Sprawa C‑583/22 PPU
MV
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesgerichtshof)
Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 12 stycznia 2023 r.
Odesłanie prejudycjalne – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Współpraca policyjna i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Decyzja ramowa 2008/675/WSiSW – Artykuł 3 ust. 1 – Zasada uwzględniania uprzednich wyroków skazujących zapadłych w innym państwie członkowskim – Obowiązek uznania, że z tymi wyrokami skazującymi wiążą się skutki równoważne skutkom wiążącym się z uprzednimi krajowymi wyrokami skazującymi – Przepisy krajowe dotyczące wymierzania kary łącznej w wyroku łącznym – Wielość przestępstw – Określenie wymiaru kary łącznej – Górna granica 15 lat dla ograniczonych czasowo kar pozbawienia wolności – Artykuł 3 ust. 5 – Wyjątek – Przestępstwo popełnione przed wydaniem lub wykonaniem wyroków w innym państwie członkowskim
1. Pytania prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Przesłanki – Badanie z urzędu przez Trybunał – Osoba pozbawiona wolności – Rozstrzygnięcie sprawy mogące mieć wpływ na to pozbawienie wolności
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23a; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 107)
(zob. pkt 48)
2. Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Uwzględnianie w nowym postępowaniu karnym wyroków skazujących zapadłych w państwach członkowskich Unii Europejskiej – Decyzja ramowa 2008/675 – Zasada zrównania uprzednich wyroków skazujących zapadłych w innym państwie członkowskim z wcześniejszymi krajowymi wyrokami skazującymi – Wyjątek – Przesłanki – Będące przedmiotem nowego postępowania przestępstwo popełnione zanim zapadły uprzednie wyroki skazujące w innym państwie członkowskim – Uwzględnienie tych wyroków skazujących uniemożliwiające sądowi krajowemu orzeczenie możliwej do wykonania kary
(decyzja ramowa Rady 2008/675, motywy 3, 5–8, art. 3 ust. 1, 2, 5)
(zob. pkt 50, 51, 55, 58–64, 66–68, 71, 72; pkt 1 sentencji)
3. Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Uwzględnianie w nowym postępowaniu karnym wyroków skazujących zapadłych w państwach członkowskich Unii Europejskiej – Decyzja ramowa 2008/675 – Zasada zrównania uprzednich wyroków skazujących zapadłych w innym państwie członkowskim z wcześniejszymi krajowymi wyrokami skazującymi – Wyjątek – Uwzględnianie uprzednich wyroków skazujących zapadłych w innym państwie członkowskim – Ciążący na sądzie krajowym obowiązek ustalenia i uzasadnienia w sposób konkretny negatywnego skutku wynikającego z niemożności wymierzenia w wyroku łącznym kary łącznej przewidzianej dla uprzednich krajowych wyroków skazujących – Brak
(decyzja ramowa Rady 2008/675, art. 3 ust. 5 akapit drugi)
(zob. pkt 74–78, 81,pkt 2 sentencji)
Streszczenie
W dniu 10 października 2003 r. MV, obywatel francuski, uprowadził studentkę z kampusu uniwersyteckiego w Niemczech i dopuścił się jej zgwałcenia. O ile wobec MV nigdy nie zapadł wyrok skazujący w Niemczech, o tyle we Francji zapadł wobec niego szereg wyroków skazujących, między innymi na karę pozbawienia wolności w wymiarze 15 lat. Wszystkie te wyroki skazujące zostały orzeczone przez sądy francuskie po wskazanej dacie i dotyczyły czynów popełnionych przed październikiem 2003 r.
MV był osadzony w zakładzie karnym we Francji przez okres 17 lat i 9 miesięcy, a następnie został przekazany władzom niemieckim w lipcu 2021 r. W lutym 2022 r. Landgericht Freiburg im Breisgau (sąd okręgowy we Fryburgu Bryzgowijskim, Niemcy) osądził MV za czyny popełnione w październiku 2003 r. w Niemczech, uznał go winnym dokonania zgwałcenia w typie kwalifikowanym i skazał go na karę pozbawienia wolności w wymiarze 6 lat. Sąd ten uznał, że karą „rzeczywiście odpowiadającą” czynom popełnionym przez MV w Niemczech jest kara pozbawienia wolności w wymiarze 7 lat. Jednakże ze względu na brak możliwości orzeczenia kary łącznej w wyroku łącznym z uwzględnieniem kar orzeczonych we Francji, sąd ów zmniejszył wymiar kary o jeden rok „tytułem kompensacji”.
Sąd odsyłający, do którego została wniesiona skarga rewizyjna od tego wyroku, zastanawia się zasadniczo nad zgodnością owego wyroku z przepisami decyzji ramowej 2008/675(1), które przewidują, z jednej strony, zasadę uwzględniania wyroków skazujących zapadłych w innych państwach członkowskich(2), a z drugiej strony – wyjątek od tej zasady(3).
W tym kontekście sąd ten wskazuje, że wyroki skazujące wydane we Francji przeciwko MV mogłyby co do zasady zostać połączone, gdyby zostały zrównane z wyrokami skazującymi wydanymi w Niemczech. Jednakże w ramach wymierzania kary łącznej w wyroku łącznym należy mieć na uwadze górną granicę 15 lat przewidzianą, zgodnie z przepisami prawa niemieckiego, dla ograniczonych czasowo kar pozbawienia wolności. Tymczasem w przypadku uwzględnienia wyroków skazujących zapadłych przeciwko MV we Francji, ta górna granica została już – jak wskazuje sąd odsyłający – osiągnięta przez skazanie zainteresowanego na 15 lat pozbawienia wolności na mocy wyroku wydanego w tym państwie członkowskim. W konsekwencji wymierzona mu kara w Niemczech nie mogłaby w praktyce zostać wykonana.
Sąd odsyłający zwrócił się zatem do Trybunału z pytaniem o możliwość zastosowania wspomnianej wyżej zasady w niniejszej sprawie. Gdyby zasada ta nie znajdowała zastosowania, sąd ten pragnie również ustalić, czy przy określaniu kary wymierzonej za przestępstwo popełnione na terytorium krajowym musi zostać ustalony i uzasadniony w sposób konkretny negatywny skutek wynikający z niemożności wymierzenia kary łącznej w wyroku łącznym.
Orzekając w pilnym trybie prejudycjalnym Trybunał, uściślił zakres wyjątku od zasady uwzględniania wyroków skazujących wydanych w innych państwach członkowskich oraz zakres obowiązków państw członkowskich przy wdrażaniu tej zasady.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności Trybunał orzekł, że na mocy decyzji ramowej 2008/675(4) państwo członkowskie nie jest zobowiązane, w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko danej osobie, do przypisania uprzednim wyrokom skazującym zapadłym w innym państwie członkowskim wobec tej osoby i dotyczącym innych czynów, skutków równoważnych skutkom wiążącym się z uprzednimi krajowymi wyrokami skazującymi zgodnie z przepisami danego prawa krajowego dotyczącymi wymierzania kary łącznej, gdy po pierwsze przestępstwo, w którego sprawie toczy się to postępowanie, zostało popełnione zanim zapadły te uprzednie wyroki skazujące, a po drugie, uwzględnienie wspomnianych uprzednich wyroków skazujących zgodnie z tymi przepisami prawa krajowego uniemożliwiłoby sądowi krajowemu, przed którym toczy się owo postępowanie, orzeczenie kary możliwej do wykonania względem osoby, której sprawa dotyczy.
Zanim Trybunał sformułował taki wniosek, przypomniał przede wszystkim, że ta decyzja ramowa(5) zobowiązuje co do zasady państwa członkowskie do uwzględnienia w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko danej osobie uprzednich wyroków skazujących, zapadłych wobec tej samej osoby w innych państwach członkowskich i dotyczących innych zdarzeń. Niemniej, zgodnie z wyjątkiem od tej zasady(6), jeżeli przestępstwo, w którego sprawie toczy się nowe postępowanie, zostało popełnione zanim zapadł uprzedni wyrok skazujący lub zanim został on w pełni wykonany, państwa członkowskie nie są zobowiązane do stosowania przepisów krajowych dotyczących wydawania wyroków, jeżeli zastosowanie tych przepisów do zagranicznych wyroków skazujących skutkowałoby ograniczeniem uprawnień sądu przy wydawaniu wyroku w nowym postępowaniu.
Trybunał wskazał następnie, że skoro warunek dotyczący chronologii przewidziany w tym wyjątku został spełniony w okolicznościach sporu w postępowaniu głównym, okoliczności te mogą być objęte tym wyjątkiem. W tym względzie Trybunał uściślił, po pierwsze, że przepisy prawa niemieckiego dotyczące wymierzania kary łącznej stanowią „przepisy krajowe dotyczące wydawania wyroków”, a po drugie, że zastosowanie tych przepisów do uprzednich wyroków skazujących wydanych we Francji uniemożliwiłoby sądowi krajowemu orzeczenie możliwej do wykonania kary w ramach postępowania głównego. W związku z tym, w okolicznościach postępowania głównego, fakt przypisania uprzednim wyrokom skazującym wydanym we Francji skutków równoważnych skutkom wiążącym się z uprzednimi krajowymi wyrokami skazującymi skutkowałby „ograniczeniem dla sędziego przy wydawaniu wyroków w nowym postępowaniu”. W konsekwencji wyjątek ten ma zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy i skutkuje zwolnieniem sądu krajowego z obowiązku przypisania uprzednim wyrokom skazującym wydanym we Francji skutków równoważnych skutkom wiążącym się z krajowymi wyrokami skazującymi zgodnie z przepisami dotyczącymi wymierzania kary łącznej.
W drugiej kolejności Trybunał orzekł, że uwzględnianie uprzednich wyroków skazujących zapadłych w innym państwie członkowskim w rozumieniu tej decyzji ramowej 2008/675(7) nie wymaga, by sąd krajowy ustalił i uzasadnił w sposób konkretny negatywny skutek wynikający z niemożności wymierzenia w wyroku łącznym kary łącznej, która jest przewidziana dla uprzednich krajowych wyroków skazujących.
Trybunał podkreślił w tym względzie, że w każdym postępowaniu karnym objętym wspomnianym wyjątkiem państwa członkowskie dopilnowują, by „ich sądy mogły w inny sposób uwzględniać w takich sprawach uprzednie wyroki skazujące zapadłe w innych państwach członkowskich.” Z przepisu przewidującego ten wyjątek nie można natomiast wywieść żadnego zobowiązania w odniesieniu do konkretnych rozwiązań, czy to prawa materialnego, czy proceduralnego, które winny być przestrzegane w tym względzie przez sądy krajowe. Tym samym z przepisu tego nie można wywieść spoczywającego na sądzie rozpoznającym sprawę co do istoty obowiązku dokonania w okolicznościach sporu w postępowaniu głównym wyliczenia konkretnej wartości liczbowej negatywnego skutku wynikającego z niemożności zastosowania przepisów krajowych dotyczących wymierzania kary łącznej przewidzianych dla krajowych wyroków skazujących, a następnie zastosowania złagodzenia kary w oparciu o to wyliczenie.