Υπόθεση T‑190/12
Johannes Tomana κ.λπ.
κατά
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
και
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Περιορισμοί όσον αφορά την είσοδο στο έδαφος της Ένωσης και τη διέλευση από αυτό — Δέσμευση κεφαλαίων — Νομική βάση — Πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Δικαιώματα άμυνας — Θεμελιώδη δικαιώματα — Αναλογικότητα»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα)
της 22ας Απριλίου 2015
1. Προσφυγή ακυρώσεως — Αρμοδιότητα του δικαστή της Ένωσης — Θάνατος φυσικού προσώπου που είναι αποδέκτης αποφάσεως θεσμικού οργάνου της Ένωσης — Ένδικη διαδικασία ακυρώσεως που μπορεί να συνεχιστεί από τον καθολικό διάδοχο
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
2. Ένδικη διαδικασία — Εκπροσώπηση των διαδίκων — Προσφυγή φυσικού προσώπου — Προσκόμιση μη απαιτούμενης εξουσιοδοτήσεως από δικηγόρο — Όρια
(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρα 19, εδ. 3 και 4, και 21, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρα 43 § 1, εδ. 1, και 44 § 5, στοιχείο β΄)
3. Προσφυγή ακυρώσεως — Έννομο συμφέρον — Συμφέρον εκτιμώμενο κατά την ημερομηνία ασκήσεως της προσφυγής — Προσφυγή κατά πράξεως επιβάλλουσας περιοριστικά μέτρα σε βάρος του προσφεύγοντος — Κατάργηση της προσβαλλόμενης πράξεως κατά τη διάρκεια της δίκης — Κατάργηση της δίκης — Δεν επιτρέπεται — Διατήρηση του συμφέροντος του προσφεύγοντος να αναγνωριστεί η έλλειψη νομιμότητας της προσβαλλομένης πράξεως
(Αποφάσεις του Συμβουλίου 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμός 151/2012 της Επιτροπής)
4. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε — Επιλογή της νομικής βάσεως — Καταχώριση στον κατάλογο των προσώπων τα οποία αφορούν τα εν λόγω περιοριστικά μέτρα, λόγω ενεργειών σχετιζόμενων με δραστηριότητες κυβερνητικών στελεχών της χώρας — Νομική θεμελίωση στο άρθρο 29 ΣΕΕ — Επιτρέπεται
(Άρθρα 21 ΣΕΕ και 29 ΣΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/101/ΚΕΠΠΑ, άρθρα 4, 5 και 6 § 1, 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ)
5. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε — Επιλογή της νομικής βάσεως — Καταχώριση στον κατάλογο των προσώπων τα οποία αφορούν τα εν λόγω περιοριστικά μέτρα προσώπων σχετιζόμενων με μέλη της κυβερνήσεως — Νομική θεμελίωση στα άρθρα 60 ΕΚ και 301 ΕΚ και στον κανονισμό 314/2004
(Άρθρα 60 ΕΚ και 301 ΕΚ· απόφαση 2011/101/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, άρθρα 4 και 5· κανονισμοί του Συμβουλίου 314/2004, άρθρα 6 § 1 και 11, στοιχείο β΄, και 151/2012)
6. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε — Προσωπικό πεδίο εφαρμογής — Πρόσωπα που μετείχαν σε δραστηριότητες που υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου, μέλη της κυβερνήσεως και πρόσωπα σχετιζόμενα με την κυβέρνηση — Έννοια του σχετιζόμενου προσώπου
(Απόφαση 2011/101/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου)
7. Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Υποχρέωση παραθέσεως στην αιτιολογία ειδικών και συγκεκριμένων στοιχείων που δικαιολογούν το εν λόγω μέτρο — Απόφαση εντασσόμενη σε πλαίσιο γνωστό στον ενδιαφερόμενο, που του επιτρέπει να γνωρίζει το περιεχόμενο του ληφθέντος σε βάρος του μέτρου — Δραστηριότητες που υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου — Δεν υφίσταται παράβαση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/101/ΚΕΠΠΑ, 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 314/2004 και 151/2012)
8. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων σχετιζόμενων με μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Ενέργειες των προσώπων αυτών — Επιτρέπεται — Επαρκής αιτιολογία
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/101/ΚΕΠΠΑ, 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 314/2004 και 151/2012)
9. Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο — Αιτιολογία προβαλλόμενη κατά τη δίκη, χωρίς να έχει παρατεθεί στην προσβαλλόμενη απόφαση — Δεν επιτρέπεται
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· απόφαση 2012/97/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου)
10. Προσφυγή ακυρώσεως — Λόγοι — Ελλιπής ή ανεπαρκής αιτιολογία — Λόγος διαφορετικός από εκείνον που αφορά την ουσιαστική νομιμότητα
(Άρθρα 263 ΣΛΕΕ και 296 ΣΛΕΕ)
11. Ευρωπαϊκή Ένωση — Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Έκταση του ελέγχου — Περιορισμένος έλεγχος όσον αφορά τους γενικούς κανόνες — Έλεγχος που καλύπτει την εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών και την εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων όσον αφορά πράξεις εφαρμοστέες σε ειδικές περιπτώσεις
(Άρθρα 60 ΕΚ και 301 ΕΚ· άρθρο 275, εδ. 2, ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/101/ΚΕΠΠΑ, 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 314/2004 και 151/2012)
12. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Δικαιώματα άμυνας — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Δικαίωμα ακροάσεως — Δικαιώματα των οποίων η άσκηση προϋποθέτει προηγούμενη αίτηση του ενδιαφερομένου προς το Συμβούλιο
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41 § 2· αποφάσεις του Συμβουλίου 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμός 151/2012 του Συμβουλίου)
13. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Δικαιώματα άμυνας — Γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων — Μεταγενέστερη απόφαση με την οποία διατηρήθηκε το όνομα του προσφεύγοντος στον κατάλογο των προσώπων τα οποία αφορούν τα μέτρα αυτά — Έλλειψη νέων λόγων — Προσβολή του δικαιώματος ακροάσεως — Δεν υφίσταται
(Αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/101/ΚΕΠΠΑ, 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 314/2004 και 151/2012)
14. Ένδικη διαδικασία — Προβολή νέων ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας — Προϋποθέσεις — Ανάπτυξη προβληθέντος λόγου — Επιτρέπεται
(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 48 § 2)
15. Ένδικη διαδικασία — Προβολή νέων ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας — Λόγος που προβάλλεται για πρώτη φορά με το υπόμνημα απαντήσεως — Απαράδεκτο
(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 48 § 2)
16. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της καταστάσεως στη Ζιμπάμπουε — Περιορισμός του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και της επιχειρηματικής ελευθερίας — Επιτρέπεται — Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας — Δεν υφίσταται
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7, 16 και 17 § 1· αποφάσεις του Συμβουλίου 2012/97/ΚΕΠΠΑ και 2012/124/ΚΕΠΠΑ· κανονισμός 151/2012 του Συμβουλίου)
17. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Αναλογικότητα — Ανάλογος χαρακτήρας ενός μέτρου — Κριτήρια εκτιμήσεως
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 50)
2. Το Γενικό Δικαστήριο, πριν προβεί στην εξέταση προσφυγής ασκηθείσας ενώπιόν του, πρέπει να βεβαιωθεί ότι ο δικηγόρος που την έχει υπογράψει έχει πράγματι εξουσιοδοτηθεί να εκπροσωπήσει το πρόσωπο στο όνομα του οποίου ασκείται η εν λόγω προσφυγή.
Συναφώς, η υπογραφή και η άσκηση προσφυγής από δικηγόρο εξ ονόματος φυσικού προσώπου θεωρείται, καταρχήν, από το Γενικό Δικαστήριο, ως έμμεση δήλωση του δικηγόρου ότι έχει νομίμως εξουσιοδοτηθεί από το εν λόγω φυσικό πρόσωπο, η δήλωση δε αυτή θεωρείται από το Γενικό Δικαστήριο επαρκής. Εάν αναγνωριζόταν στον αντίδικο η ευχέρεια να ζητήσει την προσκόμιση από τον δικηγόρο εντολής καταρτισθείσας από τον πελάτη του, θα καθίστατο σχεδόν άνευ ουσίας ο κανόνας κατά τον οποίον τα φυσικά πρόσωπα δύνανται να εκπροσωπούνται από δικηγόρο ο οποίος δεν έχει προσκομίσει εντολή, η δε διαδικασία θα καθίστατο περιπλοκότερη και η διάρκειά της θα παρατεινόταν, ιδίως σε περίπτωση που, όπως εν προκειμένω, η προσφυγή ασκείται από πλείονα φυσικά πρόσωπα τα οποία επιπλέον κατοικούν εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, εάν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, που να γεννούν αμφιβολίες όσον αφορά το υποστατό αυτής της έμμεσης δηλώσεως, το Γενικό Δικαστήριο δύναται κατά νόμο να ζητήσει από τον εν λόγω δικηγόρο να αποδείξει την εντολή του.
(βλ. σκέψεις 58, 61)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 64-67)
4. Το άρθρο 29 ΣΕΕ αποτελεί κατάλληλη νομική βάση για την έκδοση των αποφάσεων 2011/101, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, και 2012/97, για την τροποποίηση της αποφάσεως 2011/101, έναντι των προσώπων που έχουν διαπράξει τις πράξεις λόγω των οποίων το Συμβούλιο καταλόγισε σε κυβερνητικά στελέχη της Ζιμπάμπουε κλιμάκωση της βίας, μέτρα εκφοβισμού των πολιτικών αντιπάλων και παρενόχληση του ανεξάρτητου τύπου, σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας της γνώμης, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικώς στη χώρα ή ακόμη απαράδεκτη συστηματική εκστρατεία βίας, παρακωλύσεως και εκφοβισμού στην οποία έχουν επιδοθεί οι αρχές της Ζιμπάμπουε.
Συγκεκριμένα, τα προβλεπόμενα από τις δύο αυτές αποφάσεις περιοριστικά μέτρα δεν επιβλήθηκαν στα εν λόγω πρόσωπα επειδή αυτά φέρονται να μετείχαν σε εγκληματικές ή άλλες παράνομες ενέργειες, αλλά λόγω φερόμενων ενεργειών τους οι οποίες, πέραν του ότι εμπίπτουν κατά πάσα πιθανότητα στο ποινικό ή τουλάχιστον στο αστικό δίκαιο, αποτελούν σε κάθε περίπτωση μέρος μιας στρατηγικής εκφοβισμού και συστηματικής προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων του λαού της Ζιμπάμπουε.
Υφίσταται, εξάλλου, σαφής και πρόδηλη σχέση μεταξύ των προσώπων που υπόκεινται στα περιοριστικά μέτρα και τους θεμιτούς σκοπούς της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, τους οποίους επιδιώκει η Ένωση έναντι ενός τρίτου κράτους, όπως αυτοί απαριθμούνται στο άρθρο 21 ΣΕΕ. Δεδομένου του σκοπού των επίδικων περιοριστικών μέτρων, ήταν απολύτως εύλογο να συμπεριληφθούν στα πρόσωπα τα οποία αφορούν τα μέτρα αυτά οι φερόμενοι ως αυτουργοί των βιαιοτήτων και του εκφοβισμού και όχι μόνον τα κυβερνητικά στελέχη της Ζιμπάμπουε, τα οποία φέρουν, κατά το Συμβούλιο, την πολιτική ευθύνη. Συγκεκριμένα, ανεξαρτήτως τυχόν ποινικών διώξεων ή αστικών αξιώσεων κατά των προσώπων που φέρονται να εμπλέκονται στις εν λόγω βιαιότητες, ήταν θεμιτή και σύμφωνη προς τους σκοπούς της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας η θέσπιση μέτρων δυνάμενων να παρακινήσουν τα πρόσωπα αυτά να απορρίψουν τις πολιτικές που οδηγούν σε καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας της έκφρασης και της χρηστής διακυβέρνησης, ώστε να αποφύγουν την εμπλοκή τους σε ανάλογες ενέργειες στο μέλλον.
Ομοίως, το άρθρο 6, παράγραφος 1, της αποφάσεως 2011/101 αποτελεί κατάλληλη νομική βάση για την έκδοση της εκτελεστικής αποφάσεως 2012/124, διά της οποίας τίθεται σε εφαρμογή η απόφαση 2011/101.
(βλ. σκέψεις 102, 105, 106, 112)
5. Το άρθρο 11, στοιχείο β΄, του κανονισμού 314/2004, για περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, συνιστά κατάλληλη νομική βάση για την έκδοση του εκτελεστικού κανονισμού 151/2012, ο οποίος τροποποίησε τον εν λόγω βασικό κανονισμό.
Βεβαίως, μολονότι, μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, το Συμβούλιο διαθέτει κατάλληλη νομική βάση, ήτοι το άρθρο 215, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, προκειμένου να θεσπίσει κανονισμό περί επιβολής περιοριστικών μέτρων κατά φυσικών ή νομικών προσώπων στη Ζιμπάμπουε, μη σχετιζόμενων με τους ηγέτες του τρίτου κράτους αυτού, εντούτοις ο κανονισμός 314/2004 εξακολουθεί να αναφέρεται, στο άρθρο 6, παράγραφος 1, σε μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε ή σε οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή οργανισμό που έχουν σχέση με αυτά και απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή μπορεί να τροποποιεί, με εκτελεστικό κανονισμό, το παράρτημα III του κανονισμού 314/2004 μόνον εάν τα πρόσωπα των οποίων τα ονόματα πρέπει να καταχωριστούν στο εν λόγω παράρτημα μπορούν να χαρακτηριστούν είτε ως μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε είτε ως πρόσωπα σχετιζόμενα με αυτά.
(βλ. σκέψεις 122-124, 130, 132, 133, 231)
6. Στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, η απόφαση 2011/101, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, αφορά τρεις κατηγορίες προσώπων, ήτοι, πρώτον, πρόσωπα και οντότητες που επιδίδονται σε δραστηριότητες που υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου στη Ζιμπάμπουε, δεύτερον, τα μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε και, τέλος, οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή φορέα που συνδέεται με αυτά. Επομένως, η ιδιότητα του μέλους της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε ή του προσώπου ή οντότητας που σχετίζεται με μέλος της κυβερνήσεως αρκεί για να δικαιολογηθεί η επιβολή των προβλεπόμενων από την απόφαση 2011/101 περιοριστικών μέτρων.
Συναφώς, τα φυσικά πρόσωπα των οποίων οι δραστηριότητες υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου στη Ζιμπάμπουε και τα νομικά πρόσωπα, οι οντότητες και οι οργανισμοί που ανήκουν στα εν λόγω φυσικά πρόσωπα, κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 4 και 5 της αποφάσεως 2011/101, δεν πρέπει να διαχωρίζονται από τα πρόσωπα που σχετίζονται με τα μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε και τα νομικά πρόσωπα, τις οντότητες ή τους οργανισμούς που ανήκουν σε αυτά, διότι, αντιθέτως, αποτελούν ειδική κατηγορία των σχετιζόμενων με τα μέλη της κυβερνήσεως προσώπων. Συγκεκριμένα, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι τα περιοριστικά μέτρα που προβλέπονται από τον κανονισμό 314/2004, για περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, θα μπορούσαν να επιβληθούν στα μέλη της οικογένειας των κυβερνητικών στελεχών της Ζιμπάμπουε αποκλειστικά και μόνον επειδή σχετίζονται με τα στελέχη αυτά, χωρίς να τους καταλογίζονται συγκεκριμένες ενέργειες σε βάρος της δημοκρατίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, και, ταυτόχρονα, να αποκλειστεί η επιβολή τέτοιων μέτρων σε πρόσωπα τα οποία όντως ενήργησαν ως εκτελεστικά όργανα της πολιτικής της βίας, του εκφοβισμού και της προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την οποία καταλογίζει η Ένωση στα ως άνω κυβερνητικά στελέχη. Επομένως, στην κατηγορία των προσώπων που σχετίζονται με μέλη των κυβερνήσεων τρίτης χώρας δεν εμπίπτουν μόνον τα πρόσωπα που εμπλέκονται στη διαμόρφωση της πολιτικής αυτής και την επηρεάζουν, αλλά και τα φυσικά πρόσωπα που εμπλέκονται στην εκτέλεσή της, ιδίως όταν η εν λόγω πολιτική συνίσταται σε πράξεις βίας, εκφοβισμού και προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων του λαού.
Ομοίως, το γεγονός ότι τα μέλη της κυβερνήσεως ανήκουν στο κυβερνών κόμμα δεν σημαίνει ότι στα συγκεκριμένα πρόσωπα και στις οντότητες που σχετίζονται με αυτά έχουν επιβληθεί κυρώσεις αποκλειστικά και μόνο λόγω του ότι ανήκουν σε ένα πολιτικό κόμμα, δεδομένου ότι το κόμμα αυτό κατείχε αποκλειστικά την εξουσία κατά το διάστημα που σημειώθηκαν οι πράξεις βίας, εκφοβισμού και προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων του λαού της Ζιμπάμπουε, για τις οποίες κάνουν λόγο οι συντάκτες των πράξεων με τις οποίες επιβλήθηκαν τα περιοριστικά μέτρα.
Τέλος, η ερμηνεία, αφενός, του άρθρου 6, παράγραφος 1, του κανονισμού 314/2004 και, αφετέρου, του άρθρου 5 της αποφάσεως 2011/101 κατά την έννοια ότι στις οντότητες που κατέχονται ή ελέγχονται από φυσικά ή ενδεχομένως νομικά πρόσωπα σχετιζόμενα με μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε μπορούν επίσης να επιβληθούν τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις αυτές περιοριστικά μέτρα είναι απολύτως συμβατή με το γράμμα των εν λόγω διατάξεων. Το ίδιο ισχύει και για την ερμηνεία κατά την οποία οι οντότητες που κατέχονται ή ελέγχονται από την ίδια την Κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε θεωρούνται ως σχετιζόμενες με τα μέλη της κυβερνήσεως αυτής, κατά την έννοια των δύο αυτών διατάξεων.
(βλ. σκέψεις 123, 124, 130, 132, 133, 229, 231, 232, 236, 238, 242, 282)
7. Όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε στα πλαίσια της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας και, ειδικότερα, αυτά που έχουν επιβληθεί σε μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε ή σε οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή οργανισμό που έχουν σχέση με αυτά, για να τηρηθεί η υποχρέωση αιτιολογήσεως, οι συντάκτες των πράξεων με τις οποίες επιβλήθηκαν τα μέτρα αυτά δεν ήταν υποχρεωμένοι να εκθέσουν την προκρινόμενη από αυτούς ερμηνεία του όρου «σχετιζόμενοι» με την Κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε ή, γενικότερα, την προκρινόμενη από αυτούς ερμηνεία των οικείων διατάξεων και της σχετικής νομολογίας.
Εξάλλου, δεδομένου ότι, πρώτον, η επιβληθείσα με τον κανονισμό 314/2004, για περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων ισχύει για μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε ή οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή οργανισμό που έχουν σχέση με αυτά, δεύτερον, τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν με την απόφαση 2011/101, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, ισχύουν για τα μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε και τα σχετιζόμενα με αυτά φυσικά ή νομικά πρόσωπα, περιλαμβανομένων των φυσικών ή νομικών προσώπων τα οποία επιδίδονται σε δραστηριότητες που υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου στη Ζιμπάμπουε, τα οποία πρέπει να θεωρούνται ειδική κατηγορία των σχετιζόμενων με τα μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε προσώπων, και, τρίτον, στην αιτιολογία της αποφάσεως 2012/97, για την τροποποίηση της αποφάσεως 2011/101, και του εκτελεστικού κανονισμού 151/2012, για την τροποποίηση του κανονισμού 314/2004, αναφέρονται ρητώς τα καθήκοντα που τα πρόσωπα αυτά ασκούσαν κατά τον χρόνο εκδόσεως των επίμαχων πράξεων, καθήκοντα που δικαιολογούν πλήρως τον χαρακτηρισμό των εν λόγω προσώπων ως μελών της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε, οι προσβαλλόμενες πράξεις κρίνονται αρκούντως αιτιολογημένες κατά νόμον. Συναφώς, τα πρόσωπα που ασκούν καθήκοντα υψηλόβαθμου δημόσιου λειτουργού στον στρατό και στην αστυνομία είναι στενοί συνεργάτες της κυβερνήσεως μιας χώρας και μπορούν βασίμως να χαρακτηριστούν ως πρόσωπα που σχετίζονται με μέλη της κυβερνήσεως αυτής, χωρίς να απαιτείται πρόσθετη αιτιολόγηση. Το ίδιο ισχύει και για τα μέλη του καθοδηγητικού οργάνου του πολιτικού κόμματος που κατείχε αποκλειστικά την εξουσία.
Ομοίως, με την αναφορά, στο πλαίσιο της αιτιολογίας, σε άμεση συμμετοχή σε πράξεις βίας και εκφοβισμού, υπό την ιδιότητα μάλιστα του επικεφαλής ή του υποκινητή, προσδιορίζονται τα ειδικά και συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τις ιδιότητες ή τα καθήκοντα και τις δράσεις των συγκεκριμένων προσώπων, στοιχεία τα οποία εμφαίνουν, κατά τους συντάκτες των προσβαλλομένων πράξεων, τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε πράξεις βίας, εκφοβισμού και προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη Ζιμπάμπουε.
Τέλος, οι αιτιάσεις σχετικά με πράξεις βίας, εκφοβισμού και προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη Ζιμπάμπουε, είτε γενικώς είτε ειδικότερα κατά τις εκλογές του 2008, είναι παγκοσμίως γνωστές και δεν είναι δυνατόν να μην περιήλθαν σε γνώση των προσφευγόντων. Οι αιτιάσεις αυτές, ανεξαρτήτως του αν ευσταθούν, αποτελούν μέρος του πλαισίου εντός του οποίου εντάσσονται οι προσβαλλόμενες πράξεις και το οποίο έχει σημασία για την εξέταση της τηρήσεως της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως.
(βλ. σκέψεις 141-143, 145, 146, 153, 157-164, 167, 174-177)
8. Δεν αποκλείεται οι ενέργειες κάποιου από τους προσφεύγοντες κατά το παρελθόν να μπορούν να δικαιολογήσουν την επιβολή ή την παράταση της ισχύος περιοριστικών μέτρων ως προς αυτόν. Επομένως, η αναφορά σε ενέργειες στις οποίες είχε προβεί κάποιος από τους προσφεύγοντες κατά το παρελθόν δεν συνιστά ελλιπή ή ανεπαρκή αιτιολόγηση των επίδικων πράξεων.
(βλ. σκέψεις 150, 168, 207)
9. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 151)
10. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 165, 166)
11. Στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, σε περίπτωση που το Συμβούλιο καθορίζει κατά τρόπο αφηρημένο τα κριτήρια βάσει των οποίων μπορεί να δικαιολογηθεί η καταχώριση προσώπου ή οντότητας στον κατάλογο των προσώπων ή οντοτήτων που αφορούν τα περιοριστικά μέτρα, ο δικαστής της Ένωσης οφείλει να εξετάζει, λαμβανομένων υπόψη των λόγων ακυρώσεως που έχουν προβληθεί από το ενδιαφερόμενο πρόσωπο ή οντότητα ή έχουν ληφθεί αυτεπαγγέλτως υπόψη, εάν μια συγκεκριμένη περίπτωση αντιστοιχεί στα καθορισμένα από το Συμβούλιο κριτήρια. Ο έλεγχος αυτός εκτείνεται στην εκτίμηση των γεγονότων και των περιστάσεων βάσει των οποίων δικαιολογείται η καταχώριση του εν λόγω προσώπου ή οντότητας στον κατάλογο των προσώπων τα οποία αφορούν τα περιοριστικά μέτρα, καθώς και στην εξέταση των αποδεικτικών και πληροφοριακών στοιχείων επί των οποίων στηρίζεται η εκτίμηση αυτή.
Συναφώς, η απόφαση 2011/101, σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Ζιμπάμπουε, αφορά τρεις κατηγορίες προσώπων, ήτοι, αφενός, πρόσωπα και οντότητες που επιδίδονται σε δραστηριότητες που υπονομεύουν σοβαρά τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου στη Ζιμπάμπουε, αφετέρου, τα μέλη της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε και, τέλος, οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, οντότητα ή φορέα που συνδέεται με αυτά. Επομένως, η ιδιότητα του μέλους της Κυβερνήσεως της Ζιμπάμπουε ή του προσώπου ή οντότητας που σχετίζεται με μέλος της κυβερνήσεως αρκεί για να δικαιολογηθεί η επιβολή των προβλεπόμενων από την απόφαση 2011/101 περιοριστικών μέτρων. Όσον αφορά τα πρόσωπα αυτά, το Συμβούλιο διαθέτει ευρεία διακριτική ευχέρεια, στο πλαίσιο της οποίας δύναται να μην επιβάλλει τα περιοριστικά μέτρα στα εν λόγω πρόσωπα, εφόσον εκτιμά, με γνώμονα τον σκοπό των μέτρων αυτών, ότι δεν είναι σκόπιμη η επιβολή τους.
(βλ. σκέψεις 186, 216-222, 243)
12. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 187, 192-194)
13. Στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, σε περίπτωση εκδόσεως νέας πράξεως με την οποία παρατείνεται η ισχύς ήδη επιβληθέντων σε πρόσωπα ή οντότητες περιοριστικών μέτρων, τα πρόσωπα ή οντότητες έχουν δικαίωμα ακροάσεως πριν την έκδοση της πράξεως αυτής εφόσον ο συντάκτης της οικείας πράξεως έχει λάβει υπόψη του νέα στοιχεία σε βάρος των προσώπων αυτών, και όχι όταν η παράταση της ισχύος των περιοριστικών μέτρων στηρίζεται, κατ’ ουσίαν, στους ίδιους λόγους που δικαιολόγησαν τη θέσπιση της αρχικής πράξεως επιβολής των εν λόγω μέτρων. Δεν ισχύει τούτο σε περίπτωση που οι λόγοι που παρατίθενται στις προσβαλλόμενες πράξεις προς δικαιολόγηση της επιβολής των επίμαχων περιοριστικών μέτρων σε βάρος των προσφευγόντων, μολονότι περιέχουν διευκρινίσεις σχετικά με την προσαπτόμενη σε πολλούς από τους προσφεύγοντες συμπεριφορά ή αναλυτικότερη περιγραφή της συμπεριφοράς αυτής, εντούτοις δεν διαφέρουν κατ’ ουσίαν από εκείνους που παρατίθενται στις προηγούμενες πράξεις.
(βλ. σκέψεις 204-206)
14. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 260)
15. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 263, 266)
16. Όσον αφορά τον δικαστικό έλεγχο της τηρήσεως της αρχής της αναλογικότητας, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι στον νομοθέτη της Ένωσης πρέπει να αναγνωρίζεται ευρεία εξουσία εκτιμήσεως σε τομείς οι οποίοι προϋποθέτουν επιλογές πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής φύσεως εκ μέρους του και εντός των οποίων καλείται να προβεί σε σύνθετες εκτιμήσεις. Επομένως, η νομιμότητα μέτρου το οποίο έχει ληφθεί σε αυτούς τους τομείς θίγεται μόνον αν το μέτρο αυτό είναι προδήλως ακατάλληλο σε σχέση με τον σκοπό που επιδιώκει το αρμόδιο θεσμικό όργανο.
Δεν μπορεί, συνεπώς, να προσαφθεί στις αρμόδιες αρχές της Ένωσης παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, επειδή διατήρησαν σε ισχύ τα ήδη επιβληθέντα περιοριστικά μέτρα και διεύρυναν την ισχύ τους, εφόσον σκοπός των μέτρων αυτών ήταν να ενθαρρυνθούν τα σκοπούμενα πρόσωπα και οντότητες να απορρίψουν τις πολιτικές που οδηγούν σε καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας της έκφρασης και της χρηστής διακυβέρνησης. Πρόκειται, βεβαίως, για μέτρα έμμεσης δράσεως, καθώς βασίζονται στην παραδοχή ότι τα πρόσωπα τα οποία τα μέτρα αυτά αφορούν θα απορρίψουν τις προαναφερθείσες πολιτικές, ούτως ώστε να επιτύχουν την κατάργηση των περιορισμών που τους έχουν επιβληθεί, η δε Ένωση μπορεί μόνον εμμέσως να επηρεάσει τις πολιτικές αυτές στη Ζιμπάμπουε, αφού πρόκειται για τρίτο, κυρίαρχο κράτος. Εξάλλου, οι προσβαλλόμενες πράξεις είναι απόρροια της σοβαρής ανησυχίας των αρχών της Ένωσης για την κατάσταση στη Ζιμπάμπουε, ανησυχίας την οποία οι εν λόγω αρχές εξέφρασαν για πρώτη φορά προ δεκαετίας. Η ανησυχία πάντως αυτή, η οποία δεν αμφισβητήθηκε ως αδικαιολόγητη, εξακολουθούσε να υφίσταται κατά τον χρόνο εκδόσεως των προσβαλλομένων πράξεων, με σκοπό τον τερματισμό μιας σοβαρά ανησυχητικής καταστάσεως τόσο μεγάλης διάρκειας. Τέλος, τα εν λόγω μέτρα είναι, εκ της φύσεώς τους, προσωρινά και αναθεωρήσιμα, οπότε δεν πλήττουν το βασικό περιεχόμενο των θεμελιωδών δικαιωμάτων των θιγόμενων προσώπων. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο επειδή οι προσφεύγοντες είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα εγκατεστημένα στη Ζιμπάμπουε και όχι στο εσωτερικό της Ένωσης, πράγμα που έχει ως συνέπεια ότι οι επιπτώσεις των μέτρων αυτών, όσο σημαντικές και αν είναι, δεν είναι τόσο επιβαρυντικές όσο στην περίπτωση των φυσικών ή νομικών προσώπων που είναι εγκατεστημένα εντός της Ένωσης.
(βλ. σκέψεις 290, 296-298, 300)
17. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 295)