POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (szósta izba)
z dnia 6 grudnia 2021 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem – Ochrona konsumentów – Dyrektywa 93/13/EWG – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Umowa kredytu denominowanego w walucie obcej – Warunki narażające kredytobiorcę na ryzyko kursowe – Artykuł 4 ust. 2 – Wymogi zrozumiałości i przejrzystości – Brak wpływu oświadczenia konsumenta, zgodnie z którym konsument jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej – Zredagowanie warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem
W sprawie C‑670/20
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Ráckevei Járásbíróság (sąd okręgowy w Ráckeve, Węgry) postanowieniem z dnia 9 listopada 2020 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 8 grudnia 2020 r., w postępowaniu:
EP,
TA,
FV,
TB
przeciwko
ERSTE Bank Hungary Zrt.,
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: L. Bay Larsen, wiceprezes Trybunału, pełniący obowiązki prezesa szóstej izby, N. Jääskinen (sprawozdawca) i M. Safjan, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Kokott,
sekretarz: A. Calot Escobar,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o wydaniu orzeczenia w formie postanowienia z uzasadnieniem na podstawie art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem,
wydaje następujące
Postanowienie
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu toczącego się pomiędzy EP, TA, FV i TB a ERSTE Bank Hungary Zrt. (zwanym dalej „bankiem”) w przedmiocie podnoszonego nieuczciwego charakteru warunku zawartego w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej, przewidującego spłatę kredytu w walucie krajowej.
Ramy prawne
3 Artykuł 4 dyrektywy 93/13 stanowi:
„1. Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.
2. Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem”.
4 Artykuł 5 tej dyrektywy stanowi:
„W przypadku umów, w których wszystkie lub niektóre z przedstawianych konsumentowi warunków wyrażone są na piśmie, warunki te muszą zawsze być sporządzone prostym i zrozumiałym językiem […]”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
5 W dniu 9 stycznia 2007 r. powodowie w postępowaniu głównym, działający jako konsumenci, zawarli w drodze aktu notarialnego z bankiem umowę kredytu w celu renowacji domu rodzinnego. Zgodnie z tą umową kwota kredytu była wyrażona we frankach szwajcarskich (CHF), lecz odblokowanie i zwrot tej kwoty należało dokonać w forintach węgierskich (HUF).
6 W konsekwencji w każdym terminie wymagalności raty spłaty kredytu bank określał należną kwotę miesięcznej raty, przeliczając na forinty węgierskie kwotę zwrotu, co do której uzgodniono, że nastąpi we frankach szwajcarskich.
7 Przy zawieraniu przedmiotowej umowy kredytu bank przedstawił powodom w postępowaniu głównym informację dotyczącą ogólnego ryzyka związanego z finansowaniem denominowanym w walucie obcej. W owej informacji wskazano w odniesieniu do ryzyka kursowego, co następuje:
„Zwracamy Państwa uwagę na fakt, że decydując się na kredyt denominowany w walucie obcej, mogą Państwo czerpać korzyści z rynku wybranej waluty, ale również ponoszą Państwo związane z tym ryzyko. Zawierając umowę kredytu, zdają sobie Państwo sprawę z faktu, że kwota tego kredytu jest zarejestrowana w wybranym banku w wybranej walucie obcej, a Państwo zobowiązujecie się do dokonania jej spłaty w wybranej przez Państwo walucie. Zważywszy, że kurs wymiany pomiędzy forintem węgierskim a walutą obcą wybraną przez Państwa w umowie może zmieniać się w zależności od dziennych wahań rynkowych, zwracamy Państwa uwagę na fakt, że ewentualne niekorzystne zmiany lub zwiększenie kursu walutowego może spowodować dla Państwa dodatkowe koszty, których ani rzeczywiste wystąpienie, ani kwota nie dadzą się przewidzieć.
Korzyść tego rodzaju finansowania polega na tym, że gdy kurs wymiany waluty obcej, do której jest denominowane finansowanie, obniża się w stosunku do forinta, to zmniejsza się »równowartość« w forintach finansowania; innymi słowy, potrzeba mniej forintów w celu zakupu waluty odpowiadającej miesięcznym ratom służącym spłacie kapitału i odsetek, i w związku z tym zakupem ponosicie Państwo niższy koszt – w takim wypadku koszt jest mniejszy, i może to nawet skutkować tym, że powinniście Państwo spłacić mniej niż to, co było przewidziane na podstawie równowartości w forintach węgierskich obliczonej przy zawieraniu umowy pożyczki/kredytu.
W odwrotnej sytuacji, gdy kurs wymiany waluty obcej, w której jest denominowane finansowanie, wzrasta w stosunku do forinta, wzrasta »równowartość« finansowania: innymi słowy, konieczna jest wyższa kwota w forintach w celu zapłaty rat (spłaty) kapitału i odsetek, przeliczonych na odnośną walutę obcą; w tym wypadku potrzebna jest więc większa kwota forintów w celu spłacenia kredytu w walucie obcej, w której został zaciągnięty.
Podpisem zaświadcza Pan/Pani, że zostali Państwo jasno poinformowani o ryzykach związanych z tym finansowaniem, że znają Państwo elementy ryzyka i że chcą Państwo zaciągnąć kredyt z pełną znajomością stanu rzeczy”.
8 Zdaniem sądu odsyłającego przedmiotowa informacja wpisywała się w kontekst zrównoważonej sytuacji kursów wymiany walut, która przeważała w momencie zawarcia przedmiotowej umowy kredytu. Owa nota informacyjna wspomina wprawdzie o możliwości obniżenia kursu wymiany waluty oraz o możliwości wzrostu tego kursu, jak również o korzyściach i wynikających z tego utrudnieniach, ale nie zawierała informacji na temat tego, że zmiana warunków makroekonomicznych i sytuacji na międzynarodowym rynku walutowym mogłaby spowodować znaczny, a nawet nieograniczony wzrost wysokości miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych, ani na temat tego, jaki kurs wymiany między forintem węgierskim a frankiem szwajcarskim mógłby mieć istotne wahania, i to niezależnie od tego stabilnego charakteru tego kursu w przeszłości.
9 Wskutek istotnej zmiany wspomnianego kursu, która nastąpiła w czasie wykonywania rozpatrywanej umowy kredytu, kwota miesięcznych rat należnych z tytułu tej umowy znacznie wzrosła.
10 Ponieważ powodowie w postępowaniu głównym nie mogli wywiązać się z obowiązku spłaty, bank w 2015 r. wypowiedział rozpatrywaną umowę kredytu.
11 W dniu 10 lipca 2015 r. na wniosek banku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne przeciwko powodom w postępowaniu głównym.
12 W dniu 30 września 2016 r. ci ostatni wnieśli do sądu odsyłającego powództwo o zawieszenie egzekucji na tej podstawie, że sporna umowa kredytu była nieważna. Na poparcie tego powództwa powodowie w postępowaniu głównym podnoszą, że bank nie dostarczył im wystarczających informacji na temat rzeczywistego ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu denominowanego w walucie obcej. W szczególności bank nie zwrócił im uwagi na fakt:
– że pozytywne i negatywne skutki wahań kursu wymiany są zrównoważone jedynie pod warunkiem, że kursy forinta węgierskiego i franka szwajcarskiego będą wahać się w stabilnych i stałych widełkach;
– że trwała i istotna zmiana warunków makroekonomicznych i sytuacji na międzynarodowym rynku pieniężnym mogła spowodować znaczny, a nawet nieograniczony wzrost miesięcznych rat kredytowych;
– że przypadek trwałego wzrostu kursu franka szwajcarskiego w stosunku do kursu forinta węgierskiego mógł wystąpić w każdej chwili i że umiarkowany charakter wcześniejszych wahań tych kursów nie dostarczał żadnej gwarancji co do przyszłej stabilności tych kursów.
13 Bank podnosi, że dostarczona przez niego informacja dotycząca ryzyka kursowego była wystarczająca, ponieważ teoretyczna możliwość zmiany kursu wymiany została wskazana w informacji, o której mowa w pkt 7 niniejszego postanowienia. W tym kontekście wskazano na korelację istniejącą pomiędzy wahaniem się tego kursu a wahaniem kwoty miesięcznych rat spłaty. Konsumenci byli zatem w stanie zrozumieć, że kwota miesięcznych rat może rosnąć w sposób nieograniczony, w zależności od fluktuacji tego kursu. Bank powołuje się również na orzecznictwo Kúria (sądu najwyższego, Węgry), zgodnie z którym „sam fakt, że strona pozwana dostarczyła informacje na temat ryzyka kursowego, jest oznaką, którą strona powodowa powinna uwzględnić jako realistyczną hipotezę”.
14 Sąd odsyłający odnosi się do wyroku z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703), zauważając, że zdaniem Trybunału dostarczona przez bank informacja dotycząca ryzyka kursowego powinna umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi dowiedzenie się o ewentualności wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacowanie potencjalnie istotnych konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych.
15 Sąd ten zastanawia się jednak nad zakresem tego wymogu ustanowionego przez Trybunał oraz stawia sobie pytanie, czy takie konsekwencje ekonomiczne muszą wyraźnie wynikać z informacji dostarczonej przez bank. Ściślej rzecz ujmując, sąd ten zastanawia się nad kwestią, czy dla spełnienia tego wymogu wystarczy, aby poprzez podpisanie umowy kredytu dany konsument oświadczył w sposób ogólny, że zna i przyjmuje ryzyko transakcji kredytowej, biorąc pod uwagę ewentualną zmianę kursu wymiany, czy też konieczne jest ponadto, aby bank udzielił wyraźnej informacji na temat nieograniczonego charakteru ponoszonego ryzyka.
16 W tych okolicznościach Ráckevei Járásbíróság (sąd okręgowy w Ráckeve, Węgry) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy, mając na względzie wykładnię art. 4 ust. 2 dyrektywy [93/13] dokonaną w wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], można uznać za prosty i wyraźny dotyczący ryzyka kursowego warunek umowny, który nie przewidując wyraźnie, że to dłużnik przejmuje wyłącznie i w całości wspomniane ryzyko, zawiera jedynie oświadczenie dłużnika, w którym wskazano, że ów dłużnik »ma pełną świadomość ewentualnego ryzyka transakcji, a w szczególności faktu, że wahania danej waluty obcej w odniesieniu do węgierskiego forinta mogą zarówno zwiększyć, jak i zmniejszyć ciężar zobowiązania do spłaty kredytu w węgierskich forintach«?
2) Czy ww. warunek umowny jest zgodny z wymogiem wskazanym w wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], zgodnie z którym to wymogiem konsument na podstawie takiego warunku powinien móc oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne przejęcia ryzyka kursowego dla swoich zobowiązań finansowych, biorąc pod uwagę, że dokument zatytułowany »Informacje dotyczące ogólnego ryzyka finansowania w walucie obcej«, który konsument podpisywał w momencie zawarcia umowy, w jednakowy sposób odnosi się do korzystnych i niekorzystnych skutków wahań kursu wymiany, sugerując tym samym – o czym także powiadomiła Magyar Bankszövetség (węgierska federacja bankowa) – iż istnieje typowa tendencja do stabilności kursu walutowego, która oznacza, że owe korzystne i niekorzystne skutki równoważą się w dłuższej perspektywie?
3) Czy wyżej wymieniony warunek umowny jest zgodny z wymogiem wskazanym w wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], zgodnie z którym to wymogiem konsument na podstawie takiego warunku powinien móc oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne przejęcia ryzyka kursowego dla swoich zobowiązań finansowych, jeżeli ani w umowie, ani w podpisanym w momencie zawarcia umowy dokumencie o informacjach na temat ryzyka kursowego nie wskazano w sposób wyraźny lub dorozumiany, że zwiększenie kwoty zobowiązania do zapłaty może być znaczące lub nawet może faktycznie osiągnąć jakikolwiek poziom?
4) Czy, mając na względzie wykładnię art. 4 ust. 2 dyrektywy [93/13] dokonaną w wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], można uznać za prosty i wyraźny dotyczący ryzyka kursowego warunek umowny, w którym nie wskazano wyraźnie, iż konsument przejmuje wyłącznie i w całości ryzyko kursowe, jeżeli z warunków umowy nie wynika w sposób wyraźny, że zwiększenie kwoty zobowiązania do zapłaty może być znaczące lub nawet może faktycznie osiągnąć jakikolwiek poziom?
5) Czy oświadczenie dokonane w tym celu przez konsumenta, sformułowane w sposób ogólny, zawarte w warunku ogólnym jest samo w sobie wystarczające w celu ustalenia, że informacje na temat ryzyka kursowego spełniają wymóg wskazany w wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], w myśl którego to wymogu informacje te powinny umożliwić przeciętnemu konsumentowi, na ich podstawie, oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne przeniesienia takiego ryzyka kursowego dla zobowiązań finansowych, jeżeli żaden inny warunek umowy, ani [dokumentu o] informacjach nie stanowi argumentu na rzecz takiego wniosku?
6) Mając na względzie brzmienie wyroku [z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C‑186/16, EU:C:2017:703)], czy dokonana przez Kúria (sąd najwyższy) wykładnia, zgodnie z którą »fakt, że strona pozwana przekazała informacje dotyczące ryzyka kursowego, oznacza sam w sobie, iż strona powodowa powinna uwzględnić to ryzyko jako założenie realistyczne«, jest zgodna z art. 4 ust. 2 dyrektywy [93/13]?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
17 Zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem, jeżeli w szczególności pytanie skierowane w trybie prejudycjalnym jest identyczne z pytaniem, w którego przedmiocie Trybunał już orzekał lub jeżeli odpowiedź na takie pytanie można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa.
18 Powyższy przepis należy zastosować w niniejszej sprawie.
19 Poprzez swoje pytania, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy ogólne informacje odnośnie do ryzyka kursowego, w tym odnośnie do wpływu wahań kursu wymiany walut na jego zobowiązania finansowe, a konsument ten oświadczył, że jest w pełni świadomy potencjalnego ryzyka wynikającego z zawarcia tej umowy.
20 Na wstępie należy przypomnieć, że jedynie na sądzie odsyłającym ciąży obowiązek wypowiedzenia się na podstawie okoliczności właściwych danej sprawy w przedmiocie kwalifikacji warunków utrzymywanych jako nieuczciwe. Niemniej jednak Trybunał pozostaje właściwy do wyłonienia z przepisów dyrektywy 93/13, w tym wypadku z art. 4 ust. 2 tego aktu, kryteriów, które sąd krajowy może lub musi zastosować przy badaniu warunków umownych z punktu widzenia tych przepisów (wyrok z dnia 20 września 2018 r., OTP Bank i OTP Faktoring, C‑51/17, EU:C:2018:750, pkt 72 i przytoczone tam orzecznictwo).
21 W tym względzie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dotyczącym wymogu przejrzystości poinformowanie przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To w szczególności na podstawie tej informacji ten ostatni podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 41; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo).
22 Z powyższego wynika, że wymogu przejrzystości warunków umownych wynikającego z art. 4 ust. 2 i z art. 5 dyrektywy 93/13 nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Ponieważ ustanowiony przez wskazaną dyrektywę system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem, a więc wymóg przejrzystości ustanowiony w tej dyrektywie, musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 42; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 W konsekwencji rzeczony wymóg należy rozumieć jako nakładający obowiązek, aby dany warunek umowny nie tylko był zrozumiały dla konsumenta pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi zrozumienie konkretnego działania metody obliczania tej stopy procentowej i oszacowanie tym samym w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria – potencjalnie istotne – konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla zobowiązań finansowych (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 43; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 64 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 Kwestia, czy w niniejszej sprawie został spełniony wymóg przejrzystości, powinna zostać zbadana przez sąd odsyłający w świetle wszystkich istotnych okoliczności faktycznych, wśród których znajdują się reklamy i informacje dostarczone w ramach negocjacji umowy kredytu rozpatrywanej w postępowaniu głównym przez samego kredytodawcę (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 45; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 66).
25 Ściślej rzecz ujmując, do sądu krajowego należy ustalenie, z uwzględnieniem ogółu okoliczności zawarcia umowy kredytu, czy w rozpatrywanej sprawie konsumentowi podano wszystkie informacje mogące mieć wpływ na zakres jego obowiązków i pozwalające mu ocenić między innymi całkowity koszt kredytu. Decydującą rolę w ramach tej oceny odgrywają, po pierwsze, kwestia, czy warunki umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem w taki sposób, że umożliwiają właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi ocenę tego kosztu, i po drugie, okoliczność związana z brakiem wskazania w umowie kredytu informacji uważanych w świetle charakteru towarów i usług będących jego przedmiotem za istotne (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 46; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 W niniejszej sprawie sąd odsyłający zauważa, że pozwani w postępowaniu głównym otrzymali przed zaciągnięciem ich kredytów ulotkę, która zawierała ogólne informacje na temat ryzyka kursowego. Sąd odsyłający zauważa również, że dokument ten, który podpisali powodowie w postępowaniu głównym, zwrócił im uwagę na fakt, że ewentualne różnice w parytecie między forintem węgierskim a frankiem szwajcarskim mogą pociągnąć za sobą dodatkowe koszty dla kredytobiorcy, których rzeczywistego wystąpienia ani wysokości nie da się przewidzieć. Powodom w postępowaniu głównym nie została jednak przekazana żadna konkretna informacja dotycząca zwiększenia – potencjalnie nieograniczonego – miesięcznych rat spłaty, które mogłoby spowodować znaczne wahania kursów wymiany walut. Informacje przekazane powodom w postępowaniu głównym były bowiem oparte na założeniu, że wspomniany parytet pozostaje stabilny.
27 Jeśli chodzi o umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, takie jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, Trybunał już stwierdził, że dla celów oceny, o której mowa w pkt 25 niniejszego postanowienia, istotne są wszelkie informacje dostarczone przez przedsiębiorcę, które mają na celu udzielenie wyjaśnień konsumentowi co do funkcjonowania mechanizmu wymiany i związanego z nim ryzyka. Szczególne znaczenie przedstawiają wyjaśnienia dotyczące ryzyka dla kredytobiorcy związanego z silną deprecjacją środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, oraz wzrost zagranicznej stopy procentowej (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 48; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 69).
28 W tym względzie – jak to podkreśliła Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego w zaleceniu CERS/2011/1 z dnia 21 września 2011 r. dotyczącym kredytów w walutach obcych (Dz.U. 2011, C 342, s. 1) – instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej (Zalecenie A – Świadomość ryzyka wśród kredytobiorców, pkt 1) (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 49; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 70 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Trybunał w szczególności zauważył, że kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, iż podpisując umowę kredytu denominowaną w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w wypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Ponadto przedsiębiorca musi przedstawić możliwe zmiany kursów wymiany walut i ryzyko związane z zawarciem takiej umowy (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 50; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Wynika stąd, że dla spełnienia wymogu przejrzystości informacje przekazane przez przedsiębiorcę powinny umożliwić przeciętnemu konsumentowi, właściwie poinformowanemu, dostatecznie uważnemu i racjonalnemu nie tylko zrozumienie, że w zależności od zmian kursu wymiany zmiana parytetu pomiędzy walutą rozliczeniową a walutą spłaty może pociągać za sobą niekorzystne konsekwencje dla jego zobowiązań finansowych, lecz również zrozumieć, w ramach zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej, rzeczywiste ryzyko, na które narażony jest on w trakcie całego okresu obowiązywania umowy w razie znacznej deprecjacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie, względem waluty rozliczeniowej (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 51; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 72).
31 I tak Trybunał orzekł, że w ramach umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, narażającej konsumenta na ryzyko kursowe, nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie temu konsumentowi informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że równość między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie stabilna przez cały okres obowiązywania tej umowy. Jest tak w szczególności wówczas, gdy konsument nie został powiadomiony przez przedsiębiorcę o kontekście gospodarczym mogącym wpłynąć na zmiany kursów wymiany walut, tak że konsument nie miał możliwości konkretnego zrozumienia potencjalnie poważnych konsekwencji dla jego sytuacji finansowej, które mogą wyniknąć z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 53; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 74).
32 W związku z tym, mając na uwadze spoczywający na przedsiębiorcy obowiązek informowania, oświadczenie konsumenta, zgodnie z którym jest on w pełni świadomy potencjalnych zagrożeń wynikających z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej, nie może samo w sobie mieć wpływu na ocenę, czy przedsiębiorca ten spełnił wspomniany wymóg przejrzystości.
33 Wreszcie należy również przypomnieć, że wśród elementów istotnych dla oceny, o której mowa w pkt 25 niniejszego postanowienia, znajduje się również język używany przez instytucję finansową w dokumentach przedumownych i umownych. W szczególności brak pojęć lub wyjaśnień ostrzegających kredytobiorcę w wyraźny sposób o istnieniu szczególnego ryzyka związanego z umowami kredytu denominowanego w walucie obcej może potwierdzać, że wymóg przejrzystości wynikający zwłaszcza z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 nie został spełniony (wyroki: z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C‑609/19, EU:C:2021:469, pkt 54; a także z dnia 10 czerwca 2021 r., BNP Paribas Personal Finance, od C‑776/19 do C‑782/19, EU:C:2021:470, pkt 75).
34 W świetle powyższych rozważań na zadane pytania trzeba odpowiedzieć, iż wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy dokonywać w ten sposób, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. W tym względzie okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia wspomnianej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości.
W przedmiocie kosztów
35 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:
Wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. W tym względzie okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia wspomnianej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości.
Podpisy