Sprawy połączone T‑346/11 i T‑347/11
Bruno Gollnisch
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu
Przywileje i immunitety – Członek Parlamentu Europejskiego – Decyzja o uchyleniu immunitetu – Działalność bez związku z wykonywaniem mandatu poselskiego – Postępowanie w sprawie uchylenia immunitetu – Decyzja o nieutrzymaniu przywilejów i immunitetów – Utrata interesu prawnego – Umorzenie postępowania
Wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 17 stycznia 2013 r. I‑0000
Streszczenie – Wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 17 stycznia 2013 r.
1. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet w zakresie wyrażonych opinii i stanowisk zajętych w głosowaniu przy wykonywaniu przez nich obowiązków służbowych – Pojęcie opinii wyrażonej w czasie wykonywania obowiązków – Konieczność bezpośredniego i oczywistego związku między wyrażoną opinią a obowiązkami parlamentarnymi – Opinie wyrażone w charakterze polityka krajowego – Brak związku – Brak możliwości zastosowania immunitetu
(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 8, 9)
2. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet w zakresie wyrażonych opinii i stanowisk zajętych w głosowaniu przy wykonywaniu przez nich obowiązków służbowych – Zakres – Brak możliwości uchylenia tego immunitetu – Badanie przez Parlament warunków jego uznania
(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 8, 9)
3. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet – Wniosek o ochronę immunitetu – Zakres decyzji Parlamentu – Wniosek złożony równolegle z wnioskiem o uchylenie immunitetu
(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 8, 9)
4. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet – Wniosek o uchylenie immunitetu – Uprawnienia dyskrecjonalne Parlamentu – Kontrola sądowa – Zakres
(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9)
5. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet – Wniosek o uchylenie immunitetu – Czynność dokonana przez członka na terytorium kraju – Uznanie immunitetu na podstawie przepisów państwa członkowskiego
(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 8, 9)
6. Prawo Unii – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Komunikat Komisji Parlamentu Europejskiego dotyczący praktyki w zakresie przywilejów i immunitetów członków – Komunikat niemający charakteru aktu Parlamentu – Akt niezawierający dokładnych, bezwarunkowych i spójnych informacji, mogących stanowić precyzyjne zapewnienia będące podstawą uzasadnionych oczekiwań – Decyzja nieuwzględniająca tego komunikatu – Naruszenie zasady pewności prawa – Brak
7. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet w zakresie wyrażonych opinii i stanowisk zajętych w głosowaniu przy wykonywaniu przez nich obowiązków służbowych – Opinie wypełniające znamiona nawoływania do nienawiści na tle rasowym – Decyzja Parlamentu o uchyleniu immunitetu – Obowiązek uzasadnienia – Przestrzeganie zasad równego traktowania i dobrej administracji
(art. 296 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11; protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9 akapit trzeci)
8. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Utrata mandatu parlamentarnego – Krajowe postępowanie sądowe mogące prowadzić do tej utraty – Obowiązek poinformowania Parlamentu Europejskiego przez państwa członkowskie – Brak
(regulamin Parlamentu Europejskiego, art. 3 ust. 6)
9. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet – Decyzja o uchyleniu immunitetu – Decyzja uchwalona bez debaty na posiedzeniu plenarnym – Przedstawienie uwag danego posła przed komisją parlamentarną – Naruszenie prawa do bycia wysłuchanym – Brak
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41 ust. 2 lit. a); regulamin Parlamentu Europejskiego, art. 7 ust. 3, art. 138 ust. 2)
10. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Charakter kumulatywny – Bezprawność – Brak – Związek przyczynowy – Brak – Oddalenie skargi
(art. 340 akapit drugi TFUE)
1. Ze sformułowania art. 8 protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej wynika, że opinia posła do Parlamentu Europejskiego jest objęta immunitetem, jeżeli została wypowiedziana „w czasie [ramach] wykonywania [przez niego] obowiązków służbowych”, z czego wynika tym samym wymóg związku między wyrażoną opinią a obowiązkami parlamentarnymi. Tak nie jest w przypadku opinii wyrażonych przez posła europejskiego poza pomieszczeniami parlamentarnymi w ramach obowiązków służbowych wykonywanych przez tego posła jako członka organu regionalnego państwa członkowskiego i jako przewodniczącego grupy politycznej w ramach tego organu.
(por. pkt 40, 77, 78)
2. Nietykalność poselska określona w art. 9 protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej może zostać uchylona przez Parlament Europejski zgodnie z art. 9 akapit trzeci protokołu; nie można natomiast uchylić immunitetu określonego w art. 8 tego protokołu. Zatem, kiedy wniosek o uchylenie immunitetu zostaje przekazany przez organ krajowy, Parlament powinien przede wszystkim zbadać, czy okoliczności faktyczne stanowiące podstawę wystąpienia z wnioskiem o uchylenie mieszczą się w zakresie wspomnianego art. 8, w którym to przypadku uchylenie immunitetu jest niemożliwe. Jeżeli Parlament dojdzie do wniosku, że przepis ten nie ma zastosowania, powinien w dalszej kolejności zbadać, czy danemu posłowi przysługuje immunitet określony w art. 9 protokołu w odniesieniu do zarzucanych mu czynów, a jeśli tak, postanowić, czy należy uchylić ten immunitet.
(por. pkt 45–47)
3. Ponieważ nietykalność posła europejskiego określona w art. 9 protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej przysługuje z mocy prawa i może on zostać jej pozbawiony tylko wtedy, gdy Parlament ją uchyli, wystąpienie w obronie immunitetu, może mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy – przy braku wniosku o uchylenie immunitetu posła przekazanego Parlamentowi przez właściwe organy krajowe – nietykalność tego posła, jaka wynika z przepisów prawa krajowego państwa członkowskiego jego pochodzenia, jest zagrożona w szczególności przez działania organów policyjnych lub sądowych tego państwa. W takich okolicznościach poseł może zwrócić się do Parlamentu z wnioskiem o ochronę jego immunitetu, jak to przewiduje art. 6 ust. 3 regulaminu wewnętrznego Parlamentu. Wystąpienie w obronie immunitetu stanowi zatem dla Parlamentu sposób na podjęcie interwencji na wniosek posła do Parlamentu w sytuacji, gdy władze krajowe naruszają immunitet jednego z jego członków lub zamierzają to uczynić.
Natomiast w sytuacji, gdy władze krajowe złożyły wniosek o uchylenie immunitetu, Parlament musi podjąć decyzję o uchyleniu lub odmowie uchylenia immunitetu. W takim przypadku ochrona immunitetu nie ma racji bytu, ponieważ Parlament albo uchyla immunitet i wystąpienie w jego obronie jest już niewykonalne, albo odmawia uchylenia tego immunitetu i wystąpienie w jego obronie jest bezprzedmiotowe, ponieważ władze krajowe są informowane o tym, że ich wniosek o uchylenie został odrzucony przez Parlament i że immunitet stoi w związku z tym na przeszkodzie środkom, jakie władze te mogłyby lub chciałyby zastosować.
(por. pkt 52–56)
4. Wprawdzie przywileje i immunitety przyznane Unii na podstawie protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej mają charakter funkcjonalny, gdyż ich celem jest zapobieżenie zakłóceniom funkcjonowania i niezależności Unii, jednak nie zmienia to faktu, że przyznano je w sposób wyraźny członkom Parlamentu Europejskiego, a także urzędnikom i innym pracownikom instytucji unijnych. Okoliczność, że przywileje i immunitety przyznane Unii obowiązują w interesie publicznym Unii, uzasadnia przyznaną instytucjom kompetencję do uchylenia w razie potrzeby immunitetu, lecz nie oznacza, że te przywileje i immunitety zostały przyznane wyłącznie Unii, a nie również jej urzędnikom, innym pracownikom i członkom Parlamentu. Protokół rodzi więc w odniesieniu do tych osób podmiotowe prawo, którego poszanowanie jest zagwarantowane za pomocą ustanowionego w traktacie systemu środków prawnych.
Nie ulega wątpliwości, że Parlament dysponuje bardzo szerokimi uprawnieniami dyskrecjonalnymi, jeśli chodzi o decyzję, jaką zamierza podjąć w przedmiocie wniosku o uchylenie immunitetu, lub o wystąpienie w obronie immunitetu, ze względu na polityczny charakter takiej decyzji. Jednak korzystanie z tych uprawnień nie jest wyjęte spod kontroli sądowej, w ramach której sąd Unii musi poddać weryfikacji przestrzeganie przepisów prawa procesowego, prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych przez instytucję, brak oczywistego błędu w ocenie tych okoliczności faktycznych oraz brak nadużycia władzy.
(por. pkt 58–60)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 82–90)
6. Komunikat sporządzony jedynie przez Sekretariat Generalny Parlamentu Europejskiego będący syntezą dokumentu Komisji Prawnej i Rynku Wewnętrznego na temat jej praktyki decyzyjnej dotyczący uchylenia immunitetu parlamentarnego i zmierzający do zapewnienia posłom lepszej wiedzy na temat tej praktyki, nie jest aktem Parlamentu i nie może zatem wiązać Parlamentu. Wynika z tego, że ten dokument nie może zawierać dokładnych, bezwarunkowych i spójnych informacji pochodzących od Parlamentu, mogących stanowić precyzyjne zapewnienia z jego strony, mogące stanowić podstawę uzasadnionych oczekiwań ze strony posła europejskiego.
Ponadto nie uwzględniając tego komunikatu Parlament nie może naruszyć zasady pewności prawa, ponieważ wspomniany komunikat nie jest aktem tej instytucji i nie może być uważany za uregulowanie jasne i precyzyjne umożliwiające podlegającym mu podmiotom ustalenie w sposób jednoznaczny swoich praw i obowiązków oraz podjęcie w związku z tym odpowiednich kroków.
(por. pkt 107, 115, 124)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 109–114)
8. Artykuł 3 ust. 6 regulaminu wewnętrznego Parlamentu Europejskiego nie przewiduje żadnego obowiązku po stronie państw członkowskich poinformowania Parlamentu o wszczęciu postępowania, które może doprowadzić do pozbawienia mandatu jednego z jego członków. Przepis ten przewiduje jedynie, że jeśli właściwe organy państwa członkowskiego rozpoczęły postępowanie mogące doprowadzić do pozbawienia posła mandatu, przewodniczący Parlamentu wnosi o regularne informowanie go o stanie postępowania i przekazuje sprawę właściwej komisji odpowiedzialnej za weryfikację mandatów. Na podstawie wniosku komisji Parlament będzie mógł zająć stanowisko w tej sprawie. Przepisy tego artykułu określają zatem tryb postępowania dla przewodniczącego Parlamentu, a nie dla państw członkowskich. W dodatku żaden obowiązek po stronie państw członkowskich nie może powstać na podstawie regulaminu wewnętrznego Parlamentu.
Ponadto celem tego przepisu regulaminu jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania wewnętrznego Parlamentu i nie stanowi on zatem istotnego wymogu formalnego w procedurze uchylania immunitetu posła, którego naruszenie może prowadzić do stwierdzenia nieważności decyzji Parlamentu.
(por. pkt 132–137, 141)
9. Zgodnie z podstawową zasadą poszanowania prawa do obrony potwierdzoną w art. 41 ust. 2 lit. b) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zainteresowany powinien mieć możliwość, przed wydaniem dotyczącej go decyzji, przedstawienia w sposób skuteczny swojego stanowiska w kwestii rzeczywistego charakteru i znaczenia czynów oraz okoliczności, na podstawie których decyzja została wydana. Wynika stąd, iż – zgodnie z tą zasadą – nie można wydać decyzji na podstawie faktów i okoliczności, na temat których zainteresowany nie był w stanie w sposób skuteczny przedstawić swojego stanowiska przed wydaniem tej decyzji.
Jednakże prawo do złożenia wyjaśnień nie musi jednak koniecznie oznaczać odbycia publicznej debaty w każdym postępowaniu wszczętym w sprawie określonej osoby, mogącym się zakończyć wydaniem aktu dla niej niekorzystnego. Poszanowanie prawa do obrony i zasady kontradyktoryjności nie wymaga w konsekwencji, żeby wydanie przez Parlament Europejski decyzji dotyczącej uchylenia immunitetu posła musiało koniecznie być poprzedzone debatą na posiedzeniu plenarnym, lecz może ona zostać wydana zgodnie z procedurą bez poprawek i bez debaty na podstawie art. 138 ust. 2 regulaminu wewnętrznego Parlamentu. Ponadto w rozumieniu art. 7 ust. 3 regulaminu wewnętrznego Parlamentu poseł, którego dotyczy wniosek o uchylenie jego immunitetu, ma zapewnioną możliwość udzielenia wyjaśnień przed właściwą komisją parlamentarną i może przedłożyć wszelkie dokumenty oraz dowody pisemne, jakie uzna za istotne.
(por. pkt 167, 175–179)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 210–212, 222)