Sprawa T‑211/08

Putters International NV

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek usług w zakresie przeprowadzek międzynarodowych w Belgii – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Ustalanie cen – Podział rynku – Manipulowanie postępowaniami przetargowymi – Jednolite i ciągłe naruszenie – Grzywny – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Waga – Czas trwania

Streszczenie wyroku

1.      Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie

(art. 81 ust. 1 WE)

2.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obrót

(komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)

3.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Nałożenie na przedsiębiorstwo maksymalnej kwoty grzywny

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

1.      Podział ciągłego zachowania charakteryzującego się tym samym pojedynczym celem na kilka odrębnych naruszeń, podczas gdy zachodzi jednolite naruszenie, które stopniowo konkretyzowało się zarówno w drodze porozumień, jak i uzgodnionych praktyk, byłby sztuczny.

W takich okolicznościach przedsiębiorstwo, które wzięło udział w naruszeniu poprzez własne zachowanie, wchodzące w zakres pojęć porozumienia lub uzgodnionej praktyki o celu antykonkurencyjnym w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE i służące przyczynieniu się do realizacji naruszenia jako całości, może być także odpowiedzialne przez cały okres swojego udziału w naruszeniu za zachowania podjęte przez inne przedsiębiorstwa w ramach tego samego naruszenia.

Aby ustalić istnienie naruszenia jednolitego i ciągłego, Komisja musi udowodnić, że dane przedsiębiorstwo zamierzało przyczynić się swoim zachowaniem do wspólnych celów realizowanych przez ogół uczestników i że wiedziało ono o postępowaniu planowanym lub wprowadzanym w życie przez inne przedsiębiorstwa w dążeniu do tych samych celów lub że mogło to rozsądnie przewidzieć i było gotowe zaakceptować takie ryzyko.

Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki mogą być bowiem traktowane jako elementy konstytutywne jednolitego porozumienia antykonkurencyjnego jedynie wówczas, gdy zostanie ustalone, że wpisują się one w ogólny plan realizujący wspólny cel. Poza tym jedynie w przypadku, gdy przedsiębiorstwo w momencie udziału w tych porozumieniach, decyzjach i uzgodnionych praktykach wiedziało lub powinno było wiedzieć, że postępując w ten sposób, staje się częścią jednolitego porozumienia, jego udział w danych porozumieniach, decyzjach i uzgodnionych praktykach może stanowić wyraz przystąpienia do tego porozumienia.

Aby ustalić udział przedsiębiorstwa w jednolitym i ciągłym naruszeniu, muszą zostać spełnione łącznie trzy przesłanki: musi istnieć ogólny plan realizujący wspólny cel, przedsiębiorstwo musi celowo przyczyniać się do realizacji tego planu, a także przedsiębiorstwo musi posiadać wiedzę (udowodnioną lub domniemaną) na temat noszących znamiona naruszenia zachowań pozostałych uczestników.

Naruszenie jednolite i ciągłe może realizować podwójny cel – oddziaływania na ceny i podziału rynku. Ponadto sama okoliczność, że każde z przedsiębiorstw bierze udział w naruszeniu we właściwej mu formie, nie wpływa na kwalifikację tego naruszenia jako jednolitego i ciągłego.

(por. pkt 31–35, 41)

2.      Punkt 13 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 przewiduje, że „[w] celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględni wartość sprzedaży dóbr lub usług zrealizowanych przez przedsiębiorstwo, mających bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem […]”. Z przepisu tego nie wynika, że w celu obliczenia wartości sprzedaży mającej znaczenie dla sprawy może być uwzględniona wyłącznie wartość sprzedaży wynikająca z transakcji, na które praktyki noszące znamiona naruszenia wywarły faktyczny wpływ. Treść pkt 13 wspomnianych wytycznych odnosi się zatem do „sprzedaży […] mających bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem”, a nie do „sprzedaży, na które naruszenie wywierało wpływ”. Sformułowanie pkt 13 dotyczy zatem sprzedaży zrealizowanych na rynku właściwym.

Wykładnia ta jest poparta celem reguł konkurencji przewidzianych w prawie Unii. W celu ustalenia podstawowej kwoty grzywien wymierzanych w sprawach dotyczących karteli Komisja nie jest zobowiązana do ustalenia indywidualnych sprzedaży, na które kartel miał wpływ. Tego rodzaju obowiązek nie został bowiem nigdy sformułowany przez sądy Unii i nic nie wskazuje na to, by Komisja miała zamiar przyjąć na siebie taki obowiązek we wspomnianych wytycznych. Ponadto w sprawach dotyczących karteli, które ze swej natury są poufne, jest nieuniknione, że niektóre dowody na okoliczność każdego z przejawów praktyk antykonkurencyjnych nie zostaną ujawnione.

Co więcej, część obrotu pochodząca ze sprzedaży towarów, których dotyczy naruszenie, może być właściwą wskazówką co do rozmiaru naruszenia na danym rynku. W szczególności obrót osiągany ze sprzedaży towarów będących przedmiotem ograniczającej praktyki stanowi okoliczność obiektywną, która pozwala na właściwe określenie szkodliwości tej praktyki dla normalnej konkurencji.

(por. pkt 57–61)

3.      Sam fakt, że wymierzona ostatecznie grzywna wynosi 10% obrotu danego przedsiębiorstwa, podczas gdy odsetek ten jest niższy w przypadku innych uczestników kartelu, nie może stanowić naruszenia zasady równego traktowania i zasady proporcjonalności. Skutek ten jest bowiem nierozerwalnie związany z wykładnią pułapu 10% wyłącznie jako progu ograniczającego, który jest stosowany po ewentualnym obniżeniu grzywny z powodu okoliczności łagodzących, lub zasady proporcjonalności.

Jednak pomnożenie kwoty ustalonej na podstawie wartości sprzedaży przez liczbę lat udziału w naruszeniu może oznaczać, że w ramach wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 zastosowanie pułapu 10% przewidzianego w art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 jest obecnie raczej regułą niż wyjątkiem dla każdego przedsiębiorstwa, które prowadzi swą działalność głównie na jednym rynku i które uczestniczyło w kartelu dłużej niż rok. W takim przypadku każde zróżnicowanie na podstawie wagi naruszenia lub okoliczności łagodzących nie będzie już mogło wpływać na wysokość grzywny, która została ograniczona w celu utrzymania na poziomie 10%. Brak zróżnicowania w odniesieniu do końcowej kwoty grzywny, która z niego wynika, stanowi trudność w świetle zasady indywidualizacji kar i sankcji, która jest nierozerwalnie związana z nową metodologią. Brak ten może wymagać od Sądu, by wykonywał on w pełni przysługujące mu nieograniczone prawo orzekania w konkretnych przypadkach, w których zastosowanie wyłącznie wspomnianych wytycznych nie pozwala na stosowne zróżnicowanie.

(por. pkt 74, 75)