WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 7 września 2022 r.(*)
Służba publiczna – Zatrudnienie – Ogłoszenie o konkursie otwartym EPSO/AD/378/20 (AD 7) – Prawnicy lingwiści języka chorwackiego w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Decyzja komisji konkursowej o niedopuszczeniu skarżącego do kolejnego etapu konkursu – Warunki dopuszczenia – Warunek dotyczący poziomu wykształcenia odpowiadającego ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzonego dyplomem prawa chorwackiego – Legitymowanie się francuskim dyplomem ukończenia studiów prawniczych – Swobodny przepływ pracowników – Skarga o stwierdzenie nieważności
W sprawie T‑713/20
OQ, którego reprezentowała adwokat R. Štaba,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, którą reprezentowali D. Milanowska, R. Mrljić i L. Vernier, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: S. Gervasoni, prezes, L. Madise (sprawozdawca) i J. Martín y Pérez de Nanclares, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
uwzględniając, że w terminie trzech tygodni od doręczenia stronom powiadomienia o zamknięciu pisemnego etapu postępowania nie wpłynął wniosek o przeprowadzenie rozprawy, i zdecydowawszy, na podstawie art. 106 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, o wydaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie skargi z pominięciem ustnego etapu postępowania,
wydaje następujący
Wyrok
1 W skardze opartej na art. 270 TFUE, skarżący, OQ, wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji komisji konkursowej (zwanej dalej „komisją konkursową”) z dnia 3 września 2020 r. o niedopuszczeniu go do kolejnego etapu konkursu otwartego EPSO/AD/378/20 przeprowadzanego w celu stworzenia listy rezerwy kadrowej, z której Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej będzie mógł rekrutować prawników lingwistów języka chorwackiego. Skarżący wnosi też o stwierdzenie nieważności decyzji komisji konkursowej z dnia 12 października 2020 r. oddalającej jego wniosek o ponowne rozpatrzenie tej decyzji.
Okoliczności powstania sporu
2 Skarżący, mający obywatelstwo chorwackie, odbył studia wyższe z zakresu prawa we Włoszech i Francji. W 2012 r. uzyskał w tym ostatnim państwie dyplom ukończenia studiów magisterskich z zakresu „prawa, ekonomii i zarządzania, specjalność prawo prywatne, specjalizacja prawnik lingwista”, wydany przez uniwersytet w Poitiers (Francja), który został uznany w Chorwacji w ramach „uznawania kwalifikacji zawodowych” do wykonywania zawodu. Przez okres ponad trzech lat, od końca 2013 r. do początku 2017 r., skarżący pracował jako tłumacz w wydziale języka chorwackiego Parlamentu Europejskiego, a od jesieni 2018 r. był aplikantem adwokackim w Chorwacji, w którym to charakterze pracował też w momencie złożenia w kwietniu 2020 r. zgłoszenia w konkursie otwartym wskazanym w pkt 1 powyżej. Wszystkie te informacje zostały przez niego wskazane w formularzu zgłoszeniowym do tego konkursu.
3 W ogłoszeniu o konkursie dotyczącym konkursu, do którego zgłosił się skarżący (Dz.U. 2020, C 72 A, s. 1, zwanego dalej „ogłoszeniem o konkursie”), wskazano w szczególności, w odniesieniu do szczegółowych warunków zatrudnienia, że kandydat nie musi posiadać doświadczenia zawodowego, zaś w odniesieniu do „wymaganych kwalifikacji”, odnoszących się do znajomości języków i kwalifikacji, że w przypadku tych ostatnich, wymagany jest „poziom wykształcenia odpowiadający ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzony jednym z niżej wymienionych dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego: Diploma iz hrvatskog prava stečena na sveučilišnom studiju (magistar/magistra prava ili diplomirani pravnik/diplomirana pravnica)”. Uściślono przy tym, że w celu ustalenia, czy kandydat osiągnął poziom wykształcenia odpowiadający ukończonym studiom uniwersyteckim, komisja konkursowa weźmie pod uwagę przepisy obowiązujące w momencie uzyskania dyplomu.
4 W decyzji z dnia 3 września 2020 r. komisja konkursowa poinformowała skarżącego:
„Na podstawie informacji przedstawionych przez Pana w zgłoszeniu nie spełnia Pan warunków dopuszczenia do udziału w konkursie odnoszących się do kwalifikacji: nie posiada Pan wykształcenia odpowiadającego ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzonego jednym z [wymaganych] dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego”.
5 We wniosku o ponowne rozpatrzenie tej decyzji skarżący podniósł, że na podstawie załączonej przez niego decyzji właściwego organu dyplom ukończenia studiów magisterskich uzyskany przez niego we Francji został uznany w Chorwacji za równorzędny dyplomowi ukończenia tamtejszych studiów magisterskich. Skutki tego rodzaju decyzji w chorwackim porządku prawnym zostały wyjaśnione w orzeczeniach Ustavni sud (trybunału konstytucyjnego, Chorwacja) oraz Vrhovni sud (sądu kasacyjnego, Chorwacja), również załączonych przez skarżącego. Powołując się na wyrok z dnia 13 października 2017 r., Brouillard/Komisja (T‑572/16, niepublikowany, zwany dalej „wyrokiem Brouillard III”, EU:T:2017:720), skarżący podnosi, że komisja konkursowa była zobowiązana do uwzględnienia skutków prawnych wspomnianej decyzji, a więc okoliczności, że na gruncie prawa chorwackiego jego francuski dyplom ukończenia studiów magisterskich jest równorzędny dyplomowi ukończenia studiów magisterskich w Chorwacji.
6 W decyzji z dnia 12 października 2020 r. komisja konkursowa oddaliła wspomniany wniosek o ponowne rozpatrzenie, twierdząc, że jest związana treścią ogłoszenia o konkursie, w którym określono kompetencje wymagane przy naborze na stanowiska, oraz że wszystkie zgłoszenia zostały rozpatrzone jednakowo w świetle treści tego ogłoszenia. Podkreśliła, że prawnicy lingwiści w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej muszą tłumaczyć na „język konkursowy” często złożone teksty prawne/legislacyjne z co najmniej dwóch innych języków, co w niniejszym wypadku wymaga gruntownej znajomości chorwackiego systemu prawnego oraz chorwackiej terminologii prawniczej i może zostać zapewnione tylko przez posiadanie dyplomu ukończenia studiów prawniczych w Chorwacji. Komisja konkursowa podkreśliła w tym względzie, że studia, które odbył skarżący, nie dotyczyły prawa chorwackiego. Uznanie jego francuskiego dyplomu do wykonywania zawodu w Chorwacji nie przesądza o znajomości chorwackiego systemu prawnego oraz chorwackiej terminologii prawniczej.
Żądania stron
7 Skarżący wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji komisji konkursowej z dni 3 września i 12 października 2020 r. oraz o obciążenie Komisji Europejskiej kosztami postępowania.
8 Komisja wnosi o oddalenie skargi i obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
Co do prawa
9 Na wstępie należy przypomnieć, że stosownie do art. 4 decyzji 2002/620/WE Parlamentu Europejskiego, Rady, Komisji, Trybunału Sprawiedliwości, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno‑Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 25 lipca 2002 r. ustanawiającej Urząd Doboru Kadr Wspólnot Europejskich (Dz.U. 2002, L 197, s. 53):
„Zgodnie z art. 91a regulaminu pracowniczego wnioski i skargi odnoszące się do wykonywania uprawnień powierzonych na mocy art. 2 ust. 1 i [art.] 2 ust. 2 niniejszej decyzji są składane do Urzędu. Wszelkie odwołania w tych sprawach są kierowane przeciwko Komisji”.
10 To właśnie z tego powodu stroną pozwaną w niniejszej sprawie jest Komisja, mimo że sprawa dotyczy decyzji komisji konkursowej konkursu zorganizowanego przez Europejski Urząd Doboru Kadr (EPSO) w imieniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W odpowiedzi na pytanie Sądu skarżący wskazał bowiem, że jako stronę pozwaną miał w istocie na myśli Komisję, mimo że początkowo w skardze wymienił EPSO (zob. podobnie wyrok z dnia 16 października 2013 r., Włochy/Komisja, T‑248/10, niepublikowany, EU:T:2013:534, pkt 25, 26 i przytoczone tam orzecznictwo).
11 Należy również przypomnieć, że w przypadku gdy kandydat biorący udział w konkursie wnosi, zgodnie z unormowaniem ustanowionym w ogłoszeniu o konkursie, o ponowne rozpatrzenie decyzji wydanej przez komisję konkursową, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, decyzja wydana przez komisję konkursową po ponownym zbadaniu sytuacji kandydata zastępuje pierwotną decyzję komisji konkursowej, a zatem to ona stanowi akt niekorzystny (wyroki: z dnia 16 grudnia 1987 r., Beiten/Komisja, 206/85, EU:C:1987:559, pkt 8; z dnia 11 lutego 1992 r., Panagiotopoulou/Parlament, T‑16/90, EU:T:1992:11, pkt 20; z dnia 5 września 2018 r., Villeneuve/Komisja, T‑671/16, EU:T:2018:519, pkt 24).
12 W konsekwencji w niniejszej sprawie żądania stwierdzenia nieważności należy uznać za skierowane tylko przeciwko niekorzystnej decyzji, a więc decyzji komisji konkursowej z dnia 12 października 2020 r. (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”), wydanej w odpowiedzi na wniosek o ponowne rozpatrzenie jej decyzji z dnia 3 września 2020 r., którą to decyzję zastąpiła.
13 Jako zarzut nieważności skarżący powołuje nadużycie władzy przez komisję konkursową, która nie uwzględniła uznania jego francuskiego dyplomu w Chorwacji, oraz na oczywisty błąd w ocenie komisji konkursowej, w szczególności ze względu na nieuwzględnienie jego doświadczenia zawodowego.
14 W zarzucie pierwszym skarżący podnosi, że komisja konkursowa wkroczyła w sferę kompetencji władz chorwackich, które uznały jego francuski dyplom za równorzędny z dyplomem chorwackim w ramach uznawania zagranicznych dyplomów ukończenia studiów wyższych do wykonywania zawodu w Chorwacji. Procedura uznawania skupia się jedynie na poziomie zdobytej wiedzy oraz nabytych umiejętnościach i kompetencjach i nie obejmuje porównywania programów nauczania i z tego względu, zdaniem skarżącego, komisja konkursowa nie mogła odrzucić jego zgłoszenia, powołując się na nieporównanie w ramach tej procedury programów studiów prowadzących do uzyskania przez skarżącego dyplomu francuskiego i wymaganych w ogłoszeniu o konkursie dyplomów chorwackich, a także na brak zweryfikowania przez władze chorwackie znajomości prawa chorwackiego przez skarżącego. Francuski dyplom skarżącego uprawnia go do wykonywania w Chorwacji zawodu adwokata i umożliwił mu podjęcie pracy w charakterze aplikanta adwokackiego w Zagrzebiu (Chorwacja) w dwóch kolejnych kancelariach prawnych, mimo że jednym z zasadniczych warunków podjęcia tej pracy było ukończenie pełnego programu studiów prawniczych na wydziale prawa w Chorwacji. Sytuacja ta obrazuje, że na gruncie prawa chorwackiego dyplom ukończenia studiów prawniczych skarżącego został w pełni zrównany z dyplomem ukończenia studiów prawniczych na równorzędnym poziomie wydanym w Chorwacji. Skarżący twierdzi, że wspomniane okoliczności, wraz z doświadczeniem zawodowym, które wymienił w formularzu zgłoszeniowym, świadczą o tym, że jego poziom wykształcenia jest całkowicie równorzędny, zarówno pod względem przedmiotowym, jak i formalnym, z poziomem wykształcenia potwierdzonym dyplomami wymaganymi w ogłoszeniu o konkursie. W związku z tym decyzja komisji konkursowej stanowi naruszenie jego praw podstawowych zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, przysługujących mu jako obywatelowi Unii Europejskiej, w szczególności prawa do pracy i prawa do równości, a także zakazu dyskryminacji.
15 W zarzucie drugim skarżący podnosi, że poprzez nieuwzględnienie tych okoliczności komisja konkursowa popełniła oczywisty błąd w ocenie okoliczności faktycznych, w szczególności co do jego poziomu znajomości prawa chorwackiego. Popełniając ten błąd, komisja konkursowa zignorowała doświadczenie uzyskane przez niego w ramach praktyki prawa chorwackiego, jak i w pracy w charakterze tłumacza. Skarżący wskazuje, że kilka miesięcy po złożeniu zgłoszenia zdał „egzamin adwokacki”, do którego mogą przystąpić aplikanci adwokaccy po 18 miesiącach praktyki tego zawodu w Chorwacji, który pozwala im w pełni wykonywać zawód adwokata. Jest to dodatkowy argument, świadczący o tym, że posiada on wymaganą w ogłoszeniu o konkursie znajomość chorwackiego systemu prawnego oraz chorwackiej terminologii prawniczej. W tym względzie kwestionuje on w istocie brak spójności między decyzją o odrzuceniu jego zgłoszenia a decyzjami o przyjęciu zgłoszeń osób mających jedynie teoretyczną wiedzę o prawie chorwackim.
16 W replice skarżący odpowiada Komisji bez powiązania swoich argumentów z żadnym z zarzutów nieważności, ponieważ w odpowiedzi na skargę Komisja sama ustosunkowała się do tych zarzutów jako całości, uznawszy, że w znacznym stopniu się one pokrywają. Skarżący podnosi naruszenie przez komisję konkursową art. 5 ust. 3 lit. c) i art. 27 Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), dotyczących, odpowiednio, minimalnych poziomów wykształcenia urzędników i zasad, jakimi należy kierować się przy ich rekrutacji. Ogólniej rzecz ujmując, twierdzi on, że warunki udziału w konkursie nie mogą być sprzeczne z uregulowaniami prawa Unii i że komisja konkursowa nie może mieć nieograniczonych uprawnień dyskrecjonalnych w zakresie ustalenia, czy kwalifikacje i doświadczenie zawodowe kandydatów odpowiadają poziomowi wymaganemu w ogłoszeniu o konkursie. Jego zdaniem komisja konkursowa powinna kierować się następującą hierarchią norm: traktaty założycielskie, regulamin pracowniczy i ogłoszenie o konkursie. Twierdzi on w tym względzie, że komisja konkursowa naruszyła art. 45 TFUE dotyczący swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii, który ma zastosowanie do rekrutacji zarówno w instytucjach Unii, jak i w państwach członkowskich. Na tej podstawie skarżący uważa, że komisja konkursowa powinna była zastosować zasady określone w wyroku z dnia 6 października 2015 r., Brouillard (C‑298/14, zwanym dalej „wyrokiem Brouillard I”, EU:C:2015:652), a mianowicie wziąć pod uwagę wszystkie jego dyplomy, świadectwa i inne dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe i porównać kwalifikacje poświadczone przez te dyplomy z kwalifikacjami wymaganymi w ogłoszeniu o konkursie.
17 Co do istoty Komisja odpowiada, w uzupełnieniu tego, co komisja konkursowa wskazała już w decyzji z dnia 3 września 2020 r. i w zaskarżonej decyzji, że ze względu na potrzeby związane ze stanowiskiem chorwackiego prawnika lingwisty w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ogłoszeniu o konkursie jasno i precyzyjnie określono wymogi dotyczące kwalifikacji, które należy spełnić, aby wziąć udział w konkursie: posiadanie poziomu wykształcenia odpowiadającego studiom uniwersyteckim, ukończenie studiów o określonym profilu (prawo chorwackie) oraz posiadanie odpowiedniego dyplomu (jednego z dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego). W duplice Komisja wyjaśnia, że ogłoszenie o konkursie nie wymagało ukończenia wszystkich studiów w Chorwacji. Skarżący nie spełnił drugiego i trzeciego z powyższych wymogów. Tymczasem, jak wielokrotnie stwierdzono, komisja konkursowa jest związana treścią ogłoszenia o konkursie. Chociaż uznanie w Chorwacji francuskiego dyplomu ukończenia studiów magisterskich do wykonywania tam zawodu otwierało skarżącemu drogę do rozpoczęcia aplikacji adwokackiej, nie jest ono równoznaczne z uzyskaniem przez niego dyplomu ukończenia studiów prawniczych w Chorwacji, co stanowi jeden z wymogów konkursu, w którym skarżący wziął udział, chcąc rozpocząć pracę w charakterze prawnika lingwisty, nie zaś w celu podjęcia pracy w Chorwacji. Komisja konkursowa nie wkroczyła w tym względzie w sferę kompetencji władz chorwackich. Co się tyczy doświadczenia zawodowego skarżącego, nie ma ono znaczenia, ponieważ w myśl ogłoszenia o konkursie żadne doświadczenie zawodowe nie było wymagane. Gdyby komisja konkursowa je uwzględniła, postąpiłaby wbrew treści ogłoszenia o konkursie.
18 W duplice Komisja twierdzi ponadto, że powołanie się przez skarżącego na art. 5 ust. 3 lit. c) i art. 27 regulaminu pracowniczego oraz na art. 45 TFUE jest niedopuszczalne. Jej zdaniem skarżący podniósł w toku postępowania nowe zarzuty z naruszeniem przepisów art. 84 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem.
19 Oba zarzuty przedstawione w skardze jako podstawy stwierdzenia nieważności Sąd zbada poniżej łącznie. Jak wskazała Komisja, w dużej mierze pokrywają się one ze sobą. Ponadto zarzuty sformułowane w tytułach „przekroczenie uprawnień” i „oczywisty błąd w ocenie” obejmują w rzeczywistości różne zarzuty i argumenty, które Sąd zbada w miarę potrzeby.
20 Jak podkreśla Komisja, komisja konkursowa jest związana treścią ogłoszenia o konkursie. Artykuł 5 akapit pierwszy załącznika III do regulaminu pracowniczego dotyczący postępowania konkursowego stanowi, że „po zbadaniu [akt kandydatów] komisja konkursowa sporządza listę kandydatów, którzy spełniają wymogi określone w ogłoszeniu o konkursie”. Przepis ten ma w szczególności na celu podkreślenie zasadniczej roli, jaką zgodnie z regulaminem pracowniczym powinno odgrywać ogłoszenie o konkursie, polegającej na jak najdokładniejszym poinformowaniu zainteresowanych osób o charakterze warunków wymaganych do objęcia danego stanowiska, tak aby mogły one ocenić, po pierwsze, czy powinny zgłosić swą kandydaturę, a po drugie, jakie zaświadczenia mają znaczenie dla prac komisji i w rezultacie winny zostać załączone do zgłoszenia (zob. podobnie wyroki: z dnia 28 czerwca 1979 r., Anselme i Constant/Komisja, 255/78, EU:C:1979:175, pkt 9; z dnia 28 listopada 1991 r., Van Hecken/KES, T‑158/89, EU:T:1991:63, pkt 23). Komisja konkursowa nie może zatem ani formułować dodatkowych kryteriów wyboru w stosunku do kryteriów określonych w ogłoszeniu o konkursie, jak orzeczono w sprawach, w których zapadły dwa wyroki wymienione w niniejszym punkcie, ani też, przeciwnie, zmieniać ich (zob. podobnie wyrok z dnia 14 grudnia 2018 r., UR/Komisja, T‑761/17, niepublikowany, EU:T:2018:968, pkt 67).
21 W niniejszej sprawie, jak stwierdzono w pkt 3 powyżej, w ogłoszeniu o konkursie wskazano, że w odniesieniu do dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji wymagany jest „poziom wykształcenia odpowiadający ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzony jednym z niżej wymienionych dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego: Diploma iz hrvatskog prava stečena na sveučilišnom studiju (magistar/magistra prava ili diplomirani pravnik/diplomirana pravnica)”. Komisja konkursowa nie mogła zinterpretować tego postanowienia, które wyraźnie odnosi się do dyplomów chorwackich, w ten sposób, że pozwala jej ono, w zgodzie z treścią ogłoszenia o konkursie, na dopuszczenie ekwiwalentów takich dyplomów. Dokładnie taki pogląd wyraziła zresztą komisja konkursowa w swojej decyzji z dnia 3 września 2020 r., wskazując:
„Na podstawie informacji przedstawionych przez Pana w zgłoszeniu nie spełnia Pan warunków dopuszczenia do udziału w konkursie odnoszących się do kwalifikacji: nie posiada Pan wykształcenia odpowiadającego ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzonego jednym z [wymaganych] dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego”.
22 Należy zatem uznać, że skarżący zarzuca komisji, iż ta zastosowała się do niezgodnego z prawem ogłoszenia o konkursie. Innymi słowy, należy uznać, że skarżący podnosi, w szczególności poprzez zarzuty i argumenty przedstawione w pkt 14–16 powyżej, zarzut niezgodności z prawem w rozumieniu art. 277 TFUE postanowienia ogłoszenia o konkursie dotyczącego wymaganych kwalifikacji, w szczególności ze względu na jego sprzeczność z art. 45 TFUE.
23 W tym względzie w prawie Unii nie istnieje wymóg formalnego podniesienia zarzutu niezgodności z prawem. Zarzut niezgodności z prawem może bowiem zostać podniesiony w sposób dorozumiany, jeżeli ze skargi stosunkowo jasno wynika, że skarżący faktycznie podnosi taki zarzut (zob. wyrok z dnia 27 listopada 2018 r., Mouvement pour une Europe des nations et des libertés/Parlament, T‑829/16, EU:T:2018:840, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 Ponadto, wbrew temu, co twierdzi Komisja w duplice, powołanie się przez skarżącego na art. 45 TFUE na etapie repliki, w szczególności w świetle jego interpretacji wyroku Brouillard I, nie jest w niniejszym postępowaniu spóźnione i z tego względu nie jest niedopuszczalne w świetle art. 84 § 1 regulaminu postępowania, który zakazuje podnoszenia nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w jego trakcie. Jak bowiem wynika z pkt 16 powyżej, powołanie się w replice na art. 45 TFUE stanowi jedynie rozszerzenie zarzutów wyraźnie podniesionych w skardze, gdzie skarżący zasadniczo zarzucił, że ani moc prawna jego francuskiego dyplomu w Chorwacji, ani też jego doświadczenie zawodowe, które zdobył częściowo poza Chorwacją, nie zostały uwzględnione, przy czym owe okoliczności mają bezpośrednie znaczenie w ramach kontroli aktu w świetle wymogów wynikających z tego postanowienia, zgodnie z ich wykładnią dokonaną w wyroku Brouillard I (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 19 maja 1983 r., Verros/Parlament, 306/81, EU:C:1983:143, pkt 9, 10; z dnia 26 lutego 2016 r., Bodson i in./EBI, T‑240/14 P, EU:T:2016:104, pkt 30). Odnosząc się konkretnie do przytoczonego wyroku Brouillard I, należy uściślić, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby skarżący przedstawił w trakcie postępowania dodatkowe precedensy orzecznicze, o ile stanowią one poparcie dla zarzutu, który sam w sobie jest dopuszczalny.
25 Komisja słusznie natomiast podnosi niedopuszczalność zarzutów podniesionych w replice dotyczących naruszenia art. 5 ust. 3 lit. c) i art. 27 regulaminu pracowniczego. Argumenty skargi nie są na tyle bezpośrednio i oczywiście związane z możliwością wykazania, że doszło do naruszenia tych przepisów, przy czym w trakcie postępowania nie pojawiła się żadna nowa okoliczność, która uzasadniałaby przedstawienie takich nowych zarzutów na etapie odpowiedzi na skargę.
26 Wyjaśniwszy powyższe, w pierwszej kolejności należy zbadać zarzut, zgodnie z którym, opierając się na treści ogłoszenia o konkursie, komisja konkursowa wkroczyła w sferę kompetencji władz chorwackich, które uznały francuski dyplom skarżącego za równorzędny z dyplomem chorwackim w ramach uznawania zagranicznych dyplomów ukończenia studiów wyższych do wykonywania zawodu w Chorwacji.
27 Zarzut ten należy oddalić. Ogłoszenie o konkursie nie spowodowało, że komisja konkursowa zakwestionowała okoliczność, iż francuski dyplom skarżącego został na podstawie decyzji właściwych władz chorwackich uznany za równorzędny dyplomowi chorwackiemu w ramach uznawania zagranicznych dyplomów ukończenia studiów wyższych do wykonywania zawodu w Chorwacji. Jednakże uznanie tego francuskiego dyplomu na poziomie krajowym do takich celów nie oznacza, że ów dyplom powinien zostać automatycznie uznany do celów konkursu, mającego na celu rekrutację personelu instytucji Unii, za równorzędny z dyplomami chorwackimi wymienionymi w ogłoszeniu o konkursie. Władze chorwackie nie mają bowiem kompetencji do określania warunków rekrutacji personelu do takiej instytucji. W związku z tym w niniejszym przypadku ogłoszenie o konkursie nie mogło doprowadzić komisji konkursowej do wkroczenia w sferę kompetencji władz chorwackich. Od razu należy jednak wyjaśnić, że stwierdzenie to nie oznacza, iż instytucja Unii organizująca konkurs w żaden sposób nie może przy rozpatrywaniu kandydatur uwzględnić uznania takiego dyplomu na poziomie krajowym.
28 Następnie należy zbadać zarzut, zgodnie z którym z uwagi na sytuację skarżącego przedstawioną w zgłoszeniu do konkursu, ogłoszenie o konkursie opublikowane w niniejszej sprawie w imieniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest sprzeczne z art. 45 TFUE.
29 Artykuł 45 TFUE stanowi w szczególności, że zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii, która obejmuje prawo, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków, które nie mają znaczenia w niniejszej sprawie, ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy, swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium państw członkowskich i przebywania w nich w celu podjęcia tam pracy.
30 W przypadku gdy pracownik skorzystał ze swobody przemieszczania się między państwami członkowskimi, może on, o ile spełnione są przesłanki zastosowania tego postanowienia, powołać się na art. 45 TFUE wobec instytucji Unii w taki sam sposób jak w przypadku organów państw członkowskich (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 marca 1989 r., Echternach i Moritz, 389/87 i 390/87, EU:C:1989:130, pkt 11; z dnia 6 października 2016 r., Adrien i in., C‑466/15, EU:C:2016:749, pkt 25; z dnia 14 września 2015 r., Brouillard/Trybunał Sprawiedliwości, T‑420/13, niepublikowany, zwany dalej „wyrokiem Brouillard II”, EU:T:2015:633, pkt 93).
31 W niniejszej sprawie skarżący, który ukończył studia uniwersyteckie w innych państwach członkowskich niż państwo, którego jest obywatelem, czyli Chorwacja, może, jeżeli instytucja ta nie traktuje na równi dyplomu ukończenia studiów prawniczych uzyskanego przez niego we Francji i dyplomów ukończenia studiów prawniczych o równorzędnym poziomie uzyskanych w Chorwacji wymienionych w ogłoszeniu o konkursie, skutecznie powołać się na art. 45 TFUE w celu uzyskania dostępu do zatrudnienia w instytucji Unii. Osiągnięcie pełnej swobody przepływu pracowników przewidzianej w traktacie FUE nie byłoby bowiem możliwe, gdyby obywatelom, którzy skorzystali z możliwości przewidzianych w prawie Unii, aby zdobyć kwalifikacje zawodowe lub akademickie w państwie członkowskim innym aniżeli państwo, którego obywatelstwo posiadają, można było odmawiać przyznania korzyści wynikających z tej swobody (zob. podobnie wyroki: z dnia 31 marca 1993 r., Kraus, C‑19/92, EU:C:1993:125, pkt 16, 17; Brouillard I, pkt 27–29).
32 Następnie należy zauważyć, że ogłoszenie o konkursie, w którym wskazano, iż w odniesieniu do dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji wymagano „poziomu wykształcenia odpowiadającego ukończonym studiom uniwersyteckim, potwierdzonego jednym z niżej wymienionych dyplomów w dziedzinie prawa chorwackiego”, jest zredagowane w tym zakresie tak jak ogłoszenie o konkursie rozpatrywane w sprawie zakończonej wyrokiem Brouillard III. W tamtym wyroku orzeczono tymczasem, że chociaż takie sformułowanie rzeczywiście wskazywało, iż wymagane jest posiadanie jednego z dyplomów ukończenia studiów prawniczych, ale już nie ukończenie określonego kursu lub nauka kilku określonych dyscyplin w ramach kursu prowadzącego do uzyskania jednego z tych dyplomów (wyrok Brouillard III, pkt 49, 50). Sąd nie ma powodów, aby odejść od tej wykładni w niniejszej sprawie, co potwierdza Komisja, jak wskazano w pkt 17 powyżej. Kandydaci, którzy odbyli część studiów poza Chorwacją, nie zostali zatem wykluczeni z konkursu rozpatrywanego w niniejszej sprawie z tego tylko powodu.
33 Należy ponadto stwierdzić, że w braku środków harmonizujących podjętych w tym celu na podstawie art. 46 TFUE, art. 45 TFUE nie zobowiązuje podmiotu, który przy rekrutacji pracowników wymaga od kandydatów posiadania określonych dyplomów, do automatycznego uznania za równorzędne z tymi dyplomami innych dyplomów wydanych w innych państwach członkowskich, nawet jeśli te ostatnie dyplomy potwierdzają ten sam poziom wykształcenia w tej samej dziedzinie.
34 W braku wspomnianej harmonizacji taki podmiot jest bowiem uprawniony do określania specjalistycznej wiedzy i kwalifikacji niezbędnych do wykonywania pracy na danym stanowisku oraz do żądania przedstawienia dyplomu potwierdzającego posiadanie tej wiedzy i tych kwalifikacji (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 maja 1991 r., Vlassopoulou, C‑340/89, EU:C:1991:193, pkt 9; Brouillard I, pkt 48–50). W szczególności instytucja Unii dysponuje, z zastrzeżeniem minimalnych wymogów określonych w regulaminie pracowniczym, szerokim zakresem uznania przy określaniu kryteriów umiejętności wymaganych na stanowiskach do obsadzenia (wyroki: z dnia 16 października 1975 r., Deboeck/Komisja, 90/74, EU:C:1975:128, pkt 29; z dnia 27 września 2006 r., Blackler/Parlament, T‑420/04, EU:T:2006:282, pkt 45). Ponadto w niniejszej sprawie skarżący nie zakwestionował wymogu, by kandydaci w konkursie, w którym wziął udział, mającym na celu rekrutację prawników lingwistów języka chorwackiego w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej, posiadali gruntowną znajomość chorwackiego systemu prawnego oraz chorwackiej terminologii prawniczej, co mają potwierdzać wymagane dyplomy.
35 Tymczasem, chociaż art. 45 TFUE nakłada wymóg uwzględnienia innych dyplomów wydanych w innych państwach członkowskich przedstawianych przez kandydatów, w celu porównania, z jednej strony, kompetencji, których posiadanie potwierdzają te dyplomy, a z drugiej strony kompetencji, których posiadanie potwierdzają dyplomy wymagane przez dany podmiot (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 maja 1991 r., Vlassopoulou, C‑340/89, EU:C:1991:193, pkt 16–19; Brouillard I, pkt 54, 55), to postanowienie to nie narzuca automatycznego uznania równorzędności tych różnych dyplomów.
36 Ogłoszenie o konkursie, w którym wziął udział skarżący, nie narusza zatem art. 45 TFUE z tego tylko powodu, że nie przewiduje, iż dyplomy ukończenia studiów prawniczych wydane w państwach członkowskich innych niż Chorwacja, potwierdzające ten sam poziom wykształcenia, jaki potwierdzają wymagane dyplomy chorwackie, nawet jeśli władze chorwackie uznały je za równorzędne z tymi dyplomami, zostaną automatycznie uznane za równorzędne w ramach tego konkursu.
37 Niemniej jednak nieuwzględnienie studiów, potwierdzonych dyplomami, które pracownik ubiegający się o pracę ukończył, oraz doświadczenia zawodowego, które zdobył, korzystając z zagwarantowanej w art. 45 TFUE swobody przemieszczania się między państwami członkowskimi, prowadziłoby do ograniczenia zakresu tej podstawowej swobody gwarantowanej przez traktat FUE (zob. podobnie wyroki: z dnia 31 marca 1993 r., Kraus, C‑19/92, EU:C:1993:125, pkt 32; z dnia 10 grudnia 2009 r., Peśla, C‑345/08, EU:C:2009:771, pkt 36). W tym względzie w niniejszej sprawie skarżący odnosi się w szczególności do sprawy, w której zapadł wyrok Brouillard I.
38 We wspomnianej sprawie obywatel belgijski, A. Brouillard, rozpoczął studia wyższe w Belgii, a następnie uzyskał we Francji taki sam dyplom ukończenia studiów magisterskich jak ten, który uzyskał skarżący w niniejszej sprawie, a mianowicie dyplom ukończenia studiów magisterskich z zakresu „prawa, ekonomii i zarządzania, specjalność prawo prywatne, specjalizacja prawnik lingwista”, wydany przez uniwersytet w Poitiers. W 2011 r., kiedy pracował już w służbach belgijskiego Cour de cassation, zgłosił się do konkursu na stanowisko referendarza w tym sądzie. Jego zgłoszenie zostało uznane za niedopuszczalne ze względu na to, że powinien posiadać dyplom doktora, licencjata lub magistra uzyskany na uniwersytecie belgijskim, który potwierdzałby jego zdolność do wykonywania tego zawodu. Jego wniosek o uznanie równorzędności jego francuskiego dyplomu ukończenia studiów magisterskich z belgijskim dyplomem magistra prawa został następnie oddalony przez właściwy organ belgijski ze względu na to, że studia odbyte za granicą nie odpowiadały wymogom belgijskich wydziałów prawa, które przygotowałyby go do wykonywania zawodów prawniczych w ramach belgijskiego porządku prawnego. W szczególności niektóre przedmioty w zakresie prawa belgijskiego nie zostały ujęte w programie nauczania jego studiów. Alain Brouillard zaskarżył decyzję o niedopuszczeniu jego zgłoszenia do Conseil d’État (rady stanu), która skierowała do Trybunału szereg pytań prejudycjalnych.
39 W pkt 47 wyroku Brouillard I Trybunał podsumował najistotniejsze kwestie wynikające z tych pytań w następujący sposób:
„[…] sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 45 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym komisja konkursowa zajmująca się rekrutacją na stanowiska referendarzy przy sądzie państwa członkowskiego, rozpatrując zgłoszenie udziału w konkursie złożone przez obywatela tego państwa członkowskiego, uzależniała możliwość dopuszczenia go do udziału w tym konkursie od posiadania dyplomów wymaganych w przepisach tego państwa członkowskiego lub od uznania równoważności dyplomu magistra wydanego przez uniwersytet innego państwa członkowskiego, bez uwzględnienia wszystkich dyplomów, świadectw i innych dokumentów oraz odpowiedniego doświadczenia zawodowego zainteresowanego w wyniku porównania kwalifikacji zawodowych potwierdzonych przez owe dyplomy, świadectwa i inne dokumenty z kwalifikacjami wymaganymi w świetle tych przepisów”.
40 Poprzez to sformułowanie Trybunał dokonał rozróżnienia pomiędzy, z jednej strony, równorzędnością dyplomu wydanego w innym państwie członkowskim, uznaną lub nie w sposób ogólny w jednym państwie członkowskim, a z drugiej strony, oceną in concreto, jakiej komisja konkursowa może dodatkowo dokonać w odniesieniu do adekwatności kwalifikacji, w tym doświadczenia zawodowego, kandydata, który skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się między państwami członkowskimi w stosunku do kwalifikacji wymaganych do wzięcia udziału w tym konkursie. W pkt 50 wyroku Brouillard I Trybunał wyjaśnił, że w tamtej sprawie zainteresowane państwo członkowskie miało kompetencję do określenia wiedzy i kwalifikacji uznawanych za niezbędne do podjęcia określonych obowiązków.
41 W pkt 53 i 54 wyroku Brouillard I Trybunał przypomniał, że przepisy krajowe określające wymogi w zakresie kwalifikacji, nawet stosowane bez dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, mogą skutkować utrudnieniem korzystania przez pracowników ze swobody przemieszczania się, jeżeli rzeczone przepisy krajowe pomijają wiedzę i kwalifikacje uzyskane przez zainteresowanego w innym państwie członkowskim. Trybunał wywnioskował z tego, że podczas rozpatrywania wniosku obywatela Unii o zezwolenie na wykonywanie zawodu, którego podjęcie zależy zgodnie z prawem krajowym od posiadania dyplomu bądź kwalifikacji zawodowych, czy też okresów doświadczenia praktycznego, organy państwa członkowskiego są zobowiązane uwzględnić wszystkie dyplomy, świadectwa i inne dokumenty, a także stosowne doświadczenie zainteresowanego, poprzez porównanie, z jednej strony, kwalifikacji potwierdzonych tymi dyplomami, świadectwami i innymi dokumentami oraz tym doświadczeniem zawodowym, a, z drugiej strony, wiedzą i kwalifikacjami zawodowymi wymaganymi w świetle przepisów krajowych.
42 W pkt 57 wyroku Brouillard I Trybunał przypomniał, że w przypadku gdyby porównanie dyplomów uzyskanych w innych państwach członkowskich z dyplomami wymaganymi w świetle przepisów krajowych prowadziło do stwierdzenia, że kwalifikacje potwierdzone przez różne te dyplomy są jedynie częściowo zbieżne, między innymi z uwagi na różnice między przepisami państw członkowskich, właściwy organ może żądać od zainteresowanego wykazania, że zdobył brakującą wiedzę i kwalifikacje.
43 W pkt 58 i 59 wyroku w sprawie Brouillard I Trybunał wyjaśnił w tym względzie, że do właściwych organów krajowych należy ustalenie, czy wiedza zdobyta w przyjmującym państwie członkowskim, czy to w ramach programu studiów, czy też doświadczenia praktycznego, może zostać uwzględniona w celu stwierdzenia posiadania brakującej wiedzy, oraz że ponieważ każde doświadczenie praktyczne wynikające z wykonywania podobnej działalności może prowadzić do wzbogacenia wiedzy wnioskodawcy, właściwe organy muszą wziąć pod uwagę każde doświadczenie zawodowe pomocne przy wykonywaniu zawodu, o dostęp do którego ubiega się wnioskodawca. Trybunał dodał, że ustalenie, jaką dokładnie wartość należy przypisać takiemu doświadczeniu, należy do właściwych organów, które swoją ocenę powinny przeprowadzać w świetle zadań wykonywanych w konkretnym przypadku, wiedzy, która została zdobyta i zastosowana w ramach wykonywania tych zadań, a także odpowiedzialności powierzonej zainteresowanej osobie oraz stopnia niezależności, który został jej przyznany.
44 W pkt 65 wyroku Brouillard I Trybunał zauważył w szczególności, że doświadczenie zawodowe A. Brouillarda, w szczególności doświadczenie zdobyte w służbach belgijskiego Cour de cassation, może okazać się istotne.
45 Trybunał wskazał zatem sądowi odsyłającemu, że art. 45 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby w okolicznościach takich jak rozpatrywane w tamtejszym postępowaniu głównym komisja konkursowa zajmująca się rekrutacją na stanowiska referendarzy przy sądzie państwa członkowskiego, rozpatrując zgłoszenie udziału w konkursie złożone przez obywatela tego państwa członkowskiego, uzależniała możliwość dopuszczenia go do udziału w tym konkursie od posiadania dyplomów wymaganych przepisami tego państwa członkowskiego lub od uznania równoważności dyplomu magistra wydanego przez uniwersytet innego państwa członkowskiego, bez uwzględnienia wszystkich dyplomów, świadectw i innych dokumentów oraz odpowiedniego doświadczenia zawodowego zainteresowanego w wyniku porównania kwalifikacji zawodowych potwierdzonych przez owe dyplomy, świadectwa i inne dokumenty z kwalifikacjami wymaganymi w świetle tych przepisów.
46 W zakresie, w jakim, jak wskazano w pkt 30 powyżej, instytucje Unii są, podobnie jak organy państw członkowskich, związane zasadami wynikającymi z art. 45 TFUE w sytuacjach, w których przepis ten ma zastosowanie, należy zauważyć, że pomiędzy sytuacją, w której zapadł wyrok Brouillard I, na który powołuje się skarżący, a sytuacją, która leży u źródła niniejszej sprawy, występuje dość ścisła analogia.
47 W związku z tym, jak twierdzi skarżący, jego zgłoszenie w konkursie otwartym, w którym bierze udział, nie mogło zostać odrzucone z tego tylko powodu, że nie posiadał jednego z dyplomów prawa chorwackich wymienionych w ogłoszeniu o konkursie, ponieważ w swoim zgłoszeniu nie tylko wspomniał on o posiadaniu równorzędnego dyplomu ukończenia rocznych studiów magisterskich w zakresie prawa francuskiego, jednoznacznie uznanego w Chorwacji w celu uzyskania dostępu do zawodu adwokata, lecz również o posiadaniu nieco ponad trzyletniego doświadczenia zawodowego nabytego w związku z pracą w charakterze tłumacza w Parlamencie Europejskim oraz 18-miesięcznego doświadczenia nabytego w ramach pracy w charakterze aplikanta adwokackiego w Chorwacji. Okoliczności te mogą bowiem przyczynić się do wykazania, że skarżący posiadał takie same kwalifikacje jak te, które potwierdzają wymagane chorwackie dyplomy ukończenia studiów prawniczych, mimo że uzyskał je w inny sposób, w szczególności w ramach korzystania ze swobody przemieszczania się w Unii, co komisja konkursowa powinna była móc zweryfikować. Tymczasem, jak wynika z pkt 6 powyżej, w świetle treści ogłoszenia o konkursie, przytoczonej w pkt 3 powyżej, komisja konkursowa nie była w stanie wyjść przy rozpatrywaniu kandydatury skarżącego poza stwierdzenie, że nie posiada on jednego z wymaganych dyplomów chorwackich i że okoliczność posiadania przez niego dyplomu francuskiego, ani też jego uznanie do wykonywania zawodu w Chorwacji, nie świadczyły o znajomości chorwackiego systemu prawnego oraz chorwackiej terminologii prawniczej. W związku z tym komisja konkursowa nie mogła zbadać rzeczywistego znaczenia okoliczności uznania francuskiego dyplomu skarżącego do wykonywania zawodu prawniczego w Chorwacji ani tego, czy okoliczność ta, w połączeniu z jego doświadczeniem zawodowym, mogła świadczyć o znajomości systemu prawnego i terminologii prawniczej na tym samym poziomie, który potwierdza posiadanie wymaganych dyplomów chorwackich.
48 Należy wskazać, że wbrew temu, co utrzymuje Komisja, zawarte w ogłoszeniu o konkursie postanowienie, ujęte w szczegółowych warunkach zatrudnienia, o braku wymogu posiadania doświadczenia zawodowego – które zresztą kłóci się z innym postanowieniem, przewidującym, że doświadczenie stanowi jedno z kryteriów ewentualnego wyboru „na podstawie kwalifikacji”, określanego jako „ocena zdolności”, dokonywanego na podstawie informacji zawartych w zgłoszeniu, które w razie potrzeby pozwalają na ograniczenie liczby kandydatów dopuszczonych do testów do dwudziestokrotności liczby laureatów – nie może stanowić przeszkody dla uwzględnienia doświadczenia zawodowego w celu sprawdzenia, zgodnie z wykładnią art. 45 TFUE dokonaną w orzecznictwie, czy kandydat nieposiadający krajowych dyplomów wymaganych w ogłoszeniu o konkursie i który może powołać się na postanowienia art. 45 TFUE, posiada mimo to kwalifikacje potwierdzone przez te dyplomy.
49 Z powyższego wynika, że w sytuacji skarżącego, nie dając komisji konkursowej możliwości rozpatrzenia jego zgłoszenia zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 45 TFUE, ogłoszenie o konkursie jest niezgodne z prawem w zakresie, w jakim jedno z jego postanowień dotyczących dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje doprowadziło do odrzucenia tego zgłoszenia z tego tylko powodu, że skarżący nie posiada jednego z chorwackich dyplomów ukończenia studiów prawniczych wymaganych w tym ogłoszeniu. Ponieważ komisja konkursowa oparła zaskarżoną decyzję na tym postanowieniu ogłoszenia o konkursie, które na podstawie art. 277 TFUE należy uznać za niemające zastosowania do skarżącego, należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji bez konieczności badania pozostałych argumentów stron.
W przedmiocie kosztów
50 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem skarżącego – obciążyć ją kosztami postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji komisji konkursowej z dnia 12 października 2020 r. oddalającej wniosek OQ o ponowne rozpatrzenie decyzji tej komisji o niedopuszczeniu go do dalszego etapu konkursu otwartego EPSO/AD/378/20 przeprowadzanego w celu stworzenia listy rezerwy kadrowej „prawników lingwistów (AD 7) języka chorwackiego (HR)” dla Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
2) Komisja Europejska pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez OQ.
Gervasoni | Madise | Martín y Pérez de Nanclares |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 7 września 2022 r.
Podpisy