Υπόθεση T‑200/22 και T‑314/22
Δημοκρατία της Πολωνίας
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (δεύτερο πενταμελές τμήμα) της 29ης Μαΐου 2024
«Περιβάλλον – Δραστηριότητες εξόρυξης λιγνίτη σε υπαίθριο ορυχείο – Λιγνιτωρυχείο του Turów (Πολωνία) – Θεσμικό δίκαιο – Μη εκτέλεση διατάξεως του Δικαστηρίου η οποία περιέχει εντολή – Χρηματική ποινή – Είσπραξη απαιτήσεων με συμψηφισμό – Άρθρο 101, παράγραφος 1, και άρθρο 102 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 – Διαγραφή της κύριας υποθέσεως – Έλλειψη αναδρομικού αποτελέσματος επί των διαταχθέντων προσωρινών μέτρων – Υποχρέωση αιτιολογήσεως»
Ασφαλιστικά μέτρα – Προσωρινά μέτρα – Επιβολή χρηματικής ποινής για την περίπτωση μη συμμόρφωσης του διαδίκου προς εκδοθείσα εντολή – Φιλικός διακανονισμός μεταξύ των διαδίκων και διαγραφή της κύριας υποθέσεως – Συνέπειες της διαγραφής επί του ύψους της χρηματικής ποινής
(Άρθρο 2 ΣΕΕ· άρθρο 279 ΣΛΕΕ· Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρα 160 §§ 1 και 2, και 162 § 3)
(βλ. σκέψεις 31-42, 47-49)
Σύνοψη
Το Γενικό Δικαστήριο, αποφαινόμενο σε πενταμελή σύνθεση, απορρίπτει δύο προσφυγές ακυρώσεως που άσκησε η Δημοκρατία της Πολωνίας κατά πλειόνων αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διά των οποίων η Επιτροπή εισέπραξε με συμψηφισμό τα ποσά που η Δημοκρατία της Πολωνίας όφειλε ως ημερήσια χρηματική ποινή επιβληθείσα από το Δικαστήριο. Στην προκειμένη περίπτωση, στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Πολωνίας, το Δικαστήριο είχε διατάξει προσωρινά μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα της οριστικής αποφάσεως την οποία θα εξέδιδε. Δεδομένου ότι η Πολωνία δεν συμμορφώθηκε με τα εν λόγω προσωρινά μέτρα, υποχρεώθηκε στην καταβολή ημερήσιας χρηματικής ποινής μέχρις ότου εφαρμόσει τα μέτρα αυτά. Κατόπιν συμφωνίας φιλικού διακανονισμού που συνήφθη μεταξύ των διαδίκων, η κύρια υπόθεση διαγράφηκε. Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο αποσαφηνίζει τις συνέπειες της διαγραφής αυτής επί της υποχρεώσεως της Πολωνίας να καταβάλει το οφειλόμενο ως χρηματική ποινή ποσό.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2021 η Τσεχική Δημοκρατία άσκησε προσφυγή λόγω παραβάσεως κατά της Πολωνίας εξαιτίας της επέκτασης και παράτασης των δραστηριοτήτων εξόρυξης λιγνίτη στο υπαίθριο ορυχείο του Turów (Πολωνία), το οποίο βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Τσεχία και τη Γερμανία. Παράλληλα, υπέβαλε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ζητώντας την άμεση παύση των εν λόγω δραστηριοτήτων εξόρυξης, την οποία το Δικαστήριο δέχθηκε στις 21 Μαΐου 2021 (1).
Η Τσεχική Δημοκρατία, θεωρώντας ότι η Πολωνία δεν είχε συμμορφωθεί προς την ανωτέρω διάταξη, υπέβαλε, στις 7 Ιουνίου 2021, νέα αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, ζητώντας να υποχρεωθεί η Πολωνία στην καταβολή ημερήσιας χρηματικής ποινής. Στις 20 Σεπτεμβρίου 2021 (2) η Πολωνία υποχρεώθηκε να καταβάλει στην Επιτροπή χρηματική ποινή, ύψους 500 000 ευρώ ημερησίως, από την ανωτέρω ημερομηνία και έως τη συμμόρφωσή της προς τη διάταξη προσωρινών μέτρων.
Η Επιτροπή απηύθυνε προς την Πολωνία όχληση προς πληρωμή των οφειλόμενων ως χρηματική ποινή ποσών και την ενημέρωσε ότι, σε περίπτωση μη καταβολής, θα προέβαινε στην είσπραξή τους με συμψηφισμό δυνάμει του δημοσιονομικού κανονισμού (3).
Δεδομένου ότι η Πολωνία δεν προέβη στην ανωτέρω πληρωμή, η Επιτροπή εξέδωσε τις πέντε προσβαλλόμενες αποφάσεις (4), με τις οποίες προέβη στον συμψηφισμό της οφειλής της Πολωνίας με διάφορες απαιτήσεις που η τελευταία είχε έναντι της Ένωσης, ύψους περίπου 68 500 000 ευρώ, για το χρονικό διάστημα από τις 20 Σεπτεμβρίου 2021 έως τις 3 Φεβρουαρίου 2022.
Στις 3 Φεβρουαρίου 2022 η Τσεχική Δημοκρατία και η Πολωνία συνήψαν συμφωνία φιλικού διακανονισμού και ζήτησαν τη διαγραφή της υποθέσεως.
Κατόπιν της διαγραφής της κύριας υποθέσεως (5), η Πολωνία υπέβαλε αίτηση για την ανάκληση της διατάξεως της 20ής Σεπτεμβρίου 2021, με την οποία της είχε επιβληθεί η χρηματική ποινή. Ζήτησε επίσης από την Επιτροπή να θέσει τέλος στη διαδικασία εκτέλεσης προς είσπραξη των χρηματικών ποινών και να ανακαλέσει τις προσβαλλόμενες αποφάσεις που είχαν ήδη εκδοθεί κατά την ημερομηνία αυτή. Η Επιτροπή ανέφερε ότι, ενόσω η διάταξη της 20ής Σεπτεμβρίου 2021 δεν είχε «εξαφανισθεί», θα συνέχιζε την είσπραξη με συμψηφισμό των ποσών τα οποία οφείλονταν μέχρι την ημερομηνία συνάψεως της συμφωνίας φιλικού διακανονισμού. Με διάταξη της 19ης Μαΐου 2022 (6), η αίτηση περί ανακλήσεως της ανωτέρω διατάξεως απορρίφθηκε.
Με δύο χωριστές προσφυγές, η Πολωνία ζητεί από το Γενικό Δικαστήριο να ακυρώσει τις προσβαλλόμενες αποφάσεις της Επιτροπής, λαμβανομένης υπόψη της συμφωνίας φιλικού διακανονισμού συνεπεία του οποίου η κύρια υπόθεση ενώπιον του Δικαστηρίου διεγράφη.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Με τον πρώτο λόγο ακυρώσεως, η Πολωνία υποστηρίζει κατ’ ουσίαν ότι ο φιλικός διακανονισμός και η διαγραφή της υποθέσεως C‑121/21 είχαν ως συνέπεια την αναδρομική παύση των αποτελεσμάτων των προσωρινών μέτρων που διατάχθηκαν στην εν λόγω υπόθεση, με συνέπεια η εισπραχθείσα οφειλή να είναι ανύπαρκτη και η είσπραξη της να αντιβαίνει στα άρθρα 101 και 102 του δημοσιονομικού κανονισμού.
Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, λαμβανομένου υπόψη του παρεπόμενου χαρακτήρα της διαδικασίας ασφαλιστικών μέτρων σε σχέση με την κύρια διαδικασία, η διάταξη της 21ης Μαΐου 2021, με την οποία διατάχθηκε η παύση των δραστηριοτήτων εξόρυξης λιγνίτη στο ορυχείο του Turów, και εκείνη της 20ής Σεπτεμβρίου 2021, με την οποία επιβλήθηκε σχετική χρηματική ποινή, έπαυσαν να έχουν εφαρμογή από την ημερομηνία διαγραφής της κύριας υποθέσεως, στις 4 Φεβρουαρίου 2022.
Σχετικά με τις συνέπειες της διαγραφής της κύριας υποθέσεως όσον αφορά την ύπαρξη της οφειλής της Πολωνίας, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι, πρώτον, η διάταξη περί διαγραφής δεν περιέχει καμία αναφορά ούτε στα προσωρινά μέτρα που διατάχθηκαν με τη διάταξη της 21ης Μαΐου 2021 ούτε στην ημερήσια χρηματική ποινή. Δεύτερον, η αίτηση της Πολωνίας περί ανακλήσεως της διατάξεως της 20ής Σεπτεμβρίου 2021, με την οποία επιβλήθηκε η εν λόγω χρηματική ποινή, απορρίφθηκε. Τρίτον, η διάταξη με την οποία απορρίφθηκε η ανωτέρω αίτηση περί ανακλήσεως διευκρινίζει ρητώς ότι η ημερήσια χρηματική ποινή έπαυσε να καταπίπτει από τις 4 Φεβρουαρίου 2022. Κατά συνέπεια, η ημερήσια χρηματική ποινή κατέπιπτε πράγματι κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της ημερομηνίας επιδόσεως της διατάξεως της 20ής Σεπτεμβρίου 2021 και της ημερομηνίας διαγραφής της κύριας υποθέσεως από το πρωτόκολλο, στις 4 Φεβρουαρίου 2022.
Τυχόν αντίθετο συμπέρασμα θα ισοδυναμούσε με παρέκκλιση από τον σκοπό της χρηματικής ποινής, ο οποίος συνίσταται στη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης, η οποία είναι σύμφυτη με την αρχή του κράτους δικαίου που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 ΣΕΕ.
Το συμπέρασμα αυτό δεν αναιρείται από το επιχείρημα της Πολωνίας ότι η συνέχιση της εκτέλεσης των προσωρινών μέτρων, παρά τη διαγραφή της κύριας υποθέσεως, βαίνει πέραν του επιδιωκόμενου με τα μέτρα αυτά αποκλειστικού σκοπού, ο οποίος συνίσταται, πρωταρχικώς, στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της αποφάσεως επί της ουσίας. Πράγματι, οι χρηματικές ποινές που επιβάλλονται από τα δικαιοδοτικά όργανα της Ένωσης αποσκοπούν στη διασφάλιση όχι μόνον της αποτελεσματικότητας της αποφάσεως επί της ουσίας, αλλά και της συμμόρφωσης προς τα προσωρινά μέτρα και, εν προκειμένω, στην αποτροπή του ενδεχομένου να επιχειρήσει η Πολωνία να καθυστερήσει να συμμορφωθεί προς αυτά. Η επιχειρηματολογία της Πολωνίας θα καθιστούσε κενό περιεχομένου τον μηχανισμό της χρηματικής ποινής, διότι θα επέτρεπε σε ένα διάδικο να παραβαίνει εσκεμμένως την υποχρέωση συμμόρφωσης προς τα προσωρινά μέτρα που διατάχθηκαν κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων μέχρι την περάτωση της κύριας δίκης και να υπονομεύει, με τον τρόπο αυτόν, την αποτελεσματικότητα του δικαίου της Ένωσης.
Ομοίως, το επιχείρημα της Πολωνίας ότι η εκτέλεση των χρηματικών ποινών καθιστά λιγότερο ελκυστική τη σύναψη συμφωνίας φιλικού διακανονισμού δεν μπορεί να γίνει δεκτό, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού των χρηματικών ποινών και του γεγονότος ότι η διαγραφή της κύριας υποθέσεως είχε επωφελή αποτελέσματα για την Πολωνία, υπό την έννοια ότι οι ημερήσιες χρηματικές ποινές έπαυσαν να καταπίπτουν στις 4 Φεβρουαρίου 2022 και όχι κατά την ημερομηνία εκδόσεως αποφάσεως του Δικαστηρίου.
Το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά, τέλος, ότι το άρθρο 101 του δημοσιονομικού κανονισμού δεν προβλέπει, αντιθέτως προς όσα υποστηρίζει η Πολωνία, υποχρέωση της Επιτροπής να ακυρώσει βεβαιωθείσα απαίτηση. Επιπλέον, οι προϋποθέσεις που προβλέπονται για την είσπραξη με συμψηφισμό πληρούνταν, δεδομένου ότι η Επιτροπή επαλήθευσε την ύπαρξη της οφειλής της Δημοκρατίας της Πολωνίας και προσδιόρισε το ύψος της.
Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει τον πρώτο λόγο ακυρώσεως. Δεδομένου ότι ο δεύτερος λόγος ακυρώσεως, ο οποίος αφορά παράβαση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως, απορρίπτεται ομοίως ως αβάσιμος, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει τις προσφυγές στο σύνολό τους.