Sprawa T‑116/22
Belavia – Belarusian Airlines AAT
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej
Wyrok Sądu (dziewiąta izba) z dnia 29 maja 2024 r.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy – Zamrożenie środków finansowych – Wykazy osób, podmiotów i organów, do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych – Umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazach – Organizacja działań reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii, lub przyczynianie się do wspomnianych działań – Czerpanie korzyści z reżimu Łukaszenki – Błąd w ocenie
1. Unia Europejska – Sądowa kontrola zgodności z prawem aktów instytucji – Środki ograniczające wobec Białorusi – Zamrożenie środków finansowych niektórych osób i podmiotów w związku z sytuacją w Białorusi – Zakres kontroli – Dowód zasadności środka – Ciążący na właściwym organie Unii obowiązek wykazania – w razie zakwestionowania – zasadności powodów wysuniętych przeciwko zainteresowanym osobom lub podmiotom – Umieszczenie w wykazach w oparciu o łańcuch precyzyjnych, konkretnych i spójnych poszlak
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; decyzja Rady 2012/642/WPZiB, zmieniona decyzjami (WPZiB) 2021/2125 i (WPZiB) 2023/421, załącznik; rozporządzenia Rady: nr 765/2006, 2021/2124, 2023/419, załącznik]
(zob. pkt 26–29)
2. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Białorusi – Kryteria przyjmowania środków ograniczających – Osoby fizyczne lub prawne, podmioty lub organy organizujące działalność reżimu Łukaszenki ułatwiającą nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii – Pojęcie – Błąd w ocenie – Brak
[decyzja Rady 2012/642/WPZiB, zmieniona decyzjami (WPZiB) 2021/2125 i (WPZiB) 2023/421, załącznik; rozporządzenia Rady: nr 765/2006, 2021/2124, 2023/419, załącznik]
(zob. pkt 45, 48–52, 57–60, 63–66)
3. Unia Europejska – Sądowa kontrola zgodności z prawem aktów instytucji – Środki ograniczające wobec Białorusi – Zamrożenie środków finansowych niektórych osób i podmiotów w związku z sytuacją w Białorusi – Zakres kontroli – Dowód zasadności środka – Ciążący na właściwym organie Unii obowiązek wykazania – w razie zakwestionowania – zasadności powodów wysuniętych przeciwko zainteresowanym osobom lub podmiotom – Zakres uznania, jakim dysponuje ten właściwy organ – Znaczenie dowodów przedstawionych w odniesieniu do poprzedniego umieszczenia w wykazie w przypadku braku zmiany powodów, zmiany sytuacji skarżącego lub zmiany kontekstu w Białorusi – Zmiana sytuacji skarżącego i rozwój sytuacji w Białorusi
[decyzja Rady 2012/642/WPZiB, zmieniona decyzjami (WPZiB) 2021/2125 i (WPZiB) 2023/421, załącznik; rozporządzenia Rady: nr 765/2006, 2021/2124, 2023/419, załącznik]
(zob. pkt 76–84)
4. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Białorusi – Kryteria przyjmowania środków ograniczających – Osoby fizyczne lub prawne, podmioty lub organy czerpiące korzyści z reżimu Łukaszenki lub wspierające go – Pojęcie korzyści – Błąd w ocenie – Brak
[decyzja Rady 2012/642/WPZiB, zmieniona decyzją (WPZiB) 2023/421, załącznik; rozporządzenia Rady: nr 765/2006, 2023/419, załącznik]
(zob. pkt 92–100)
Streszczenie
W wydanym wyroku Sąd oddalił skargę o stwierdzenie nieważności wniesioną przez spółkę Belavia – Belarusian Airlines AAT przeciw aktom, na mocy których nazwa tej spółki została umieszczona w 2021 r.(1), a następnie utrzymana w 2023 r.(2). przez Radę Unii Europejskiej w wykazie osób i podmiotów objętych środkami ograniczającymi w związku z sytuacją na Białorusi. Sprawa ta umożliwia Sądowi dokonanie po raz pierwszy wykładni kryterium umieszczenia w wykazie przewidzianego w art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642(3) w sprawie organizacji działań reżimu Łukaszenki ułatwiających nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
Wyrok ten wpisuje się w kontekst szeregu środków ograniczających przyjmowanych przez Unię Europejską od 2004 r. ze względu na istniejącą na Białorusi sytuację w zakresie demokracji, praworządności i praw człowieka. Środki finansowe i zasoby gospodarcze skarżącej, będącej państwowym krajowym przedsiębiorstwem lotniczym, zostały zamrożone ze względu na to, że czerpała ona korzyści z reżimu Łukaszenki i go wspierała, a także przyczyniała się do działalności tego reżimu ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, uczestnicząc w transporcie obywateli państw trzecich pragnących przekroczyć granice zewnętrzne Unii z Bliskiego Wschodu na Białoruś.
Ocena Sądu
Co się tyczy w pierwszej kolejności pierwotnego umieszczenia nazwy skarżącej w wykazach na podstawie kryterium przewidzianego w art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642, Sąd uznał, że Rada dysponowała łańcuchem wystarczająco precyzyjnych, konkretnych i spójnych poszlak, aby wykazać, że obywatele państw trzecich zamierzający przekroczyć granice zewnętrzne Unii bez przestrzegania właściwych przepisów udali się do Mińska (Białoruś) na pokładzie statków powietrznych eksploatowanych przez skarżącą, z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji. Ponadto Rada dysponowała wystarczającymi poszlakami, aby twierdzić, że w celu ułatwienia tej praktyki skarżąca zwiększyła liczbę lotów na istniejących trasach i że lokalne biura podróży odgrywały rolę pośredników, sprzedając bilety lotnicze skarżącej wyżej wymienionym osobom, pomagając jej w ten sposób, tak aby mogła ona nie zwracać na siebie uwagi.
Sąd oddalił następnie argumenty przedstawione przez skarżącą w celu zakwestionowania tego łańcucha poszlak. I tak, po pierwsze, skarżąca podniosła w szczególności, że w 2021 r. przewiozła mniejszą liczbę pasażerów niż inne linie lotnicze obsługujące również połączenia lotnicze między Stambułem (Turcja) a Mińskiem, a także między Dubajem (Zjednoczone Emiraty Arabskie) a Mińskiem, oraz że liczba osób przewożonych przez nią na trasie między Bejrutem (Liban) a Mińskiem była niższa niż liczba osób przewożonych na innych trasach z lub do państw trzecich innych niż Liban. Sąd uściślił jednak, że okoliczności te nie wykazują, że skarżąca nie przyczyniła się – w zakresie jej własnych operacji przewozu osób z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji na Białoruś – do działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii. Ponadto, zgodnie z danymi przekazanymi przez skarżącą, w 2021 r. liczba pasażerów przewiezionych przez nią ze Stambułu lub z Bejrutu do Mińska znacznie wzrosła.
Po drugie, twierdzenia skarżącej, zgodnie z którymi z jednej strony jej loty obsługujące Liban, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Turcję nie zostały wyczarterowane przez państwo białoruskie, a z drugiej strony jej własne operacje transportowe były rentowne, nie mogą wykazać, że wspomniane loty i operacje nie wpisywały się w ramy działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii. Z dowodów włączonych do akt sprawy wynika bowiem, że reżim Łukaszenki organizował przewóz obywateli państw trzecich na Białoruś drogą powietrzną, wspierając wydawanie wiz na Białoruś, że środek ten skutkował wzrostem popytu na usługi transportu lotniczego na Białoruś i że linie lotnicze czerpały korzyści z komercyjnej eksploatacji lotów odpowiadających temu popytowi.
Po trzecie, okoliczność, iż skarżąca przeprowadziła kontrole wymagane przy odprawie pasażerów, w szczególności w odniesieniu do obowiązku posiadania wizy, nie wyklucza tego, że uczestniczyła ona w działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
Wreszcie Sąd wskazał, że z dokumentów przedstawionych przez Radę nie wynika, że – jak wynika ze spornego uzasadnienia umieszczenia w wykazach – skarżąca otworzyła nowe trasy lotnicze w celu ułatwienia transportu obywateli państw trzecich na Białoruś. Jednakże ustalenie to nie wystarcza do stwierdzenia nieważności aktów pierwotnych. Ponadto powody przedstawione przez Radę na poparcie oceny, zgodnie z którą skarżąca przyczyniła się do działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, które są wystarczająco precyzyjne i konkretne oraz nie zawierają błędu w ocenie okoliczności faktycznych ani nie prowadzą do naruszenia prawa, stanowią same w sobie wystarczającą podstawę do umieszczenia nazwy skarżącej w spornych wykazach.
W drugiej kolejności, co się tyczy pozostawienia nazwy skarżącej w wykazach na podstawie tego samego kryterium, Sąd przypomniał, że w ramach okresowego przeglądu środków ograniczających do Rady należy dokonanie zaktualizowanej oceny sytuacji i podsumowanie wpływu uprzednio przyjętych środków w świetle ich celów względem osób i podmiotów objętych działaniem środka. W celu uzasadnienia tego pozostawienia nazwy skarżącej w wykazach Rada może oprzeć się na tych samych dowodach uzasadniających pierwotne umieszczenie nazwy skarżącej w wykazach, jeśli powody umieszczenia w wykazie pozostają takie same, a kontekst nie zmienił się w taki sposób, by dowody te stały się nieaktualne. W niniejszej sprawie Sąd wskazał, że Rada w sposób dorozumiany przyznaje, iż dowody uzasadniające przyjęcie aktów pierwotnych dotyczących lotów obsługiwanych przez skarżącą z Libanu i ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich stały się nieaktualne. Ponadto Sąd uznał, że okoliczność, iż skarżąca nadal obsługiwała loty na trasie między Stambułem a Mińskiem, nie może wystarczyć do uzasadnienia pozostawienia jej nazwy w wykazach. W związku z tym Rada nie przedstawiła w sposób wymagany prawem dowodu na to, że w dniu przyjęcia aktów utrzymujących skarżąca nadal była zaangażowana w działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii z powodu lotów, które skarżąca obsługiwała na trasie między Stambułem a Mińskiem.
Natomiast Sąd stwierdził, że Rada ustaliła istnienie łańcucha wystarczająco konkretnych, precyzyjnych i spójnych poszlak, tak aby wykazać, że skarżąca czerpała konkretne korzyści z publicznych oświadczeń prezydenta Łukaszenki informujących, że państwo białoruskie udzieli jej wszelkiego możliwego wsparcia.