Sprawa C‑435/12

ACI Adam BV i in.

przeciwko

Stichting de Thuiskopie

i

Stichting Onderhandelingen Thuiskopie vergoeding

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Hoge Raad der Nederlanden)

Odesłanie prejudycjalne – Własność intelektualna – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Dyrektywa 2001/29/WE – Artykuł 5 ust. 2 lit. b) i art. 5 ust. 5 – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Zwielokrotnianie na użytek prywatny – Legalność pochodzenia kopii – Dyrektywa 2004/48/WE – Zakres stosowania

Streszczenie – Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 10 kwietnia 2014 r.

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny – Ścisła wykładnia – Możliwość narzucenia podmiotom praw autorskich tolerowania naruszania ich praw – Niedopuszczalność

(dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 5 ust. 2)

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny – Ustawodawstwo krajowe nierozróżniające między legalnym lub nielegalnym charakterem źródła wykorzystywanego do sporządzenia zwielokrotnienia – Niedopuszczalność – Brak środków technologicznych do zwalczania sporządzania nielegalnych kopii na użytek prywatny – Brak wpływu

[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 31, art. 5 ust. 2 lit. b), art. 5 ust. 5, art. 6]

3.        Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Zakres stosowania – Skarga zmierzająca do stwierdzenia godziwej rekompensaty należnej podmiotom praw autorskich przez podmioty gospodarcze – Wyłączenie

(dyrektywa 2004/48 Parlamentu Europejskiego i Rady)

1.        Mając na względzie zasadę, że przepisy dyrektywy wprowadzające odstępstwo od ogólnej zasady ustanowionej w tej dyrektywie należy poddawać ścisłej wykładni, różne wyjątki i ograniczenia przewidziane w art. 5 ust. 2 dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym podlegają wykładni zawężającej. Taka wykładnia wymaga, przepis ten dotyczący warunków stosowania wyjątków i ograniczeń prawa do zwielokrotniania był rozumiany w ten sposób, że wyjątek pozbawia podmioty praw autorskich możliwości powoływania się na przysługujące im wyłączne prawo do zezwalania na zwielokrotnianie lub do zakazania takiego zwielokrotniania wobec osób, które sporządzają kopie ich utworów na użytek prywatny, jednak sprzeciwia się ona temu, by ów przepis był rozumiany jako narzucający podmiotom praw autorskich, w zakresie wykraczającym poza to wyraźnie ustanowione ograniczenie, tolerowanie naruszeń ich praw mogących towarzyszyć sporządzaniu kopii na użytek prywatny.

(por. pkt 22, 23, 25, 31)

2.        Co się tyczy wyjątku dotyczącego kopii na użytek prywatny przewidzianego w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym w szczególności ten przepis w związku z art. 5 ust. 5 tego aktu, należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które nie rozróżnia sytuacji, w której źródło służące za podstawę sporządzenia kopii na użytek prywatny jest legalne, od sytuacji, w której źródło to jest nielegalne. Powyższego wniosku nie podważa okoliczność, że nie istnieją jeszcze środki technologiczne, w rozumieniu art. 6 omawianej dyrektywy, które można by zastosować w celu zwalczenia zjawiska sporządzania nielegalnych kopii na użytek prywatny.

W istocie chociaż państwa członkowskie mają możliwość ustanowienia – lub nie – poszczególnych wyjątków przewidzianych w art. 5 omawianej dyrektywy, i to zgodnie z własnymi tradycjami prawnymi, to w przypadku gdy zdecydują się na wprowadzenie jednego z tych wyjątków, musi on być stosowany w sposób spójny, tak aby nie doszło do naruszenia celów dyrektywy 2001/29 w zakresie zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Tymczasem gdyby państwa członkowskie dysponowały swobodą przyjęcia lub nieprzyjmowania przepisów zezwalających na to, by zwielokrotnianie utworów do celów prywatnych mogło być dokonywane także z nielegalnego źródła, to w sposób oczywisty naraziłoby to na szwank prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

Ponadto w trakcie stosowanie takiego ustawodawstwa istnieje możliwość naruszenia niektórych z wymogów ustanowionych w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29. Po pierwsze bowiem, dopuszczenie, że tego rodzaju kopie mogą być sporządzane z nielegalnego źródła, wspierałoby obrót sfałszowanymi lub pirackimi egzemplarzami utworów, zmniejszając w sposób konieczny rozmiar sprzedaży chronionych utworów lub innych związanych z nimi transakcji zgodnych z prawem, skutkiem czego doszłoby do naruszenia normalnych form wykorzystania tych utworów. Po drugie, stosowanie takiego uregulowania krajowego mogłoby prowadzić do powstania nieuzasadnionej szkody po stronie podmiotów praw autorskich.

Co się tyczy wreszcie, systemu opłat, który nie rozróżnia w odniesieniu do obliczania godziwej rekompensaty należnej jego podmiotom, okoliczności, że zwielokrotnienia na użytek prywatny dokonano z legalnego źródła, od sytuacji gdy to źródło jest nielegalne, nie dochowuje właściwej równowagi pomiędzy prawami i interesami twórców, będących beneficjentami godziwej rekompensaty, a prawami i interesami użytkowników przedmiotów objętych ochroną. W takim systemie wyrządzona szkoda, a co za tym idzie, wysokość godziwej rekompensaty należnej jej beneficjentom, jest bowiem obliczana według kryterium szkody wyrządzonej twórcom zarówno w wyniku zwielokrotnienia na użytek prywatny dokonanego z legalnego źródła, jak i w wyniku takiego zwielokrotnienia dokonanego z nielegalnego źródła. Tak obliczona kwota znajduje później ostatecznie swoje odzwierciedlenie w cenie, jaką użytkownicy przedmiotów objętych ochroną płacą w momencie udostępnienia im sprzętu, urządzeń i nośników umożliwiających sporządzanie kopii na użytek prywatny.

(por. pkt 34, 35, 38–40, 45, 46, 53–55, 58; pkt 1 sentencji)

3.        Dyrektywę 2004/48 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że nie znajduje ona zastosowania do sporu, w którym podmioty zobowiązane do zapłaty godziwej rekompensaty wnoszą do sądu odsyłającego o wydanie orzeczenia deklaratoryjnego przeciwko broniącej się przed tym wnioskiem organizacji zobowiązanej do pobierania i rozdziału tego wynagrodzenia pomiędzy podmioty praw autorskich. W istocie dyrektywy 2004/48 nie można zastosować do sporu, który ma swoje źródło nie we wniesionym przez podmioty praw autorskich powództwie mającym na celu zapobieżenie naruszeniu istniejącego prawa własności intelektualnej, jego zaprzestanie lub zadośćuczynienie za takie naruszenie, lecz w powództwie, które zostało wniesione przez podmioty gospodarcze i dotyczy godziwej rekompensaty, do której zapłaty są oni zobowiązani.

(por. pkt 63–65; pkt 2 sentencji)