Υπόθεση C‑456/12
O.
κατά
Minister voor Immigratie, Integratie en Asiel
και
Minister voor Immigratie, Integratie en Asiel
κατά
B.
[αίτηση του Raad van State (Κάτω Χώρες)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Οδηγία 2004/38/ΕΚ – Άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Δικαιούχοι – Δικαίωμα διαμονής υπηκόου τρίτης χώρας, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης, στο κράτος μέλος του οποίου την ιθαγένεια έχει ο πολίτης αυτός της Ένωσης – Επιστροφή του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος αυτό κατόπιν διαστημάτων παραμονής βραχείας διαρκείας σε άλλο κράτος μέλος»
Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 12ης Μαρτίου 2014
1. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Δικαιούχοι – Μέλη της οικογένειας πολίτη της Ένωσης τα οποία είναι υπήκοοι τρίτου κράτους και διαμένουν στο κράτος μέλος ιθαγένειας του πολίτη αυτού – Αποκλείεται
(Άρθρο 21 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 1, στοιχείο α΄, 2, σημείο 2, και 3 § 1)
2. Ιθαγένεια της Ένωσης – Διατάξεις της Συνθήκης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Πολίτης της Ένωσης που επιστρέφει στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια αφού διέμεινε σε άλλο κράτος μέλος απλώς με την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης – Παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειάς του, τα οποία είναι υπήκοοι τρίτου κράτους – Προϋποθέσεις – Πραγματική παραμονή του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος υποδοχής, βάσει των άρθρων 7 και 16 της οδηγίας 2004/38 – Κατ’ αναλογία εφαρμογή των προϋποθέσεων παροχής που προβλέπει η οδηγία αυτή
(Άρθρο 21 § 1 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 6 § 1, 7 §§ 1 και 2 και 16 §§ 1 και 2)
3. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Δικαιούχοι – Μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης, υπήκοος τρίτου κράτους, κατόπιν της επιστροφής του πολίτη αυτού στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια – Προϋποθέσεις
(Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 7 §§ 1 και 2 και 16)
4. Ιθαγένεια της Ένωσης – Διατάξεις της Συνθήκης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Πολίτης της Ένωσης που επιστρέφει στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια αφού διέμεινε σε άλλο κράτος μέλος απλώς με την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης – Παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειάς του, τα οποία είναι υπήκοοι τρίτου κράτους – Δεν υφίσταται παρεπόμενο δικαίωμα – Έλλειψη της ιδιότητας του μέλους της οικογένειας κατά μέρος τουλάχιστον της διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής
(Άρθρο 21 § 1 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2, σημείο 2, 6 § 1, 7 § 2 και 16 § 2)
1. Το άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και οι διατάξεις της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, δεν παρέχουν κανένα αυτοτελές δικαίωμα στους υπηκόους τρίτων κρατών, αλλά μόνο δικαιώματα που απορρέουν από την εκ μέρους πολίτη της Ένωσης άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας.
Συναφώς, αφενός, από την ερμηνεία με βάση το γράμμα της οδηγίας αυτής προκύπτει ότι, βάσει αυτής, παρέχεται παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής στους υπηκόους τρίτων κρατών οι οποίοι είναι μέλη της οικογένειας πολίτη της Ένωσης μόνον εφόσον ο πολίτης αυτός άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας εγκαθιστάμενος σε κράτος μέλος διαφορετικό εκείνου του οποίου έχει την ιθαγένεια.
Αφετέρου, βάσει της τελολογικής ερμηνείας των διατάξεων της οδηγίας 2004/38, μολονότι βεβαίως η οδηγία αυτή σκοπεί να διευκολύνει και να ενισχύσει την άσκηση του θεμελιώδους ατομικού δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών, το οποίο παρέχεται απευθείας σε όλους τους πολίτες της Ένωσης, εντούτοις το αντικείμενό της αφορά τις προϋποθέσεις ασκήσεως του δικαιώματος αυτού.
Υπό τις συνθήκες αυτές, η εν λόγω οδηγία δεν σκοπεί στην παροχή παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής σε υπήκοο τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης που διαμένει στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια.
(βλ. σκέψεις 36, 39, 41, 43)
2. Το άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι, εφόσον πολίτης της Ένωσης σύναψε ή συνέσφιξε οικογενειακούς δεσμούς με υπήκοο τρίτου κράτους στο πλαίσιο πραγματικής διαμονής, δυνάμει και τηρουμένων των προϋποθέσεων των άρθρων 7, παράγραφοι 1 και 2, ή 16, παράγραφοι 1 και 2, της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, σε κράτος μέλος διαφορετικό εκείνου του οποίου έχει την ιθαγένεια, οι διατάξεις της ιδίας αυτής οδηγίας έχουν κατ’ αναλογία εφαρμογή στην περίπτωση κατά την οποία ο εν λόγω πολίτης της Ένωσης επιστρέφει, μαζί με το οικείο μέλος της οικογένειάς του, στο κράτος μέλος καταγωγής του. Ως εκ τούτου, οι προϋποθέσεις για την παροχή παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής στον υπήκοο τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας του πολίτη αυτού της Ένωσης, εντός του κράτους μέλους καταγωγής του εν λόγω πολίτη, δεν πρέπει, καταρχήν, να είναι αυστηρότερες των προϋποθέσεων που προβλέπει η οδηγία αυτή για την παροχή παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής σε υπήκοο τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης που άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας εγκαθιστάμενος σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του οποίου έχει την ιθαγένεια.
Συγκεκριμένα, αφενός, η παροχή, κατά την επιστροφή πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια, παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής σε υπήκοο τρίτου κράτους, που είναι μέλος της οικογένειας του πολίτη αυτού της Ένωσης, με τον οποίο ο εν λόγω πολίτης διέμεινε, απλώς με την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης, δυνάμει και τηρουμένου του δικαίου της Ένωσης στο κράτος μέλος υποδοχής, σκοπεί στην άρση εμποδίου στην έξοδο από το κράτος μέλος καταγωγής, διασφαλίζοντας στον πολίτη αυτόν τη δυνατότητα να συνεχίσει, στο κράτος μέλος καταγωγής του, την οικογενειακή ζωή λόγω των δεσμών που σύναψε ή συνέσφιξε στο κράτος μέλος υποδοχής.
Αφετέρου, όσον αφορά τις προϋποθέσεις για την παροχή, κατά την επιστροφή πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια, παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής σε υπήκοο τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας του πολίτη αυτού της Ένωσης, μολονότι η οδηγία 2004/38 δεν προβλέπει τέτοια περίπτωση επιστροφής, η κατ’ αναλογία εφαρμογή της δικαιολογείται από το ότι, τόσο στην περίπτωση πολίτη της Ένωσης που επιστρέφει στο κράτος μέλος καταγωγής του έχοντας ασκήσει το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας όσο και στην περίπτωση κατά την οποία ο πολίτης αυτός διέμεινε σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του οποίου έχει την ιθαγένεια, ο πολίτης της Ένωσης είναι αυτός που αποτελεί ακριβώς το πρόσωπο αναφοράς προκειμένου υπήκοος τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας αυτού του πολίτη της Ένωσης, να μπορεί να απολαύει παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής.
Στο πλαίσιο αυτό, εμπόδιο στην έξοδο από το κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια ο πολίτης της Ένωσης, το οποίο οφείλεται στην άρνηση παροχής, κατά την επιστροφή του πολίτη στο κράτος μέλος καταγωγής του, παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής στα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία είναι υπήκοοι τρίτοι κράτους, ανακύπτει μόνον εφόσον η διαμονή του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος υποδοχής αποδεικνύεται αρκούντως ουσιαστική ώστε να έχει την ευκαιρία ο πολίτης αυτός να συνάψει ή να συσφίξει οικογενειακούς δεσμούς εντός του κράτους μέλους αυτού. Συνεπώς, μόνον η πραγματική διαμονή στο κράτος μέλος υποδοχής, δυνάμει και τηρουμένων των προϋποθέσεων του άρθρου 7, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας, καταδεικνύει, καταρχήν, την εγκατάσταση και, ως εκ τούτου, τον πραγματικό χαρακτήρα της διαμονής του πολίτη της Ένωσης στο δεύτερο αυτό κράτος μέλος, δύναται δε να συμβαδίζει με τη σύναψη ή τη σύσφιξη οικογενειακών δεσμών εντός αυτού του κράτους μέλους, θεμελιώνοντας επομένως, κατά την επιστροφή του πολίτη αυτού της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια, παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής, βάσει του άρθρου 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, υπέρ του υπηκόου τρίτου κράτους με τον οποίο διήγε οικογενειακή ζωή στο κράτος μέλος υποδοχής ο εν λόγω πολίτης.
(βλ. σκέψεις 49, 50-53, 56, 61 και διατακτ.)
3. Μόνον διαμονή που πληροί τις προϋποθέσεις του άρθρου 7, παράγραφοι 1 και 2, ή του άρθρου 16 της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, δύναται να θεμελιώνει παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής υπέρ υπηκόου τρίτου κράτους που είναι μέλος της οικογένειας πολίτη Ένωσης, κατά την επιστροφή του πολίτη αυτού στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια. Συναφώς, τυχόν διαστήματα παραμονής βραχείας διαρκείας, όπως κατά τα Σαββατοκύριακα ή όπως είναι οι διακοπές σε κράτος μέλος διαφορετικό εκείνου του οποίου έχει την ιθαγένεια ο πολίτης αυτός, ακόμη κι αν υπολογισθούν συνολικά, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 6 της οδηγίας 2004/38 και δεν πληρούν τις εν λόγω προϋποθέσεις.
(βλ. σκέψη 59)
4. Υπήκοος τρίτου κράτους ο οποίος δεν είχε, κατά τη διάρκεια μέρους έστω του χρονικού διαστήματος της διαμονής του στο κράτος μέλος υποδοχής, την ιδιότητα του μέλους της οικογένειας, κατά την έννοια του άρθρου 2, σημείο 2, της οδηγίας 2004/38, δεν μπορεί να τύχει εντός αυτού του κράτους μέλους παρεπόμενου δικαιώματος διαμονής βάσει των άρθρων 7, παράγραφος 2, ή 16, παράγραφος 2, της οδηγίας 2004/38. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο εν λόγω υπήκοος τρίτου κράτους δεν μπορεί να επικαλεσθεί ούτε το άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ για να αποκτήσει παρεπόμενο δικαίωμα διαμονής κατόπιν της επιστροφής του οικείου πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια.
(βλ. σκέψη 63)