Sprawa T‑398/10
(publikacja fragmentów)
Fapricela – Indústria de Trefilaria, SA
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek stali sprężającej – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 WE – Współpraca w toku postępowania administracyjnego
Streszczenie – wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 15 lipca 2015 r.
1. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu – Stopień dokładności wymagany od dowodów przyjętych przez Komisję – Łańcuch poszlak – Kontrola sądowa – Zakres – Decyzja utrzymująca wątpliwości po stronie sądu – Poszanowanie zasady domniemania niewinności
(art. 101 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
2. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Dowody z dokumentów – Ocena wartości dowodowej dokumentu – Kryteria – Dokument sporządzony w bezpośrednim związku ze zdarzeniami lub przez bezpośredniego świadka tych zdarzeń – Oświadczenia sprzeczne z interesami oświadczającego – Wysoka wartość dowodowa
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
3. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Ocena obowiązku uzasadnienia w zależności od okoliczności danego przypadku – Konieczność wyszczególnienia wszystkich istotnych okoliczności faktycznych i prawnych – Brak
(art. 296 TFUE)
4. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przedsiębiorstwa, którym można zarzucić naruszenie polegające na uczestnictwie w kartelu całościowym – Kryteria – Jednolity cel i całościowy plan – Brak świadomości istnienia wszystkich części kartelu – Konsekwencje
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
5. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uczestniczenie w spotkaniach mających cel antykonkurencyjny – Okoliczność umożliwiająca stwierdzenie, w braku zdystansowania się od podjętych decyzji, że przedsiębiorstwo bierze udział w porozumieniu wynikającym z wcześniejszego spotkania – Otwarte zdystansowanie się – Ocena
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
6. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia między przedsiębiorstwami – Uczestnictwo rzekomo pod przymusem – Okoliczność niestanowiąca okoliczności usprawiedliwiającej dla przedsiębiorstwa, które nie skorzystało z możliwości powiadomienia właściwych władz
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
7. Postępowanie sądowe – Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania – Przesłanki – Nowy zarzut – Pojęcie – Argumenty będące w ścisłym związku z zarzutem podniesionym w skardze wszczynającej postępowanie – Wyłączenie
[regulamin postępowania przed Sądem (1991), art. 48 § 2]
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Waga naruszenia – Kryteria oceny – Zakres swobodnego uznania zastrzeżony dla Komisji – Granice – Przestrzeganie zasad proporcjonalności i indywidualizacji kar
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 19–23)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Ustalenie wartości sprzedaży – Uwzględnienie jedynie wartości zrealizowanej sprzedaży mającej bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem w danym sektorze geograficznym – Obrót przedsiębiorstwa – Brak wpływu
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Waga naruszenia – Ustalenie współczynnika wagi naruszenia według różnych kategorii przedsiębiorstw, które popełniły jednolite naruszenie – Zmniejszenie różnicy między współczynnikami zastosowanymi do przedsiębiorstw, które popełniły naruszenie – Przestrzeganie zasady równego traktowania – Ocena
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Skutek – Podleganie wytycznym w sprawie metody ustalania grzywien – Wyłączenie – Okoliczności, jakie należy uwzględnić
(art. 101 TFUE, 102 TFUE, 261 TFUE; porozumienie EOG, art. 53 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 86–89, 91–93, 124)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 88, 90)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 94, 213)
4. W dziedzinie konkurencji porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki mogą być traktowane jako elementy konstytutywne jednolitego porozumienia antykonkurencyjnego jedynie wówczas, gdy zostanie ustalone, że wpisują się one w ogólny plan realizujący wspólny cel. Poza tym jedynie w przypadku, gdy przedsiębiorstwo w momencie udziału w tych porozumieniach, decyzjach i uzgodnionych praktykach wiedziało lub powinno było wiedzieć, że postępując w ten sposób, staje się częścią jednolitego porozumienia, jego udział w danych porozumieniach, decyzjach i uzgodnionych praktykach może stanowić wyraz przystąpienia do tego porozumienia
Jeżeli natomiast przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio w jednym lub większej liczbie zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe, ale nie zostało wykazane, że poprzez swoje własne zachowanie zamierzało ono przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez pozostałych uczestników kartelu i że znało wszystkie zachowania stanowiące naruszenie, planowane lub wdrażane przez inne przedsiębiorstwa dla realizacji tych samych celów, lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz że było gotowe zaakceptować związane z tym ryzyko, Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności jedynie za zachowania, w których uczestniczyło ono bezpośrednio, i za zachowania planowane lub wdrażane przez innych uczestników dla realizacji tych samych celów co cele tego przedsiębiorstwa, co do których wykazano, że wiedziało ono o nich lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć i było gotowe zaakceptować związane z tym ryzyko. Nie może to jednak prowadzić do zwolnienia tego przedsiębiorstwa z odpowiedzialności za zachowania, co do których bezsporne jest, że wzięło w nich udział, lub za które może być faktycznie uznane odpowiedzialnym. Fakt, że dane przedsiębiorstwo nie uczestniczyło we wszystkich istotnych elementach składowych kartelu lub że odgrywało ono nieznaczną rolę w aspektach, w których uczestniczyło, nie ma bowiem znaczenia dla stwierdzenia, że popełniło ono naruszenie, gdyż elementy te należy uwzględnić jedynie przy ocenie zakresu i wagi naruszenia i ewentualnie określeniu grzywny.
Podzielenie w ten sposób decyzji Komisji kwalifikującej cały kartel jako jednolite i ciągłe naruszenie jest jednak możliwe jedynie wówczas, gdy z jednej strony danemu przedsiębiorstwu umożliwiono w toku postępowania administracyjnego zrozumienie, że zarzuca mu się również uczestnictwo w każdym z zachowań stanowiących ten kartel, a tym samym obronę w tym zakresie, i jeżeli z drugiej strony decyzja ta jest wystarczająco jasna w tym względzie. Wynika z tego, że w sytuacji, gdy spełnione są określone powyżej warunki, jeżeli sąd Unii stwierdzi, iż Komisja nie wykazała zgodnie z wymogami prawa, że dane przedsiębiorstwo w trakcie swego udziału w jednym z zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe wiedziało o innych zachowaniach antykonkurencyjnych pozostałych uczestników kartelu, służących realizacji tych samych celów, lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko, jedyną konsekwencją, jaką sąd ów może z tego wyciągnąć, jest to, że przedsiębiorstwu temu nie można przypisać odpowiedzialności za owe inne zachowania, a tym samym za naruszenie jednolite i ciągłe w całości, oraz że zaskarżoną decyzję należy uznać za bezzasadną w tym tylko zakresie.
(por. pkt 133, 135–138)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 146, 209, 282)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 206)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 220, 221)
8. W dziedzinie konkurencji przy ustalaniu kwoty grzywien należy uwzględnić wszystkie elementy mogące wchodzić w skład oceny wagi naruszeń, takie jak między innymi rola odegrana przez każdą ze stron w naruszeniu i ryzyko, jakie naruszenia tego rodzaju stanowią dla celów Unii. Jeżeli naruszenie zostało popełnione przez kilka przedsiębiorstw, należy zbadać względną wagę udziału każdego z nich.
W tym względzie, okoliczność, iż przedsiębiorstwo nie uczestniczyło we wszystkich istotnych elementach składających się na kartel lub że w zakresie, w jakim uczestniczyło, odgrywało podrzędną rolę, powinna być brana pod uwagę przy ocenie wagi naruszenia, a w odpowiednich przypadkach przy ustalaniu grzywny.
Ponadto w ramach obliczania kwoty grzywien nałożonych na przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu zróżnicowane traktowanie danych przedsiębiorstw jest nierozłącznie związane z wykonywaniem przysługujących Komisji w tej dziedzinie uprawnień. W ramach przysługującego tej instytucji swobodnego uznania jest ona bowiem zobowiązana do indywidualizacji kary w zależności od zachowań i swoistych cech tych przedsiębiorstw w celu zapewnienia w każdym przypadku pełnej skuteczności reguł obowiązujących w prawie konkurencji Unii.
Ponadto zasada proporcjonalności wymaga, aby akty wydawane przez instytucje nie przekraczały granic tego, co jest stosowne i konieczne do realizacji wyznaczonego celu. W przypadku obliczania kwot grzywien waga naruszeń musi zostać ustalona na podstawie licznych czynników, przy czym żadnemu z nich nie należy przypisywać nieproporcjonalnie dużego znaczenia w porównaniu z innymi elementami oceny. Zasada proporcjonalności oznacza w tej sytuacji, że Komisja powinna ustalić grzywnę proporcjonalnie do czynników uwzględnionych przy ocenie wagi naruszenia i że w tym celu musi ona ocenić te czynniki w sposób spójny i obiektywnie uzasadniony.
(por. pkt 254–257)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 267)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 291, 294, 296–300)
11. W dziedzinie prawa konkurencji obok zwykłej kontroli zgodności kary z prawem, która pozwala jedynie na oddalenie skargi o stwierdzenie nieważności lub stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, nieograniczone prawo orzekania przyznane sądowi Unii na podstawie art. 261 TFUE w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnia go do zastąpienia jego oceną oceny dokonanej przez Komisję, a w konsekwencji do zmiany zaskarżonego aktu, nawet jeżeli nie stwierdza jego nieważności, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności faktycznych, zmieniając w szczególności wysokość grzywny, w przypadku gdy ta kwestia zostaje mu przedłożona do rozważenia.
Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się oprócz wagi naruszenia czas jego trwania. Zatem w celu określenia wysokości grzywien należy uwzględnić czas trwania naruszeń i wszystkie aspekty mogące wchodzić w ocenę wagi tych naruszeń, takie jak zachowanie każdego z przedsiębiorstw, rola odgrywana przez każde z nich w ustaleniu uzgodnionych praktyk, korzyść, którą mogły odnieść z tych praktyk, ich rozmiar i wartość danych towarów, jak również zagrożenie, jakie tego rodzaju naruszenia stanowią dla Unii. W tym zakresie należy uwzględnić aspekty obiektywne, takie jak treść i czas trwania zachowań antykonkurencyjnych, ich liczbę i natężenie, zasięg dotkniętego naruszeniem rynku oraz pogorszenie stanu publicznego porządku gospodarczego. Analiza ta winna obejmować również względne znaczenie przedsiębiorstw odpowiedzialnych za udział w naruszeniu, ich udział w rynku, jak również ewentualny powrót do naruszenia.
W dodatku ustalenie grzywny przez sądy Unii nie jest ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto sąd Unii nie jest związany obliczeniami Komisji ani jej wytycznymi, kiedy wykonuje nieograniczone prawo orzekania, powinien natomiast przeprowadzić własną ocenę, uwzględniając wszystkie okoliczności danego przypadku.
(por. pkt 420–425)