych, pod warunkiem że są one wystarczająco jasne i precyzyjne w tym względzie.

57      Ponadto §§ 13–15 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych, na które powołują się władze czeskie, nie wyjaśniają statusu prawnego tych osób, a władze te przyznają zresztą, że status ten jest trudny do określenia w praktyce.

58      Rząd czeski utrzymuje, że zarzut pierwszy jest niedopuszczalny, a w każdym razie bezzasadny.

59      W kwestii dopuszczalności zarzutu pierwszego rząd czeski podnosi, że nie odpowiada on – w postaci, w jakiej został sformułowany w skardze – zarzutowi sformułowanemu w uzasadnionej opinii.

60      W uzasadnionej opinii Komisja odniosła się bowiem wyłącznie do okoliczności, iż przepisy czeskie nie wyjaśniają statusu zainteresowanych osób, podczas gdy w skardze Komisja zarzuciła Republice Czeskiej, że nie wprowadziła ona do prawa krajowego obowiązku określenia przez właściwe organy statusu tych osób.

61      Rząd czeski uważa, że zarzut pierwszy należy również odrzucić jako niedopuszczalny, ponieważ nie sformułowano go w sposób spójny i precyzyjny. W pkt 23 skargi Komisja daje bowiem do zrozumienia, że właściwy organ może zapewnić ten status każdej zainteresowanej osobie, podczas gdy w pkt 22 skargi wydaje się ona przyznawać, że status ten powinien być przewidziany ustawą.

62      Komisja odpiera zarzut niedopuszczalności podniesiony przez rząd czeski. Podnosi ona, że przedmiot sporu nie został ani rozszerzony, ani zmieniony w stosunku do wezwania do usunięcia uchybienia i że odnosi się on wyraźnie do faktu, iż Republika Czeska nie dokonała prawidłowej transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 w odniesieniu do obowiązku określenia przez właściwe organy statusu prawnego osób, o których mowa w tym przepisie.

63      Co do istoty sprawy rząd czeski podnosi, że zarzut pierwszy jest w każdym razie bezzasadny.

64      Rząd ten przypomina, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do literalnej transpozycji przepisu dyrektywy.

65      Podnosi on, że art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 nie wymienia konkretnych praw i obowiązków, jakie należy przyznać zainteresowanym osobom, ani nie przewiduje, że należy zastrzec dla nich szczególny status. Przepis ten nie zakazuje zatem, by status ten wynikał z ogólnych przepisów prawa krajowego, jak w wypadku prawa czeskiego.

66      Rząd czeski kwestionuje analizę Komisji, zgodnie z którą ustawodawstwo krajowe powinno odnosić się wyraźnie do zainteresowanych osób. Według niego taki wymóg opiera się na błędnym założeniu, że osoby te stanowią jednorodną grupę, która może mieć jednolity szczególny status, podczas gdy status zainteresowanych zależy niewątpliwie od ich sytuacji osobistej.

67      Wreszcie rząd czeski utrzymuje, że statusu tego nie może określać organ w zależności od przypadku, ponieważ spowoduje to znaczną niepewność prawa.

 Ocena Trybunału

68      W kwestii dopuszczalności zarzutu pierwszego zarówno z uzasadnionej opinii, jak i ze skargi wyraźnie wynika, że Komisja podnosi w obu tych pismach niewystarczająco jasny i precyzyjny charakter w przyjmującym państwie członkowskim określenia „statusu prawnego” stażysty migrującego i wnioskodawcy zamierzającego przygotować się do testu umiejętności, o których mowa, odpowiednio, w art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36.

69      Co się tyczy podstawy niedopuszczalności dotyczącej naruszenia obowiązku przedstawienia zarzutu w sposób spójny i precyzyjny, z argumentacji Komisji streszczonej w pkt 53–57 niniejszego wyroku wynika, że Komisja jednoznacznie utrzymuje w skardze, iż prawo czeskie nie pozwala na ustalenie w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny statusu prawnego omawianych osób.

70      Wbrew temu, co twierdzi rząd czeski, takiej analizy nie można podważyć po zapoznaniu się z pkt 22 i 23 skargi. W pkt 22 tej skargi Komisja ogranicza się bowiem do stwierdzenia, że „ogólne” przepisy czeskie nie pozwalają na dokładne określenie statusu zainteresowanych osób. Co się tyczy pkt 23 skargi, Komisja powołuje się tytułem przykładu na przypadek, w którym jej zdaniem można byłoby uznać, że art. 3 ust. 1 lit. h) i g) dyrektywy 2005/36 został prawidłowo transponowany.

71      W konsekwencji należy oddalić podniesione przez rząd czeski podstawy niedopuszczalności.

72      W kwestii zasadności zarzutu pierwszego należy przypomnieć, że art. 3 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2005/36 definiuje „staż adaptacyjny” w rozumieniu tej dyrektywy jako wykonywanie zawodu regulowanego w przyjmującym państwie członkowskim pod nadzorem wykwalifikowanego przedstawiciela tego zawodu, a takiej praktyce może towarzyszyć dalsze kształcenie. Przepis ten wskazuje również, że staż ten podlega ocenie oraz że szczegółowe zasady regulujące staż, jego ocenę, jak również status migranta określa właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego.

73      Omawiany przepis uściśla ponadto, że status prawny stażysty będącego migrantem w przyjmującym państwie członkowskim, zwłaszcza w zakresie prawa pobytu, obowiązków, uprawnień i przywilejów socjalnych, świadczeń i wynagrodzenia, określany jest przez właściwe organy tego państwa członkowskiego zgodnie z obowiązującym prawem Unii.

74      Z kolei art. 3 ust. 1 lit. h) dyrektywy 2005/36 definiuje „test umiejętności” jako test sprawdzający wiedzę zawodową, umiejętności i kompetencje wnioskodawcy, przeprowadzony lub uznany przez właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego w celu oceny zdolności wnioskodawcy do wykonywania zawodu regulowanego w tym państwie członkowskim. Przepis ten stanowi ponadto, że status przysługujący w przyjmującym państwie członkowskim wnioskodawcy, który pragnie przygotowywać się do testu umiejętności w tym państwie członkowskim, określają właściwe organy tego państwa członkowskiego.

75      Z samego brzmienia art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 wynika zatem, że przepis ten wymaga, aby zainteresowani posiadali status prawny, ponieważ celem prawodawcy Unii jest zagwarantowanie określonym w tym przepisie osobom praw i obowiązków, w odniesieniu do których dyrektywa ta ogranicza się do wymogu, aby dotyczyły w szczególności prawa pobytu, uprawnień i przywilejów socjalnych, świadczeń i wynagrodzenia, a także przestrzegania prawa Unii.

76      W tym względzie należy przypomnieć, że chociaż zgodnie z art. 288 akapit trzeci TFUE dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków, to jednak przepisy dyrektywy powinny być wprowadzone w życie z niekwestionowaną mocą wiążącą, ze szczegółowością, precyzją i jasnością wymaganą dla spełnienia wymogu pewności prawa [zob. podobnie wyrok z dnia 12 maja 2022 r., U.I. (Pośredni przedstawiciel celny), C‑714/20, EU:C:2022:374, pkt 58, 59].

77      Z powyższego wynika, że osoby, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36, powinny móc z łatwością zapoznać się w przyjmującym państwie członkowskim z obowiązującym ich „statusem” w rozumieniu tego przepisu, co oznacza istnienie jasnych norm odnoszących się konkretnie do ich sytuacji.

78      Tymczasem w niniejszej sprawie z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika, że tak nie jest.

79      W szczególności, o ile art. 13–15 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych przewidują zasady stażu adaptacyjnego i testu umiejętności, o tyle nie zawierają one żadnego szczególnego przepisu dotyczącego statusu zainteresowanych osób ani też nie odsyłają do innych przepisów w celu ustalenia tego statusu.

80      Co się tyczy przepisów ustawodawstwa „ogólnego”, na które powołuje się rząd czeski, rząd ten przyznaje, że stosowanie tych przepisów do stażysty migrującego lub wnioskodawcy, który zamierza przygotować się do testu umiejętności, również nie pozwala na łatwe ustalenie tego statusu.

81      W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy dyrektywy 2005/36 poprzez nieprzyjęcie, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) i h) tej dyrektywy, przepisów niezbędnych do tego, aby właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określały status osób odbywających staż adaptacyjny lub zamierzających przygotować się do testu umiejętności.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego braku transpozycji art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

82      Komisja utrzymuje, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 w odniesieniu do ciążącego na przyjmującym państwie członkowskim obowiązku zwolnienia usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim z wymogów obowiązujących osoby wykonujące dany zawód, prowadzące działalność na jego terytorium, dotyczących „rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu dokonywania z ubezpieczycielem rozliczeń związanych ze świadczeniem usług na rzecz osób ubezpieczonych”, jak również na mocy art. 6 akapit drugi tej dyrektywy, który przewiduje, że dany usługodawca informuje jednak instytucję, o której mowa w lit. b), o świadczonych usługach przed ich świadczeniem, albo, w nagłych wypadkach, po ich wykonaniu.

83      Zdaniem Komisji § 36a ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych, na który powołują się władze czeskie, nie wystarcza do prawidłowej transpozycji art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36, ponieważ § 11 ust. 1 i § 17 ust. 1 ustawy o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym uzależniają w każdym razie, w przypadku, o którym mowa w tym przepisie dyrektywy 2005/36, zwrot kosztów dla ubezpieczonego od istnienia stosunku umownego między usługodawcą a czeską kasą ubezpieczenia zdrowotnego.

84      Komisja podkreśla, że skoro art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 przewiduje obowiązek zwolnienia przez przyjmujące państwo członkowskie usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim z obowiązku rejestracji w instytucji zabezpieczenia społecznego prawa publicznego w celu zapewnienia ubezpieczenia osobom objętym zabezpieczeniem społecznym, przepis ten stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie uzależniały zwrot kosztów opieki świadczonej w tym zakresie od takiej rejestracji.

85      Komisja podnosi, że pojęcie „rejestracji”, o którym mowa w art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36, stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować z uwzględnieniem kontekstu tego przepisu i celu rozpatrywanego uregulowania, jakim jest zapewnienie poszanowania swobody świadczenia usług.

86      Tym samym pojęcie to obejmuje nie tylko rejestrację, w ścisłym znaczeniu tego słowa, w instytucji uznanej przez przyjmujące państwo członkowskie za główną instytucję ubezpieczenia społecznego, lecz obejmuje również inne wymogi administracyjne lub prawne wywołujące skutki równoznaczne z rejestracją, które powinny być przestrzegane w innych instytucjach państwa członkowskiego przyczyniających się w taki lub inny sposób do funkcjonowania krajowego systemu ubezpieczenia społecznego.

87      Komisja zauważa, że zgodnie z posiadanymi przez nią informacjami czeski system ubezpieczenia zdrowotnego jest zorganizowany w taki sposób, że w przypadku gdy lekarz prowadzący działalność w innym państwie członkowskim nie zawarł umowy z kasą ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczonego, ubezpieczony nie otrzymuje zwrotu kosztów świadczeń, udzielanych przez tego lekarza w Republice Czeskiej, nawet jeśli ten ubezpieczony opłaca składki do swojej kasy ubezpieczenia zdrowotnego.

88      Komisja dodaje, że zawarcie takiej umowy podlega złożonemu procesowi i jest przedmiotem rygorystycznej selekcji.

89      Komisja uważa, że wyrok z dnia 16 maja 2002 r., Komisja/Hiszpania (C‑232/99, EU:C:2002:291), na który powołuje się rząd czeski, nie dotyczył sytuacji porównywalnej z sytuacją rozpatrywaną w niniejszej sprawie.

90      W replice Komisja przyznaje, że prawo Unii co do zasady nie stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie uzależniało zwrot kosztów leczenia od spełnienia określonych wymogów, lecz uważa, że art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 sprzeciwia się wymogom administracyjnym, takim jak „rejestracja” w rozumieniu tego przepisu, które całkowicie uniemożliwiają zwrot kosztów świadczeń udzielonych w ramach świadczenia usług.

91      Komisja podnosi, że pojęcie „publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego” w rozumieniu art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 obejmuje również kasy ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ te ostatnie są zobowiązane do zwrotu kosztów usług medycznych świadczonych pacjentom w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

92      Komisja wyjaśnia, że art. 55 dyrektywy 2005/36 dotyczący umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej nie ma znaczenia w niniejszej sprawie, ponieważ dotyczy on swobody przedsiębiorczości, przy czym artykuł ten uściśla ponadto, że ma zastosowanie bez uszczerbku dla stosowania art. 6 akapit pierwszy lit. b) tej dyrektywy.

93      Co się tyczy zakresu motywu 38 wspomnianej dyrektywy, Komisja wskazuje, że z orzecznictwa Trybunału wyraźnie wynika, iż swoboda świadczenia usług ustanowiona w art. 56 TFUE zobowiązuje państwa członkowskie do dostosowania ich systemów zabezpieczenia społecznego.

94      Komisja podnosi wreszcie, że Trybunał stwierdził dwukrotnie w 2007 r. uchybienia Republiki Czeskiej z powodu braku transpozycji tych samych przepisów dotyczących swobody świadczenia usług przez lekarzy i lekarzy dentystów zawartych we wcześniejszych dyrektywach (wyroki: z dnia 18 stycznia 2007 r., Komisja/Republika Czeska, C‑203/06, EU:C:2007:41; z dnia 18 stycznia 2007 r., Komisja/Republika Czeska, C‑204/06, EU:C:2007:42).

95      Rząd czeski podnosi dwie podstawy niedopuszczalności zarzutu drugiego.

96      Rząd czeski utrzymuje przede wszystkim, że Komisja nie określiła przedmiotu danego uchybienia w wezwaniu do usunięcia uchybienia i nie spełniła wymogów dotyczących spójnego i dokładnego przedstawienia zarzutu już na tym etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi.

97      Rząd czeski dodaje, że Komisja nie dopełniła również w uzasadnionej opinii obowiązku przedstawienia w sposób spójny i szczegółowy powodów, które doprowadziły ją do przekonania, że Republika Czeska uchybiła ciążącym na niej zobowiązaniom, ponieważ instytucja ta nie wyjaśniła, że obowiązek zawarcia umowy przewidziany w prawie czeskim powinien być zrównany z rejestracją lekarza w systemie ubezpieczenia zdrowotnego.

98      W rzeczywistości dopiero w ramach skargi Komisja sprecyzowała po raz pierwszy istotę swojego zarzutu w tym względzie i określiła rozpatrywane przepisy prawa krajowego, w związku z czym rząd czeski mógł ustosunkować się po raz pierwszy do tego zarzutu dopiero na etapie odpowiedzi na skargę.

99      Stąd też Komisja rozszerzyła przedmiot omawianego uchybienia na etapie skargi.

100    Rząd czeski podnosi następnie, że jeśli chodzi o część zarzutu dotyczącą nieprzestrzegania art. 6 akapit drugi dyrektywy 2005/36, Komisja nie wymieniła tego przepisu w wezwaniu do usunięcia uchybienia ani w uzasadnionej opinii czy skardze, w związku z czym tę część zarzutu należy odrzucić jako oczywiście niedopuszczalną.

101    Ponadto zarzut drugi nie został podniesiony na etapie wezwania do usunięcia uchybienia, a tym samym dodanie go w uzasadnionej opinii, a następnie w skardze stanowi również rozszerzenie przedmiotu tego zarzutu, co powoduje, że jest on niedopuszczalny.

102    Wynika z tego również brak spójności i precyzji uzasadnionej opinii.

103    Komisja odpiera te dwie podstawy niedopuszczalności.

104    Komisja podnosi przede wszystkim, że od czasu wystosowania wezwania do usunięcia uchybienia treść zarzutu drugiego pozostała niezmieniona, a mianowicie że dotyczy on braku transpozycji ciążącego na przyjmującym państwie członkowskim obowiązku zwolnienia usługodawców z przewidzianej w art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu uregulowania z instytucją ubezpieczeniową rachunków odnoszących się do działalności wykonywanej na rzecz ubezpieczonych.

105    Komisja wskazuje, że informacje zawarte w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia przedstawione przez rząd czeski wskazują, że rząd czeski zrozumiał przedmiot zarzutu drugiego, nawet jeśli nie poparł swoich twierdzeń odesłaniem do konkretnych przepisów prawa krajowego. W tym względzie Komisja podnosi, że musiała sama wyszukiwać właściwe przepisy prawa czeskiego, wobec czego faktu, że wymieniła je na etapie skargi, nie można uznać za zmianę tego zarzutu.

106    Następnie, co się tyczy części zarzutu drugiego dotyczącej wymogu poinformowania przez usługodawcę publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego, Komisja przyznaje, że powinna była odnosić się do „art. 6 akapit drugi” dyrektywy 2005/36, a nie tylko do jej art. 6 akapit pierwszy lit. b), lecz wskazuje, że w każdym razie przypomniała treść tego pierwszego przepisu w wezwaniu do usunięcia uchybienia i w uzasadnionej opinii oraz że Republika Czeska przekazała uwagi na ten temat.

107    Pomocniczo rząd czeski podnosi, że zarzut drugi jest bezzasadny.

 Ocena Trybunału

108    Co się tyczy podstaw niedopuszczalności wysuniętych przez rząd czeski, należy zauważyć, że na etapie wezwania do usunięcia uchybienia Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, że art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36, dotyczący zwolnienia usługodawców z obowiązku rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego, nie został transponowany do prawa czeskiego. W uzasadnionej opinii wskazała ona, że ów obowiązek zwolnienia, jak również obowiązek uprzedniego poinformowania usługodawcy, który jest zawarty w art. 6 akapit drugi tej dyrektywy, lecz który Komisja błędnie powiązała z art. 6 akapit pierwszy lit. b) tej dyrektywy, nie zostały transponowane. Ponadto ten zarzut nie został omówiony w dodatkowej uzasadnionej opinii.

109    Natomiast na etapie skargi Komisja podnosi zasadniczo, że przewidziany w prawie czeskim obowiązek zawarcia przez usługodawcę umowy z kasą chorych pacjenta w celu zapewnienia mu zwrotu kosztów leczenia odpowiada obowiązkowi rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego, który jest w konsekwencji sprzeczny z art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36.

110    Omawiany zarzut różni się zatem, ze względu na swój przedmiot, od pierwotnie wspomnianego, który, jak przyznała Komisja w swoich pismach, dotyczył braku transpozycji przewidzianego w tym przepisie zwolnienia z obowiązku rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego. Komisja nie może zatem skutecznie utrzymywać, że treść tego zarzutu pozostała niezmieniona od chwili wystosowania wezwania do usunięcia uchybienia.

111    Komisja uzasadnia różnicę faktem, że Republika Czeska nie dostarczyła jej wystarczających informacji istotnych w tym zakresie i że w związku z tym sama musiała wyszukiwać w prawie krajowym przepisy transponujące, które uważała za istotne.

112    W tym względzie należy przypomnieć, że o ile prawdą jest, iż do Komisji należy wykazanie istnienia zarzucanego uchybienia poprzez przedstawienie dowodów niezbędnych do sprawdzenia istnienia uchybienia, o tyle instytucja ta jest w znacznym stopniu uzależniona od dowodów dostarczonych przez dane państwo członkowskie, które zgodnie z art. 4 ust. 3 TUE powinno jej ułatwiać wypełnianie jej zadań, polegających w szczególności, zgodnie z art. 17 ust. 1 TUE, na czuwaniu nad stosowaniem postanowień traktatu FUE oraz przepisów przyjętych przez instytucje na jego podstawie [zob. podobnie wyrok z dnia 2 września 2021 r., Komisja/Szwecja (Oczyszczalnie ścieków) (C‑22/20, EU:C:2021:669, pkt 143, 144 i przytoczone tam orzecznictwo).

113    Ponieważ w niniejszej sprawie przepisy prawne Republiki Czeskiej przywołane przez Komisję w skardze dotyczą nowych kwestii dotyczących zgodności wymogów, które przepisy te przewidują, z art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36, należy uznać, że zarzut drugi należy odrzucić jako niedopuszczalny w zakresie, w jakim dotyczy on tych kwestii, ponieważ Komisja nie sprecyzowała, lecz zmieniła w istotny sposób przedmiot tego zarzutu na etapie uzasadnionej opinii i skargi.

114    Komisja nie może zatem skutecznie powoływać się na ciążący na tym państwie członkowskim i przypomniany w pkt 112 niniejszego wyroku obowiązek informacyjny w sytuacji, w której nie przestrzegała ona swoich obowiązków dotyczących określenia przedmiotu sporu, przypomnianych w pkt 49 tego wyroku.

115    Co się tyczy części zarzutu drugiego dotyczącej braku implementacji ciążącego na usługodawcy obowiązku poinformowania instytucji ubezpieczenia społecznego przyjmującego państwa członkowskiego, rząd czeski podniósł zarzut niedopuszczalności dotyczący tego, że Komisja powołała się na art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36, podczas gdy obowiązek ten jest przewidziany w jej art. 6 akapit drugi.

116    Brzmienie tego ostatniego przepisu przypomniano jednak na etapie wezwania do usunięcia uchybienia, w związku z czym powodu tego nie można uwzględnić.

117    Natomiast taka nieprecyzyjność w numeracji przytoczonego przepisu prawa Unii nie pozwala na łatwe ustalenie, w jakim zakresie argumenty podniesione przez Komisję na poparcie naruszenia art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 są powoływane na poparcie naruszenia art. 6 akapit drugi tej dyrektywy.

118    Tymczasem, o ile przewidziany w art. 6 akapit drugi dyrektywy 2005/36 obowiązek, zgodnie z którym usługodawca powinien uprzednio poinformować instytucję, o której mowa w art. 6 akapit pierwszy lit. b) tej dyrektywy, o świadczeniu przez siebie usług, jest związany z przewidzianym w tym ostatnim przepisie zwolnieniem tego usługodawcy z obowiązku rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego prawa publicznego, o tyle chodzi tu o dwa odrębne obowiązki, których podnoszone naruszenie musi objawiać się wyraźnie już na etapie wezwania do usunięcia uchybienia, tym bardziej że – jak przypomniano w pkt 110 niniejszego wyroku – zarzut drugi dotyczył początkowo braku transpozycji takiego zwolnienia z obowiązku rejestracji, a nie braku transpozycji obowiązku informowania.

119    W tych okolicznościach sformułowanie części zarzutu drugiego dotyczącej braku implementacji ciążącego na usługodawcy obowiązku poinformowania instytucji ubezpieczenia społecznego przyjmującego państwa członkowskiego jest niespójne i nieprecyzyjne, a zatem należy ją uznać za niedopuszczalną.

120    W konsekwencji zarzut drugi należy odrzucić jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego braku transpozycji art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

121    Komisja twierdzi, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36, ponieważ w odniesieniu do lekarzy weterynarii i architektów nie transponowała możliwości świadczenia usług, w ramach swobody świadczenia usług, przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego.

122    Komisja podnosi, że w przypadku gdy usługodawca przemieszcza się z jednego państwa członkowskiego do innego w celu świadczenia usługi, art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36 przewiduje, że usługę tę świadczy się przy użyciu tytułu zawodowego państwa członkowskiego siedziby, z wyjątkiem zawodów regulowanych, takich jak zawody lekarzy weterynarii i architektów, których tytuły są uznawane automatycznie, ponieważ usługi te są wówczas świadczone przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego.

123    Komisja uważa, że prawo czeskie wyraźnie przewiduje taką zasadę w odniesieniu do niektórych zawodów, ale nie istnieje żaden szczególny przepis dotyczący lekarzy weterynarii, w związku z czym należy zastosować ogólną zasadę przewidzianą w § 27 ust. 2 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych, zgodnie z którą wnioskodawca, który wykonuje działalność regulowaną w Republice Czeskiej tymczasowo lub okazjonalnie używa tytułu zawodowego państwa członkowskiego pochodzenia. Zastosowanie tego przepisu do lekarzy weterynarii jest zatem według Republiki Czeskiej sprzeczne z art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36.

124    Komisja podnosi ponadto, że ustawa o opiece weterynaryjnej w wersji mającej zastosowanie w niniejszej sprawie, na którą powołuje się rząd czeski, nie zawiera żadnego odniesienia do tytułu zawodowego ani do świadczenia usług przez lekarzy weterynarii z innych państw członkowskich oraz że § 59 ust. 3 tej ustawy, który odnosi się do posługiwania się tytułem akademickim i zezwala na używanie tego tytułu wyłącznie w języku państwa, w którym ten tytuł został uzyskany, może wprowadzać w błąd co do reżimu danego tytułu zawodowego.

125    Jeśli chodzi o ustawę o izbie weterynaryjnej, to nie reguluje ona również używania tytułu zawodowego przez lekarza weterynarii, a tytuł „wizytujący lekarz weterynarii”, do którego się ona odwołuje, różni się w każdym razie od tytułu „lekarza weterynarii”.

126    Komisja za pomocą podobnych argumentów utrzymuje, że to samo odnosi się do architektów.

127    Tym samym w braku przepisów szczególnych należałoby zastosować ogólną zasadę przewidzianą w § 27 ust. 2 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych.

128    Co się tyczy § 30c ust. 2 ustawy o uprawnieniach, który dotyczy wykonywania zawodu architekta i który przewiduje, że przepisy art. 13 ust. 1 tej ustawy dotyczące używania tytułu zawodowego „architekta z uprawnieniami” mają zastosowanie „w odpowiedni sposób” do osób przybywających na terytorium krajowe, jest on sformułowany w sposób zbyt nieprecyzyjny, aby można było uznać, że przepis ten prawidłowo transponuje art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36 do prawa czeskiego.

129    Komisja przypomina, że o ile orzecznictwo Trybunału nie wymaga formalnego i dosłownego przejęcia przepisów dyrektywy przy jej transpozycji do prawa krajowego, o tyle jednak należy spełnić wymóg pewności prawa za pomocą wystarczająco jasnych i precyzyjnych przepisów transponujących.

130    Okoliczność, że prawo czeskie „nie stwarza trudności w praktyce”, jak utrzymuje rząd czeski, nie ma znaczenia dla oceny, czy dyrektywa 2005/36 została prawidłowo transponowana.

131    Rząd czeski utrzymuje, że zarzut trzeci jest niedopuszczalny, a w każdym razie bezzasadny.

132    W duplice rząd czeski podnosi, że argumenty podniesione przez Komisję w replice uzasadniają odrzucenie zarzutu trzeciego jako niedopuszczalnego ze względu na brak precyzji tego zarzutu oraz fakt, że na tym etapie postępowania Komisja zmieniła argument w zakresie, w jakim uważa, że osoby przyjmowane są w prawie czeskim zmuszone do używania tytułu zawodowego „wizytujący lekarz weterynarii” lub „wizytujący architekt z uprawnieniami”.

133    Rząd czeski twierdzi, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do dosłownego przejęcia przepisów dyrektywy do swoich porządków prawnych i że czeskie prawo krajowe nie pozostawia żadnych wątpliwości co do możliwości posługiwania się przez lekarzy weterynarii i architektów z innych państw członkowskich tytułami zawodowymi przyjmującego państwa członkowskiego.

134    Rząd czeski podnosi, że ustawa o izbie weterynaryjnej uznaje lekarza weterynarii pochodzącego z innego państwa członkowskiego, który tymczasowo lub okazjonalnie świadczy usługi na terytorium Republiki Czeskij, za „wizytującego lekarza weterynarii”.

135    Co się tyczy architektów, rząd czeski powołuje się na § 13 ustawy o zezwoleniu, który wprowadza tytuł zawodowy „architekta z uprawnieniami”. Ponadto rząd ten przypomina, że zgodnie z § 30c ust. 2 tej ustawy jej § 13 stosuje się „w odpowiedni sposób” do zainteresowanych osób.

136    W praktyce przepisy czeskie nie powodują zatem „braku trudności”, a architekci „wizytujący” w żaden sposób nie mogą posługiwać się tytułem „architekt z uprawnieniami”.

 Ocena Trybunału

137    Na wstępie należy oddalić podniesioną przez rząd czeski podstawę niedopuszczalności, ponieważ nie wydaje się w ogóle, by zarzut trzeci był sformułowany w sposób zbyt nieprecyzyjny lub by Komisja zmieniła jego treść na etapie repliki.

138    Co się tyczy analizy zarzutu trzeciego co do istoty, art. 7 dyrektywy 2005/36 odnosi się do przypadku przemieszczania się usługodawcy. Artykuł 7 ust. 3 tej dyrektywy wskazuje nie tylko, że świadczenie powinno być wykonywane przy użyciu tytułu zawodowego państwa członkowskiego siedziby, jeżeli taki tytuł istnieje w tym państwie członkowskim w odniesieniu do danej działalności zawodowej, tak aby uniknąć pomyłki z tytułem zawodowym przyjmującego państwa członkowskiego, lecz również, że na zasadzie odstępstwa świadczenie musi być wykonywane przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego w przypadkach, o których mowa w tytule III rozdział III tej dyrektywy.

139    Wynika z tego, że – jak twierdzi Komisja – w przypadku zawodów korzystających z automatycznego uznawania kwalifikacji na podstawie rozdziału III w tytule III dyrektywy 2005/36 świadczenie jest wykonywane przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego, co ma miejsce w szczególności w przypadku lekarzy weterynarii i architektów, w świetle art. 21 ust. 1 tej dyrektywy, który dotyczy tych dwóch zawodów.

140    Jeśli chodzi o lekarzy weterynarii, § 5a ust. 1 ustawy o izbie weterynaryjnej odnosi się do przypadku lekarza weterynarii z państwa członkowskiego Unii, który zamierza wykonywać na terytorium Republiki Czeskiej prewencyjną i lekarską opiekę weterynaryjną w sposób tymczasowy lub okazjonalny oraz oznacza go jako „wizytującego lekarza weterynarii”. Jednakże nie wydaje się, aby przepis ten regulował używanie tytułu zawodowego przez lekarza weterynarii, który przemieszcza się z państwa członkowskiego do Republiki Czeskiej w celu wykonywania tam swojej działalności.

141    Ponadto § 27 ust. 2 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych przewiduje w sposób ogólny, że wnioskodawca wykonujący zawód regulowany w Republice Czeskiej tymczasowo lub okazjonalnie posługuje się tytułem zawodowym państwa członkowskiego pochodzenia zgodnie z przepisami prawnymi oraz w języku lub jednym z języków urzędowych tego ostatniego państwa.

142    W konsekwencji nie wydaje się, aby lekarze weterynarii wykonujący działalność okazjonalnie lub tymczasowo na terytorium Republiki Czeskiej mieli prawo do używania tytułu zawodowego tego państwa członkowskiego, jak tego wymaga art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36.

143    Nawet jeśli z orzecznictwa wynika, że prawo Unii nie zawsze wymaga formalnego przejęcia przepisów dyrektywy w wyraźnym i szczegółowym przepisie ustawowym, to jednak w przypadku gdy przepis tej dyrektywy ma na celu przyznanie uprawnień jednostkom, sytuacja prawna wynikająca z tych praw powinna być wystarczająco precyzyjna i jasna, a beneficjenci powinni mieć możliwość poznania pełni swoich praw i w razie potrzeby powołania się na nie przed sądami krajowymi (zob. podobnie wyrok z dnia 30 listopada 2006 r., Komisja/Luksemburg, C‑32/05, EU:C:2006:749, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

144    Ponadto przepisy dyrektywy muszą zostać wdrożone w sposób zapewniający im niekwestionowaną moc prawną, z wystarczającą szczegółowością, precyzją i jasnością, aby uczynić zadość zasadzie pewności prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Komisja/Polska, C‑648/13, EU:C:2016:490, pkt 78).

145    W niniejszej sprawie art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36, który przewiduje, że usługi świadczone są przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego w przypadkach, o których mowa w tytule III rozdział III tej dyrektywy, ma na celu ustanowienie takich praw dla danych przedstawicieli zawodów, a w szczególności dla lekarzy weterynarii.

146    W konsekwencji brak precyzji w prawie krajowym w odniesieniu do używania tytułu zawodowego Republiki Czeskiej przez lekarzy weterynarii, którzy przybywają wykonywać swoją działalność tymczasowo i okazjonalnie na jej terytorium, podczas gdy prawo to przewiduje ogólną zasadę używania tytułu zawodowego państwa członkowskiego siedziby, nie odpowiada wymogom precyzyjności i jasności w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 143 niniejszego wyroku.

147    Podniesiona przez Republikę Czeską okoliczność, że w praktyce lekarze weterynarii nie napotykają przeszkód w posługiwaniu się tytułem zawodowym Republiki Czeskiej, jest w tym względzie bez znaczenia.

148    Zwykłe praktyki administracyjne, które ze swej natury podlegają zmianie według uznania administracji, a wiedza o nich nie jest odpowiednio rozpowszechniona, nie mogą być uznane za odpowiednie wykonanie obowiązku transpozycji dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Komisja/Polska, C‑648/13, EU:C:2016:490, pkt 79).

149    Co się tyczy sytuacji architektów, którzy wykonują swoją działalność tymczasowo i okazjonalnie w Republice Czeskiej, należy zauważyć, że o ile w odróżnieniu od lekarzy weterynarii prawo czeskie przewiduje szczególne przepisy dotyczące używania tytułu zawodowego w tym państwie członkowskim, o tyle przepisy te również nie wydają się wystarczająco jasne i precyzyjne w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 143 niniejszego wyroku.

150    Paragraf 30c ust. 2 ustawy o uprawnieniach, który dotyczy wykonywania zawodu architekta i który wskazuje, że przepisy § 13 ust. 1 tej ustawy dotyczące tytułu zawodowego „architekta z uprawnieniami” mają zastosowanie „w odpowiedni sposób” do osób przyjmowanych na terytorium krajowym, jest bowiem nieprecyzyjny w odniesieniu do warunków, na jakich zasada ta powinna być stosowana.

151    Ponadto okoliczność, że w praktyce system przewidziany w prawie czeskim również nie nastręcza trudności, nie może podważyć tej analizy.

152    Z powyższego wynika, że należy stwierdzić, iż Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy dyrektywy 2005/36, nie przyjmując zgodnie z art. 7 ust. 3 tej dyrektywy przepisów niezbędnych do tego, aby lekarze weterynarii i architekci mieli możliwość świadczenia usług, w ramach swobody świadczenia usług, przy użyciu tytułu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego braku transpozycji art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

153    Komisja utrzymuje, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36, ponieważ umożliwiła w swoim prawie krajowym wykonywanie „równoległych” zawodów pielęgniarek, które są porównywalne, a z których jeden podlega niższym wymogom kwalifikacji niż określone w dyrektywie 2005/36.

154    Zdaniem Komisji przepisy tego prawa wewnętrznego umożliwiające wykonywanie „równoległych” zawodów naruszają skuteczność tej dyrektywy i mogą prowadzić do obejścia norm dotyczących minimalnych wymogów w zakresie kształcenia zawodowego i automatycznego uznawania kwalifikacji.

155    Prawo czeskie przewiduje bowiem zawód „pielęgniarki ogólnej”, odpowiadający zawodowi „pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, o którym mowa w art. 21 ust. 6 dyrektywy 2005/36, oraz zawód „pielęgniarki praktykującej”, w odniesieniu do którego wymogi w zakresie kształcenia zawodowego przewidziane w prawie czeskim są niższe od wymogów wymaganych w art. 31 ust. 3 tej dyrektywy dla „pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną”.

156    Komisja uważa, że biorąc pod uwagę nie tylko ich nazwę, ale także bardzo podobny charakter odpowiadających im czynności, istnienie tych dwóch „równoległych” zawodów jest mylące zarówno w odniesieniu do pacjentów, jak i osób pragnących wykonywać zawód pielęgniarki.

157    Taka sytuacja jest jej zdaniem sprzeczna z celem art. 54 dyrektywy 2005/36, którym jest zapobieżenie myleniu tytułów określających wykształcenie uzyskanych w państwie członkowskim pochodzenia z tytułami uzyskanymi w przyjmującym państwie członkowskim.

158    Rząd czeski utrzymuje, że zarzut czwarty jest niedopuszczalny, a w każdym razie bezzasadny.

159    Co się tyczy dopuszczalności zarzutu czwartego, rząd czeski podnosi przede wszystkim pierwszą podstawę niedopuszczalności dotyczącą tego, że zarzut ten nie został wymieniony w sentencji uzasadnionej opinii ani w sentencji dodatkowej uzasadnionej opinii, ponieważ taki błąd nie podlega naprawieniu w świetle zasad wynikających z wyroku z dnia 8 lipca 2010 r., Komisja/Portugalia (C‑171/08, EU:C:2010:412, pkt 28).

160    Rząd czeski podnosi następnie drugą podstawę niedopuszczalności dotyczącą tego, że Komisja rozszerzyła przedmiot zarzutu czwartego na etapie skargi, ponieważ podczas postępowania poprzedzającego wniesienie skargi zarzut ten dotyczył jedynie ryzyka mylenia nazwy zawodu „pielęgniarki praktykującej” z nazwą zawodu „pielęgniarki ogólnej”, również przewidzianego w prawie tego państwa członkowskiego, przy czym ostatni z tych zawodów odpowiada zawodowi „pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, o którym mowa w dyrektywie 2005/36. Tym samym według niego omawiany zarzut w ogóle nie dotyczył podniesionej w skardze kwestii, czy państwa członkowskie mogą tworzyć dwa porównywalne zawody, z których tylko jeden wchodziłby w zakres stosowania dyrektywy 2005/36.

161    Rząd czeski wyjaśnia, że samo przytoczenie przepisu dyrektywy w tytule zarzutu nie oznacza, że Komisja włączyła do niego wszystkie możliwe naruszenia tego przepisu.

162    Wreszcie rząd czeski podnosi trzecią podstawę niedopuszczalności, dotyczącą tego, że zarzut czwarty nie został sformułowany w sposób spójny i precyzyjny, w szczególności dlatego, że w pkt 115 skargi Komisja podsumowuje swoją analizę wyłącznie poprzez odniesienie do nazwy zawodu „pielęgniarka praktykująca”.

163    Komisja odpiera te podstawy niedopuszczalności.

164    Co się tyczy pierwszej podstawy niedopuszczalności, Komisja podnosi, że celem postępowania poprzedzającego wniesienie skargi jest umożliwienie zainteresowanemu państwu członkowskiemu przestrzegania zobowiązań ciążących na nim na mocy prawa Unii lub skutecznej obrony przed sformułowanymi zarzutami, lecz nie oznacza to całkowitej zbieżności między brzmieniem tych zarzutów w sentencji uzasadnionej opinii a żądaniami skargi, pod warunkiem że przedmiot sporu określony w uzasadnionej opinii nie został rozszerzony lub zmieniony.

165    Okoliczność, że zarzut czwarty nie został wymieniony w sentencji uzasadnionej opinii ani w dodatkowej uzasadnionej opinii, wynika z „błędu administracyjnego”, który nie miał wpływu na wypełnienie przez Republikę Czeską zobowiązań ciążących na niej na mocy prawa Unii ani na prawo do obrony tego państwa członkowskiego.

166    Co się tyczy drugiej i trzeciej podstawy niedopuszczalności, Komisja podnosi, że nie zmieniła treści zarzutu czwartego na etapie skargi, ponieważ od momentu wystosowania wezwania do usunięcia uchybienia powoływała się na art. 21 ust. 6, art. 31 ust. 3 i art. 32 dyrektywy 2005/36.

167    Komisja podkreśla ponadto, że począwszy od etapu postępowania poprzedzającego wniesienie skargi wskazywała, iż dyrektywa ta nie stoi na przeszkodzie temu, aby niektóre czynności wykonywane w ramach zawodu pielęgniarki mogły być również wykonywane przez inne osoby, o niższych kwalifikacjach, niemniej jednak nie może być żadnej niejasności co do różnych poziomów kwalifikacji zawodowych i kompetencji osób danego zawodu.

168    Wreszcie w swej odpowiedzi władze czeskie powołały się na różnice istniejące między tymi dwoma zawodami, a zatem doskonale zrozumiały, że Komisja zarzuca im współistnienie tych dwóch zawodów.

169    Co do istoty sprawy, rząd czeski podnosi, że zarzut czwarty jest w każdym razie bezzasadny.

 Ocena Trybunału

170    Co się tyczy podstaw niedopuszczalności podniesionych przez rząd czeski, należy stwierdzić, że przedmiot zarzutu czwartego został rzeczywiście zmieniony na etapie skargi.

171    W uzasadnionej opinii zarzut czwarty odnosił się bowiem zasadniczo do określenia „pielęgniarki praktykującej” nadanego przez Republikę Czeską danemu zawodowi ze względu na to, że nazwa ta wprowadzała ryzyko pomyłki z również przewidzianą w prawie krajowym nazwą „pielęgniarki ogólnej”, która odpowiada zawodowi „pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, o którym mowa w art. 21 ust. 6 dyrektywy 2005/36.

172    Natomiast w skardze zarzut czwarty dotyczy zasadniczo odrębnej kwestii zgodności z dyrektywą 2005/36 samego istnienia w prawie czeskim zawodu „równoległego” do zawodu pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną, o którym mowa w tej dyrektywie, lecz podlegającego wymogom w zakresie wykształcenia niższym niż przewidziane w art. 31 ust. 3 wspomnianej dyrektywy dla tego zawodu, która to kwestia wymaga ponadto przeprowadzenia porównawczej i szczegółowej analizy czynności powierzanych każdemu z tych dwóch zawodów w Republice Czeskiej.

173    W ten sposób, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 118 opinii, Komisja nie ograniczyła się zatem do uściślenia zarzutu czwartego, lecz zasadniczo zmieniła jego przedmiot.

174    Powołana przez Komisję okoliczność, że wymieniła ona w skardze te same przepisy dyrektywy 2005/36, o których wspomniała w toku postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, nie może podważyć tego wniosku, ponieważ przytoczenie przepisu nie wystarcza samo w sobie do zdefiniowania zarzutu podniesionego przez Komisję.

175    W konsekwencji zarzut czwarty należy odrzucić jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego braku transpozycji art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

176    Komisja twierdzi, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) dyrektywy 2005/36, gdyż uzależniła prowadzenie na własny rachunek określonej działalności farmaceuty od wymogu posiadania „kwalifikacji specjalistycznych” wiążących się z dodatkowym kształceniem.

177    Komisja wyjaśnia, że art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 wymaga, aby państwa członkowskie gwarantowały farmaceutom, którzy spełniają podstawowe wymogi w zakresie kwalifikacji zawodowych określone w art. 44 tej dyrektywy, możliwość wykonywania czynności wymienionych w jej art. 45 ust. 2, z jedynym warunkiem, w stosownych przypadkach, spełnienia wymogu posiadania dodatkowego doświadczenia zawodowego.

178    Komisja utrzymuje, że Republika Czeska nie dokonała prawidłowej transpozycji tego ostatniego przepisu w odniesieniu do działalności, o której mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) tej dyrektywy, ponieważ prawo czeskie uzależnia wykonywanie tej działalności na własny rachunek od nabycia dodatkowych specjalistycznych umiejętności przewidzianych w § 11 ust. 7–11 ustawy nr 95/2004, które dotyczą działalności związanej z technologią farmaceutyczną, metodami laboratoryjnymi i analitycznymi w dziedzinie zdrowia, produktami radiofarmaceutycznymi, farmacją praktyczną, farmacją kliniczną oraz farmacją szpitalną.

179    Komisja uważa, że wbrew temu, co twierdzi rząd czeski, działalność, której dotyczy zarzut piąty, odpowiada działalności, o której mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) dyrektywy 2005/36, ponieważ ów art. 45 ust. 2 odnosi się do wszystkich rodzajów działalności tradycyjnie wykonywanych przez farmaceutów.

180    Komisja dodaje, że system prawny Republiki Czeskiej jest tym bardziej niejasny, że § 12 ust. 3 lit. c) ustawy o usługach zdrowotnych przewiduje, iż jeżeli usługi zdrowotne są świadczone w dziedzinie farmacji lub w dziedzinie specjalistycznego kształcenia farmaceutów, uprawnienie do samodzielnego wykonywania zawodu farmaceuty jest wymagane w co najmniej jednej dziedzinie kształcenia specjalistycznego farmaceutów.

181    Komisja utrzymuje, że argumentu podniesionego przez rząd czeski, zgodnie z którym dyrektywa 2005/36 nie wymaga w każdym razie, aby działalność, o której mowa w jej art. 45 ust. 2, była wykonywana samodzielnie, nie można uwzględnić, ponieważ przepis ten wymaga jej zdaniem, wprost przeciwnie, aby farmaceuci mieli pełny dostęp do danej działalności.

182    Komisja przypomina, że szczególny charakter zawodów regulowanych, o których mowa w rozdziale III w tytule III dyrektywy 2005/36, oznacza automatyczne uznawanie kwalifikacji zawodowych oraz że to automatyczne uznawanie jest jedną z podstawowych zasad i celów tej dyrektywy.

183    Komisja odpiera argument podniesiony przez rząd czeski, zgodnie z którym kształcenie wymagane w celu uzyskania specjalistycznych umiejętności może w każdym razie zostać zastąpione dodatkowym doświadczeniem zawodowym zgodnie z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36.

184    Komisja dodaje wreszcie, że nawet gdyby należało uznać, iż § 11 ust. 7–11 ustawy nr 95/2004 nie dotyczy rodzajów działalności wymienionych w art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) dyrektywy 2005/36, to jednak prawo czeskie pozostaje niewystarczająco jasne i precyzyjne w tej kwestii, ponieważ § 12 ust. 3 lit. c) ustawy o usługach zdrowotnych wydaje się wymagać uprawnienia do samodzielnego wykonywania zawodu farmaceuty przynajmniej w jednej dziedzinie, aby farmaceuci mogli wykonywać jakąkolwiek działalność.

185    Rząd czeski podnosi niedopuszczalność zarzutu piątego.

186    Rząd czeski utrzymuje, że Komisja nie wskazała w sposób spójny i precyzyjny zarzucanego naruszenia prawa Unii i że nie wskazała jasno, począwszy od etapu postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, przepisów prawa czeskiego, które uważa za sprzeczne z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36. W szczególności w skardze Komisja nie wymieniła już vyhláška č. 187/2009 Sb., o minimálních požadavcích na studijní programy všeobecné lékařství, zubní lékařství, farmacie a na vzdělávací program všeobecné praktické lékařství (dekretu nr 187/2009 w sprawie minimalnych wymogów dotyczących programów studiów w dziedzinie medycyny ogólnej, stomatologii, farmacji oraz ogólnego programu kształcenia praktycznego w dziedzinie medycyny) (zwanego dalej „dekretem nr 187/2009”), na który powoływano się na poparcie zarzutu piątego w wezwaniu do usunięcia uchybienia.

187    Rząd czeski podnosi ponadto w tym względzie rozszerzenie przedmiotu zarzutu piątego.

188    Rząd czeski utrzymuje, że również sama skarga nie pozwala na dokładne określenie zakresu uchybienia, gdyż odnosi się ona niekiedy do art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 jako całości, a niekiedy jedynie do lit. c), f) i e) tego przepisu.

189    Rząd czeski dodaje, że samo przytoczenie brzmienia przepisu dyrektywy nie wystarcza do jasnego przedstawienia zarzutu i że Komisja powinna wskazać, już na etapie poprzedzającym wniesienie skargi, konkretne powody i argumenty, na których opiera się jej analiza.

190    Komisja odpiera te podstawy niedopuszczalności.

191    Komisja utrzymuje, że już w wezwaniu do usunięcia uchybienia zarzuciła Republice Czeskiej brak transpozycji art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny oraz że powołała się ona na ustawę nr 95/2004 w uzasadnionej opinii, uwzględniając uwagi przekazane przez Republikę Czeską w przedmiocie tego wezwania.

192    Komisja podnosi, że ustawa nr 95/2004 była w każdym razie przedmiotem dyskusji również na początku postępowania poprzedzającego wniesienie skargi i że błędne jest twierdzenie, iż wezwanie do usunięcia uchybienia odnosiło się jedynie do dekretu nr 187/2009.

193    Komisja dodaje, że w uzasadnionej opinii, w następstwie uwag Republiki Czeskiej dotyczących wezwania do usunięcia uchybienia, ostatecznie ograniczyła zakres zarzutu piątego do art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) dyrektywy 2005/36 i że zakres tego zarzutu w skardze nie został zmieniony.

194    Rząd czeski utrzymuje również, że zarzut piąty jest w każdym razie bezzasadny.

 Ocena Trybunału

195    Co się tyczy podstaw niedopuszczalności podniesionych przez rząd czeski, należy zauważyć, że Komisja odniosła się w wezwaniu do usunięcia uchybienia do naruszenia art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 zasadniczo ze względu na to, że dekret nr 187/2009 „w ogóle nie transponował” art. 45 ust. 2 lit. c), f) i h)–j) oraz że dekret ten transponował „w sposób niekompletny” art. 45 ust. 2 lit. e).

196    W uzasadnionej opinii Komisja powołała się natomiast na wymogi dotyczące kształcenia specjalistycznego przewidziane w § 11 ustawy nr 95/2004 dla samodzielnego wykonywania niektórych rodzajów działalności farmaceuty, o których mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) dyrektywy 2005/36, na poparcie twierdzenia, że wymogi te nie są zgodne ze wspomnianym art. 45 ust. 2.

197    W dodatkowej uzasadnionej opinii Komisja ponownie odniosła się do tych wymogów, lecz w celu stwierdzenia, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36.

198    Wynika z tego, że pomiędzy wezwaniem do usunięcia uchybienia a uzasadnioną opinią przedmiot zarzutu piątego został zmieniony, poprzez podniesienie nowych kwestii, takich jak to, czy art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 może być stosowany w sposób wyczerpujący do całej działalności farmaceuty, czy też przepis ten pozwala państwom członkowskim, w odniesieniu do działalności innej niż ta, którą wyraźnie wymienia, na nałożenie dodatkowych wymogów, a jeśli tak, to czy działalność podlegająca wymogowi posiadania kompetencji specjalistycznych, przewidzianemu w § 11 ust. 7–11 ustawy nr 95/2004, wchodzi w zakres działalności, o której mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), f) i częściowo lit. e) tej dyrektywy.

199    Te nowe kwestie dotyczą zatem zagadnień zasadniczo odmiennych od tych, czy wspomniany przepis dyrektywy 2005/36 został transponowany do prawa czeskiego.

200    W konsekwencji zarzut piąty należy odrzucić jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego braku transpozycji art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

201    Komisja utrzymuje, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36, dotyczącego warunków, na jakich przyjmujące państwo członkowskie uznaje wymagany dodatkowy staż zawodowy w odniesieniu do farmaceutów.

202    Komisja podnosi przede wszystkim, że art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36 należy interpretować w świetle art. 45 ust. 2 tej dyrektywy, który przewiduje możliwość wymagania od farmaceuty przez państwa członkowskie dodatkowego stażu zawodowego.

203    Komisja powołuje się następnie, podobnie jak w zarzucie piątym, na § 11 ustawy nr 95/2004, który w ust. 1 lit. a) uzależnia samodzielny dostęp do niektórych rodzajów działalności farmaceuty od dodatkowego kształcenia specjalistycznego lub, w ust. 1 lit. b), od nabycia tego, co Republika Czeska przedstawia jako „dodatkowy staż zawodowy”, lecz co w praktyce zakłada odbycie programu kształcenia, który może zostać przeprowadzony wyłącznie w zatwierdzonej placówce, która wydaje wnioskodawcy świadectwo ukończenia.

204    W związku z tym zdaniem Komisji wymóg dotyczący „dodatkowego specjalistycznego kształcenia” przewidziany w tym § 11 ust. 1 lit. a) nie jest zgodny z dyrektywą 2005/36 z tych samych powodów, które zostały wskazane w ramach zarzutu piątego.

205    W odniesieniu do § 11 ust. 1 lit. b) ustawy nr 95/2004 Komisja uważa, że istnieją dwie możliwości wykładni tego przepisu.

206    Wspomniany przepis można interpretować w ten sposób, że ustanawia „alternatywny program kształcenia” w celu uzyskania specjalizacji wskazanych w § 11 ust. 1 lit. a) ustawy nr 95/2004, które są przedmiotem zarzutu piątego, co zresztą potwierdziła Republika Czeska. W takim przypadku § 11 ust. 1 lit. b) tej ustawy byłby sprzeczny z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 z tych samych powodów, które zostały wskazane w ramach zarzutu piątego.

207    Drugą możliwą wykładnią byłaby wykładnia, zgodnie z którą § 11 ust. 1 lit. b) ustawy nr 95/2004 ustanawia „wymóg doświadczenia zawodowego” w rozumieniu art. 45 ust. 2 i 3 dyrektywy 2005/36. Jednakże, ponieważ prawo czeskie ustanawia ponadto [wymóg] ukończenia programu kształcenia, które można odbyć jedynie w zatwierdzonej placówce i które musi prowadzić do uzyskania świadectwa ukończenia, brzmienie tego § 11 ust. 1 lit. b) wykraczałoby poza to, co przewiduje wspomniany art. 45 ust. 2 i 3.

208    Zdaniem Komisji powołany przez rząd czeski § 28a ustawy nr 95/2004 w związku z jej § 11 ust. 1 lit. b) przekracza zatem granicę zwykłego uznania okresu doświadczenia zawodowego.

209    Rząd czeski utrzymuje, że przewidziane w prawie czeskim wymogi w zakresie specjalistycznych umiejętności farmaceutów nie są objęte zakresem art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, ponieważ dana działalność nie jest działalnością objętą zakresem stosowania tego przepisu, a w konsekwencji wymogi te również nie są objęte art. 45 ust. 3 tej dyrektywy.

210    Rząd czeski dodaje, że nie ma zresztą potrzeby transponowania tego ostatniego przepisu w państwie członkowskim, jeżeli nie przewiduje ono stosowania „dodatkowego stażu zawodowego” w rozumieniu art. 45 ust. 2 wspomnianej dyrektywy.

211    W każdym razie, niezależnie od kwestii dotyczących zakresu stosowania art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, brzmienie § 28a ust. 5 ustawy nr 95/2004 przejmuje dosłownie art. 45 ust. 3 tej dyrektywy, który przewiduje, że „[w] przypadku dodatkowego stażu zawodowego w rozumieniu § 11 ust. 1 lit. b) [ustawy nr 95/2004] za dowód uzyskania kwalifikacji ministerstwo uznaje automatycznie zaświadczenie wydane przez właściwe organy państwa członkowskiego potwierdzające, że przez podobny okres zainteresowany wykonywał tego rodzaju czynności w państwie członkowskim pochodzenia”.

212    Wreszcie, jeżeli Komisja uważa, że możliwe są różne wykładnie prawa krajowego, powinna wykazać, że w praktyce prawo to jest stosowane w sposób sprzeczny z prawem Unii.

 Ocena Trybunału

213    Zgodnie z art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36 „[w] przypadku gdy w określonym państwie członkowskim dodatkowym warunkiem podejmowania lub wykonywania jednego z rodzajów działalności farmaceuty jest posiadanie doświadczenia zawodowego obok dokumentu potwierdzającego posiadanie kwalifikacji […] państwo to uznaje za wystarczający dowód w tym zakresie zaświadczenie wydane przez właściwe organy w rodzimym państwie członkowskim danej osoby, potwierdzające, że przez podobny okres wykonywała ona tego rodzaju czynności w rodzimym państwie członkowskim”.

214    Jak wskazała Komisja, art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36 należy interpretować w świetle jej art. 45 ust. 2, który pozwala państwom członkowskim uzależnić dostęp do rodzajów działalności, o których mowa w tym ostatnim przepisie, od „dodatkowego stażu zawodowego”. Wymóg uznania przez przyjmujące państwo członkowskie dodatkowego stażu zawodowego uzyskanego w rodzimym państwie członkowskim, o którym mowa w tym art. 45 ust. 3, ma bowiem zastosowanie wyłącznie do rodzajów działalności wymienionych w rzeczonym art. 45 ust. 2.

215    W niniejszej sprawie rząd czeski powołuje się na § 28a ust. 5 ustawy nr 95/2004, który przewiduje, że „[w] przypadku dodatkowego stażu zawodowego w rozumieniu § 11 ust. 1 lit. b) [tej ustawy] za dowód uzyskania kwalifikacji ministerstwo uznaje automatycznie zaświadczenie wydane przez właściwe organy państwa członkowskiego potwierdzające, że przez podobny okres zainteresowany wykonywał tego rodzaju czynności w państwie członkowskim pochodzenia”.

216    Jednakże § 11 ust. 1 lit. b) ustawy nr 95/2004 odnosi się do zdobycia „dodatkowego stażu zawodowego zgodnie z odpowiednim programem kształcenia w zatwierdzonej placówce odpowiedniej dziedziny kształcenia specjalistycznego lub odpowiedniej dodatkowej dziedziny doświadczenia zawodowego, która wyda wnioskodawcy zaświadczenie o zdobyciu tego doświadczenia”.

217    Tym samym w celu ustalenia, czy § 28a ust. 5 ustawy nr 95/2004 w związku z § 11 ust. 1 lit. b) tej ustawy nakłada warunek dodatkowy w stosunku do warunku dotyczącego „dodatkowego stażu zawodowego” w rozumieniu art. 45 ust. 3 dyrektywy 2005/36, należy najpierw zbadać, czy te przepisy prawa czeskiego dotyczą działalności farmaceuty objętej zakresem stosowania art. 45 ust. 2 tej dyrektywy. Tymczasem pytanie to stanowi część zarzutu piątego, który został odrzucony jako niedopuszczalny, ponieważ, jak wskazano w pkt 198 niniejszego wyroku, Komisja zmieniła przedmiot zarzutu piątego, poprzez podniesienie nowych kwestii w okresie między wezwaniem do usunięcia uchybienia a uzasadnioną opinią. W konsekwencji w zakresie, w jakim prawo do obrony Republiki Czeskiej nie było przestrzegane w trakcie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi w ramach tego zarzutu piątego, Trybunał nie jest również w stanie przeprowadzić takiego badania w ramach zarzutu szóstego.

218    W konsekwencji zarzut szósty należy odrzucić jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie zarzutu siódmego, dotyczącego braku transpozycji art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy

 Argumentacja stron

219    Komisja utrzymuje, że rząd czeski uchybił zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy w odniesieniu do nałożonego na państwo członkowskie pochodzenia obowiązku przekazania w terminie nieprzekraczającym dwóch miesięcy dokumentów, o których mowa w tych przepisach, a których przedstawienia przyjmujące państwo członkowskie może wymagać od wnioskodawcy w celu udzielenia dostępu do zawodu regulowanego. Dokumenty te dotyczą, odpowiednio, nieskazitelnego charakteru lub reputacji wnioskodawcy lub tego, że nie ogłoszono wobec niego upadłości lub nie zawieszono mu prawa do wykonywania działalności, bądź nie zakazano mu wykonywania zawodu z powodu poważnego wykroczenia zawodowego lub przestępstwa, a także stanu zdrowia fizycznego lub psychicznego wnioskodawcy.

220    Komisja twierdzi, że przywołane przez władze czeskie przepisy prawa krajowego są niewystarczające do prawidłowej transpozycji art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy.

221    W szczególności § 71 ust. 1 i 3 oraz § 154 kodeksu postępowania administracyjnego, na które powołują się organy czeskie, są zbyt ogólne oraz niewystarczająco jasne i precyzyjne, aby zagwarantować takie prawo wnioskodawcy. Ponadto ów § 154, który dotyczy wydania przez organ administracyjny zaświadczenia lub świadectwa, nie odsyła wyraźnie do terminu przekazania przewidzianego w owym § 71, ponieważ stanowi, że termin ten powinien zostać uwzględniony „odpowiednio” i tylko wtedy, gdy jego zastosowanie „okaże się konieczne”.

222    Jeśli chodzi o § 33 ust. 1 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych, który przewiduje termin na komunikację między organami państw członkowskich, nie jest on również wystarczająco jasny i precyzyjny, aby zagwarantować prawa zainteresowanym. Ponadto przepis ten pozwala na przekroczenie przewidzianego w nim terminu jednego miesiąca bez ograniczenia w czasie.

223    Co więcej, przepis ten dotyczy jedynie wydawania dokumentów między państwami członkowskimi, podczas gdy przestrzeganie terminu dwóch miesięcy, którego dotyczy zarzut siódmy, odnosi się co do zasady do relacji między wnioskodawcą, który chce wykonywać zawód w innym państwie członkowskim, a państwem członkowskim pochodzenia. Komisja podnosi w tym względzie, że art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 nie wspomina wyraźnie o jakiejkolwiek współpracy administracyjnej między organami administracji państw członkowskich w przedmiocie żądanych dokumentów, ponieważ w razie uzasadnionych wątpliwości współpraca ta jest wyraźnie przewidziana jedynie w ust. 2, 3 i 3a tego artykułu. W konsekwencji Komisja uważa, że dane dokumenty powinny być najpierw wymagane przez przyjmujące państwo członkowskie bezpośrednio od wnioskodawcy, który w tym celu powinien mieć możliwość ich uzyskania od organów administracji państwa członkowskiego pochodzenia w przewidzianym w tym celu terminie dwóch miesięcy.

224    Komisja przypomina, że w każdym razie, nawet jeśli państwom członkowskim przysługuje wybór formy i środków wdrażania dyrektyw, konieczne jest, aby prawo krajowe skutecznie gwarantowało ich pełne stosowanie przez administrację krajową, a dana sytuacja prawna musi być wystarczająco jasna i precyzyjna.

225    W odniesieniu do argumentów podniesionych przez rząd czeski w odpowiedzi na skargę, zgodnie z którymi odnośne dokumenty można uzyskać w inny sposób w praktyce, Komisja przypomina, że jest ona w znacznym stopniu uzależniona od informacji dostarczonych przez dane państwo członkowskie w celu kontroli skutecznej transpozycji dyrektywy i że to państwo członkowskie powinno powiadomić Komisję o przyjętych przepisach. Tymczasem nic takiego nie stało się w odniesieniu do wspomnianych w ten sposób nowych przepisów.

226    Komisja podnosi również, że art. 63 dyrektywy 2005/36 nakłada na państwa członkowskie obowiązek odesłania do tej dyrektywy w przepisach przyjętych w celu jej transpozycji.

227    Komisja wywodzi z tego, że zarzut siódmy jest zasadny pomimo uwag uzupełniających sformułowanych przez rząd czeski.

228    Ponadto w każdym razie Komisja uważa, że w odniesieniu do dowodów dotyczących nieskazitelnego charakteru i braku ogłoszenia upadłości, do których odwołuje się rząd czeski w odpowiedzi na skargę, rząd ten nie wykazał, że wszyscy specjaliści, w szczególności ci, którzy wykonują zawód jako pracownicy najemni, są wpisani do rejestru handlowego, ani że możliwość żądania dokumentów drogą elektroniczną jest sama w sobie wystarczająca, ponieważ nie wszystkie osoby mają rzeczywistą możliwość uzyskania do nich dostępu.

229    Komisja uważa zatem, że zarzut siódmy jest zasadny przynajmniej w zakresie, w jakim dotyczy dokumentów, o których mowa w pkt 1 lit. d) załącznika VII do dyrektywy 2005/36.

230    Rząd czeski podnosi niedopuszczalność zarzutu siódmego ze względu na to, że art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 nie został wymieniony przez Komisję w skardze i że w każdym razie przepis ten nie przewiduje, iż organy rodzimego państwa członkowskiego powinny przedstawić dokumenty wymienione w pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy w określonym terminie. W duplice rząd czeski podnosi, że ta podstawa niedopuszczalności nie opiera się na okoliczności, iż Komisja nie przypomniała brzmienia art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36, lecz na okoliczności, że instytucja ta nie wyjaśnia zakresu naruszenia zarzucanego państwu członkowskiemu na podstawie tego przepisu, ponieważ nie przewiduje on terminu będącego przedmiotem zarzutu.

231    Komisja utrzymuje, że wspomniana podstawa niedopuszczalności jest bezzasadna, ponieważ dosłowne przytoczenie przepisów prawa Unii, których naruszenie się podnosi, nie może stanowić przesłanki dopuszczalności zarzutu. Ponadto zarzut siódmy odnosi się do treści art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 i dotyczy w każdym razie również pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36, który przewiduje termin dwóch miesięcy rozpatrywany w tym zarzucie.

232    Pomocniczo rząd czeski podnosi, że zarzut siódmy jest bezzasadny.

233    Rząd czeski podnosi, że pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36 nie precyzuje osoby, której przysługuje dwumiesięczny termin, czyli osoby, której właściwy organ rodzimego państwa członkowskiego powinien dostarczyć odnośne dokumenty w tym terminie.

234    W każdym razie prawo czeskie gwarantuje przekazanie tych dokumentów w terminie dwóch miesięcy zarówno osobie, która złożyła wniosek w państwie członkowskim pochodzenia, jak i właściwemu organowi przyjmującego państwa członkowskiego, jeżeli ten ostatni przekazał ten wniosek.

235    Tym samym, gdy to zainteresowana osoba wnosi do organów czeskich o wydanie wspomnianych dokumentów, zastosowanie ma § 154 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z § 71 ust. 1 i 3 tego kodeksu, który to przepis nakłada na czeski organ administracyjny obowiązek wydania decyzji lub zaświadczenia bez zbędnej zwłoki, jednak najpóźniej w terminie 30 dni, który może zostać przedłużony o okres do 30 dni.

236    Ponadto dokumenty, o których mowa w pkt 1 lit. d) załącznika VII do dyrektywy 2005/36, dotyczące nieposzlakowanej opinii, dobrej reputacji lub braku upadłości, mogłyby również zostać uzyskane w drodze wyciągu z rejestru handlowego i byłyby w takim przypadku, na mocy prawa właściwego, wydawane na wniosek zainteresowanego.

237    Ponadto dowód na brak zawieszenia prawa do wykonywania zawodu lub zakazu wykonywania działalności zawodowej można przedstawić za pomocą wyciągu z rejestru karnego, również wydanego na wniosek zainteresowanego.

238    Istnieje również możliwość uzyskania wyciągu z rejestru handlowego lub wyciągu z rejestru karnego drogą elektroniczną na portalu danej administracji publicznej.

239    Z kolej wydawanie dokumentów, o których mowa w pkt 1 lit. e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36, poświadczających stan zdrowia fizycznego lub psychicznego wnioskodawcy reguluje zákon č. 373/2011 Sb., o specifických zdravotních službách (ustawa nr 373/2011 o szczególnych usługach zdrowotnych). Paragraf 43 ust. 1 lit. a) tej ustawy wymaga, aby dokument dotyczący opinii medycznej był wydawany w ciągu 10 dni roboczych od otrzymania wniosku.

240    Tak więc zarówno czeskie ogólne prawo administracyjne, jak i szczególne przepisy prawa czeskiego pozwalają zagwarantować, że zainteresowana osoba otrzyma odnośne dokumenty w terminie znacznie krótszym niż wymagany w art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy.

241    Ponadto, jeżeli właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego zwraca się o dokumenty bezpośrednio do właściwych organów państwa członkowskiego pochodzenia, organy te powinny bez zbędnej zwłoki przekazać te dokumenty zgodnie z § 33 ust. 1 ustawy o uznawaniu kwalifikacji zawodowych.

242    Wreszcie właściwe przepisy prawa czeskiego są wystarczająco jasne i precyzyjne.

243    W duplice rząd czeski odpiera argumenty Komisji, zgodnie z którymi nie wywiązał się on z obowiązku dostarczenia jasnych i precyzyjnych informacji przy notyfikowaniu przepisów transponujących i dodaje, że naruszenie art. 63 dyrektywy 2005/36 nie jest przedmiotem niniejszego postępowania.

244    Rząd czeski wyjaśnia również, że w przypadku braku wpisu do krajowego rejestru handlowego, dane osoby mogą wykazać dobrą reputację i brak prowadzonego wobec nich postępowania upadłościowego również za pomocą wyciągu z rejestru upadłościowego, który wydaje się im na ich wniosek w chwili jego złożenia administratorowi tego rejestru, innym usługodawcom lub w Internecie.

 Ocena Trybunału

245    W pierwszej kolejności należy oddalić podniesioną przez rząd czeski podstawę niedopuszczalności, zgodnie z którą zarzut siódmy jest nieprecyzyjny w zakresie, w jakim dotyczy art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36, ponieważ przepis ten nie przewiduje terminu dwóch miesięcy przewidzianego na przekazanie odnośnych dokumentów będących przedmiotem tego zarzutu.

246    Jak wynika bowiem z samego sformułowania wspomnianego zarzutu, omawiany przepis należy interpretować w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do tej dyrektywy, do którego zresztą odsyła on wyraźnie w celu określenia dokumentów i zaświadczeń, których można wymagać od wnioskodawcy w przyjmującym państwie członkowskim i który przewiduje termin dwóch miesięcy na przekazanie tych dokumentów i zaświadczeń przez państwo członkowskie pochodzenia.

247    W drugiej kolejności, co się tyczy kwestii, czy termin ten został prawidłowo transponowany do prawa czeskiego, z odpowiedzi na skargę wynika, że jest tak w świetle zarówno przepisów ogólnego prawa administracyjnego, jak i przepisów szczególnych mających zastosowanie do uzyskania takich dokumentów.

248    W tym względzie należy na wstępie stwierdzić, że wbrew temu, co utrzymuje rząd czeski, z brzmienia i systematyki art. 50 dyrektywy 2005/36 wynika, że co do zasady to zainteresowany powinien a priori zwrócić się o te dokumenty do organów państwa członkowskiego pochodzenia.

249    Należy bowiem zauważyć, że art. 50 ust. 2, 3 i 3a dyrektywy 2005/36, w odróżnieniu od jej art. 50 ust. 1, dotyczą wyraźnie przypadków, w których przyjmujące państwo członkowskie zwraca się do właściwych organów innego państwa członkowskiego o udzielenie informacji.

250    Co się tyczy przywołanych przez rząd czeski przepisów prawa czeskiego, wynika z nich, że w przypadku złożenia przez zainteresowanego wniosku do organów czeskich o wydanie jednego z dokumentów, o których mowa w pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36, należy zastosować przepisy ogólnego prawa administracyjnego, a mianowicie § 154 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z § 71 ust. 1 i 3 tego kodeksu, który nakłada na administrację obowiązek wydania decyzji „bez zbędnej zwłoki”, a w przypadku jej braku najpóźniej w terminie 30 dni od wszczęcia postępowania, do których w pewnych okolicznościach można dodać dodatkowy termin.

251    Jednakże Komisja słusznie podnosi, że przepisy te są nieprecyzyjne.

252    Jeżeli bowiem taki wniosek zostanie przekazany, § 154 kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje, że przepisy § 71 tego kodeksu powinny być stosowane „analogicznie” i „jeżeli […] jest [to] konieczne”, co charakteryzuje względną niepewność co do przesłanek stosowania terminu przewidzianego w § 71.

253    Z powyższego wynika, że nie wydaje się, aby przepisy te transponowały w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny wymóg terminu dwóch miesięcy, który obowiązuje właściwe organy państwa członkowskiego pochodzenia, w przypadku gdy dana osoba składa wniosek o jeden z dokumentów, o których mowa w pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36.

254    Niemniej jednak w odpowiedzi na skargę rząd czeski podnosi również zastosowanie innych norm i przepisów prawa krajowego, a w szczególności fakt, że zainteresowany ma możliwość uzyskania dokumentu poświadczającego jego nieposzlakowaną opinię, dobrą reputację lub brak upadłości, o którym mowa w pkt 1 lit. d) załącznika VII do dyrektywy 2005/36, poprzez złożenie wniosku o wyciąg z krajowego rejestru handlowego lub wyciąg z rejestru karnego, przy czym dokument taki powinien zostać wydany na wniosek lub uzyskany w trybie on-line. Rząd ten wyjaśnia w tym względzie, że właściwe organy krajowe wydają dany dokument w chwili składania wniosku i że w przypadku wniosku on-line zainteresowany może pobrać ten dokument bezpośrednio.

255    Co się tyczy dokumentu dotyczącego zdrowia fizycznego lub psychicznego wnioskodawcy, o którym mowa w pkt 1 lit. e) załącznika VII do tej dyrektywy, rząd czeski powołuje się na ustawę nr 373/2011 o szczególnych usługach zdrowotnych, której § 43 ust. 1 lit. a) przewiduje wydanie opinii medycznej w terminie 10 dni roboczych od otrzymania złożonego wniosku.

256    Komisja podnosi, że te przepisy prawa krajowego stanowią środki transpozycji, które nie zostały zgłoszone przez Republikę Czeską, w związku z czym rząd czeski nie może się na nie powoływać. Dodaje ona, że art. 63 dyrektywy 2005/36 nakłada również na państwa członkowskie obowiązek dokonania odesłania do tej dyrektywy w przepisach ją transponujących.

257    Komisja twierdzi również, po pierwsze, że pracownicy najemni nie są wpisani do rejestru handlowego, a po drugie, że możliwość żądania dokumentów drogą elektroniczną jest niewystarczająca, ponieważ nie wszyscy mają do nich dostęp.

258    Rząd czeski odpowiada, że informacje, o których mowa, mogą być dostarczane za pośrednictwem innych publicznych systemów informacyjnych i że dostęp do Internetu nie jest jedynym sposobem ich uzyskania.

259    Co się tyczy tych nowych argumentów należy najpierw przypomnieć, że państwa członkowskie są na podstawie art. 4 ust. 3 TUE zobowiązane do ułatwiania Komisji wypełniania jej zadań, polegających w szczególności, zgodnie z art. 17 ust. 1 TUE, na czuwaniu nad stosowaniem postanowień traktatu FUE oraz środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie. Należy w szczególności wziąć pod uwagę fakt, że jeśli chodzi o ustalenie, czy w praktyce właściwie zastosowano przepisy krajowe mające zapewnić skuteczne wprowadzenie w życie dyrektywy, Komisja, która nie posiada własnych uprawnień do prowadzenia dochodzenia w tym przedmiocie, jest w znacznym stopniu uzależniona od dowodów dostarczonych przez ewentualne podmioty składające skargę, a także przez państwo członkowskie, którego dochodzenie dotyczy [wyrok z dnia 2 września 2021 r., Komisja/Szwecja (Oczyszczalnie ścieków), C‑22/20, EU:C:2021:669, pkt 144].

260    Jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dotyczącym ciężaru dowodu w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE ciężar dowiedzenia zarzucanego państwu członkowskiemu uchybienia spoczywa na Komisji. To Komisja jest zobowiązana do dostarczenia Trybunałowi dowodów potrzebnych do zweryfikowania przezeń istnienia tego uchybienia, przy czym Komisja nie może opierać się na jakimkolwiek domniemaniu [wyrok z dnia 2 września 2021 r., Komisja/Szwecja (Oczyszczalnie ścieków), C‑22/20, EU:C:2021:669, pkt 143 i przytoczone tam orzecznictwo].

261    Tymczasem w niniejszej sprawie argumenty przedstawione przez Komisję w replice nie pozwalają na wystarczające wykazanie powodów, dla których przepisy i normy prawa krajowego przywołane przez rząd czeski na etapie odpowiedzi na skargę, z których wynika, że miały one zastosowanie przed upływem terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, nie były wystarczające dla prawidłowej transpozycji dwumiesięcznego terminu przewidzianego na dostarczenie dokumentów, o których mowa w pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII do dyrektywy 2005/36.

262    W konsekwencji należy oddalić zarzut siódmy jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu ósmego, dotyczącego braku transpozycji art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36

 Argumentacja stron

263    Komisja podnosi, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w zakresie, w jakim przepis ten stanowi, że właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego ma jeden miesiąc na potwierdzenie otrzymania wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych oraz na ewentualne powiadomienie wnioskodawcy o wszelkich brakujących dokumentach.

264    Komisja uważa, że transpozycja art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 do prawa czeskiego nie jest wystarczająco jasna i precyzyjna.

265    W szczególności § 45 ust. 2 kodeksu postępowania administracyjnego nie przyznaje wnioskodawcy konkretnego prawa do uzyskania w wyznaczonym terminie informacji o ewentualnie brakujących dokumentach.

266    Paragraf 47 ust. 1 tego kodeksu przewiduje jedynie obowiązek „bez zbędnej zwłoki” powiadomienia zainteresowanego o wszczęciu postępowania w następstwie jego wniosku.

267    Co się tyczy § 71 ust. 1 i 3 wspomnianego kodeksu, upoważnia on dany organ administracyjny do wydania decyzji po upływie przewidzianego w nim terminu jednego miesiąca.

268    Rząd czeski utrzymuje, że zarzut ósmy jest bezzasadny, ponieważ prawo czeskie przewiduje obowiązek powiadomienia zainteresowanego o wszczęciu postępowania w terminie jednego miesiąca oraz obowiązek potwierdzenia otrzymania dokumentacji zgodnie z art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36.

269    Rząd czeski podnosi, że zgodnie z § 47 ust. 1 kodeksu postępowania administracyjnego dany organ administracyjny jest zobowiązany do poinformowania „bez zbędnej zwłoki” wszystkich stron postępowania o jego wszczęciu, co oznacza, że w praktyce ten „termin” wynosi zaledwie kilka dni, co potwierdziły sądy czeskie.

270    Co się tyczy informacji dotyczącej brakujących dokumentów, rząd czeski dodaje, że na podstawie § 45 ust. 2 kodeksu postępowania administracyjnego dany organ administracyjny pomaga wnioskodawcy w usunięciu ewentualnych braków jego wniosku i wyznacza mu na to rozsądny termin.

271    Rząd czeski podnosi również, że § 6 ust. 1 kodeksu postępowania administracyjnego nakłada na ten organ administracyjny obowiązek rozpatrzenia danej sprawy „niezwłocznie”.

272    Ponadto rząd czeski podnosi, że zgodnie z § 71 ust. 1 i 3 kodeksu postępowania administracyjnego wspomniany organ administracyjny jest zobowiązany do wydania decyzji „bez zbędnej zwłoki”, a jeżeli nie jest to możliwe, „w terminie 30 dni”.

273    I tak rząd czeski uważa, że z systematyki kodeksu postępowania administracyjnego wynika, iż wnioskodawca powinien zostać poinformowany o ewentualnych brakach w jego wniosku na długo przed upływem miesięcznego terminu określonego w art. 50 ust. 1 dyrektywy 2005/36.

274    Rząd czeski dodaje, że wbrew temu, co twierdzi Komisja, przepisy krajowe w tym przedmiocie są jasne i zgodne z tą dyrektywą, a w każdym razie to do tej instytucji należy wykazanie, że w praktyce prawo czeskie jest stosowane w sposób sprzeczny z prawem Unii.

275    Rząd czeski przypomina również, że państwo członkowskie nie jest zobowiązane do wyraźnego powtórzenia przepisów dyrektywy w swoim krajowym porządku prawnym w celu jej prawidłowej transpozycji i że ogólny kontekst prawny może wystarczyć.

276    Rząd czeski podnosi wreszcie, że nie ma wiedzy o istnieniu trudności w praktyce w tym zakresie.

 Ocena Trybunału

277    Artykuł 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 nakłada na właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego miesięczny termin na potwierdzenie otrzymania wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych i na poinformowanie wnioskodawcy o ewentualnych brakach w tym wniosku.

278    Tymczasem przepisy ustawowe, na które powołuje się rząd czeski, nie przewidują niczego takiego.

279    W szczególności, co się tyczy przepisów ogólnego prawa administracyjnego, na które powołuje się rząd czeski, należy stwierdzić, że § 71 kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym czeski organ administracji musi wydać decyzję „bez zbędnej zwłoki” i nie później niż w terminie 30 dni od złożenia wniosku, który w pewnych okolicznościach można przedłużyć o dodatkowy termin, nie transponuje obowiązków wynikających z art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36, ponieważ nie odnosi się on do obowiązku potwierdzenia otrzymania wniosku ani do obowiązku wskazania ewentualnych brakujących dokumentów. Ponadto w każdym razie wspomniany § 71 umożliwia administracji rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku w terminie, który może być dłuższy niż jeden miesiąc.

280    Co się tyczy § 45 ust. 2 kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym organ administracyjny powinien pomagać wnioskodawcy w usunięciu braków jego wniosku i wyznaczyć mu w tym celu „rozsądny termin”, to nie może on również wystarczyć do pełnej transpozycji szczegółowych wymogów art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 w tym względzie.

281    To samo dotyczy § 6 ust. 1 kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym administracja powinna rozpatrzyć wniosek „niezwłocznie”, oraz § 47 ust. 1 tego kodeksu, zgodnie z którym organ administracyjny powinien poinformować „bez zbędnej zwłoki” o wszczęciu postępowania „wszystkich uczestników”, o których ma wiedzę, o ile przepisy te również nie odpowiadają szczegółowym wymogom określonym w art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36.

282    Wreszcie argument rządu czeskiego, zgodnie z którym prawo czeskie nie stwarza trudności w praktyce, nie może, jak wskazano w pkt 148 niniejszego wyroku, zaradzić stwierdzonemu w ten sposób brakowi wystarczająco jasnej i precyzyjnej transpozycji.

283    W konsekwencji należy stwierdzić, że nie przyjmując zgodnie z art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 przepisów niezbędnych do tego, by właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego w terminie jednego miesiąca potwierdzał otrzymanie wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych oraz w razie potrzeby informował wnioskodawcę o wszelkich brakujących dokumentach, Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy tej dyrektywy.

284    W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, że Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy dyrektywy 2005/36, ponieważ nie przyjęła:

–        zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 przepisów koniecznych do zapewnienia, aby właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określały status prawny osób wykonujących staż adaptacyjny lub pragnących przygotować się do testu umiejętności;

–        zgodnie z art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36 przepisów niezbędnych do tego, aby lekarze weterynarii i architekci mieli możliwość świadczenia usług, w ramach swobody świadczenia usług, przy użyciu tytułu zawodowego obowiązującego w przyjmującym państwie członkowskim;

–        zgodnie z art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36 przepisów koniecznych do tego, aby właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego potwierdzał otrzymanie wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych w terminie miesiąca od jego otrzymania oraz zawiadamiał wnioskodawcę, w stosownym przypadku, o konieczności dostarczenia brakujących dokumentów.

 W przedmiocie kosztów

285    Zgodnie z art. 138 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron Trybunał może orzec o podziale kosztów lub rozstrzygnąć, że każda ze stron pokrywa własne koszty. Z uwagi na to, że skarga Komisji została uwzględniona tylko częściowo, należy postanowić, iż każda ze stron ponosi własne koszty postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

1)      Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r., ponieważ nie przyjęła:

–        zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36, ze zmianami, przepisów koniecznych do zapewnienia, aby właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego określały status prawny osób wykonujących staż adaptacyjny lub pragnących przygotować się do testu umiejętności;

–        zgodnie z art. 7 ust. 3 dyrektywy 2005/36, ze zmianami, przepisów niezbędnych do tego, aby lekarze weterynarii i architekci mieli możliwość świadczenia usług, w ramach swobody świadczenia usług, przy użyciu tytułu zawodowego obowiązującego w przyjmującym państwie członkowskim;

–        zgodnie z art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36, ze zmianami, przepisów koniecznych do tego, aby właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego potwierdzał otrzymanie wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych w terminie miesiąca od jego otrzymania oraz zawiadamiał wnioskodawcę, w stosownym przypadku, o konieczności dostarczenia brakujących dokumentów.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

3)      Komisja Europejska i Republika Czeska pokrywają własne koszty.

Podpisy

*      Język postępowania: czeski.