WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ (trzecia izba)
z dnia 17 września 2014 r.(*)
Służba publiczna – Personel Frontexu – Członek personelu tymczasowego – Nieprzedłużenie umowy zawartej na czas określony – Procedura przedłużenia umowy – Artykuł 41 ust. 2 lit. a) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Prawo do bycia wysłuchanym – Naruszenie – Wpływ na przyjęte w decyzji rozstrzygnięcie
W sprawie F‑117/13
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 270 TFUE,
Kari Wahlström, były członek personelu tymczasowego w Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej, zamieszkały w Espoo (Finlandia), reprezentowany przez adwokata S. Pappasa,
strona skarżąca,
przeciwko
Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej (Frontex), reprezentowanej przez S. Vuorensolę oraz H. Caniarda, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokatów D. Waelbroecka oraz A. Duron,
strona pozwana,
SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ (trzecia izba),
w składzie: S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), prezes, R. Barents i K. Bradley, sędziowie,
sekretarz: P. Cullen, administrator,
uwzględniając pisemny etap postepowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 18 czerwca 2014 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 30 listopada 2013 r., K. Wahlström wniósł o stwierdzenie nieważności decyzji dyrektora wykonawczego Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej (Frontex) z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie nieprzedłużenia z nim umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego.
Ramy prawne
2 Na mocy art. 17 rozporządzenia Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r. ustanawiającego Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. L 349, s. 1) Regulamin pracowniczy urzędników Unii Europejskiej (zwany dalej „regulaminem pracowniczym”) oraz Warunki zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej (zwane dalej „WZIP”) mają zastosowanie do personelu Frontexu.
WZIP
3 Zgodnie z art. 2 WZIP w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu:
„Do celów niniejszych warunków zatrudnienia przez »personel tymczasowy« rozumie się:
a) [p]ersonel zatrudniony na stanowisku, które znajduje się na liście stanowisk załączonej do sekcji budżetu odnoszącej się do każdej instytucji i które władze budżetowe zaklasyfikowały jako stanowisko tymczasowe;
[…]”.
4 W odniesieniu do rozwiązania umowy o pracę art. 47 WZIP, w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu, stanowi:
„Z wyjątkiem zgonu stosunek pracy nawiązany z pracownikiem personelu tymczasowego ulega rozwiązaniu:
[…]
b) jeśli umowa została zawarta na czas określony:
(i) w dniu przewidzianym w umowie,
(ii) z chwilą upłynięcia okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie, z zastrzeżeniem możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy zarówno przez pracownika, jak i instytucję […]”.
Procedura przedłużania umów o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego we Fronteksie
5 W momencie zaistnienia spornych faktów procedura przedłużania umów o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego we Fronteksie była opisana w wytycznych, przedstawionych personelowi Frontexu za pomocą noty administracyjnej nr 40 z dnia 26 lipca 2010 r., mających na celu w szczególności zapewnienie spójności, przejrzystości i sprawiedliwego traktowania w przebiegu procedury (zwanych dalej „wytycznymi”). Zgodnie z pkt 2 wytycznych procedura przedłużania umów o pracę składa się z czterech etapów:
– po wyrażeniu przez pracownika zainteresowania przedłużeniem zawartej z nim umowy o pracę oceniający zamieszcza w odpowiednim formularzu swoje uwagi oraz propozycję dotyczącą przedłużenia umowy;
– zatwierdzający rozpatruje propozycję oceniającego i wyraża w tym samym formularzu swoją zgodę lub sprzeciw wraz z uzasadnieniem; w przypadku braku porozumienia między oceniającym a zatwierdzającym ten ostatni przedstawia na piśmie powody swojego sprzeciwu;
– dyrektor danego wydziału sporządza w formularzu zalecenie;
– dyrektor wykonawczy podejmuje końcową decyzję.
6 Zgodnie z pkt 3 lit. a) wytycznych:
„Jeżeli dyrektor wykonawczy postanawia przedłużyć umowę o pracę na [pięć] lat, [departament zasobów ludzkich] sporządza pismo, w którym proponuje pracownikowi przedłużenie umowy na ten okres […].
Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi od pracownika [departament zasobów ludzkich] sporządza aneks do umowy, który powinien być gotowy [na dwa] miesiące przed wygaśnięciem umowy o pracę, do zatwierdzenia i podpisania przez pracownika […]”.
7 Punkt 3 lit. c) wytycznych stanowi:
„Jeżeli dyrektor wykonawczy postanowi nie przedłużyć umowy, [departament zasobów ludzkich] sporządza pismo zawierające argumenty oceniającego (powody związane z interesem służby, powody związane z wynikami pracy lub połączenie tych dwóch rodzajów powodów). Pismo to, po podpisaniu przez dyrektora wykonawczego, jest przekazywane pracownikowi [na 12] miesięcy przed wygaśnięciem obowiązującej umowy”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
8 W dniu 1 sierpnia 2006 r. skarżący rozpoczął służbę we Fronteksie w charakterze członka personelu tymczasowego w rozumieniu art. 2 lit. a) WZIP na okres pięciu lat z możliwością przedłużenia umowy o pracę. Objął on początkowo stanowisko kierownika wydziału ds. administracyjnych Frontexu i został zaszeregowany do grupy A*12, stopień drugi.
9 Na początku 2008 r. utworzono dodatkowy poziom zarządzania pomiędzy wydziałami a dyrektorem wykonawczym, składający się z „departamentów” kierowanych przez „dyrektorów departamentów”. Na wiosnę 2008 r. zostało wszczęte postępowanie w sprawie naboru na stanowiska średniego szczebla zarządzania dyrektorów departamentów. Skarżący, zachęcony wówczas przez dyrektora wykonawczego do wzięcia udziału w tym postępowaniu, zgłosił swoją kandydaturę na stanowisko dyrektora departamentu administracyjnego. Jego kandydatura nie została jednak przyjęta, jako że na stanowisko to został wybrany pan C.
10 W następstwie wewnętrznego postępowania w sprawie naboru i zgodnie z aneksem do umowy podpisanym ze skarżącym w dniu 22 czerwca 2010 r. skarżący objął z dniem 1 sierpnia 2010 r. stanowisko szefa biura operacyjnego Frontexu w Pireusie (Grecja). Począwszy od czerwca 2010 r., wykonywane przez niego dotychczas obowiązki kierownika wydziału ds. administracyjnych zostały przekazane dyrektorowi departamentu administracyjnego, panu C., który stał się też w związku z tym przełożonym skarżącego.
11 W odniesieniu do oceny wyników pracy skarżącego w listopadzie 2009 r. zostało sfinalizowane sprawozdanie z oceny za 2008 r. W sprawozdaniu tym dyrektor departamentu administracyjnego, pan C., bezpośredni przełożony i w związku z tym oceniający skarżącego, oraz zastępca dyrektora wykonawczego jako zatwierdzający uznali, że wyniki pracy skarżącego odpowiadały poziomowi III, ponieważ ich zdaniem skarżący „częściowo spełnił oczekiwania w zakresie wydajności, kwalifikacji oraz zachowania podczas służby”. Natomiast w kolejnym sprawozdaniu z oceny za 2009 r., sfinalizowanym w dniu 23 czerwca 2010 r., ci sami oceniający i zatwierdzający zakwalifikowali wyniki pracy skarżącego do poziomu II, ponieważ według nich „spełnił on całkowicie oczekiwania w zakresie wydajności, kwalifikacji oraz zachowania podczas służby”. Wreszcie w dniu 23 lutego 2011 r. przedstawiono skarżącemu projekt sprawozdania z oceny dotyczący 2010 r., w którym oceniający oraz zatwierdzający, którymi tym razem byli, odpowiednio, zastępca dyrektora wykonawczego oraz dyrektor wykonawczy, uznali, że wyniki pracy skarżącego powinny zostać zakwalifikowane do poziomu III.
12 W dniu 28 kwietnia 2011 r. skarżący złożył do wspólnego komitetu oceniającego, utworzonego na podstawie art. 13 decyzji dyrektora wykonawczego Frontexu z dnia 27 sierpnia 2009 r. ustanawiającej procedurę oceny pracowników, odwołanie od projektu sprawozdania z oceny za 2010 r. W dniu 13 czerwca 2012 r. wspomniany komitet wydał swoją opinię, w której stwierdził, że „wobec braku wyznaczenia celów w sprawozdaniu oraz niewystarczających dowodów na poparcie niektórych ocen” konieczne jest „zwiększenie bezstronności i obiektywności” sprawozdania oraz że „[z]e względu na długie okresy zwolnień chorobowych skarżącego w 2011 r. oraz wynikające z tego trudności w przeprowadzeniu wszystkich etapów postępowania w sprawie oceny […] mająca zastosowanie procedura nie mo[gła] zostać przeprowadzona, jednak odpowiedzialności za to nie można [było] przypisać oceniającemu czy zatwierdzającemu”.
13 Wiadomością przesłaną pocztą elektroniczną z dnia 11 lipca 2012 r. skarżącego poinformowano o tym, że zatwierdzający postanowił zatwierdzić sprawozdanie z oceny za 2010 r. oraz nie dokonywać w nim jakichkolwiek zmian. Skarżący zaskarżył powyższe sprawozdanie do Sądu, który wyrokiem z dnia 9 października 2013 r. Wahlström/Frontex (F‑116/12, EU:F:2013:143, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑653/13 P) oddalił jego skargę.
14 Ponadto, w odniesieniu do przedłużenia ze skarżącym umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, której terminem wygaśnięcia był dzień 31 lipca 2011 r., wiadomością przesłaną pocztą elektroniczną z dnia 22 lipca 2010 r. departament zasobów ludzkich zwrócił się do skarżącego z pytaniem, czy ten jest zainteresowany przedłużeniem umowy, aby ustalić, czy istnieje konieczność „wszczęcia procedury przedłużenia z dwunastomiesięcznym wyprzedzeniem”, przewidzianej w wytycznych. Wiadomością przesłaną pocztą elektroniczną z tego samego dnia skarżący odpowiedział twierdząco na to pytanie, zaznaczając, że jest „bardziej niż kiedykolwiek zainteresowany […] obecnymi zadaniami, warunkami oraz perspektywami na przyszłość [zajmowanego stanowiska], które pozwoliłoby [mu] na pełnienie obowiązków w ramach Frontexu z wykorzystaniem odbytego szkolenia na strażnika przybrzeżnego oraz dwudziestoletniego doświadczenia zawodowego w dziedzinie zarządzania granicami”. Departament zasobów ludzkich odpowiedział niezwłocznie skarżącemu zwrotną pocztą elektroniczną, że zamierza „uruchomić” procedurę przedłużenia z nim umowy o pracę oraz że skarżący może oczekiwać decyzji w tym względzie z końcem września lub początkiem października 2010 r.
15 W trakcie zebrania w dniu 9 grudnia 2010 r. dyrektor wykonawczy występujący w charakterze organu upoważnionego do zawierania umów o pracę we Fronteksie (zwanego dalej „upoważnionym organem”) poinformował skarżącego o zamiarze nieprzedłużenia z nim umowy o pracę. Następnego dnia, zgodnie z zaleceniem zastępcy dyrektora wykonawczego, który jako oceniający skarżącego podkreślił w formularzu dotyczącym przedłużenia umowy, że wyniki pracy skarżącego w ciągu ostatnich czterech lat nie spełniły oczekiwań, dyrektor wykonawczy wydał oficjalną decyzję o nieprzedłużeniu umowy o pracę ze skarżącym. Decyzja ta została doręczona skarżącemu w dniu 16 grudnia 2010 r.
16 Decyzja dyrektora wykonawczego Frontexu z dnia 10 grudnia 2010 r. o nieprzedłużeniu umowy o pracę ze skarżącym była przedmiotem postępowania administracyjnego poprzedzającego wniesienie skargi, a następnie została zaskarżona przez skarżącego przed Sądem, który wyrokiem z dnia 30 stycznia 2013 r. Wahlström/Frontex (F‑87/11, EU:F:2013:10) stwierdził jej nieważność z powodu naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, ponieważ stwierdził on, że procedura przedłużenia umowy o pracę ze skarżącym była obarczona błędem z uwagi na niewłaściwość wyznaczonego oceniającego. W następstwie tego stwierdzenia nieważności dyrektor wykonawczy Frontexu, występujący w charakterze upoważnionego organu, wydał w dniu 19 lutego 2013 r. nową decyzję o nieprzedłużeniu umowy o pracę ze skarżącym (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), która została doręczona skarżącemu w dniu 22 lutego 2013 r., wraz z nowym formularzem przedłużenia z nim umowy o pracę wypełnionym przez oceniającego oraz zatwierdzającego.
17 W dniu 23 kwietnia 2013 r. skarżący wniósł, na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, zażalenie na zaskarżoną decyzję. Zażalenie to zostało oddalone decyzją upoważnionego organu z dnia 21 sierpnia 2013 r.
Żądania stron
18 Skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– skorzystanie przez Sąd z „nieograniczonego prawa orzekania, aby zapewnić skuteczność wydanego przez niego orzeczenia”;
– obciążenie Frontexu kosztami postępowania.
19 Frontex wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
Co do prawa
Żądania dotyczące stwierdzenia nieważności
20 Na poparcie swoich żądań o stwierdzenie nieważności skarżący podnosi pięć zarzutów, z których pierwszy dotyczy naruszenia prawa do obrony, drugi – naruszenia pkt 3 lit. c) wytycznych, trzeci – naruszenia zasady poszanowania uzasadnionych oczekiwań, czwarty – niedopełnienia obowiązku należytej staranności, a piąty – oczywistego błędu w ocenie.
21 W ramach zarzutu pierwszego skarżący zarzuca Frontexowi, że ten nie wysłuchał go przed wydaniem zaskarżonej decyzji, która stanowiła dla niego niekorzystny akt mogący mieć poważne konsekwencje dla jego sytuacji zawodowej w zakresie, w jakim, opierając się na ocenie jego kwalifikacji i umiejętności, uniemożliwiła mu kontynuowanie stosunku pracy. Taka decyzja powinna być zatem postrzegana jako decyzja podjęta w wyniku postępowania wszczętego przeciwko skarżącemu.
22 Skarżący zauważa także, że prawo do bycia wysłuchanym stanowi podstawową zasadę prawa Unii, która ma charakter nadrzędny w stosunku do wytycznych z tym skutkiem, że nawet jeśli wytyczne nie przewidują zasięgnięcia opinii zainteresowanych pracowników, to okoliczność ta nie może stanowić przeszkody w stosowaniu powyższej zasady. Wyłącznie w bardzo wyjątkowych przypadkach, jeśli wcześniejsze zasięgnięcie opinii zainteresowanego okaże się w praktyce niemożliwe lub niezgodne z interesem służby, wymogi wynikające z powyższej zasady mogą zostać spełnione poprzez wysłuchanie zainteresowanego w najkrótszym możliwym terminie od dnia wydania niekorzystnej decyzji. Tymczasem w niniejszej sprawie Frontex nie zasięgnął opinii skarżącego ani przed wydaniem zaskarżonej decyzji, ani przy pierwszej sposobności po jej wydaniu.
23 Frontex nie podważa tego, że zaskarżona decyzja jest niekorzystna dla skarżącego ani że poszanowanie prawa do obrony w trakcie każdego postępowania przeciwko osobie mogącego doprowadzić do wydania niekorzystnego dla niej aktu stanowi podstawową zasadę prawa Unii, której przestrzeganie powinno być zagwarantowane nawet w przypadku braku odpowiednich uregulowań proceduralnych. Frontex podnosi jednak, iż sam fakt, że dana decyzja stanowi z proceduralnego punktu widzenia niekorzystny akt, nie wystarcza, aby administracja miała obowiązek skutecznego wysłuchania zainteresowanego pracownika przed wydaniem tej decyzji. Konieczne jest jeszcze, aby postępowanie administracyjne, w wyniku którego wydano niekorzystną decyzję, zostało wszczęte przeciwko zainteresowanej osobie. Tymczasem według Frontexu nie ma to miejsca w przypadku procedury przedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, która stosuje się, według tych samych zasad i kryteriów oceny, do wszystkich członków personelu tymczasowego, których umowy mają wygasnąć w niedalekiej perspektywie i którzy starają się właśnie o ich przedłużenie. Zatem w tych okolicznościach sprzeczne jest z tym twierdzenie, że postępowanie takie zostało wszczęte przeciwko zainteresowanemu pracownikowi.
24 Na rozprawie Frontex twierdził również, że art. 41 ust. 2 lit. a) Karty praw podstawowych Unii Europejskiej nie zobowiązuje go do wysłuchania skarżącego w przedmiocie przedłużenia z nim umowy o pracę, ponieważ przedłużenie takie nie może stanowić w stosunku do skarżącego aktu niekorzystnego.
25 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem poszanowanie prawa do obrony w ramach każdego postępowania wszczętego w stosunku do danej osoby i mogącego zakończyć się wydaniem aktu dla niej niekorzystnego stanowi podstawową zasadę prawa Unii, której przestrzeganie powinno być zagwarantowane nawet w przypadku braku odpowiednich uregulowań proceduralnych (wyroki: Belgia/Komisja, 234/84, EU:C:1986:302, pkt 27; Niemcy/Komisja, C‑288/96, EU:C:2000:537, pkt 99; Komisja/De Bry, C‑344/05 P, EU:C:2006:710, pkt 37).
26 W niniejszej sprawie skarżący utrzymuje, że zaskarżona decyzja została wydana w następstwie wszczętego przeciwko niemu postępowania, w zakresie, w jakim stanowi ona dla niego karę w postaci pozbawienia go stosunku pracy w oparciu o ocenę jego umiejętności i kwalifikacji. Jednak, jak zauważa słusznie Frontex, przewidziana w wytycznych procedura przedłużania umów o pracę z członkami personelu tymczasowego ma wyraźnie na celu umożliwienie upoważnionemu organowi zbadania, po tym, jak dani pracownicy wyrazili swoje zainteresowanie w tym zakresie, czy należy przedłużyć z nimi umowy o pracę, których termin zbliża się ku końcowi, zgodnie z zasadami zapewniającymi identyczne traktowanie w obszarze, w którym upoważnionemu organowi przysługuje szeroki zakres uznania. W tych okolicznościach nie można uznać, by postępowanie, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, było postępowaniem wszczętym przeciwko skarżącemu, który nie może tym samym powoływać się na przysługujące z tego tytułu prawo do obrony.
27 O ile w ten sposób nie wykazano w niniejszym wypadku, że zaskarżona decyzja została wydana w wyniku postępowania wszczętego przeciwko skarżącemu, o tyle jednak decyzja ta niekorzystnie wpływa na jego sytuację, w tym sensie, że skutkuje pozbawieniem go możliwości kontynuowania stosunku pracy z Frontexem. Tymczasem prawo do obrony w brzmieniu ustanowionym w art. 41 karty, które ma według sądu Unii zastosowanie ogólne (wyrok L/Parlament, T‑317/10 P, EU:T:2013:413, pkt 81), obejmuje, choć jego zakres jest szerszy, przewidziane w ust. 2 lit. a) tego przepisu proceduralne prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację (zob. podobnie wyroki: Francja/People’s Mojahedin Organization of Iran, C‑27/09 P, EU:C:2011:853, pkt 65; M., C‑277/11, EU:C:2012:744, pkt 81–83; Komisja/Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 98, 99). W konsekwencji do Frontexu należy, zgodnie z art. 41 ust. 2 lit. a) karty, umożliwienie skarżącemu skutecznego przedstawienia jego uwag przed wydaniem zaskarżonej decyzji. Tymczasem Frontex w żaden sposób nie kwestionuje tego, że nie umożliwił skarżącemu przedstawienia jego uwag przed wydaniem tej decyzji.
28 Jednakże aby naruszenie prawa do bycia wysłuchanym mogło doprowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, konieczne jest jeszcze, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zbadanie, czy w braku tej nieprawidłowości postępowanie mogłoby zakończyć się innym rezultatem (wyroki: G. i R., C‑383/13 PPU, EU:C:2013:533, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo; CH/Parlament, F‑129/12, EU:F:2013:203, pkt 38).
29 W niniejszej sprawie z nowego formularza przedłużenia umowy o pracę wynika, że zalecenie oceniającego, aby nie przedłużać umowy o pracę ze skarżącym, opiera się na wynikach pracy skarżącego w 2009 r., ocenionych w sprawozdaniu z oceny sfinalizowanym w dniu 23 czerwca 2010 r. Oceny te zostały bowiem zasadniczo powielone, w dużej części nawet w sposób dosłowny, w zaskarżonej decyzji, ponieważ oceniający podkreślił „niedostateczne wyniki pracy (kwalifikacje i zachowanie) w obszarach uznawanych za główne, kluczowe i priorytetowe dla zajmowanego stanowiska”, zwracając wyraźnie uwagę na dwa niezrealizowane cele, które zostały określone w sekcji B (zatytułowanej „Realizacja celów w trakcie okresu referencyjnego”) wspomnianego wyżej sprawozdania z oceny. Podobnie wzmianki o trudnościach w relacjach z niektórymi wydziałami i o ciągłym podejmowaniu niewłaściwych decyzji, na co zwrócono uwagę w sekcji D, „Zdolności (umiejętności i kwalifikacje) w trakcie okresu referencyjnego” wspomnianego sprawozdania, zostały w sposób dosłowny powielone w zaskarżonej decyzji w części poświęconej komentarzowi oceniającego. Tymczasem bezsporne jest, że skarżący został wysłuchany w ramach postępowania w sprawie oceny za 2009 r.
30 Jednakże istnienie dialogu między skarżącym a oceniającym w ramach tego postępowania nie może samo w sobie wykazywać – nawet w braku nieprawidłowości proceduralnej stwierdzonej w pkt 27 powyżej, to znaczy nawet przy założeniu, że skarżący został wysłuchany przed wydaniem zaskarżonej decyzji i tym samym miał możliwość przedstawienia swojej obrony w obliczu ryzyka utraty zatrudnienia – że procedura przedłużenia umowy o pracę nie mogłaby prowadzić do odmiennego rezultatu, ponieważ oba przedmiotowe postępowania, z których jedno dotyczyło sporządzenia sprawozdania z oceny, a drugie przedłużenia umowy o pracę lub braku tego przedłużenia, mają wprawdzie zbliżone cele, ale są jednak odrębne i mogą opierać się na odmiennych kryteriach oceny. W szczególności jakość świadczonej pracy i kwalifikacje zainteresowanego pracownika stanowią tylko jeden z wielu elementów, które może wziąć pod uwagę upoważniony organ, mający podjąć decyzję o przedłużeniu umowy o pracę.
31 Jest tak tym bardziej w świetle uwag zatwierdzającego, a mianowicie zastępcy dyrektora wykonawczego, którego opinii również zasięgnięto w ramach nowej procedury przedłużania umów o pracę wszczętej po wydaniu przez Sąd wyroku stwierdzającego nieważność wcześniejszej decyzji. Uwagi te dotyczyły wyników pracy skarżącego w 2010 r., które zostały poddane również jego ocenie, tym razem jako oceniającego skarżącego, w ramach postępowania w sprawie oceny za 2011 r. Tymczasem w wyroku Wahlström/Frontex (EU:F:2013:143, pkt 38), rozstrzygającym w przedmiocie skargi na sprawozdanie z oceny sporządzone w ramach postępowania w sprawie oceny za 2011 r., Sąd stwierdził właśnie brak jakiegokolwiek dialogu między oceniającym a skarżącym w ramach tego postępowania.
32 W związku z powyższym nie można wykluczyć, że wnioski upoważnionego organu odnośnie do nieprzedłużenia umowy o pracę ze skarżącym mogłyby być inne, gdyby skarżący był w stanie skutecznie przedstawić swój punkt widzenia na temat jakości świadczonej przez siebie pracy zarówno w 2009, jak i w 2010 r. w związku z perspektywą kontynuowania stosunku pracy z Frontexem, i że tym samym poszanowanie prawa do bycia wysłuchanym mogłoby w ten sposób wpłynąć na treść zaskarżonej decyzji.
33 Przyjęcie w okolicznościach niniejszej sprawy, że Frontex wydałby taką samą decyzję nawet po wysłuchaniu skarżącego, nie oznaczałoby nic innego, jak pozbawienie treści podstawowego prawa do bycia wysłuchanym zawartego w art. 41 ust. 2 lit. a) karty, ponieważ z samej istoty tego prawa wynika możliwość wpłynięcia przez zainteresowanego na rozpatrywany proces decyzyjny (wyrok Marcuccio/Komisja, T‑236/02, EU:T:2005:417, pkt 115).
34 Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy jest zasadny i w konsekwencji należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji, bez potrzeby badania pozostałych zarzutów.
W przedmiocie żądania zmierzającego do tego, aby Sąd skorzystał z nieograniczonego prawa orzekania
35 Skarżący – uznawszy, że jego skarga, w zakresie, w jakim ma na celu stwierdzenie nieważności decyzji o nieprzedłużeniu z nim umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, pociąga za sobą skutki finansowe – zwraca się do Sądu o to, aby ten skorzystał z nieograniczonego prawa orzekania przyznanego mu na mocy art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego i zasądził od Frontexu na jego rzecz kwotę, którą uzna za konieczną ex aequo et bono, aby zagwarantować skuteczność swojego orzeczenia.
36 Frontex uważa, że nie ma podstaw do tego, aby Sąd skorzystał z nieograniczonego prawa orzekania i zasądził od niego zapłatę odszkodowania.
37 W tym względzie należy przypomnieć, że stwierdzenie przez sąd Unii nieważności aktu prawnego powoduje jego wyeliminowanie z porządku prawnego ze skutkiem wstecznym oraz że w sytuacji gdy akt, którego nieważność stwierdzono, został już wykonany, zniweczenie jego skutków wymaga przywrócenia sytuacji prawnej, w której strona skarżąca znajdowała się przed jego wydaniem (wyroki: Landgren/ETF, F‑1/05, EU:F:2006:112, pkt 92; Kalmár/Europol, F‑83/09, EU:F:2011:66, pkt 88). Ponadto zgodnie z art. 266 TFUE instytucja będąca autorem aktu, którego nieważność została stwierdzona, zobowiązana jest następnie „podjąć środki, które zapewniają wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”.
38 Należy jeszcze podkreślić, że nieważność zaskarżonej decyzji została stwierdzona, ponieważ skarżący nie został skutecznie wysłuchany przez upoważniony organ przed jej wydaniem.
39 W tych okolicznościach nie można w każdym razie wykluczyć, że upoważniony organ uzna, iż może on ponownie wydać decyzję o nieprzedłużeniu ze skarżącym umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, z uwzględnieniem uzasadnienia niniejszego wyroku.
40 Ponadto, jeśli niniejsze żądanie należałoby interpretować jako zmierzające do zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej skarżący miał doznać w związku z nieprawidłowościami zarzucanymi upoważnionemu organowi w ramach żądania o stwierdzenie nieważności, to trzeba jednak zauważyć, że skarga nie wykazuje w jakikolwiek sposób, czy krzywda, z tytułu której skarżący żąda zadośćuczynienia, nie może zostać w pełni naprawiona w drodze stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.
41 W związku z tym nie ma konieczności, by Sąd, korzystając z nieograniczonego prawa orzekania, które mu przysługuje na podstawie art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego, zagwarantował rzeczywistą skuteczność niniejszego wyroku stwierdzającego nieważność zaskarżonej decyzji.
W przedmiocie kosztów
42 Zgodnie z art. 87 § 1 regulaminu postępowania, z zastrzeżeniem innych przepisów rozdziału 8 tytułu II tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Na mocy art. 87 § 2 Sąd może postanowić, jeżeli wymagają tego względy słuszności, że strona przegrywająca zostanie obciążona tylko częścią kosztów, a nawet że nie zostanie nimi obciążona w ogóle.
43 Z uzasadnienia niniejszego wyroku wynika, że Frontex przegrał sprawę. Ponadto skarżący wyraźnie wniósł o obciążenie Frontexu kosztami. Okoliczności sprawy nie uzasadniają zastosowania przepisów art. 87 § 2 regulaminu postępowania, a zatem Frontex pokrywa własne koszty i zostaje obciążony kosztami poniesionymi przez skarżącego.
Z powyższych względów
SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ (trzecia izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji dyrektora wykonawczego Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie nieprzedłużenia umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego z Karim Wahlströmem.
2) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.
3) Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej pokrywa własne koszty i zostaje obciążona kosztami poniesionymi przez K. Wahlströma.
Van Raepenbusch | Barents | Bradley |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 17 września 2014 r.
W. Hakenberg | | S. Van Raepenbusch |