Sprawa T‑63/10
Ivan Jurašinović
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej
Dostęp do dokumentów – Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 – Wniosek o przyznanie dostępu do dokumentów wymienianych z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii w trakcie procesu – Odmowa dostępu – Ryzyko naruszenia ochrony stosunków międzynarodowych – Ryzyko naruszenia ochrony postępowań sądowych i opinii prawnych
Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba w składzie powiększonym) z dnia 3 października 2012 r.
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty podlegające zaskarżeniu – Decyzja Rady odmawiająca dostępu do dokumentów – Dokumenty udostępnione przez osoby trzecie – Skarga, która stała się bezprzedmiotowa – Odmowa dotycząca dokumentów wymienianych między instytucjami Unii a Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii w ramach procesu przed tym sądem – Dokumenty, których nie można uznać za udostępnione publicznie
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady)
2. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Przedmiot – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ścisła wykładnia i ścisłe stosowanie
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, motywy 4, 11, art. 1, 4)
3. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ochrona interesu publicznego – Kontrola sądowa – Zakres – Granice
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1 lit. a))
4. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ochrona postępowań sądowych – Nadrzędny interes publiczny uzasadniający ujawnienie dokumentów – Obowiązek wyważenia przez instytucję istniejących interesów
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 2, art. 4 ust. 2 tiret drugie)
5. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Decyzja Rady odmawiająca dostępu do dokumentów wymienianych między instytucjami Unii a Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ) w ramach procesu przed tym sądem – Odmowa oparta na wyjątkach dotyczących ochrony stosunków międzynarodowych oraz ochrony postępowań sądowych i opinii prawnych – Odniesienie w zaskarżonej decyzji do reguł procesowych i dowodowych MTKJ – Brak wpływu na zgodność z prawem odmowy
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1 lit. a), art. 4 ust. 2 tiret drugie, art. 9)
6. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ochrona postępowań sądowych – Zakres stosowania – Postępowanie toczące się przed sądem, który nie należy ani do porządku prawnego Unii, ani do porządków prawnych jej państw członkowskich – Włączenie
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 2 tiret drugie)
7. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ochrona postępowań sądowych – Zakres – Dokumenty wymieniane między z jednej strony prokuratorem lub izbą Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii a z drugiej strony wysokim przedstawicielem do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii w ramach procesu przed tym sądem – Włączenie – Sprawozdania obserwatorów Unii Europejskiej, którzy przebywali w Chorwacji w dniach od 1 do 31 sierpnia 1995 r.– Wyłączenie (rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 2 tiret drugie)
8. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Dokumenty pochodzące od osób trzecich – Obowiązek uprzedniej konsultacji z zainteresowanymi osobami trzecimi – Zakres – Dokumenty wymieniane między z jednej strony prokuratorem lub izbą Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ) a z drugiej strony wysokim przedstawicielem do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii w ramach procesu przed tym sądem – Odmowa dostępu oparta na braku dostępu do tych dokumentów zgodnie z normami dotyczącymi przejrzystości działania MTKJ – Niedopuszczalność
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1, 2, 4)
9. Instytucje Unii Europejskiej – Prawo publicznego dostępu do dokumentów – Rozporządzenie nr 1049/2001 – Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów – Ochrona interesu publicznego – Stosunki międzynarodowe – Zakres – Decyzja Rady odmawiająca dostępu do dokumentów wymienianych między instytucjami Unii a Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ) w ramach procesu przed tym sądem – Wyjątek mający zastosowanie, w odniesieniu do tych dokumentów, jedynie do sprawozdań obserwatorów Unii Europejskiej załączonych do korespondencji prowadzonej między instytucjami Unii a MTKJ – Zasadność zastosowania wyjątku
(rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 1 lit. a) tiret trzecie)
1. Skarga o stwierdzenie nieważności decyzji o odmowie dostępu do dokumentów staje się bezprzedmiotowa, jeżeli dane dokumenty zostały publicznie udostępnione przez osobę trzecią, ponieważ skarżący może mieć dostęp do tych dokumentów i wykorzystać je w sposób równie legalny jak wówczas, gdyby uzyskał je w następstwie wniosku złożonego na podstawie rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.
Nie mogą być jednak uznane za udostępnione publicznie dokumenty wymieniane między instytucjami Unii a Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ) w ramach procesu przed tym sądem, ponieważ o ile w zaskarżonej decyzji zaznaczono, że zostały one udostępnione publicznie przez MTKJ poprzez jego sądową bazę danych oraz jego stronę internetową, o tyle żadna kopia tych dokumentów nie została przekazana przez żadną ze stron tego procesu, nie przedstawiono żadnej dokładnej informacji na temat ich lokalizacji na tej stronie i ponadto istnieje możliwość, że chociaż posiadały one status publicznych w dniu wydania zaskarżonej decyzji zgodnie z zasadami jawności MTKJ, dokumenty te zostały ponownie przez niego zaklasyfikowane jako poufne.
(por. pkt 24, 25)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 28–31)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 32–34)
4. Z systematyki rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji oraz z celów uregulowań Unii w tej dziedzinie wynika, że działalność orzecznicza jako taka jest wyłączona z zakresu zastosowania prawa dostępu do dokumentów ustanowionego przez te uregulowania. To wyłączenie, bez dokonywania rozróżnienia pomiędzy różnymi etapami postępowania, jest uzasadnione w świetle konieczności zapewnienia w czasie całego postępowania sądowego, aby dyskusje między stronami, jak również narady danego sądu dotyczące toczącej się sprawy odbywały się w niczym niezakłócony sposób.
Niemniej jednak, jeśli dana instytucja uzna, że ujawnienie dokumentu naruszy ochronę postępowania sądowego, o której mowa w art. 4 ust. 2 tiret drugie wspomnianego rozporządzenia, powinna ona zbadać, czy nie istnieje nadrzędny interes publiczny, który uzasadniałby ujawnienie dokumentu, pomimo wynikającej z tego groźby zakłócenia przebiegu dyskusji oraz narady danego sądu dotyczących toczącej się sprawy. W tych okolicznościach jej zadaniem jest wyważenie konkretnego interesu, chronionego poprzez brak ujawnienia danego dokumentu, i w szczególności ogólnego interesu, by dokument ten został udostępniony, biorąc pod uwagę korzyści płynące, jak głosi motyw 2 tego rozporządzenia, ze wzmożonej przejrzystości, czyli większego uczestnictwa obywateli w procesie podejmowania decyzji, a także większej legitymizacji, skuteczności i odpowiedzialności administracji względem obywateli w systemie demokratycznym.
(por. pkt 35, 37–39)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 44–48)
6. O ile zważywszy na cele rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, wyjątki te powinny być interpretowane i stosowane w sposób ścisły, o tyle, jeśli chodzi o zakres stosowania art. 4 ust. 2 tiret drugie, wspomniane rozporządzenie nie precyzuje, postępowania których sądów mogą być chronione przed zagrożeniem, jakie może na nie sprowadzić ujawnienie dokumentu lub dokumentów.
Trzeba zresztą stwierdzić, iż generalnie przepisy art. 4 rozporządzenia nr 1049/2001 przewidujące wyjątki, na podstawie których instytucja rozpatrująca wniosek o udzielenie dostępu do dokumentów znajdujących się w jej posiadaniu może odmówić ich ujawnienia, nie ustalają żadnego związku między interesami, które powinny być chronione w razie ryzyka naruszenia ich ochrony, a Unią lub jej państwami członkowskimi. Jedynie art. 4 ust. 1 lit. a) tiret czwarte rozporządzenia nr 1049/2001 stanowi wyraźnie, że odmowa następuje, gdyby ujawnienie naruszyło ochronę interesu publicznego w odniesieniu do finansowej, monetarnej czy ekonomicznej polityki Wspólnoty lub państwa członkowskiego. Jeżeli chodzi o art. 4 ust. 3 rozporządzenia nr 1049/2001, on również odnosi się do Unii, ponieważ ma na celu chronić proces decyzyjny instytucji.
Gdyby zgodzić się z wykładnią, w myśl której wyłącznie postępowania sądowe toczące się przed sądami Unii albo przed sądami jednego z państw członkowskich mogą być chronione za pomocą wyjątku przewidzianego w przepisach art. 4 ust. 2 tiret drugie rozporządzenia nr 1049/2001, to taką wykładnię można by było stosować odpowiednio do dowolnego wyjątku przewidzianego w art. 4. Na przykład w przypadku powołania się na ochronę interesu publicznego związanego z bezpieczeństwem publicznym mogłoby wyłącznie chodzić o bezpieczeństwo publiczne w Unii lub w państwie członkowskim albo w państwach członkowskich. Podobnie byłoby w sytuacji, w której chodziłoby o ochronę interesów handlowych konkretnej osoby fizycznej lub prawnej, które nie mogłyby obejmować interesów osób fizycznych lub prawnych zamieszkałych lub mających siedziby poza obszarem Unii.
Takiej wykładni kontekstualnej art. 4 rozporządzenia nr 1049/2001 nie można jednak przyjąć. Żaden bowiem argument wywiedziony na podstawie brzmienia tego artykułu nie może prowadzić do uznania, że postępowania sądowe, o których mowa w jego ust. 2 tiret drugie, to wyłącznie postępowania toczące się przed sądami Unii lub sądami państw członkowskich, co w tym stanowisku dodatkowo utwierdza lektura całego rozporządzenia nr 1049/2001, które ustala związek z Unią lub z jej państwami członkowskimi tylko dla niektórych aspektów uregulowania, jakie rozporządzenie to wprowadza.
Wynika z tego, że wspomniane rozporządzenie w żaden sposób nie stoi na przeszkodzie, by postępowanie sądowe, które ma być chronione wyjątkiem przewidzianym w art. 4 ust. 2 tiret drugie, toczyło się przed sądem, który nie należy ani do porządku prawnego Unii, ani do porządków prawnych jej państw członkowskich, tak że wspomniany wyjątek może chronić, między innymi, postępowanie sądowe toczące się przed MTKJ.
(por. pkt 55–60, 65)
7. Wyrażenie postępowania sądowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 tiret drugie rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji należy interpretować w ten sposób, że ujawnienie zawartości dokumentów sporządzonych wyłącznie na potrzeby konkretnego postępowania sądowego jest sprzeczne z ochroną interesu publicznego.
Co do zasady mogą być całkowicie chronione przed ujawnieniem żądanym na podstawie rozporządzenia nr 1049/2001 poprzez zastosowanie wyjątku uzasadnionego ochroną postępowań sądowych, przewidzianego w omawianym przepisie tego rozporządzenia dokumenty wymieniane między z jednej strony prokuratorem Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ) lub pierwszą izbą pierwszej instancji MTKJ a z drugiej strony wysokim przedstawicielem do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii w ramach procesu przed tym sądem, ponieważ dotyczą one pewnego aspektu organizacji procesu karnego i ujawniają sposób, w jaki organy sądownicze MTKJ postanowiły prowadzić postępowanie, a także reakcje obrony oraz osoby trzeciej na środki podjęte przez wspomniane organy w celu uzyskania dowodów niezbędnych dla prawidłowego przebiegu procesu. Tak nie jest natomiast w przypadku sprawozdań obserwatorów Unii Europejskiej, którzy przebywali w Chorwacji w dniach od 1 do 31 sierpnia 1995 r. wymienianych między instytucjami Unii a MTKJ, których z uwagi na to, że zostały sporządzone ponad dziesięć lat przed rozpoczęciem wspomnianego procesu nie można uważać za sporządzone wyłącznie na potrzeby postępowania sądowego.
(por. pkt 66, 74–76)
8. O ile w przypadku dokumentów pochodzących od osób trzecich, konsultacje z zainteresowanymi osobami trzecimi stanowią co do zasady wstępny warunek oceny możliwości zastosowania wyjątków ograniczających dostęp, przewidzianych w art. 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, o tyle konsultacje z osobą trzecią inną niż państwo członkowskie przewidziane w art. 4 ust. 4 omawianego rozporządzenia nie wiążą instytucji, ale pozwalają jej ocenić, czy ma zastosowanie wyjątek określony w ust. 1 lub 2 tego artykułu.
Odmawiając dostępu do dokumentów wymienianych między z jednej strony prokuratorem Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ) lub pierwszą izbą pierwszej instancji MTKJ a z drugiej strony wysokim przedstawicielem do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii w ramach procesu przed tym sądem i stwierdzając, że istnieje ryzyko naruszenia ochrony postępowania sądowego jedynie na podstawie samej okoliczności, iż dokumenty są niedostępne, według zasad przejrzystości MTKJ, które zresztą nie są wyraźnie zidentyfikowane w zaskarżonej decyzji, należy uznać, iż Rada uważała się za związaną już przez same wyjaśnienia przedstawione przez MTKJ. Postępując w ten sposób Rada nie skorzystała z uprawnień dyskrecjonalnych, jakie jej przysługują w celu ustalenia możliwości zastosowania wyjątków ograniczających dostęp do dokumentów, przewidzianych w rozporządzeniu nr 1049/2001, a konkretnie w art. 4 ust. 2 tiret drugie i w konsekwencji naruszyła prawo.
(por. pkt 83, 87, 88, 90)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 95, 96)