WYROK SĄDU (trzecia izba w składzie powiększonym)

z dnia 18 października 2023 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek etylenu – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Koordynacja w zakresie elementu ceny zakupu – Postępowanie ugodowe – Grzywna – Dostosowanie kwoty podstawowej grzywny – Punkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Powrót do naruszenia – Punkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Nieograniczone prawo orzekania – Żądanie wzajemne podwyższenia kwoty grzywny

W sprawie T‑590/20

Clariant AG, z siedzibą w Muttenz (Szwajcaria),

Clariant International AG, z siedzibą w Muttenz,

które reprezentowali F. Montag i M. Dreher, adwokaci,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, którą reprezentowali A. Boitos, I. Rogalski i J. Szczodrowski, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym),

w składzie podczas narady: M. van der Woude, prezes, G. De Baere (sprawozdawca), G. Steinfatt, K. Kecsmár i S. Kingston, sędziowie,

sekretarz: I. Kurme, administratorka,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 listopada 2022 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W skardze opartej na art. 263 TFUE skarżące, Clariant AG i Clariant International AG, wnoszą, tytułem żądania głównego, o stwierdzenie nieważności części decyzji Komisji C(2020) 4817 final z dnia 14 lipca 2020 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 TFUE (AT.40410 – Etylen) (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”) oraz, tytułem żądania ewentualnego, o obniżenie kwoty grzywny, którą na mocy rzeczonej decyzji zostały one obciążone solidarnie. Komisja Europejska wystąpiła z żądaniem wzajemnym dotyczącym podwyższenia kwoty tej grzywny.

I.      Okoliczności powstania sporu

A.      Postępowanie administracyjne

2        W dniu 29 czerwca 2016 r. jedno z czterech przedsiębiorstw uczestniczących w kontaktach o znamionach zmowy związanych z zakupami etylenu zwróciło się do Komisji z wnioskiem o zwolnienie z grzywien na podstawie obwieszczenia Komisji w sprawie zwalniania grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 2006, C 298, s. 17, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy”).

3        W okresie od dnia 23 maja do dnia 3 lipca 2017 r. trzy inne przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w tych kontaktach o znamionach zmowy, również wystąpiły o zwolnienie z grzywny lub, tytułem żądania ewentualnego, o umożliwienie im skorzystania z obniżenia kwoty grzywny na podstawie komunikatu w sprawie współpracy.

4        W dniu 10 lipca 2018 r. Komisja wszczęła postępowanie przewidziane w art. 11 ust. 6 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [101 i 102 TFUE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1) przeciwko czterem przedsiębiorstwom, których dotyczy postępowanie (zwanym dalej łącznie „uczestnikami kartelu”), w celu rozpoczęcia rozmów ugodowych zgodnie z obwieszczeniem Komisji w sprawie prowadzenia postępowań ugodowych w związku z przyjęciem decyzji na mocy art. 7 i 23 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawach kartelowych (Dz.U. 2008, C 167, s. 1, zwanym dalej „komunikatem w sprawie postępowań ugodowych”).

5        Pismem z dnia 23 lipca 2018 r. skarżące potwierdziły Komisji swą wolę rozpoczęcia rozmów ugodowych.

6        Podczas tych rozmów Komisja poinformowała skarżące o zarzutach, jakie zamierzała podnieść wobec nich, i ujawniła im kluczowe dowody zawarte w aktach sprawy, na których oparła się w celu sformułowania tych zarzutów. Przedstawiła im również szacunkowy zakres wysokości grzywny, którą zamierzała nałożyć.

7        W dniu 20 listopada 2019 r. skarżące przedstawiły swą propozycję ugodową zgodnie z art. 10a ust. 2 akapit trzeci rozporządzenia Komisji (WE) nr 773/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. odnoszącego się do prowadzenia przez Komisję postępowań zgodnie z art. [101 i 102 TFUE] (Dz.U. 2004, L 123, s. 18), w których uznały swą odpowiedzialność solidarną za uczestnictwo w naruszeniu. Wskazały również maksymalną kwotę grzywny, którą zaakceptują w ramach postępowania ugodowego, a mianowicie 159 663 000 EUR.

8        W dniu 7 lutego 2020 r. Komisja wystosowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. W dniu 24 lutego 2020 r. skarżące potwierdziły, że pismo to należycie odzwierciedla ich propozycję ugodową i że zamierzają kontynuować swe uczestnictwo w postępowaniu ugodowym z pełnym zaangażowaniem.

B.      Zaskarżona decyzja

9        W dniu 14 lipca 2020 r. Komisja wydała zaskarżoną decyzję.

1.      Opis naruszenia

10      Komisja stwierdziła, że skarżące uczestniczyły w jednolitym i ciągłym naruszeniu polegającym na wymianie szczególnie chronionych informacji cenowych i handlowych oraz na ustalaniu elementu cenowego w odniesieniu do zakupu etylenu na terytoriach Belgii, Niemiec, Francji i Niderlandów w okresie od dnia 26 grudnia 2011 r. do dnia 29 marca 2017 r. [art. 1 lit. c) zaskarżonej decyzji].

11      Inkryminowane zachowanie dotyczyło zakupu etylenu na wolnym rynku, z wyłączeniem etylenu produkowanego na użytek własny, to jest etylenu produkowanego i wykorzystywanego przez samych producentów.

12      Etylen był zazwyczaj nabywany na podstawie długoterminowych umów dostawy. Aby odzwierciedlić ryzyko zmienności cen zakupu etylenu, umowy te odnosiły się często do miesięcznej ceny ofertowej (ang. monthly contract price, zwanej dalej „MCP”). W celu ustalenia MCP na nadchodzący miesiąc należało zawrzeć dwie odrębne, lecz identyczne umowy dwustronne, zwane powszechnie „transakcjami”, pomiędzy dwiema różnymi parami dostawców i nabywców. Po zawarciu pierwszej transakcji strony mogły zgłosić swą umowę prywatnej i niezależnej agencji zgłaszającej, która publikowała tę pierwszą transakcję na rynku. Gdy inna para dostawców i nabywców zawarła transakcję po identycznej cenie, cena ta była publikowana przez agencje zgłaszające jako MCP na nadchodzący miesiąc.

13      Komisja podkreśliła, że MCP nie jest ceną netto, lecz elementem zmiennym formuł cenowych stosowanych w niektórych umowach dostawy. MCP miała zatem bezpośredni wpływ na rzeczywistą cenę zakupu etylenu uzgodnioną w ramach tych umów dostawy oraz w ramach niektórych transakcji na rynku kasowym.

14      Komisja uznała, że uczestnicy kartelu koordynowali swe zachowanie na rynku poprzez kontakty dwustronne dotyczące MCP, uzgadniając z jednej strony ceny docelowe, które zamierzali stosować w procedurach negocjowania MCP ze sprzedawcami etylenu, a z drugiej strony ostateczne MCP, które chcieli uzyskać i które były oparte na wspólnej ocenie czynników ustalania cen i analiz publicznych. Wspomniani uczestnicy porozumiewali się również w sprawie swych przyszłych stanowisk w procedurach negocjacyjnych dotyczących transakcji ze sprzedawcami etylenu. Wreszcie, wymieniali się oni informacjami na temat tendencji rynkowych.

15      Celem omawianego zachowania było wpłynięcie na negocjacje w sprawie MCP, tak aby uzyskać możliwie najniższą cenę zakupu w ramach transakcji ze sprzedawcami etylenu.

16      Komisja doszła do wniosku, że zachowanie to ma znamiona porozumienia lub uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 101 TFUE, mających na celu ograniczenie konkurencji na rynku zakupów etylenu. Badanie wpływu tego zachowania na ten rynek ani sprawdzenie, czy uczestnikom kartelu udało się ostatecznie uzyskać pożądaną MCP, nie było zatem konieczne.

17      Co się tyczy uczestnictwa skarżących w naruszeniu, Komisja wskazała, po pierwsze, że druga skarżąca, spółka Clariant International, uznała bez zastrzeżeń swą odpowiedzialność za bezpośrednie uczestnictwo w naruszeniu popełnianym w okresie od dnia 26 grudnia 2011 r. do dnia 29 marca 2017 r., a po drugie, że pierwsza skarżąca, spółka Clariant, uznała bez zastrzeżeń swą „solidarną” odpowiedzialność za uczestnictwo swej spółki zależnej, kontrolowanej przez nią w 100 %, w naruszeniu popełnianym w okresie od dnia 26 grudnia 2011 r. do dnia 29 marca 2017 r. Komisja przyjęła zatem odpowiedzialność „solidarną” drugiej skarżącej (za jej bezpośrednie uczestnictwo w naruszeniu) oraz pierwszej skarżącej (za uczestnictwo w naruszeniu w charakterze spółki dominującej wobec drugiej skarżącej) we wskazanym okresie.

2.      Obliczenie kwoty grzywny nałożonej na skarżące

18      Na skarżące nałożono „solidarnie” grzywnę w wysokości 155 769 000 EUR [art. 2 lit. c) zaskarżonej decyzji].

19      W tym względzie, po pierwsze, w celu obliczenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględniła wartość zakupów etylenu dokonanych w okresie obejmującym ostatni pełny rok uczestnictwa skarżących w naruszeniu, czyli rok 2016.

20      Zdaniem Komisji niewłaściwe było przyjęcie wartości sprzedaży produktów rynku niższego szczebla jako punktu wyjścia przy obliczaniu kwoty podstawowej grzywny, ponieważ naruszenie dotyczyło kartelu nabywców, a nie wszystkie strony były obecne na tym samym rynku lub tych samych rynkach niższego szczebla.

21      Ponadto Komisja uznała, że należy uwzględnić wyłącznie z jednej strony wartość zakupów dokonanych na podstawie umów dostawy etylenu wykorzystujących formułę ustalania cen opartą na MCP, a z drugiej strony wartość zakupów dokonanych na rynku kasowym etylenu i opartych na MCP.

22      Po drugie, w celu określenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględniła wagę naruszenia i czas jego trwania, a także konieczność odstraszenia.

23      Przede wszystkim, biorąc pod uwagę, że naruszenie polegało na horyzontalnym ustalaniu cen, które ze względu na swój charakter zalicza się do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji, Komisja ustaliła współczynnik wagi naruszenia na 15 %.

24      Następnie Komisja uwzględniła okoliczność, że skarżące uczestniczyły w naruszeniu od dnia 26 grudnia 2011 r. do dnia 29 marca 2017 r., czyli przez 1921 dni, co odpowiada mnożnikowi 5,25 z tytułu czasu trwania naruszenia.

25      Wreszcie, Komisja ustaliła dodatkową kwotę w wysokości 15 %, zastosowaną w celu zapewnienia skutku odstraszającego, biorąc pod uwagę wagę naruszenia.

26      Po trzecie, Komisja dokonała dostosowań kwoty podstawowej grzywny.

27      Z jednej strony zgodnie z pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi w sprawie metody ustalania grzywien”) Komisja podwyższyła o 50 % kwotę podstawową grzywny ze względu na to, że skarżące popełniły już podobne naruszenie art. 101 TFUE. Komisja powołała się w tym względzie na decyzję C(2004) 4876 wersja ostateczna z dnia 19 stycznia 2005 r. dotyczącą postępowania na mocy art. [101 TFUE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/E-1/37.773 – MCAA) (zwaną dalej „decyzją MCAA”), na podstawie której pierwsza skarżąca i jej spółka zależna Clariant GmbH zostały obciążone odpowiedzialnością za uczestnictwo w kartelu na rynku kwasu monochlorooctowego (zwanym dalej „kartelem MCAA”).

28      Komisja uznała również, że nie istnieją okoliczności łagodzące, które uzasadniałyby obniżenie kwoty podstawowej grzywny.

29      Z drugiej strony zgodnie z pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, aby uwzględnić szczególne okoliczności sprawy i konieczność osiągnięcia wystarczająco odstraszającego poziomu grzywny, Komisja podwyższyła o 10 % kwotę podstawową grzywny.

30      Po czwarte, Komisja upewniła się, że grzywna nie przekroczy 10 % sumy całkowitego obrotu skarżących w 2019 r., zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

31      Po piąte, Komisja dokonała jeszcze obniżenia grzywny w ramach programu łagodzenia sankcji. Tym samym skarżącym przyznano obniżkę w wysokości 30 % na podstawie komunikatu w sprawie współpracy.

32      Po szóste, kwota grzywny została obniżona o 10 % w celu wynagrodzenia skarżących za ich współpracę w ramach postępowania ugodowego.

II.    Żądania stron

33      Skarżące wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności art. 2 lit. c) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim przewiduje on nałożenie grzywny przekraczającej 94 405 800 EUR;

–        tytułem żądania ewentualnego – obniżenie do proporcjonalnej kwoty grzywny nałożonej na nie w art. 2 lit. c) tej decyzji;

–        oddalenie wniosku Komisji o podwyższenie kwoty nałożonej na nie grzywny do 181 731 000 EUR;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

34      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        ustalenie kwoty grzywny nałożonej na skarżące w art. 2 lit. c) zaskarżonej decyzji na 181 731 000 EUR;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

III. Co do prawa

A.      W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności i obniżenia kwoty grzywny

35      Na poparcie skargi skarżące podnoszą trzy zarzuty, z których dwa pierwsze zostały podniesione na poparcie żądania stwierdzenia nieważności, a trzeci – na poparcie żądania obniżenia kwoty grzywny. W zarzucie pierwszym twierdzą one, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. W zarzucie drugim skarżące podnoszą, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 37 rzeczonych wytycznych. Zarzut trzeci dotyczy nieproporcjonalnego charakteru kwoty grzywny w stosunku do wagi popełnionego naruszenia.

1.      W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na twierdzeniu, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

36      Na wstępie należy przypomnieć, że z pkt 107–113 zaskarżonej decyzji wynika, iż grzywna została nałożona na skarżące na podstawie art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, zgodnie z art. 10a ust. 3 rozporządzenia nr 773/2004.

37      Artykuł 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, że przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się ciężar i czas trwania naruszenia.

38      Ewentualny powrót do naruszenia jest w tym kontekście jednym z czynników, jakie należy wziąć pod uwagę przy przeprowadzaniu analizy wagi danego naruszenia (wyroki: z dnia 17 czerwca 2010 r., Lafarge/Komisja, C‑413/08 P, EU:C:2010:346, pkt 63; z dnia 12 grudnia 2014 r., Eni/Komisja, T‑558/08, EU:T:2014:1080, pkt 276; zob. także podobnie wyrok z dnia 7 stycznia 2004 r., Aalborg Portland i in./Komisja, C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P, EU:C:2004:6, pkt 91).

39      Jedną z okoliczności obciążających jest powrót do naruszenia, zdefiniowany w pkt 28 tiret pierwsze wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien jako kontynuowanie lub ponowne dokonanie przez przedsiębiorstwo naruszenia identycznego lub podobnego, po stwierdzeniu przez Komisję lub krajowy organ ochrony konkurencji naruszenia postanowień przepisów art. 101 lub 102 TFUE przez to przedsiębiorstwo. W takim przypadku kwota podstawowa grzywny może zostać podwyższona do 100 % za każde stwierdzone naruszenie.

40      Zarzut pierwszy dzieli się na trzy części, z których pierwsza dotyczy naruszenia art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz zasad proporcjonalności i dobrej administracji w zakresie, w jakim Komisja uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi oceny, druga – naruszenia art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 i zasady proporcjonalności ze względu na to, że Komisja błędnie uznała skarżące za podmioty powracające do naruszenia, a trzecia – naruszenia obowiązku uzasadnienia.

a)      W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego, dotyczącej nieskorzystania przez Komisję z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych 

41      Skarżące zarzucają Komisji, że nie uwzględniła w wystarczającym stopniu szczególnych okoliczności, które doprowadziły do stwierdzenia naruszenia w ramach kartelu MCAA. W motywie 138 zaskarżonej decyzji Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, że okoliczności, które uzasadniały odstąpienie od nakładania grzywny w ramach tego kartelu, nie mają znaczenia w niniejszej sprawie.

42      Skarżące zwracają uwagę na szereg okoliczności, które Komisja powinna była zbadać. Podnoszą one, że decyzja w sprawie kartelu MCAA została skierowana do pierwszej skarżącej ze względu na jej odpowiedzialność w charakterze spółki dominującej. Kartel ten został utworzony między innymi przez spółkę, którą pierwsza skarżąca następnie przejęła. W momencie przejęcia kartel ten istniał już od co najmniej 14 lat. Ponadto dwaj pracownicy wspomnianej spółki przejętej przez pierwszą skarżącą, którzy byli odpowiedzialni za działania związane z owym kartelem, nadal potajemnie w nim uczestniczyli, przy czym żadna inna osoba wchodząca w skład personelu pierwszej skarżącej nie była zaangażowana w takie działania. Ta ostatnia wykryła rzeczony kartel za pomocą wewnętrznych środków służących zapewnieniu zgodności z prawem i poinformowała o nim, w związku z czym Komisja przyznała jej całkowite zwolnienie z grzywien. Co się tyczy naruszenia badanego w niniejszej sprawie, uczestniczył w nim tylko jeden pracownik, i to bez wiedzy wszelkich innych pracowników czy kadry kierowniczej skarżących. Osoba ta nie była jednak zatrudniona przez pierwszą skarżącą w momencie stosowania spornych praktyk na rynku kwasu monochlorooctowego i działała pomimo środków przyjętych przez pierwszą skarżącą w celu zapewnienia zgodności z prawem.

43      Ponadto skarżące twierdzą, że Komisja naruszyła zasadę proporcjonalności przy ustalaniu stopy podwyższenia grzywny. Zważywszy, że pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien przewiduje w tym względzie zakres wysokości podwyżki pomiędzy 0 a 100 %, Komisja ma obowiązek, zgodnie z zasadą proporcjonalności, ocenić, w jakim punkcie tego zakresu sytuuje się waga powtarzającego się naruszenia. Zdaniem skarżących w zaskarżonej decyzji nie wyjaśniono jednak powodu, dla którego waga powtarzającego się naruszenia uzasadnia podwyższenie o 50 %.

44      Skarżące uważają, że Komisja zastosowała te same kryteria, aby uzasadnić zarówno stwierdzenie powtarzającego się naruszenia, jak i wybór stopy podwyżki, podczas gdy są to odrębne aspekty, które wymagają odrębnej oceny. Ponadto kryteria zastosowane przez Komisję są wspólne dla wszystkich przypadków powrotu do naruszenia i nie można powoływać się na nie w celu uzasadnienia konkretnej podwyżki w przypadku danego powrotu do naruszenia.

45      Co więcej, z praktyki decyzyjnej Komisji wynika z jednej strony, że jedynym czynnikiem branym pod uwagę w celu określenia podwyżki grzywny z tytułu powrotu do naruszenia jest liczba wcześniejszych naruszeń, a z drugiej strony, że nie uwzględnia się niższej połowy zakresu wysokości podwyżki. Komisja uchybiła zatem ciążącemu na niej obowiązkowi nałożenia odpowiedniej sankcji, która odzwierciedla wagę konkretnego naruszenia.

46      Nie uwzględniając pierwszej połowy zakresu wysokości podwyżki grzywien przewidzianych w pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien i stosując tę samą ogólną podwyżkę o 50 % do wszystkich przypadków pierwszego powrotu do naruszenia, Komisja naruszyła zasady równego traktowania, ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa.

47      Komisja nie zgadza się z argumentami skarżących.

48      Należy przypomnieć, że Komisja dysponuje uprawnieniami dyskrecjonalnymi w odniesieniu do wyboru czynników, jakie należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu wysokości grzywien, takich jak między innymi szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszający charakter grzywien, przy czym nie ma ona obowiązku ustalania wiążącego czy wyczerpującego wykazu kryteriów, jakie obowiązkowo należy wziąć pod uwagę. Stwierdzenie i ocena szczególnych cech powrotu do naruszenia stanowią część rzeczonych uprawnień Komisji (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 lutego 2007 r., Groupe Danone/Komisja, C‑3/06 P, EU:C:2007:88, pkt 37, 38; z dnia 29 września 2021 r., Nec/Komisja, T‑341/18, EU:T:2021:634, pkt 103, 104).

49      Uwzględnienie okoliczności powrotu do naruszenia ma na celu zmotywowanie przedsiębiorstw, które wykazały się skłonnością do łamania reguł konkurencji, do zmiany ich zachowania. Komisja może zatem w każdym z poszczególnych przypadków wziąć pod uwagę sygnały świadczące o tego typu skłonnościach, takie jak dla przykładu czas, jaki upłynął między poszczególnymi naruszeniami (wyroki: z dnia 7 czerwca 2011 r., Arkema France i in./Komisja, T‑217/06, EU:T:2011:251, pkt 294; z dnia 29 września 2021 r., Nec/Komisja, T‑341/18, EU:T:2021:634, pkt 77, 104).

50      Co się tyczy proporcjonalnego charakteru podwyżki grzywny z tytułu powrotu do naruszenia, należy przypomnieć, że Sąd może być zmuszony do sprawdzenia, czy Komisja przestrzegała zasady proporcjonalności, gdy podwyższyła – z tytułu powrotu do naruszenia – nałożoną grzywnę, a w szczególności czy takie podwyższenie było wymagane zwłaszcza w świetle czasu, jaki upłynął między danym naruszeniem a poprzednim naruszeniem reguł konkurencji (wyroki: z dnia 17 czerwca 2010 r., Lafarge/Komisja, C‑413/08 P, EU:C:2010:346, pkt 70; z dnia 29 września 2021 r., Nec/Komisja, T‑341/18, EU:T:2021:634, pkt 117).

51      W niniejszej sprawie Komisja zastosowała wobec skarżących podwyżkę kwoty grzywny o 50 % ze względu na powrót do naruszenia. Stwierdziła ona, że w chwili popełnienia badanego naruszenia pierwsza ze skarżących została już uznana za odpowiedzialną za zachowanie antykonkurencyjne w decyzji dotyczącej kartelu MCAA.

52      Ściślej rzecz ujmując, w motywie 138 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła elementy, które wzięła pod uwagę przy dokonywaniu oceny istnienia powrotu do naruszenia. Stwierdziła ona, że:

–        zachowanie inkryminowane w niniejszej sprawie skarżącym rozpoczęło się w dniu 26 grudnia 2011 r., czyli po wydaniu decyzji dotyczącej kartelu MCAA w dniu 19 stycznia 2005 r.;

–        między wydaniem tej decyzji a rozpoczęciem zachowania inkryminowanego w niniejszej sprawie upłynął krótki okres;

–        oba naruszenia należy uznać za „podobne” w rozumieniu pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, ponieważ obydwa stanowią naruszenia art. 101 TFUE;

–        pierwsza skarżąca była spółką dominującą Clariant GmbH, która bezpośrednio uczestniczyła w naruszeniu, i stanowiła wraz z nią jedno przedsiębiorstwo w okresie naruszenia; należało wziąć pod uwagę wcześniejsze działania przedsiębiorstwa, a nie tylko działania Clariant GmbH;

–        szczególne okoliczności naruszenia stwierdzonego w tej decyzji, które uzasadniały zwolnienie skarżących z grzywny, nie miały znaczenia dla badania naruszenia przez skarżące reguł konkurencji po wydaniu rzeczonej decyzji.

53      Z motywu tego wynika, że Komisja, korzystając z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, zidentyfikowała poszlaki pozwalające jej ocenić powrót skarżących do naruszenia.

54      W szczególności Komisja uwzględniła okoliczność, że pierwsza skarżąca popełniła dwa naruszenia stanowiące naruszenie art. 101 TFUE, oddzielone stosunkowo krótkim czasem, co wystarcza do wykazania skłonności do łamania reguł konkurencji (zob. podobnie wyrok z dnia 8 lutego 2007 r., Groupe Danone/Komisja, C‑3/06 P, EU:C:2007:88, pkt 40).

55      Jeśli chodzi o wybór stopy podwyżki, skarżące niesłusznie podnoszą, że Komisja nie mogła uzasadnić wyboru tej stopy, opierając się na tych samych czynnikach, które zostały wskazane w celu dokonania oceny istnienia powrotu do naruszenia. W celu doboru stopy podwyżki ze względu na powrót do naruszenia Komisja powinna bowiem dokonać oceny przesłanek pozwalających na stwierdzenie takiego powrotu do naruszenia, a w szczególności czasu, jaki upłynął między danym naruszeniem a poprzednim naruszeniem reguł konkurencji, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 50 powyżej.

56      O ile Komisja może wziąć pod uwagę inne czynniki w celu dokonania analizy powrotu do naruszenia i wyboru stopy podwyżki, o tyle ich uwzględnienie należy do jej uprawnień dyskrecjonalnych, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 48–50 powyżej. Uznając w niniejszej sprawie, że wskazane przez skarżące szczególne okoliczności naruszenia będącego przedmiotem decyzji dotyczącej kartelu MCAA nie mają znaczenia dla sprawy, Komisja skorzystała zatem z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych.

57      Ponadto skarżące nie mogą skutecznie powoływać się na fakt, że Komisja nie określiła stopy podwyżki na poziomie 50 % ze względu na szczególną wagę naruszenia. Instytucja ta uwzględniła bowiem właśnie stosunkowo krótki okres, który upłynął między wydaniem decyzji dotyczącej kartelu MCAA a rozpoczęciem zachowania inkryminowanego w niniejszej sprawie. Tymczasem ocena czasu, jaki upłynął między stwierdzeniem poprzedniego naruszenia a nowym naruszeniem, zależy od sytuacji istniejącej w danej sprawie, wobec czego czynnik ten pozwala Komisji na przeanalizowanie szczególnej wagi powrotu do naruszenia w każdym konkretnym przypadku.

58      W zakresie, w jakim skarżące podnoszą, że motyw 138 zaskarżonej decyzji nie zawiera wyraźnego uzasadnienia powodów, dla których Komisja uznała niektóre okoliczności towarzyszące naruszeniu popełnionemu w ramach kartelu MCAA za nieistotne, należy stwierdzić, podobnie jak uczyniła to Komisja, że argument ten ma na celu podniesienie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji. Zostanie on zatem zbadany w ramach części trzeciej zarzutu pierwszego.

59      Zasadniczo skarżące podnoszą jeszcze, że Komisja narusza zasady proporcjonalności, równego traktowania, ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, ponieważ z jej praktyki decyzyjnej dotyczącej powrotu do naruszenia wynika, że uwzględnia ona jedynie liczbę wcześniejszych naruszeń i w odniesieniu do wszystkich przypadków pierwszego powrotu do naruszenia stosuje stopę podwyżki wynoszącą 50 %, nie uwzględniając pierwszej połowy zakresu wysokości podwyżki przewidzianego w pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Sposób postępowania Komisji nie pozwala na indywidualną ocenę konkretnej wagi naruszenia.

60      Należy jednak stwierdzić, że argumentacja ta opiera się na analizie praktyki decyzyjnej Komisji. Tymczasem Trybunał wielokrotnie orzekał, że wcześniejsza praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych dla grzywien w zakresie konkurencji i że decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter instrukcyjny, jeżeli chodzi o istnienie dyskryminacji (wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Zucchetti Rubinetteria/Komisja, C‑618/13 P, EU:C:2017:48, pkt 38).

61      W każdym wypadku, po pierwsze, stwierdzono, że chociaż nie można wykluczyć, iż uwzględnione zostaną inne czynniki, to jednak uwzględnienie czasu, jaki upłynął między dwoma identycznymi lub podobnymi naruszeniami, pozwala Komisji na dokonanie oceny powrotu przedsiębiorstwa do naruszenia w danym przypadku, a tym samym na określenie właściwej stopy podwyżki zgodnie z zasadą proporcjonalności.

62      Po drugie, co się tyczy naruszenia zasady równego traktowania, należy przypomnieć, że zasada ta wymaga, aby porównywalne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie były traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok z dnia 24 września 2020 r., Prysmian i Prysmian Cavi e Sistemi/Komisja, C‑601/18 P, EU:C:2020:751, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo). Ponieważ skarżące powołują się na naruszenie tej zasady, ważne jest, aby sprecyzowały i wykazały one, która sytuacja jest porównywalna z inną sytuacją, potraktowaną w odmienny sposób, lub która sytuacja różni się od innej sytuacji, którą potraktowano w identyczny sposób [wyrok z dnia 12 kwietnia 2013 r., Du Pont de Nemours (France) i in./Komisja, T‑31/07, niepublikowany, EU:T:2013:167, pkt 311; zob. także podobnie wyrok z dnia 28 maja 2020 r., Agrochem-Maks/Komisja, T‑574/18, EU:T:2020:226, pkt 105 (niepublikowany)]. Tymczasem skarżące powołują się na decyzje Komisji, nie wyjaśniając, czy okoliczności tych spraw były podobne do okoliczności niniejszej sprawy, czy też różniły się od nich.

63      Po trzecie, co się tyczy naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, wystarczy zauważyć, że twierdzenia te nie są poparte dowodami.

64      W świetle powyższego należy stwierdzić, że Komisja skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, gdy stwierdziła powrót do naruszenia i postanowiła podwyższyć kwotę podstawową grzywny o 50 %. Ponadto, korzystając z tych uprawnień, Komisja nie naruszyła zasad proporcjonalności, równego traktowania, ochrony uzasadnionych oczekiwań ani pewności prawa.

65      Należy wobec tego oddalić część pierwszą zarzutu pierwszego.

b)      W przedmiocie części drugiej zarzutu pierwszego, opartej na błędnym uznaniu skarżących za podmioty powracające do naruszenia

66      Skarżące utrzymują, że ocena Komisji dotycząca istnienia powrotu do naruszenia narusza prawo, i podnoszą w tym względzie zasadniczo cztery zarzuty szczegółowe, które Komisja kwestionuje.

1)      W przedmiocie pierwszego zarzutu szczegółowego, dotyczącego braku podobieństwa między naruszeniem popełnionym w ramach kartelu MCAA a naruszeniem badanym w niniejszej sprawie

67      Skarżące twierdzą, że Komisja naruszyła prawo, stwierdzając, iż naruszenie popełnione w ramach kartelu MCAA i naruszenie badane w niniejszej sprawie stanowią identyczne lub podobne naruszenia w rozumieniu pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

68      Zdaniem skarżących Komisja powinna była dokonać szczegółowego porównania dwóch rozpatrywanych naruszeń, których charakter i cechy znacznie się różnią. Kartel MCAA polegał na porozumieniu w zakresie sprzedaży mającym na celu wprowadzenie w życie podwyżek cen sprzedaży na późniejszym etapie obrotu poprzez uzgodnione ogłaszanie ostatecznej ceny sprzedaży. Głównym celem tego kartelu było utrzymanie udziałów w rynku uczestników kartelu za pomocą systemu podziału wielkości sprzedaży i klientów, z którym związany był mechanizmem rekompensaty służący zapewnieniu przestrzegania w praktyce uzgodnionych limitów ilościowych. Wymiana informacji na temat cen sprzedaży miała charakter akcesoryjny w stosunku do głównego celu tego kartelu.

69      Natomiast kartel badany w niniejszej sprawie dotyczy zakupu surowca na wcześniejszym etapie obrotu. W przeciwieństwie do kartelu MCAA zakup etylenu został poddany procedurze negocjacyjnej na wolnym rynku, w trakcie której sprzedawcy mogli wybierać spośród dużej liczby nabywców. Inkryminowane zachowanie nie obejmowało żadnego elementu podziału rynku lub klientów, a uczestnicy kartelu nie utrzymywali żadnych kontaktów dotyczących ich działalności w zakresie sprzedaży na późniejszym etapie obrotu. Ponadto badane w niniejszej sprawie zachowanie noszące znamiona naruszenia zaistniało w wyjątkowych okolicznościach, odmiennych od okoliczności, w których funkcjonował kartel MCAA. Na przykład zachowanie to wynikało ze zgodnej z prawem współpracy nabywców, jaka istniała między trzema wskazanymi uczestnikami ze względu na powiązania strukturalne i umowne.

70      W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że oba rozpatrywane naruszenia, za które pierwsza skarżąca i jej spółki zależne zostały obciążone odpowiedzialnością, stanowią naruszenia art. 101 TFUE, wobec czego należy je uznać za podobne w rozumieniu pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

71      Ocena ta nie jest obarczona błędem. Zgodnie bowiem z orzecznictwem naruszenia uznaje się za podobne lub tego samego rodzaju, na potrzeby stwierdzenia powrotu do naruszenia, jeżeli polegają one na naruszeniu art. 101 TFUE (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 grudnia 2007 r., BASF i UCB/Komisja, T‑101/05 i T‑111/05, EU:T:2007:380, pkt 64; z dnia 30 września 2009 r., Hoechst/Komisja, T‑161/05, EU:T:2009:366, pkt 147).

72      Prawdą jest, że naruszenie popełnione w ramach kartelu MCAA polegało na porozumieniu w zakresie sprzedaży mającym na celu wprowadzenie w życie podwyżek cen sprzedaży na późniejszym etapie obrotu, podczas gdy naruszenie badane w niniejszej sprawie polegało na porozumieniu w zakresie zakupów zmierzającym do uzyskania niskiego poziomu cen zakupu surowca, czyli etylenu. Wystarczy jednak stwierdzić, że w obu przypadkach pierwsza skarżąca i jej spółki zależne uczestniczyły w kartelu zakazanym przez art. 101 TFUE.

73      Ponadto, jak podnosi Komisja, oba omawiane naruszenia miały wspólne cechy. W sentencji decyzji dotyczącej kartelu MCAA stwierdzono bowiem, że pierwsza skarżąca została obciążona odpowiedzialnością za naruszenie art. 101 TFUE, w szczególności poprzez podwyższanie cen w uzgodniony sposób oraz wymianę informacji na temat wielkości sprzedaży i cen. W sentencji zaskarżonej decyzji wskazano, że skarżące naruszyły art. 101 TFUE ze względu na swój udział w naruszeniu polegającym w szczególności na ustalaniu elementu ceny i wymianie szczególnie chronionych informacji handlowych, dotyczących ustalania cen. Z tej ostatniej decyzji wynika również, że celem zachowania noszącego znamiona naruszenia było wywieranie wpływu na negocjacje zmierzające do uzgadniania MCP w celu uzyskania najniższej możliwej ceny zakupu etylenu. Wynika z tego, że praktyki polegające na ustalaniu cen lub składnika ceny w sposób uzgodniony i wymianie informacji na temat cen były stosowane w wypadku obu karteli, w których pierwsza skarżąca i jej spółki zależne uczestniczyły.

74      Ponadto w świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 71 powyżej okoliczność, że zachowanie inkryminowane w niniejszej sprawie zaistniało w wyjątkowych okolicznościach, a w szczególności w ramach zgodnej z prawem współpracy niektórych uczestników, jest pozbawiona znaczenia dla oceny kwestii powtarzania się podobnych naruszeń.

75      Komisja nie popełniła zatem błędu, stwierdzając powtórzenie podobnego naruszenia w rozumieniu pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

2)      W przedmiocie drugiego zarzutu szczegółowego, dotyczącego okresu dzielącego oba naruszenia

76      Skarżące uważają, że punktem wyjścia, jaki należy przyjąć w celu określenia czasu, który upłynął między naruszeniem badanym w niniejszej sprawie a wcześniejszym naruszeniem, jest moment, w którym spółka Clariant GmbH aktywnie i z własnej inicjatywy położyła kres naruszeniu popełnionemu w ramach kartelu MCAA i wystąpiła z wnioskiem o złagodzenie sankcji. Zgodnie z tą logiką pomiędzy dwoma naruszeniami upłynęło ponad 12 lat, wobec czego skarżące nie wykazały szczególnej tendencji do naruszania reguł konkurencji.

77      W szczególności z wyroku z dnia 17 czerwca 2010 r., Lafarge/Komisja (C‑413/08 P, EU:C:2010:346), wynika, że w celu określenia czasu, jaki upłynął między dwoma naruszeniami, Komisja powinna była uwzględnić nie tyle moment pierwszego stwierdzenia naruszenia, ile moment rzeczywistego popełnienia naruszenia. Ze względów słuszności i proporcjonalności nie należy brać pod uwagę czasu trwania postępowania administracyjnego w sprawie wcześniejszego naruszenia.

78      W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że noszące znamiona naruszenia zachowanie skarżących rozpoczęło się w dniu 26 grudnia 2011 r., czyli po wydaniu decyzji MCAA, co nastąpiło w dniu 19 stycznia 2005 r., i że między tymi dwiema datami upłynął stosunkowo krótki okres.

79      Ocena ta nie jest obarczona błędem. Zgodnie bowiem z orzecznictwem przytoczonym w pkt 49 powyżej Komisja może wziąć pod uwagę na przykład czas, jaki upłynął między naruszeniami, jako wskazówkę świadczącą o powrocie do naruszenia.

80      Orzeczono w szczególności, że jeżeli okres dzielący naruszenia wynosi mniej niż 10 lat, świadczy to o skłonności danego przedsiębiorstwa do niewyciągania właściwych wniosków z ustalenia naruszenia przez to przedsiębiorstwo reguł konkurencji (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 lutego 2007 r., Groupe Danone/Komisja, C‑3/06 P, EU:C:2007:88, pkt 40; z dnia 29 września 2021 r., Nec/Komisja, T‑341/18, EU:T:2021:634, pkt 105).

81      Zważywszy, że zachowanie skarżących w odniesieniu do kartelu badanego w niniejszej sprawie zaczęło się prawie siedem lat po wydaniu decyzji MCAA, Komisja słusznie stwierdziła, że ten raczej krótki okres świadczy o skłonności skarżących do niewyciągania odpowiednich wniosków ze stwierdzenia naruszenia reguł konkurencji zawartego w rzeczonej decyzji.

82      Skarżące podnoszą, że punktem wyjścia dla określenia czasu, jaki upłynął między dwoma rozpatrywanymi naruszeniami, powinien być moment, w którym spółka Clariant GmbH aktywnie i z własnej inicjatywy położyła kres naruszeniu popełnionemu w ramach kartelu MCAA i wniosła o złagodzenie sankcji, a nie moment stwierdzenia naruszenia w decyzji dotyczącej tego kartelu.

83      Należy jednak przypomnieć, że uwzględnienie powrotu do naruszenia jest uzasadnione potrzebą dodatkowego odstraszenia wynikającą z faktu, że stwierdzenie wcześniejszego naruszenia nie wystarczyło, aby zapobiec ponownemu popełnieniu naruszenia. A zatem kwestia powrotu do naruszenia w sposób oczywisty pojawia się po stwierdzeniu pierwszego naruszenia i nałożeniu z jego tytułu sankcji, ponieważ wynika z faktu, że pierwsza sankcja nie była wystarczająco odstraszająca (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 lipca 2008 r., BPB/Komisja, T‑53/03, EU:T:2008:254, pkt 392; z dnia 7 czerwca 2011 r., Arkema France i in./Komisja, T‑217/06, EU:T:2011:251, pkt 299).

84      Ponadto z brzmienia pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien wynika, że powrót do naruszenia polega na kontynuowaniu lub ponownemu dokonaniu naruszenia identycznego lub podobnego po „stwierdzeniu” przez Komisję lub krajowy organ ochrony konkurencji, że dane przedsiębiorstwo naruszyło postanowienia art. 101 lub 102 TFUE. Chociaż wytyczne nie stanowią podstawy prawnej decyzji nakładającej grzywny, ponieważ opiera się ona na rozporządzeniu nr 1/2003, to jednak określają one w sposób ogólny i abstrakcyjny metodę, jaką Komisja narzuciła sobie dla celów ustalenia kwoty grzywien nakładanych w tej decyzji, i w konsekwencji zapewniają przedsiębiorstwom pewność prawa (zob. wyrok z dnia 5 października 2011 r., Romana Tabacchi/Komisja, T‑11/06, EU:T:2011:560, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo).

85      Komisja nie popełniła zatem błędu, uwzględniając jako punkt wyjścia przy ocenie czasu, jaki upłynął od stwierdzenia pierwszego naruszenia, datę wydania decyzji MCAA, w której stwierdziła, że pierwsza skarżąca i Clariant GmbH dopuściły się naruszenia reguł konkurencji.

86      Należy jeszcze zaznaczyć, że w celu uzasadnienia swego zarzutu szczegółowego skarżące opierają się na błędnej interpretacji pkt 70 wyroku z dnia 17 czerwca 2010 r., Lafarge/Komisja (C‑413/08 P, EU:C:2010:346). Trybunał orzekł w tym punkcie, że sąd Unii może być zobowiązany „do sprawdzenia, czy Komisja przestrzegała […] zasady [proporcjonalności], gdy podwyższyła – z tytułu powrotu do naruszenia – nałożoną grzywnę, a w szczególności czy takie podwyższenie było wymagane zwłaszcza w świetle czasu, jaki upłynął między danym naruszeniem a poprzednim naruszeniem reguł konkurencji”. Tymczasem skarżące niesłusznie wywodzą ze sformułowania „poprzednim naruszeniem reguł konkurencji” wniosek, że punktem wyjścia, jaki należy przyjąć w celu określenia czasu, który upłynął między dwoma naruszeniami, jest moment wprowadzenia w życie wcześniejszego zachowania noszącego znamiona naruszenia. W pkt 86 wyżej wspomnianego wyroku Trybunał orzekł, iż „zasadny pod względem prawnym jest wniosek Sądu, że wystarczy, by przedsiębiorstwo zostało wcześniej uznane winnym popełnienia naruszenia tego samego rodzaju, nawet jeżeli decyzja wciąż podlega kontroli sądowej, by Komisja mogła uwzględnić powrót do naruszenia”. Z tego ostatniego punktu wynika, że to stwierdzenie odpowiedzialności przedsiębiorstwa za wcześniejsze naruszenie ma decydujące znaczenie dla analizy powrotu do naruszenia.

87      Ponadto momentu, w którym spółka Clariant GmbH położyła kres naruszeniu popełnionemu w ramach kartelu MCAA i wniosła o złagodzenie sankcji, nie można uznać za równoważny z wcześniejszym stwierdzeniem naruszenia, ponieważ na tym etapie Komisja nie wypowiedziała się jeszcze w przedmiocie antykonkurencyjnego charakteru badanego zachowania ani w przedmiocie odpowiedzialności pierwszej skarżącej i Clariant GmbH. Wniosek o zwolnienie z grzywny pozwala bowiem jedynie na stwierdzenie naruszenia art. 101 TFUE przez Komisję w decyzji końcowej (zob. pkt 8 i 11 komunikatu w sprawie współpracy) [zob. podobnie wyrok z dnia 20 stycznia 2016 r., DHL Express (Italy) i DHL Global Forwarding (Italy), C‑428/14, EU:C:2016:27, pkt 54].

88      Wreszcie, okoliczność, że postępowanie administracyjne dotyczące wcześniejszego naruszenia trwało kilka lat, jest pozbawiona znaczenia w odniesieniu do stwierdzenia powrotu do naruszenia w niniejszej sprawie, ponieważ punktem wyjścia, jaki należy przyjąć dla tego stwierdzenia, jest moment wydania decyzji dotyczącej kartelu MCAA.

89      Komisja słusznie zatem stwierdziła, że między wydaniem decyzji dotyczącej kartelu MCAA a rozpoczęciem zachowania inkryminowanego w niniejszej sprawie upłynął względnie krótki okres.

3)      W przedmiocie trzeciego zarzutu szczegółowego, dotyczącego braku nałożenia wcześniejszej kary pieniężnej

90      Skarżące podnoszą, że racja bytu podwyższenia grzywny z powodu powrotu do naruszenia jest nierozerwalnie związana z brakiem wywarcia przez wcześniejszą karę pieniężną skutku odstraszającego. Wynika z tego, że nieistnienie wcześniejszej grzywny należy brać pod uwagę przy badaniu szczególnych okoliczności sprawy i wymaganego poziomu odstraszania. Skarżące nie są przedsiębiorstwami, na które nałożono karę pieniężną. Kwota podstawowa nałożonej grzywny jest sama w sobie wystarczająco odstraszająca, a jej podwyższenie nie jest uzasadnione.

91      W tym względzie wystarczy stwierdzić, że zgodnie z orzecznictwem pojęcie „powrotu do naruszenia” niekoniecznie opiera się na stwierdzeniu, że już uprzednio nałożono karę pieniężną, a jedynie na stwierdzeniu, że już uprzednio dokonano naruszenia unijnego prawa konkurencji (wyroki: z dnia 25 października 2005 r., Groupe Danone/Komisja, T‑38/02, EU:T:2005:367, pkt 363; z dnia 8 lipca 2008 r., BPB/Komisja, T‑53/03, EU:T:2008:254, pkt 387).

92      Uwzględnienie okoliczności powrotu do naruszenia ma bowiem na celu zmotywowanie przedsiębiorstw, które wykazały się skłonnością do łamania reguł konkurencji, do zmiany ich zachowania, jeżeli okaże się, że wcześniejsze stwierdzenie dokonania przez nie naruszenia nie wystarczyło, aby zapobiec powtórzeniu zachowania noszącego znamiona naruszenia. W związku z tym elementem rozstrzygającym o powrocie do naruszenia jest nie uprzednie nałożenie grzywny i a fortiori jej wysokość, ale uprzednie stwierdzenie popełnienia naruszenia przez dane przedsiębiorstwo (wyrok z dnia 8 lipca 2008 r., BPB/Komisja, T‑53/03, EU:T:2008:254, pkt 388).

93      Dlatego fakt, że w decyzji dotyczącej kartelu MCAA nie nałożono na skarżące grzywny, nie może podważyć zastosowania wobec nich pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

4)      W przedmiocie czwartego zarzutu szczegółowego, dotyczącego nieuwzględnienia innych okoliczności

94      Skarżące utrzymują, że Komisja i sądy Unii uwzględniały już inne okoliczności w ramach ogólnej oceny skłonności przedsiębiorstwa do naruszania reguł konkurencji. Ich zdaniem, gdyby Komisja uwzględniła takie okoliczności, nie uznałaby ich za podmioty powracające do naruszenia.

95      Jednakże, jak wynika z badania części pierwszej zarzutu pierwszego, stwierdzenie i ocena szczególnych cech powrotu do naruszenia wchodzą w zakres uprawnień dyskrecjonalnych Komisji. Instytucja ta mogła słusznie ograniczyć się do stwierdzenia, że skarżące dopuściły się w stosunkowo krótkim odstępie czasowym dwóch naruszeń zakwalifikowanych jako naruszenia art. 101 TFUE, i uznać, że okoliczności powołane przez skarżące nie mają znaczenia dla sprawy.

96      Ponieważ zarzuty szczegółowe podniesione przez skarżące zasługują na oddalenie, części drugiej zarzutu pierwszego nie można uwzględnić.

c)      W przedmiocie części trzeciej zarzutu pierwszego, opartej na braku uzasadnienia

97      Skarżące utrzymują, że Komisja zastosowała standardową podwyżkę o 50 % kwoty podstawowej grzywny, nie przedstawiając uzasadnienia wyboru tej stawki i pomijając szczegółowe argumenty, które przedstawiły one w toku postępowania administracyjnego.

98      Skarżące powołują się na wyroki: z dnia 13 grudnia 2016 r., Printeos i in./Komisja (T‑95/15, EU:T:2016:722, pkt 55), i z dnia 24 września 2019 r., HSBC Holdings i in./Komisja (T‑105/17, EU:T:2019:675, pkt 351), w których Sąd nakazał Komisji uzasadnienie dokładnej kwoty dokonanych przez tę instytucję dostosowań.

99      Komisja odpiera argumentyskarżących.

100    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie, jakiego wymaga art. 296 TFUE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała zaskarżony akt, tak aby umożliwić zainteresowanym poznanie podstaw podjętej decyzji, a sądowi Unii dokonanie jej kontroli. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 296 TFUE, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r., Komisja/Sytraval i Brink’s France, C‑367/95 P, EU:C:1998:154, pkt 63; z dnia 10 lipca 2019 r., Komisja/Icap i in., C‑39/18 P, EU:C:2019:584, pkt 23; z dnia 16 czerwca 2022 r., Sony Optiarc i Sony Optiarc America/Komisja, C‑698/19 P, EU:C:2022:480, pkt 79).

101    W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że w motywie 138 zaskarżonej decyzji Komisja szczegółowo przedstawiła powody, które skłoniły ją do uznania powrotu do naruszenia w odniesieniu do skarżących (zob. pkt 52 powyżej).

102    Ponadto rozważania te umożliwiły skarżącym zapoznanie się z rozumowaniem Komisji i zakwestionowanie go przed Sądem, a Sądowi – zbadanie jego zasadności.

103    Ponadto wbrew temu, co twierdzą skarżące, w celu spełnienia obowiązku uzasadnienia Komisja nie musiała wyjaśniać w zaskarżonej decyzji, dlaczego spośród różnych możliwych stóp podwyżki wybrała stopę podwyżki z tytułu powrotu do naruszenia wynoszącą 50 % (zob. podobnie wyrok z dnia 23 stycznia 2014 r., Evonik Degussa i AlzChem/Komisja, T‑391/09, niepublikowany, EU:T:2014:22, pkt 164 i przytoczone tam orzecznictwo).

104    Ponadto, jak słusznie podnosi Komisja, wyroki: z dnia 13 grudnia 2016 r., Printeos i in./Komisja (T‑95/15, EU:T:2016:722), i z dnia 24 września 2019 r., HSBC Holdings i in./Komisja (T‑105/17, EU:T:2019:675), nie mają znaczenia dla sprawy. W pierwszym z tych wyroków Sąd stwierdził bowiem brak uzasadnienia odnoszącego się do zastosowania stopy obniżki kwoty podstawowej grzywien, które nie były jednakowe dla wszystkich ukaranych przedsiębiorstw, podkreślając, że Komisja odstąpiła od swej ogólnej metody przedstawionej w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien i że w związku z tym obowiązek uzasadnienia należało potraktować bardziej rygorystycznie. W drugim z tych wyroków Sąd stwierdził brak uzasadnienia w odniesieniu do ustalenia współczynnika obniżającego, podkreślając, że nie odstępując od ogólnej metody, Komisja wybrała jednak szczególną wartość zastępczą w celu ustalenia wartości sprzedaży, ponieważ przedsiębiorstwa nie generowały sprzedaży w powszechnym znaczeniu tego słowa.

105    Tymczasem w niniejszej sprawie Komisja zastosowała pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, nie odbiegając od przewidzianych w nich kryteriów i stosując stopę podwyżki mieszczącą się w przedziale, o którym wyraźnie wspomniano we wskazanym punkcie tych wytycznych. Nie sposób zatem dostrzec żadnej istotnej analogii z wyrokami przytoczonymi w pkt 104 powyżej.

106    Część trzecią zarzutu pierwszego, a w konsekwencji cały ten zarzut, należy zatem oddalić.

2.      W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na twierdzeniu, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

107    Na wstępie należy zaznaczyć, że zgodnie z pkt 9–12 i 19 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien „[n]ie naruszając postanowień […] pkt 37 [tych wytycznych] w celu ustalenia grzywien nakładanych na przedsiębiorstwa […], Komisja będzie stosowała następującą metod[ę] składającą się z dwóch etapów[:] […] [n]ajpierw Komisja określi kwotę podstawową dla każdego przedsiębiorstwa[,] […] [a] następnie […] może [ona] stosownie podwyższyć lub obniżyć powyższą kwotę”, przy czym kwota podstawowa grzywny powinna być powiązana z „częś[cią] wartości sprzedaży, której wielkość uzależniona jest od wagi naruszenia”.

108    Punkt 13 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien stanowi, że „[w] celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględni wartość sprzedaży [towarów] lub usług [osiągniętą] przez przedsiębiorstwo, [mającą] bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem, [na] danym [obszarze] geograficznym na terytorium [Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)]”.

109    Punkt 13 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien ma na celu co do zasady przyjęcie za punkt wyjścia przy obliczaniu kwoty grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo kwoty odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia i stopień zaangażowania tego przedsiębiorstwa w tym naruszeniu (zob. podobnie wyroki: z dnia 22 października 2015 r., AC-Treuhand/Komisja, C‑194/14 P, EU:C:2015:717, pkt 64; z dnia 26 stycznia 2017 r., Zucchetti Rubinetteria/Komisja, C‑618/13 P, EU:C:2017:48, pkt 57).

110    W myśl pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, „[m]imo iż [te] wytyczne przedstawiają ogólną metod[ę] w zakresie ustalania grzywien, szczególne okoliczności danego przypadku lub konieczność osiągnięcia efektu odstraszającego w pewnym przypadku mogą uzasadnić odstąpienie [przez Komisję] od wspomnianej metod[y]”.

111    Zarzut drugi składa się z trzech części, z których pierwsza dotyczy naruszenia art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz zasad proporcjonalności i dobrej administracji ze względu na to, że przy stosowaniu pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien Komisja nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, druga – naruszenia art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz zasad proporcjonalności, ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa poprzez błędne zastosowanie podwyższenia na podstawie tego punktu, a trzecia – naruszenia obowiązku uzasadnienia.

a)      W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej nieskorzystania przez Komisję z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych

112    Skarżące zarzucają zasadniczo Komisji, że zastosowała pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien w sposób mechaniczny, nie korzystając z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych.

113    Skarżące utrzymują, że w zaskarżonej decyzji Komisja oparła się na ogólnym i nieudowodnionym założeniu, zgodnie z którym jest mało prawdopodobne, aby wartość zakupów odzwierciedlała wpływ, jaki wywierają na gospodarkę kartele zakupowe. Twierdzą one, że w toku postępowania administracyjnego dostarczyły przecież liczne dowody świadczące o tym, że ze względu na szczególne okoliczności sprawy i specyfikę właściwego rynku nigdy nie istniała wiarygodna perspektywa, że inkryminowane zachowanie wywrze jakikolwiek znaczący wpływ na ten rynek. Komisja nie wzięła jednak pod uwagę tych dowodów.

114    Ponadto skarżące zarzucają Komisji, że ograniczyła się do powołania się na swą wcześniejszą praktykę, podczas gdy pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien został zastosowany tylko w jednej sprawie dotyczącej naruszenia na rynku zakupów, której okoliczności faktyczne różnią się znacznie od okoliczności faktycznych niniejszej sprawy. Komisja nie działała zatem w sposób staranny i bezstronny, zgodnie z zasadą dobrej administracji, i nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych.

115    Skarżące utrzymują, że brak oceny ze strony Komisji obejmuje również wybór stopy podwyżki grzywny, ponieważ instytucja ta nie wyjaśniła tego wyboru i ograniczyła się do wskazania w zaskarżonej decyzji, że podwyższenie o 10 % jest zgodne z jej wcześniejszą praktyką, bez uwzględnienia szczególnych okoliczności niniejszej sprawy.

116    Komisja nie zgadza się z argumentami skarżących.

117    Należy przypomnieć, że Komisji przysługuje szeroki zakres uznania w odniesieniu do metody obliczania grzywien w przypadku naruszenia reguł Unii w dziedzinie konkurencji. Metoda ta obejmuje różne elementy cechujące się elastycznością, umożliwiające Komisji skorzystanie z przysługującego jej uznania w sposób zgodny z przepisami art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 [zob. wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., Daimler (Kartele – Śmieciarki), C‑588/20, EU:C:2022:607, pkt 58 i przytoczone tam orzecznictwo].

118    Chociaż art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 pozostawia Komisji zakres uznania, to jednak ogranicza on korzystanie zeń, określając obiektywne kryteria, których instytucja ta powinna przestrzegać. Korzystanie z tego zakresu uznania jest zatem ograniczone normami postępowania, które Komisja sama sobie narzuciła [zob. podobnie wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., Daimler (Kartele – Śmieciarki), C‑588/20, EU:C:2022:607, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo].

119    W tym kontekście z pkt 107–110 powyżej wynika, że w ramach ogólnej metody określonej w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien Komisja uwzględnia wartość sprzedaży jako punkt wyjścia przy obliczaniu kwoty grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo, w celu przyjęcia co do zasady kwoty odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia i stopień zaangażowania tego przedsiębiorstwa w tym naruszeniu. Niemniej jednak pkt 37 rzeczonych wytycznych pozwala jej na odejście od ogólnej metody, jeżeli uzasadniają to szczególne okoliczności danej sprawy lub konieczność osiągnięcia efektu odstraszającego w konkretnej sprawie.

120    W niniejszej sprawie w motywach 116–118 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, iż zważywszy, że naruszenie dotyczące etylenu stanowi kartel nabywców, a nie wszyscy jego uczestnicy są obecni na tym samym rynku lub tych samych rynkach niższego szczebla, należało jej zdaniem obliczyć kwotę podstawową grzywny na podstawie wartości zakupów, a nie na podstawie wartości sprzedaży produktów sprzedawanych na rynkach niższego szczebla.

121    W motywach 141–148 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że podwyższenie podstawowej kwoty grzywny było uzasadnione na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Wskazała ona, co następuje:

–        zgodnie z pkt 5 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, aby osiągnąć szczególny skutek odstraszający i ogólny skutek odstraszający, przy ustalaniu grzywien należy odnieść się do wartości sprzedaży towarów lub usług mających związek z naruszeniem (motyw 141 zaskarżonej decyzji);

–        mechanizm przewidziany w ramach ogólnej metody ustalania kwoty grzywien polega na tym, że im skuteczniej realizowany jest kartel sprzedawców, tym wyższa jest wartość sprzedaży, a tym samym wysokość grzywny; zgodnie z pkt 6 wspomnianych wytycznych połączenie wartości sprzedaży mających związek z naruszeniem z okresem jego trwania stanowi wartość zastępczą odzwierciedlającą zarówno gospodarcze znaczenie naruszenia, jak i stopień zaangażowania każdego z uczestniczących w nim przedsiębiorstw (motyw 142 zaskarżonej decyzji);

–        naruszenie, którego dotyczy niniejsza sprawa, nie dotyczy jednak kartelu w zakresie cen sprzedaży, lecz kartelu w zakresie cen zakupu; nieodłącznym celem takiego kartelu nie jest uzyskanie podwyżki ceny (zakupu), lecz przeciwnie – uzyskanie jej obniżki lub zapobiegnięcie jej podwyżce; ustalenie kwoty podstawowej grzywny z uwzględnieniem wartości zakupów prowadzi do sytuacji, w której wysokość grzywny jest odwrotnie proporcjonalna do celu kartelu: im skuteczniej taki kartel został wprowadzony w życie, tym niższa jest wartość zakupów, a tym samym kwota grzywny (motyw 143 zaskarżonej decyzji); nieodłączną cechą okoliczności, że badany kartel jest kartelem nabywców, jest zatem to, że wartość zakupów nie może sama w sobie stanowić odpowiedniej wartości zastępczej odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia; wynika to również z faktu, że zazwyczaj w przypadku działającego przedsiębiorstwa wartość zakupów jest niższa niż wartość sprzedaży, wobec czego punkt wyjścia dla określenia podstawowej kwoty grzywny jest na ogół niższy (motyw 144 zaskarżonej decyzji);

–        tak więc gdyby ogólna metoda przewidziana w tych wytycznych miała zostać zastosowana bez najmniejszej korekty, nie pozwoliłoby to na zapewnienie wystarczającego skutku odstraszającego, który jest niezbędny nie tylko do ukarania przedsiębiorstw, których dotyczy zaskarżona decyzja (odstraszanie szczególne), ale także do powstrzymania innych przedsiębiorstw od podejmowania tego samego rodzaju zachowań (odstraszanie ogólne) (motyw 145 zaskarżonej decyzji);

–        w celu uwzględnienia tej specyfiki i zapewnienia wystarczającego skutku odstraszającego właściwe jest zastosowanie, zgodnie z wcześniejszą praktyką, podwyżki grzywny o 10 % w odniesieniu do wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw (motyw 146 zaskarżonej decyzji);

–        zgodnie z orzecznictwem podwyższenie grzywny na podstawie pkt 37 tych wytycznych nie jest uzależnione od wcześniejszego wykazania ewentualnych rzeczywistych skutków inkryminowanego zachowania na rynku (motyw 147 zaskarżonej decyzji);

–        szczególną pozycję każdej ze stron uwzględniono zarówno przy ustalaniu kwoty podstawowej, ponieważ wartość zakupów jest różna dla każdej strony, jak i przy obliczaniu czasu trwania ich uczestnictwa (motyw 148 zaskarżonej decyzji).

122    Komisja należycie skorzystała zatem z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych. Z rozważań przedstawionych w pkt 120 i 121 powyżej wynika bowiem, że w ramach tych uprawnień Komisja uznała, że w niniejszej sprawie konieczne jest zastosowanie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien i podwyższenie kwoty podstawowej grzywny o 10 %.

123    W tym względzie Komisja uwzględniła szczególne okoliczności sprawy, a mianowicie to, że badany kartel jest kartelem nabywców i że wartość zakupów uwzględniona w miejsce wartości sprzedaży nie mogła sama w sobie stanowić odpowiedniej wartości zastępczej odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia. Uwzględniła ona również konieczność osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny, stwierdzając, że gdyby ogólną metodę zastosowano bez najmniejszej korekty, to skutek odstraszający nie zostałby zapewniony.

124    Skarżące podnoszą, że Komisja nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, ponieważ nie uwzględniła braku skutków inkryminowanego zachowania na rynku.

125    Wystarczy jednak stwierdzić, że Komisja słusznie przypomniała, iż podwyższenie grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie jest uzależnione od wcześniejszego wykazania ewentualnych rzeczywistych skutków inkryminowanego zachowania na rynku (wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja, T‑240/17, niepublikowany, EU:T:2019:778, pkt 345).

126    Celem pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien jest bowiem umożliwienie Komisji odstąpienia od ogólnej metody, która może niekiedy okazać się nieodpowiednia w świetle szczególnych okoliczności danej sprawy (zob. podobnie wyroki: z dnia 22 października 2015 r., AC-Treuhand/Komisja, C‑194/14 P, EU:C:2015:717, pkt 65–67; z dnia 10 lipca 2019 r., Komisja/Icap i in., C‑39/18 P, EU:C:2019:584, pkt 27). Wspomniany punkt wytycznych przewiduje, na potrzeby jego zastosowania, że szczególne okoliczności danego przypadku lub konieczność osiągnięcia dostatecznego skutku odstraszającego mogą uzasadnić odstąpienie od metody ogólnej. Kryteria te nie muszą jednak opierać się na analizie skutków naruszenia dla rynku.

127    Skarżące nie mogą zatem skutecznie zarzucać Komisji, że nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, nie dokonując analizy skutków noszącego znamiona naruszenia zachowania uczestników kartelu w odniesieniu do ceny etylenu.

128    Ponadto fakt, że Komisja zastosowała takie samo podejście jak to, które przyjęła w decyzji C(2017) 900 final z dnia 8 lutego 2017 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 TFUE (sprawa AT.40018 – Recykling akumulatorów samochodowych) (zwanej dalej „decyzją dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych), zbadanej przez Sąd w wyrokach: z dnia 23 maja 2019 r., Recylex i in./Komisja (T‑222/17, EU:T:2019:356), i z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja (T‑240/17, niepublikowanym, EU:T:2019:778), nie świadczy o nieskorzystaniu z uprawnień dyskrecjonalnych ani nie stanowi naruszenia zasady dobrej administracji. Komisja nie ograniczyła się bowiem do powołania się na tę decyzję lub te wyroki, lecz wyjaśniła, jakie były szczególne okoliczności danej sprawy i dlaczego okoliczności te nie pozwalały na osiągnięcie wystarczającego skutku odstraszającego.

129    To samo tyczy się wyboru zastosowanej stopy podwyżki. Komisja nie poprzestała bowiem na stwierdzeniu, że podwyższenie o 10 % jest zgodne z jej wcześniejszą praktyką, lecz przedstawiła szczególne okoliczności danej sprawy i konieczność osiągnięcia wystarczającego skutku odstraszającego, co skłoniło ją do dostosowania kwoty podstawowej grzywny poprzez jej podwyższenie o 10 % na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. W ten sposób skorzystała ona ze swych uprawnień dyskrecjonalnych.

130    W zakresie, w jakim skarżące uważają, że Komisja nie wyjaśniła w wystarczający sposób wyboru stopy podwyżki, należy stwierdzić, że argument ten ma na celu podniesienie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji i należy go oddalić z powodów przedstawionych w ramach części trzeciej zarzutu drugiego.

131    W świetle powyższych rozważań należy więc oddalić część pierwszą zarzutu drugiego.

b)      W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, opartej na błędnym zastosowaniu podwyższenia na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

132    Należy przypomnieć, że w dziedzinach, w których Komisja zachowała zakres uznania, kontrola zgodności z prawem dokonanych przez nią ocen ogranicza się do zweryfikowania, czy nie występuje oczywisty błąd w ocenie (wyroki: z dnia 18 lipca 2005 r., Scandinavian Airlines System/Komisja, T‑241/01, EU:T:2005:296, pkt 64, 79; z dnia 19 maja 2010 r., IMI i in./Komisja, T‑18/05, EU:T:2010:202, pkt 120).

133    Skarżące utrzymują, że przedstawiona w motywach 141–148 zaskarżonej decyzji ocena dotycząca dostosowania kwoty podstawowej grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien jest obarczona błędami, i podnoszą w tym względzie pięć zarzutów szczegółowych, które Komisja kwestionuje.

1)      W przedmiocie pierwszego zarzutu szczegółowego, opartego na okoliczności, że wartość zakupów nie prowadzi do niedoszacowania gospodarczego znaczenia naruszenia w niniejszej sprawie

134    Skarżące twierdzą, że nigdy nie istniało prawdopodobieństwo, że rozpatrywane zachowanie noszące znamiona naruszenia może mieć jakikolwiek znaczący wpływ na wartość zakupu etylenu, o czym świadczy analiza ekonomiczna przedstawiona Komisji w toku postępowania administracyjnego.

135    W szczególności ze wspomnianej analizy ekonomicznej wynika przede wszystkim, że ze względu na to, że na rynku etylenu liczba nabywców jest większa niż liczba dostawców, niewielka grupa nabywców nie jest w stanie kontrolować wyników transakcji dotyczących MCP. Co więcej, cena etylenu nie podążała po prostu za ceną nafty, która stanowi główny czynnik kosztowy etylenu, lecz systematycznie wzrastała z biegiem lat, w tym w okresie naruszenia. Wreszcie, transakcje dotyczące MCP podążają co do zasady za prognozami publikowanymi przez jedną z niezależnych i prywatnych agencji zgłaszających. Okoliczność, że ostateczne transakcje dotyczące MCP prawie zawsze mieściły się w przewidzianych przez ten podmiot widełkach, świadczy o tym, że przedmiotem dokonywanych ustaleń były kwoty obiektywnie odpowiednie i zgodne z danymi rynkowymi.

136    W świetle tych okoliczności skarżące podają w wątpliwość podstawę rozumowania Komisji w zakresie, w jakim stwierdziła ona, że wartość zakupów pociąga za sobą niedoszacowanie gospodarczego znaczenia naruszenia, o którym mowa w niniejszej sprawie.

137    Rozpatrywany zarzut szczegółowy jest jednak rezultatem błędnej interpretacji zaskarżonej decyzji.

138    Jak wynika bowiem z pkt 120 powyżej, Komisja uznała, że naruszenie, o którym mowa w niniejszej sprawie, ma postać kartelu nabywców i że kwotę podstawową grzywny należało obliczyć na podstawie wartości zakupów, czego skarżące nie kwestionują.

139    Jak wynika zasadniczo z pkt 121 powyżej, Komisja stwierdziła następnie, że jest mało prawdopodobne, by wartość zakupów stanowiła sama w sobie odpowiednią wartość zastępczą odzwierciedlającą gospodarcze znaczenie naruszenia. W tym względzie wyjaśniła ona, po pierwsze, że celem kartelu nabywców było uzyskanie obniżki ceny zakupu lub zapobieżenie jej wzrostowi, wobec czego uwzględnienie wartości zakupów doprowadziłoby do sytuacji, w której wysokość grzywny byłaby odwrotnie proporcjonalna do celu kartelu. Po drugie, stwierdziła ona, że w przypadku działającego przedsiębiorstwa wartość zakupów była co do zasady niższa od wartości sprzedaży, wobec czego punkt wyjścia dla określenia podstawowej kwoty grzywny na ogół sytuuje się niżej.

140    W związku z tym rozumowanie Komisji nie opiera się na okoliczności, że badany kartel był owocny i umożliwił obniżenie ceny zakupu etylenu, wobec czego uwzględnienie wartości zakupów nie stanowiło odpowiedniego parametru do celów obliczenia kwoty grzywny. Opiera się ono na tym, że niezależnie od skutków naruszenia na rynku nieodłączną cechą karteli nabywców jest to, że uwzględnienie wartości zakupów nie może samo w sobie stanowić wartości umożliwiającej odzwierciedlenie gospodarczego znaczenia naruszenia. Wniosek, że wartość zakupów zaniża znaczenie gospodarcze naruszenia będącego przedmiotem niniejszej sprawy, nie został zatem sformułowany na podstawie skutków, jakie wywiera na rynku zachowanie noszące znamiona naruszenia, ale na podstawie niewystarczająco dokładnego określenia wartości zakupów uwzględnionej do celów obliczenia kwoty grzywny.

141    Ocena ta jest zgodna z orzecznictwem, zgodnie z którym przy stosowaniu pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien Komisja nie jest zobowiązana do uwzględnienia ewentualnych rzeczywistych skutków inkryminowanego zachowania na rynku (zob. pkt 125 powyżej). Przedstawiona przez skarżące analiza ekonomiczna zmierzająca do stwierdzenia, że badany kartel nie był skuteczny i że uczestnicy kartelu nie byli w stanie wywierać wpływu na ustalenia dotyczące MCP, nie może zatem podważyć wniosku Komisji, zgodnie z którym wartość zakupów prowadzi do niedoszacowania gospodarczego znaczenia naruszenia. Argumenty skarżących należy zatem uznać za bezskuteczne.

2)      W przedmiocie drugiego zarzutu szczegółowego, opartego na twierdzeniu, że podwyższenie kwoty grzywny nie było konieczne do zapewnienia skutku odstraszającego

142    Skarżące utrzymują, że ze względu na to, iż kwestionowane praktyki nie mogły przynieść zysków, grzywna nałożona na skarżące, bez podwyższenia o 10 % zastosowanego na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, i tak jest już wyższa od hipotetycznych zysków, jakich mogły one rozsądnie oczekiwać w związku z naruszeniem. Ponadto ze względu na to, że Komisja podwyższyła już grzywnę o 15 % na podstawie pkt 25 tych wytycznych, nie może ona ich zdaniem automatycznie stosować dodatkowej podwyżki o 10 % na podstawie pkt 37 rzeczonych wytycznych.

143    Jak wynika z pkt 121 powyżej, Komisja stwierdziła, że nawet gdyby ogólna metoda przewidziana w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, oparta na wartości sprzedaży, została zastosowana bez żadnej korekty, nie umożliwiłoby to zapewnienia wystarczająco odstraszającego skutku grzywny. Ten skutek odstraszający był jednak konieczny, aby ukarać przedsiębiorstwa, których dotyczy zaskarżona decyzja (odstraszenie szczególne), a także aby zapobiec przyjmowaniu przez inne przedsiębiorstwa zachowań tego samego rodzaju (odstraszanie ogólne), zgodnie z pkt 4 tych wytycznych. Wniosek ten wynikał zasadniczo z niewystarczająco dokładnego określenia wartości zakupów w celu odzwierciedlenia gospodarczego znaczenia naruszenia.

144    Wbrew temu, co sugerują skarżące, rozumowanie Komisji nie opiera się zatem na założeniu, że badany kartel był owocny i wygenerował zyski dla skarżących, lecz na stwierdzeniu, że sama wartość zakupów nie pozwalała na zapewnienie wystarczającego skutku odstraszającego.

145    Wynika z tego, że ewentualne korzyści, jakie skarżące mogły osiągnąć z kartelu, nie mają znaczenia. W tym względzie należy również przypomnieć, że Komisja może uwzględnić nieskuteczność kartelu, a zatem brak zysków osiągniętych przez jego uczestników, na innym etapie obliczania kwoty grzywny, a mianowicie przy ustalaniu współczynników wagi naruszenia. Z orzecznictwa wynika bowiem, że wśród okoliczności, które mogą wpływać na ocenę wagi naruszeń, znajdują się: zachowanie każdego z przedsiębiorstw, rola odgrywana przez każde z nich w ustanowieniu kartelu, korzyść, którą mogły odnieść z tego kartelu, wielkość przedsiębiorstw i wartość odnośnych towarów, jak również zagrożenie, jakie naruszenia tego rodzaju stanowią dla celów Unii (zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Roca Sanitario/Komisja, C‑636/13 P, EU:C:2017:56, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

146    W odniesieniu do argumentu, zgodnie z którym Komisja zastosowała już wartość procentową określoną na podstawie pkt 25 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, w związku z czym nie można uzasadnić zastosowania przez nią dodatkowego podwyższenia na podstawie pkt 37 tych wytycznych, należy przypomnieć, że te dwa punkty mają różne cele i mogą być stosowane jednocześnie.

147    Punkt 25 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien przewiduje bowiem możliwość zastosowania przez Komisję kwoty dodatkowej w celu odstraszania przedsiębiorstw od uczestnictwa w porozumieniach horyzontalnych dotyczących ustalania cen, podziału rynku i ograniczenia produkcji, a nawet w innych naruszeniach, i to niezależnie od czasu trwania ich uczestnictwa w naruszeniu. Mechanizm ten ma na celu zniechęcenie przedsiębiorstw do naruszania prawa konkurencji, choćby przez krótki okres. Co się tyczy pkt 37 wspomnianych wytycznych, jego celem jest zapewnienie Komisji pewnej elastyczności, co ma zagwarantować, że całkowita kwota grzywny będzie wystarczająco wysoka, by była ona odstraszająca w świetle szczególnych okoliczności sprawy (wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja, T‑240/17, niepublikowany, EU:T:2019:778, pkt 346).

3)      W przedmiocie trzeciego zarzutu szczegółowego, opartego na okoliczności, że podwyższenie stosowane do wszystkich karteli nabywców prowadzi do nadmiernego systematycznego odstraszania

148    Skarżące podnoszą, że w ramach karteli sprzedawców metoda zastosowana przez Komisję prowadzi do sytuacji, w której grzywna nakładana na nieskuteczne kartele jest automatycznie niższa od grzywny nakładanej na kartele skuteczne. Ich zdaniem mechanizm ten gwarantuje, że nieskuteczne kartele nie będą karane nieproporcjonalnymi grzywnami. Twierdzą one, że ten sam mechanizm powinien mieć zastosowanie do nieskutecznych karteli nabywców. Tymczasem podejście Komisji polegające na zastosowaniu podwyżki o 10 % do karteli nabywców prowadziłoby do sytuacji, w której nieskuteczne kartele nabywców są systematycznie traktowane gorzej niż nieskuteczne kartele sprzedawców.

149    Należy stwierdzić, że porównanie z nieskutecznymi kartelami sprzedawców nie ma znaczenia dla sprawy. Co prawda, jeśli chodzi o kartele sprzedawców, to co do zasady w ich wypadku podstawowa kwota grzywny jest powiązana z osiągnięciem celu naruszenia.

150    Należy jednak stwierdzić, że – inaczej niż w wypadku kartelu sprzedawców – realizacja celu kartelu nabywców skutkowałaby wartością zakupów niższą niż w przypadku braku naruszenia, efektem czego grzywna nie miałaby skutku odstraszającego (zob. podobnie wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja, T‑240/17, niepublikowany, EU:T:2019:778, pkt 345). Jak wskazała bowiem Komisja w zaskarżonej decyzji, im skuteczniej taki kartel jest realizowany, tym niższa jest wartość zakupów, a w konsekwencji grzywna. Wartość zakupów nie jest zatem punktem wyjścia, który mógłby odzwierciedlać gospodarcze znaczenie naruszenia w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 109 powyżej.

151    Natomiast uwzględnienie wartości zakupów, nawet jeśli kartel był nieskuteczny, co do zasady nie odzwierciedla gospodarczego znaczenia naruszenia. W tym względzie, jak wskazała Komisja w zaskarżonej decyzji, w przypadku działającego przedsiębiorstwa wartość zakupów jest co do zasady niższa niż wartość sprzedaży. W odpowiedzi na środek organizacji postępowania Komisja słusznie wyjaśniła, że racjonalny podmiot gospodarczy ustala zazwyczaj cenę sprzedaży produktu na wyższym poziomie niż cena jego zakupu czy cena zakupu wykorzystanego surowca – w przypadku sprzedaży produktu zintegrowanego. W związku z tym wartość zakupów co do zasady jest siłą rzeczy niższa niż wartość sprzedaży, co uzasadnia zastosowanie w stosownym wypadku korekty na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

4)      W przedmiocie czwartego zarzutu szczegółowego, opartego na braku znaczenia dla niniejszej sprawy decyzji dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, ze względu na to, że badany kartel dotyczył jedynie niewielkiego składnika ceny

152    Skarżące zarzucają Komisji, że powołała się na decyzję dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych w celu uzasadnienia podwyższenia kwoty grzywny o 10 % na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, mimo że okoliczności tej sprawy znacznie różniły się od okoliczności niniejszej sprawy. Badane zachowanie dotyczyło jedynie bardzo niewielkiej części łącznej wartości zakupów etylenu, podczas gdy w sprawie, w której wydano decyzję dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych, zainteresowane przedsiębiorstwa wspólnie ustaliły rzeczywiste ceny zakupu płacone dostawcom. Ponadto we wskazanej sprawie Komisja stwierdziła, że krąg nabywców tworzyła ograniczona liczba przedsiębiorstw posiadających znaczną siłę rynkową, podczas gdy w niniejszej sprawie siła rynkowa i wpływ na ustalanie cen istniały tylko po stronie sprzedających. Zdaniem skarżących okoliczność, że takie samo podwyższenie o 10 % zastosowano w obu tych sprawach, które są jednak różne, świadczy o tym, że nałożona na nie grzywna nie jest proporcjonalna do naruszenia.

153    Należy stwierdzić, że w decyzji dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, która była przedmiotem wyroków: z dnia 23 maja 2019 r., Recylex i in./Komisja (T‑222/17, EU:T:2019:356), i z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja (T‑240/17, niepublikowanego, EU:T:2019:778), przy obliczaniu kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględniła wartość zakupów zamiast wartości sprzedaży i podwyższyła kwotę podstawową grzywny o 10 % na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. W uzasadnieniu tego podwyższenia przedstawiła ona, po pierwsze, rozważania dotyczące szczególnych okoliczności sprawy, a mianowicie tego, że chodziło o kartel nabywców, w ramach którego uczestnicy mieli na celu utrzymanie jak najniższych cen zakupu i dla którego wartość zakupów powinna zostać uwzględniona przy obliczaniu kwoty grzywny, a także, po drugie, względy dotyczące konieczności zapewnienia skutku odstraszającego.

154    Wynika z tego, że sprawa, w której wydano decyzję dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych, i niniejsza sprawa mają wspólne cechy. Tak więc Komisja zasadnie odniosła się do tej pierwszej sprawy w zaskarżonej decyzji.

155    Ponadto skarżące nie mogą opierać swej argumentacji na porównaniu rzeczywistej części ceny, na jaką uczestnicy kartelu mogli wpłynąć w sprawie, w której wydano decyzję dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych, i w niniejszej sprawie. Porównanie to jest bowiem bez znaczenia, ponieważ zbadanie rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek nie jest konieczne dla zastosowania pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien (zob. pkt 125 powyżej).

5)      W przedmiocie piątego zarzutu szczegółowego, opartego na tym, że potencjalne zyski karteli nabywców są mniejsze niż zyski karteli sprzedawców

156    Skarżące podnoszą, że konieczność odstraszenia jest nierozerwalnie związana z potencjalnymi korzyściami, jakich przedsiębiorstwo może oczekiwać w związku z uczestnictwem w naruszeniu. Ich zdaniem potencjalne zyski, jakie przedsiębiorstwo mogłoby hipotetycznie osiągnąć dzięki swemu uczestnictwu w kartelu nabywców, są z definicji niższe niż w przypadku karteli sprzedawców i nie mogą uzasadniać dodatkowego podwyższenia grzywny w celu zapewnienia skutku odstraszającego. Skarżące krytykują logikę Komisji, zgodnie z którą wszystkie nakładane grzywny, w tym te nakładane na kartele sprzedawców, powinny zostać dostosowane na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, aby uniknąć nadmiernego lub niewystarczającego skutku odstraszającego w zależności od wartości uwzględnionych produktów.

157    Jednakże, jak wynika z pkt 144 powyżej, rozumowanie Komisji nie opiera się na założeniu, że badany kartel był owocny i wygenerował zyski dla skarżących, lecz na stwierdzeniu, że sama wartość zakupów nie pozwalała na zapewnienie wystarczającego skutku odstraszającego. Porównanie potencjalnych zysków, jakie strony kartelu nabywców i strony kartelu sprzedawców mogłyby ewentualnie osiągnąć dzięki uczestnictwu w owych kartelach, nie ma zatem znaczenia dla sprawy.

158    Ponadto nie można uwzględnić argumentu skarżących, w myśl którego zgodnie z logiką Komisji każda grzywna, w tym grzywna nakładana w odniesieniu do karteli sprzedawców, powinna być systematycznie dostosowywana na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Należy bowiem stwierdzić, że wskazany punkt wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie znajduje zastosowania, gdy nie ma podstaw do odstąpienia od ogólnej metody przewidzianej w tych wytycznych, w szczególności gdy uwzględnia się wartość sprzedaży w odniesieniu do kartelu sprzedawców, zgodnie z pkt 13 tych wytycznych. Punkt 37 tych wytycznych stosuje się tylko wtedy, gdy zostanie stwierdzone, że ogólna metoda jest niewłaściwa i że należy od niej odstąpić w zakresie, w jakim wymagają tego szczególne okoliczności danej sprawy lub konieczność osiągnięcia efektu odstraszającego w konkretnej sprawie. Nie można zatem stwierdzić, że Komisja powinna systematycznie dostosowywać kwotę grzywny z tego tytułu.

159    Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzuty szczegółowe zmierzające do powołania się na oczywiste błędy w ocenie przy stosowaniu pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien należy oddalić. Argumenty te nie pozwalają również wykazać, że podwyższenie grzywny o 10 % było nieproporcjonalne do zamierzonego skutku odstraszającego.

160    Na drugim planie swej argumentacji skarżące utrzymują ponadto, że nałożenie standardowej podwyżki w odniesieniu do karteli nabywców na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien jest sprzeczne z celem i brzmieniem tego punktu, a zatem jest sprzeczne z zasadami ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa. Należy jednak stwierdzić, że twierdzenia te nie są poparte dowodami.

161    Część drugą zarzutu drugiego należy zatem oddalić.

c)      W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, opartej na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

162    Skarżące utrzymują, że Komisja naruszyła ciążący na niej obowiązek uzasadnienia, nie wyjaśniając w zaskarżonej decyzji, dlaczego szczególne okoliczności niniejszej sprawy uzasadniały podwyższenie grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien ani dlaczego stopę tej podwyżki należało ustalić na 10 %.

163    W tym względzie, po pierwsze, skarżące utrzymują, że motyw 146 zaskarżonej decyzji odnosi się wyłącznie do rzekomej ogólnej konieczności zastosowania podwyższenia na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien w celu osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny, nie przedstawiając wyjaśnień dotyczących konkretnej stopy podwyżki, jaka miałaby być konieczna do realizacji tego celu.

164    Po drugie, powołanie się przez Komisję w motywie 146 zaskarżonej decyzji na jej wcześniejszą praktykę jest zdaniem skarżących bez znaczenia, ponieważ z jednej strony instytucja ta nie jest związana swą wcześniejszą praktyką, a z drugiej strony inna sprawa, której okoliczności faktyczne różnią się od okoliczności niniejszej sprawy, nie może stanowić ważnej podstawy uzasadniającej podwyższenie grzywny, które powinno być proporcjonalne do wagi naruszenia, o którym mowa w niniejszej sprawie.

165    Po trzecie, rozumowanie zawarte w motywie 146 zaskarżonej decyzji narusza obowiązek uzasadnienia, ponieważ Komisja powinna była dokładnie wyjaśnić, w jaki sposób skorzystała z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, tym bardziej że postanowiła odstąpić od swej ogólnej metody i dostosować grzywnę na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Takie dokładne rozumowanie jest konieczne, ponieważ wspomniany punkt wytycznych nie przewiduje konkretnego zakresu dostosowania, który ograniczałby uprawnienia dyskrecjonalne Komisji. Instytucja ta powinna była przedstawić jasne i precyzyjne argumenty w celu wyjaśnienia, dlaczego wybrana stopa podwyższenia jest w świetle szczególnych okoliczności sprawy konieczna do osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny i dlaczego stopa niższa nie byłaby wystarczająca.

166    Komisja nie zgadza się z argumentami skarżących.

167    Oprócz powołania się na zasady przypomniane w pkt 100 powyżej należy zaznaczyć, że w przypadku gdy Komisja powołuje się na pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, ma ona obowiązek przedstawić powody, które pozwoliły jej uznać, że szczególne okoliczności rozpatrywanej przez nią sprawy lub konieczność osiągnięcia odstraszającego poziomu grzywny uzasadniają odstąpienie od zastosowania metody określonej we wspomnianych wytycznych (wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., Komisja/Icap i in., C‑39/18 P, EU:C:2019:584, pkt 30). W tym kontekście wymóg uzasadnienia zyskuje na znaczeniu (wyroki: z dnia 13 grudnia 2016 r., Printeos i in./Komisja, T‑95/15, EU:T:2016:722, pkt 48; z dnia 12 lipca 2019 r., Hitachi-LG Data Storage i Hitachi-LG Data Storage Korea/Komisja, T‑1/16, EU:T:2019:514, pkt 80).

168    W niniejszej sprawie Komisja szczegółowo przedstawiła w motywach 141–148 zaskarżonej decyzji względy, które skłoniły ją do uznania, że szczególne okoliczności sprawy i konieczność osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny uzasadniały odstąpienie od ogólnej metody i podwyższenie tej kwoty podstawowej o 10 % na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Jak wynika z pkt 121 powyżej, Komisja wskazała, że sprawa dotyczy kartelu nabywców, w odniesieniu do którego przy obliczaniu kwoty podstawowej grzywny wymagane jest uwzględnienie wartości zakupów, przy czym wartość ta jest jednak okazuje się niedoskonała w kontekście obliczania kwoty podstawowej, która odzwierciedla gospodarcze znaczenie naruszenia.

169    Należy zresztą stwierdzić, że rozważania te umożliwiły skarżącym zapoznanie się z rozumowaniem Komisji i zakwestionowanie go przed Sądem, a Sądowi – zbadanie jego zasadności.

170    Ponadto wbrew temu, co sugerują skarżące, rozważania tego rodzaju nie przedstawiają „ogólnych obaw”, lecz są to rozważania odnoszące się konkretnie do danej sprawy, związane z charakterem badanego kartelu, czyli kartelu nabywców.

171    Jak słusznie wyjaśniła Komisja w odpowiedzi na środek organizacji postępowania i na rozprawie, szczególne okoliczności danej sprawy w rozumieniu pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien mogą być szczególnymi elementami związanymi z rodzajem rozpatrywanego kartelu i niekoniecznie muszą to być okoliczności, które zaistniały tylko w tej jednej sprawie.

172    Ponieważ rozważania te są wystarczająco konkretne i szczegółowe, spełniają one zaostrzony wymóg uzasadnienia, jaki Komisja musi spełnić w celu zastosowania pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

173    Jeśli chodzi o uzasadnienie wyboru wynoszącej 10 % stopy podwyżki zastosowanej na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, z motywu 146 zaskarżonej decyzji wynika zasadniczo, że w celu uwzględnienia szczególnych okoliczności sprawy i zapewnienia wystarczającego odstraszającego skutku Komisja powinna była zastosować – zgodnie ze swą wcześniejszą praktyką decyzyjną, a w szczególności decyzją dotyczącą recyklingu akumulatorów samochodowych – podwyżkę kwoty grzywny o 10 % na podstawie wskazanego punktu wytycznych.

174    W odpowiedzi na środek organizacji postępowania i na rozprawie Komisja wyjaśniła w tym względzie, że w niniejszej sprawie uznała ona, iż podwyższenie o 10 % było właściwe, tak jak w wypadku rozstrzygnięcia zawartego w decyzji dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, zważywszy, że zastosowanie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien do kartelu nabywców jest praktyką stosunkowo nową, którą w niniejszej sprawie zastosowano dopiero drugi raz od wydania rzeczonej decyzji.

175    Sąd nie może jednak uwzględnić tych wyjaśnień w ramach kontroli poszanowania obowiązku uzasadnienia, ponieważ nie znajdują się one w zaskarżonej decyzji. Poszanowanie obowiązku uzasadnienia należy bowiem oceniać na podstawie informacji, którymi strona skarżąca dysponowała w chwili wniesienia skargi, a uzasadnienie nie może zostać przedstawione po raz pierwszy i a posteriori przed sądem, chyba że zachodzą wyjątkowe okoliczności [zob. podobnie wyrok z dnia 19 maja 2021 r., Ryanair/Komisja (KLM; Covid-19), T‑643/20, EU:T:2021:286, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo].

176    Nieprzedstawienie takich wyjaśnień nie może jednak skutkować stwierdzeniem braku uzasadnienia wyboru stopy podwyżki.

177    W tym względzie należy zaznaczyć, że wbrew temu, co sugerują skarżące, w motywie 146 zaskarżonej decyzji w celu uzasadnienia wyboru stopy podwyżki Komisja nie ograniczyła się do odesłania w sposób zwięzły do decyzji dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, lecz powołała się również, a wręcz przede wszystkim, na szczególne okoliczności sprawy i konieczność osiągnięcia odstraszającego poziomu grzywny.

178    Ponadto w myśl orzecznictwa ciążący na Komisji obowiązek uzasadnienia zostaje spełniony wówczas, gdy instytucja ta w swej decyzji wskaże elementy oceny, które umożliwiły jej zmierzenie wagi i czasu trwania naruszenia. Mimo że nie jest ona zobowiązana do wskazania wszystkich danych liczbowych dotyczących każdego z pośrednich etapów przyjętej metody obliczania nałożonej grzywny, to jednak powinna ona wyjaśnić to, jak wyważała i oceniała ona wzięte przez nią pod uwagę elementy sprawy (zob. wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., Komisja/Icap i in., C‑39/18 P, EU:C:2019:584, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo). Jak wynika z pkt 168 powyżej, Komisja należycie wyjaśniła elementy, które wzięła pod uwagę w celu ustalenia, że podwyższenie o 10 % podstawowej kwoty grzywny było właściwe w świetle pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Wbrew temu, co sugerują skarżące, zważywszy, że Komisja nie jest zobowiązana do wskazania danych liczbowych dotyczących każdego z etapów metody obliczania, nie była ona zobowiązana do przedstawienia dodatkowego wyjaśnienia dotyczącego wybranej konkretnej stopy podwyżki.

179    Ponadto należy wyjaśnić, że w toku postępowania administracyjnego Komisja poinformowała skarżące o swym zamiarze podwyższenia kwoty podstawowej na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. W szczególności z ostatniego spotkania ugodowego, które odbyło się w dniu 29 października 2019 r., wynika, że Komisja wyraźnie poinformowała skarżące, iż zastosowanie ogólnej metody do kartelu nabywców skutkuje niedoszacowaniem gospodarczego znaczenia naruszenia i sprawia, że grzywna staje się mało odstraszająca, wobec czego zamierza zastosować do tego kartelu podwyżkę o 10 % na podstawie wskazanego punktu wytycznych. Zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 100 powyżej okoliczności te stanowią część kontekstu, w jaki wpisuje się zaskarżona decyzja i w świetle którego należy oceniać, czy jest ona wystarczająco uzasadniona.

180    W świetle wszystkich powyższych rozważań należy oddalić część trzecią zarzutu drugiego, a w konsekwencji cały ten zarzut.

181    Ponieważ zarzuty pierwszy i drugi nie zasługują na uwzględnienie, żądania stwierdzenia nieważności należy oddalić. Należy teraz zbadać przedstawione tytułem ewentualnym żądania obniżenia kwoty grzywny, na poparcie których podniesiono zarzut trzeci.

3.      W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego nieproporcjonalnego charakteru kwoty grzywny 

182    Skarżące podnoszą, że nawet gdyby Sąd oddalił dwa pierwsze zarzuty jako bezzasadne, należałoby uznać, że nałożona na nie grzywna nie jest proporcjonalna do wagi popełnionego naruszenia. Uważają one, że jeśli okoliczności niniejszej sprawy uzasadniają jakiekolwiek podwyższenie, to jego stopa powinna być znacznie niższa niż 50 % w odniesieniu do naruszenia powtarzającego się, na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, i wyraźnie niższa, jeśli chodzi o podwyższenie na podstawie pkt 37 tych wytycznych.

183    W tym względzie skarżące wymieniają szereg okoliczności, które Sąd powinien wziąć pod uwagę w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, i w świetle tych okoliczności wnoszą o obniżenie kwoty nałożonej na nie grzywny.

184    Komisja kwestionuje powołane okoliczności i podnosi, że żądanie skarżących jest bezpodstawne.

185    Należy przypomnieć, że dopełnieniem kontroli legalności jest nieograniczone prawo orzekania, które zostało przyznane sądowi Unii w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 zgodnie z art. 261 TFUE. Prawo to, poza zwykłą kontrolą zgodności sankcji z prawem, upoważnia sąd Unii do zastąpienia oceny Komisji własną oceną i w konsekwencji uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia kwoty nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej (wyroki: z dnia 8 grudnia 2011 r., Chalkor/Komisja, C‑386/10 P, EU:C:2011:815, pkt 63; z dnia 16 lipca 2020 r., Nexans France i Nexans/Komisja, C‑606/18 P, EU:C:2020:571, pkt 96).

186    Aby określić kwotę nakładanej grzywny, sąd Unii musi dokonać oceny okoliczności danej sprawy i rodzaju rozpatrywanego naruszenia. Na podstawie art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 wykonanie tego zadania wymaga uwzględnienia w odniesieniu do każdego ukaranego przedsiębiorstwa wagi rozpatrywanego naruszenia i czasu jego trwania z poszanowaniem zasad, w szczególności, uzasadnienia, proporcjonalności, indywidualizacji kar i równego traktowania, przy czym Sąd nie jest związany wskazówkami określonymi przez Komisję w jej wytycznych (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 stycznia 2016 r., Galp Energía España i in./Komisja, C‑603/13 P, EU:C:2016:38, pkt 89, 90; z dnia 16 czerwca 2022 r., Sony Optiarc i Sony Optiarc America/Komisja, C‑698/19 P, EU:C:2022:480, pkt 173, 174).

a)      W przedmiocie żądania zmniejszenia stopy podwyżki na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

187    Skarżące podnoszą, po pierwsze, że położyły kres kartelowi MCAA i ujawniły go ponad 12 lat przed rozpoczęciem naruszenia badanego w niniejszej sprawie, po drugie, że naruszenie popełnione w ramach rzeczonego kartelu i naruszenie badane w niniejszej sprawie mają inny charakter, odnoszą się do różnych produktów i uczestniczyły w nich różne podmioty, po trzecie, że kartel ten został wykryty dzięki ich wewnętrznym środkom służącym zapewnieniu zgodności z prawem, po czwarte, że sama spółka Clariant GmbH nie była zaangażowana w utworzenie i funkcjonowanie tego samego kartelu, po piąte, że omawiane zachowanie noszące znamiona naruszenia wynikało z wcześniejszej zgodnej z prawem współpracy z innymi uczestnikami badanego kartelu, po szóste, że w wypadku naruszeń dotyczących cen zakupu prawdopodobieństwo wywołania skutków szkodliwych dla konkurencji, w szczególności zaś dla konsumentów, jest co do zasady mniejsze niż w przypadku karteli sprzedawców, a po siódme, że podwyższenie o 50 % podstawowej kwoty grzywny w przypadku powrotu do naruszenia byłoby nieproporcjonalne w stosunku do innych spraw, w których zastosowano tę samą stopę podwyżki, mimo że powrót do naruszenia miał charakter znacznie poważniejszy niż w niniejszej sprawie.

188    Przede wszystkim należy stwierdzić, że w uzasadnieniu żądania obniżenia grzywny skarżące ograniczają się do powtórzenia okoliczności, na które powołały się już w ramach zarzutu pierwszego. Tymczasem zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 50 powyżej Sąd uważa, że niezależnie od tych okoliczności zastosowanie stopy podwyżki wynoszącej 50 % nie wydaje się nieproporcjonalne z względu na stosunkowo krótki okres, jaki upłynął między stwierdzeniem pierwszego naruszenia art. 101 TFUE w decyzji dotyczącej kartelu MCAA a rozpoczęciem naruszenia tego samego artykułu, którego to naruszenia dotyczy zaskarżona decyzja.

189    Następnie argument skarżących, zgodnie z którym stopa podwyżki wynosząca 50 % jest nieproporcjonalna w stosunku do innych spraw, w których tę samą stopę podwyżki zastosowano do poważniejszych przypadków powrotów do naruszenia, nie może prowadzić do obniżenia grzywny. Wystarczy zaznaczyć w tym względzie, że w pkt 60 repliki skarżące powołały się na 28 decyzji, w których Komisja zastosowała podwyżkę o 50 % w przypadkach pierwszego powrotu do naruszenia, tak jak w niniejszej sprawie.

190    Wreszcie, argument skarżących, zgodnie z którym kartel nabywców jest mniej szkodliwy dla normalnej konkurencji niż kartel sprzedawców, nie jest okolicznością mającą znaczenie dla oceny, czy podwyższenie o 50 % w przypadku naruszenia powtarzającego się w rozumieniu pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien jest proporcjonalne do wagi popełnionego naruszenia. W każdym wypadku należy w tym względzie zaznaczyć, że pierwszym podanym w art. 101 ust. 1 lit. a) TFUE przykładem kartelu, który wyraźnie uznaje się za niezgodny z rynkiem wewnętrznym, jest właśnie ten, który polega na „ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji”. Praktyka będąca przedmiotem kartelu, a mianowicie koordynacja elementu ceny etylenu, jest zatem wyraźnie zakazana przez art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ wiąże się ona z nieodłącznymi ograniczeniami konkurencji na rynku wewnętrznym (zob. podobnie wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., Campine i Campine Recycling/Komisja, T‑240/17, niepublikowany, EU:T:2019:778, pkt 297 i przytoczone tam orzecznictwo).

b)      W przedmiocie żądania zmniejszenia stopy podwyżki na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

191    Skarżące podnoszą, po pierwsze, że analiza ekonomiczna, którą przedstawiły Komisji w toku postępowania administracyjnego, wykazała, że kwestionowane zachowanie nie mogło mieć żadnego znaczącego wpływu na cenę zakupu etylenu, a po drugie, że argument przedstawiony przez Komisję w ramach sprawy dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, zgodnie z którym wartość zakupów nie stanowi właściwej podstawy dla ustalenia kwoty podstawowej grzywny, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie.

192    Z jednej strony wystarczy jednak zaznaczyć, że zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 125 powyżej podwyższenie kwoty podstawowej grzywny w oparciu o pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie jest uzależnione od uprzedniego wykazania jakichkolwiek rzeczywistych skutków inkryminowanego zachowania na rynku, w związku z czym analiza ekonomiczna mająca na celu wykazanie braku wpływu inkryminowanego zachowania na cenę zakupu etylenu jest pozbawiona znaczenia i nie może prowadzić do obniżenia kwoty grzywny. Z drugiej strony zastosowanie stawki 10 % w celu zaradzenia niedoskonałemu charakterowi wartości zakupów uwzględnianej przy obliczaniu kwoty podstawowej grzywny nie wydaje się nieproporcjonalne. Skarżące nie powołują się na żadną inną istotną okoliczność, która uzasadniałaby obniżenie tej stawki.

193    W konsekwencji zarzut trzeci należy oddalić.

194    Z całości powyższych rozważań wynika, że żądania zmierzające do obniżenia kwoty grzywny, a w konsekwencji całą skargę, należy oddalić.

B.      W przedmiocie żądania wzajemnego Komisji

195    Komisja wnosi do Sądu o podwyższenie grzywny, w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, poprzez nieprzyznanie skarżącym korzyści w wysokości 10 % z tytułu współpracy w toku postępowania administracyjnego na podstawie pkt 32 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych.

196    Komisja podnosi, że w skardze wniesionej w niniejszej sprawie skarżące kwestionują kwotę grzywny, która stanowiła jednak zasadniczy element ich propozycji ugodowej i która była przedmiotem porozumienia.

197    W tym względzie Komisja wskazuje, że skarżące nie wycofały się z postępowania ugodowego, mimo że nie zgodziły się z zastosowaniem pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Przeciwnie, skarżące zobowiązały się do kontynuowania postępowania ugodowego, przedstawiając swą propozycję ugodową i przyznając, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów należycie odzwierciedla treść tych propozycji.

198    Komisja dodaje, że to właśnie istnienie „porozumienia” co do zakresu ewentualnych zarzutów i oszacowania prawdopodobnego zakresu wysokości grzywien, jakie mają zostać nałożone, skłania ją do wezwania przedsiębiorstwa do przedstawienia propozycji ugodowej. Ów zakres wysokości grzywien musi zostać określony w propozycjach ugodowych. Jej zdaniem, dopóki kwota grzywny wskazana w decyzji końcowej nie przekracza maksymalnej kwoty tego zakresu, który był przedmiotem rozmów prowadzących do propozycji ugodowej, należy uznać, że decyzja końcowa odzwierciedla w tym względzie propozycję ugodową.

199    Tymczasem zakwestionowanie przez skarżące istotnego elementu propozycji ugodowej podważa cel postępowania ugodowego.

200    W tym względzie Komisja podnosi, po pierwsze, że postępowanie ugodowe ma z natury charakter synalagmatyczny. Strony dysponują możliwością, a nawet mają obowiązek sygnalizowania wszelkich przeszkód uniemożliwiających wypracowanie porozumienia. Jej zdaniem podejście przyjęte przez skarżące w toku postępowania administracyjnego było czysto strategiczne i było jedynie środkiem do uzyskania obniżenia kwoty grzywny, aby następnie zakwestionować decyzję na podstawie tych samych elementów co te, które były przedmiotem porozumienia, i w ten sposób uzyskać dalsze obniżki w postępowaniu przed sądem Unii.

201    Po drugie, Komisja podnosi, że usprawnienie postępowania, do którego dąży się w postępowaniu ugodowym, generalnie nie ma już miejsca w niniejszej sprawie. Celem postępowania ugodowego jest umożliwienie tej instytucji, po pierwsze, szybszego rozpatrywania spraw kartelowych, a po drugie, rozpatrywania większej liczby spraw kartelowych przy użyciu tych samych zasobów. Ponieważ jednak zasoby Komisji zostały uruchomione zarówno na etapie administracyjnym, jak i sądowym niniejszej sprawy, powodując w ten sposób wzrost nakładu pracy, nie jest ona w stanie zająć się większą liczbą spraw.

202    Chociaż Komisja przyznaje, że skorzystała z faktu, iż skarżące nie zakwestionowały niektórych okoliczności związanych z ich odpowiedzialnością i naruszeniem oraz że nie zażądały dostępu do dokumentów zawartych w aktach sprawy, to jednak podkreśla ona, że przeznaczyła dodatkowe zasoby na organizację szeregu spotkań ze stronami w przedmiocie dwóch spornych podwyższeń. Ponadto nie zaoszczędziła zasobów, ponieważ musiała wyjaśnić i uzasadnić obliczenie kwoty grzywny zawarte w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów i w decyzji końcowej.

203    Komisja podkreśla, że nie jest możliwe określenie a posteriori stopnia współpracy strony postępowania ugodowego. Wskazuje ona, że trudno jest jej zatem ustalić, czy przystąpiłaby do postępowania ugodowego, gdyby współpraca przedsiębiorstw była ograniczona lub nie istniała, lecz mimo to można by jednak w pewnym stopniu usprawnić postępowanie.

204    Po trzecie, Komisja podnosi, że w wyroku z dnia 29 kwietnia 2004 r., Tokai Carbon i in./Komisja (T‑236/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01, EU:T:2004:118), Sąd przyznał, że możliwość skorzystania z obniżenia grzywny w ramach programu łagodzenia sankcji może zostać cofnięta, a w efekcie grzywna może zostać podwyższona, w przypadku gdy postawa skarżącego ulegnie zmianie i zakwestionuje on po raz pierwszy przed Sądem okoliczności, które nie były kwestionowane lub które zostały uznane w toku postępowania administracyjnego. Poza wskazanym wyrokiem Sąd zbadał w innych sprawach, w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, czy należy cofnąć obniżkę, którą strony sporu uzyskały w zamian za ich współpracę w toku postępowania administracyjnego, nawet jeśli przesłanki tego cofnięcia nie zostały spełnione.

205    Po czwarte, Komisja uważa, że prawo skarżących do kontroli sądowej jest w pełni respektowane. Jej zdaniem skorzystanie z tego prawa nie oznacza, że skarga nie ma żadnego wpływu na wysokość grzywny. Cofnięcie obniżki o 10 % z tytułu postępowania ugodowego nie stanowi sankcji nałożonej na skarżące za wykonanie przysługującego im prawa do kontroli sądowej, lecz jest jedynie konsekwencją faktu, że skarżące podważają okoliczności, które uznały i potwierdziły w toku postępowania administracyjnego.

206    W konsekwencji Komisja utrzymuje, że przyznana skarżącym w celu wynagrodzenia ich za współpracę korzyść w postaci obniżenia grzywny powinna zostać cofnięta. Komisja wnosi zatem do Sądu o podwyższenie grzywny nałożonej na skarżące i ustalenie jej kwoty na 181 731 000 EUR.

207    Skarżące odpierają argumentację Komisji.

1.      Uwagi wstępne w przedmiocie postępowania ugodowego

208    Postępowanie ugodowe zostało ustanowione rozporządzeniem Komisji (WE) nr 622/2008 z dnia 30 czerwca 2008 r. zmieniającym rozporządzenie nr 773/2004 w odniesieniu do prowadzenia postępowań ugodowych w sprawach kartelowych (Dz.U. 2008, L 171, s. 3). Postępowanie to zostało szczegółowo uregulowane w komunikacie w sprawie postępowań ugodowych.

209    Zgodnie z motywem 4 rozporządzenia nr 622/2008 postępowanie ugodowe umożliwia Komisji szybsze i skuteczniejsze rozstrzyganie spraw kartelowych. Celem tego postępowania jest zatem uproszczenie i przyspieszenie postępowań administracyjnych, po to by umożliwić Komisji rozpoznanie większej liczby spraw przy tych samych zasobach (zob. podobnie wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 60).

210    Postępowanie ugodowe polega zasadniczo na tym, że przedsiębiorstwa objęte dochodzeniem, po zapoznaniu się obciążającymi je dowodami i po zdecydowaniu się na uczestnictwo w postępowaniu ugodowym, przyznają się do uczestnictwa w naruszeniu, rezygnują, pod pewnymi warunkami, z prawa dostępu do akt postępowania administracyjnego i z prawa do bycia wysłuchanym oraz zgadzają się na otrzymanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i ostatecznej decyzji w uzgodnionym języku urzędowym Unii (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 20). Ponadto, jeśli pismo w sprawie przedstawienia zarzutów odzwierciedla ich propozycje ugodowe, przedsiębiorstwa te są zobowiązane do udzielenia na nie odpowiedzi w wyznaczonym terminie, potwierdzając, że owo pismo odpowiada treści ich propozycji i że ich zobowiązanie do udziału w postępowaniu ugodowym pozostaje w związku z tym aktualne (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 26). W zamian Komisja może przyznać im wynoszącą 10 % obniżkę kwoty grzywny, jaka zostałaby na nie nałożona po zakończeniu zwyczajnego postępowania na podstawie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien oraz komunikatu w sprawie współpracy (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 30–33) (zob. podobnie wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 61, 62).

211    Z motywu 4 rozporządzenia nr 622/2008 i z pkt 5 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych wynika, że Komisja może wziąć pod uwagę prawdopodobieństwo dojścia do porozumienia z zaangażowanymi stronami w rozsądnym okresie w zakresie potencjalnych zarzutów, mając na uwadze czynniki takie jak liczba zaangażowanych stron, przewidywane spory na tle przypisania odpowiedzialności i zakres spornych okoliczności faktycznych. Z motywu tego wynika również, że Komisja może wziąć pod uwagę względy inne niż te dotyczące usprawnienia postępowania, takie jak możliwość stworzenia precedensu. Oznacza to, że Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania przy określaniu, które sprawy mogą nadawać się do zakończenia ugodą (zob. podobnie wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 64).

212    Postępowanie ugodowe zasadniczo przebiega w opisany poniżej sposób. Postępowanie to wszczyna Komisja za zgodą zainteresowanych przedsiębiorstw (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 5, 6, 11). Od chwili wszczęcia postępowania przedsiębiorstwa objęte dochodzeniem i uczestniczące w postępowaniu ugodowym są informowane przez Komisję, w ramach rozmów dwustronnych, o podstawowych elementach, „taki[ch] jak przyjęte [uznane] okoliczności faktyczne, klasyfikacja tych okoliczności, skala oddziaływania i długość funkcjonowania rzekomego [potencjalnego] kartelu, przypisanie odpowiedzialności, szacunkowy zakres wysokości przypuszczalnych grzywien, jak również dowody stanowiące podstawę potencjalnych zarzutów” (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 16). Przepis ten umożliwia stronom przedstawienie swego stanowiska w kwestii zarzutów, jakie Komisja może im postawić, oraz podjęcie świadomej decyzji w sprawie przystąpienia do postępowania ugodowego (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 16) (wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 66, 67).

213    Dopiero po przekazaniu tych informacji zainteresowane przedsiębiorstwa mogą zdecydować się na udział w postępowaniu ugodowym i przedstawienie propozycji ugodowej. Ta propozycja ugodowa powinna zawierać w szczególności jednoznaczne i jasne przyznanie się stron do odpowiedzialności za naruszenie, wskazanie maksymalnej kwoty grzywien, które według przewidywań stron zostaną nałożone przez Komisję i które zaakceptowałyby w ramach postępowania ugodowego, oraz potwierdzenie, że nie zamierzają występować z wnioskiem o udostępnienie akt lub ponowne wysłuchanie w ramach przesłuchania ustnego, chyba że Komisja nie uwzględni ich propozycji ugodowej w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów ani w decyzji (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 20) (zob. podobnie wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 68).

214    Po takim przyznaniu się do odpowiedzialności oraz dostarczeniu potwierdzeń przez dane przedsiębiorstwa Komisja kieruje do nich pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, a następnie wydaje ostateczną decyzję. Decyzja ta jest zasadniczo oparta na fakcie, że strony jednoznacznie przyznały się do odpowiedzialności, nie zakwestionowały pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i podtrzymały wolę uczestnictwa w postępowaniu ugodowym (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 23–28) (wyrok z dnia 20 maja 2015, Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 69).

215    Jeżeli dane przedsiębiorstwo postanawia nie uczestniczyć w postępowaniu ugodowym, ostateczna decyzja jest wydawana na podstawie przepisów ogólnych rozporządzenia nr 773/2004, a nie na podstawie przepisów regulujących postępowanie ugodowe. Tak samo dzieje się w wypadku, gdy to Komisja postanawia odstąpić od postępowania ugodowego (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 19, 27, 29) (wyrok z dnia 20 maja 2015 r., Timab Industries i CFPR/Komisja, T‑456/10, EU:T:2015:296, pkt 70).

216    Ostateczne decyzje przyjęte w wyniku postępowania ugodowego na podstawie art. 7 i 23 rozporządzenia nr 1/2003 podlegają kontroli sądowej zgodnie z art. 263 TFUE (komunikat w sprawie postępowań ugodowych, pkt 41).

2.      W przedmiocie przebiegu postępowania ugodowego

217    W trakcie dyskusji między Komisją a skarżącymi, w okresie od dnia 18 września 2018 r. do dnia 29 października 2019 r., Komisja wskazała zarzuty, jakie zamierzała wobec nich podnieść, oraz swój zamiar podwyższenia grzywny na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, odpowiednio o 50 % i 10 %. Skarżącym umożliwiono przedstawienie uwag.

218    W dniu 20 listopada 2019 r. skarżące przedstawiły propozycję ugodową, w której w szczególności uznały swą odpowiedzialność za uczestnictwo w kartelu badanym w niniejszej sprawie i oświadczyły, że zgadzają się na nałożenie grzywny nieprzekraczającej 159 663 000 EUR.

219    Komisja wydała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, w którym poinformowała w szczególności o podwyżkach kwoty podstawowej grzywny na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, nie wskazując jednak konkretnych przewidywanych stóp podwyżki. W odpowiedzi na to pismo skarżące potwierdziły, że należycie odzwierciedla ono treść ich propozycji ugodowej i że nadal są w pełni zaangażowane w kontynuowanie postępowania ugodowego.

3.      W przedmiocie zasadności żądania wzajemnego Komisji

220    Jak przypomniano w pkt 185 powyżej, poza zwykłą kontrolą legalności sankcji sąd Unii jest uprawniony do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania.

221    W tej sytuacji, chociaż to skarżące, zmierzając do obniżenia kwoty grzywny, wnoszą najczęściej o wykonanie przez sąd nieograniczonego prawa orzekania, nic nie stoi na przeszkodzie, by również Komisja mogła przedłożyć sądowi Unii kwestię kwoty grzywny i wystąpić z żądaniem podwyższenia wspomnianej kwoty (wyrok z dnia 8 października 2008 r., Schunk i Schunk Kohlenstoff-Technik/Komisja, T‑69/04, EU:T:2008:415, pkt 244).

222    O ile nie jest zatem wykluczone, że Sąd postanowi podwyższyć grzywnę w następstwie żądania wzajemnego Komisji, o tyle to do tej instytucji należy wykazanie, że żądane podwyższenie kwoty grzywny jest właściwe, w szczególności w świetle faktów i okoliczności, które pojawiły się w toku postępowania i o których nie wiedziała ona w chwili wydania decyzji. Tymczasem należy stwierdzić, iż Komisji nie udało się wykazać, że takie podwyższenie jest właściwe w niniejszej sprawie.

223    Argumentacja Komisji dotycząca wynoszącej 10 % obniżki z tytułu współpracy w toku postępowania administracyjnego opiera się bowiem na błędnym założeniu, że skarżące kwestionują w swej skardze okoliczności, które uznały w swej propozycji ugodowej lub które zaakceptowały w toku tego postępowania.

224    W tym względzie należy przypomnieć, że pkt 16 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych przewiduje, iż w trakcie rozmów ugodowych strony są informowane w szczególności o „szacunkowy[m] zakres[ie] wysokości przypuszczalnych grzywien”. Z pkt 17 tego komunikatu wynika, że okoliczność ta powinna stać się przedmiotem „porozumienia” wypracowanego w ramach rozmów dwustronnych, zanim Komisja wyznaczy przedsiębiorstwom termin na przedstawienie propozycji ugodowej. W odniesieniu do kwoty grzywny pkt 20 tego komunikatu stanowi, że propozycje ugodowe zawierają „wskazanie maksymalnej kwoty grzywny, która według przewidywań stron zostanie nałożona przez Komisję i którą strony zaakceptowałyby w ramach postępowania ugodowego”.

225    Nie jest zatem wymagane, aby strony postępowania ugodowego – by móc zawrzeć ugodę – zaakceptowały ostateczną kwotę grzywny i wszystkie jej parametry, takie jak dostosowania na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien; wystarczy, że zaakceptują one prawdopodobny zakres wysokości lub maksymalną kwotę grzywny.

226    W niniejszej sprawie, jak wynika z pkt 218 powyżej, skarżące zaakceptowały w swej propozycji ugodowej jedynie maksymalną kwotę grzywny, którą Komisja zamierzała na nie nałożyć. Podwyższenia na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie stanowiły zatem istotnego elementu tej propozycji. W związku z tym potwierdzenia przez skarżące, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów należycie odzwierciedla ich propozycję ugodową, nie można interpretować jako akceptacji podwyższeń na podstawie wspomnianych punktów, tym bardziej że w piśmie tym nie wskazano stóp podwyżki, które Komisja zamierzała zastosować.

227    Argument Komisji, zgodnie z którym maksymalna kwota grzywny obejmowała przewidywane podwyższenia na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, nie zasługuje na uwzględnienie. Jak bowiem słusznie twierdzą skarżące w odpowiedzi na środek organizacji postępowania, zaakceptowania maksymalnej kwoty grzywny w ich propozycji ugodowej nie można utożsamiać z zaakceptowaniem jej dokładnej ostatecznej kwoty, sposobu jej obliczenia oraz rozumowania, na którym oparła się Komisja w celu ustalenia tej ostatecznej kwoty.

228    W tym względzie należy zauważyć, że w zaskarżonej decyzji Komisja mogła postanowić, że nie podwyższy kwoty grzywny na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien lub że zastosuje niższe stopy podwyżki niż te, które ostatecznie przyjęła. Tak więc dopiero po zapoznaniu się z zaskarżoną decyzją, w której Komisja określiła ostateczną kwotę grzywny zgodnie z pkt 30 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych, skarżące mogły skutecznie zakwestionować parametry obliczenia tej kwoty, jak podnoszą w odpowiedzi na środek organizacji postępowania.

229    Ponadto, jak przyznaje sama Komisja, należy przypomnieć, że dwustronne rozmowy ugodowe nie pozwoliły na osiągnięcie konsensusu między Komisją a skarżącymi w przedmiocie podwyżek zastosowanych na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Z uwag końcowych zawartych w sprawozdaniu z ostatniego spotkania ugodowego z dnia 29 października 2019 r. wynika bowiem, że przedstawiciel skarżących powtórzył swój sprzeciw w odniesieniu do zastosowania dwóch wyżej wymienionych punktów. Nie można zatem stwierdzić, że podwyższenia te były przedmiotem porozumienia między Komisją a skarżącymi.

230    Dlatego też wbrew temu, co twierdzi Komisja, podwyżki grzywny zastosowane na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie zostały wyraźnie uznane przez skarżące w ich propozycji ugodowej i nie były przedmiotem porozumienia. Zważywszy, że w skardze rozpatrywanej w niniejszym postępowaniu skarżące kwestionują kwotę nałożonej na nie grzywny, podnosząc, iż zastosowanie wskazanych punktów wytycznych było błędne, Komisji nie udało się wykazać, że odmowa przyznania im korzyści w wysokości 10 % tytułem wynagrodzenia za współpracę w toku postępowania administracyjnego jest uzasadniona.

231    Pozostałe argumenty podniesione przez Komisję nie pozwalają podważyć tego wniosku.

232    Po pierwsze, Komisja utrzymuje, że skarżące nie wycofały się z postępowania ugodowego i nie poinformowały jej, że ich zdaniem osiągnięcie porozumienia jest niemożliwe, podczas gdy spoczywał na nich obowiązek sygnalizowania wszelkich przeszkód w osiągnięciu takiego porozumienia. Jej zdaniem podejście przyjęte przez skarżące w toku postępowania administracyjnego było czysto strategiczne i było jedynie środkiem do uzyskania obniżki kwoty grzywny poprzez współpracę, przy czym zamiarem skarżących było dążenie do uzyskania dalszych obniżek w postępowaniu przed sądem Unii.

233    Jednakże, jak wynika z pkt 225 powyżej, nie jest wymagane, aby strony postępowania ugodowego – by móc zawrzeć ugodę – zaakceptowały ostateczną kwotę grzywny i wszystkie jej parametry, takie jak dostosowania na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Wystarczy zresztą stwierdzić, podobnie jak wskazano w pkt 229 powyżej, że w trakcie rozmów dwustronnych skarżące sprzeciwiły się zastosowaniu pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, wobec czego, wbrew temu, co sugeruje Komisja, instytucja ta nie została wprowadzona w błąd przez skarżące.

234    Ponadto należy przypomnieć, że – jak wspomniano w pkt 211 powyżej – zgodnie z pkt 5 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych Komisja zachowuje szeroki zakres uznania przy wyborze spraw, w przypadku których za właściwe uznaje sprawdzenie, czy strony są zainteresowane udziałem w postępowaniu ugodowym, jak również przy decydowaniu o wszczęciu takiego postępowania, przerwaniu go lub też zawarciu ostatecznego porozumienia. Komisja może zatem w dowolnym momencie postępowania podjąć decyzję o zaprzestaniu wszelkich rozmów ugodowych w konkretnej sprawie. W niniejszej sprawie Komisja nie uznała za stosowne zakończenia rozmów, mimo że wiedziała o braku zgody skarżących na zastosowanie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

235    Po drugie, Komisja podnosi, że usprawnienie postępowania, do którego dąży się w postępowaniu ugodowym, generalnie nie ma już miejsca.

236    W tym względzie należy przypomnieć, że postępowanie ugodowe ma na celu umożliwienie Komisji szybszego i skuteczniejszego rozpatrywania spraw kartelowych, a tym samym umożliwienie jej rozpatrzenia większej liczby spraw przy użyciu tych samych zasobów (zob. pkt 209 powyżej).

237    Tymczasem, jak przyznaje Komisja, osiągnęła ona korzyści proceduralne dzięki kontynuowaniu postępowania ugodowego ze skarżącymi. W tym względzie należy stwierdzić z jednej strony, że mogła ona sporządzić uproszczoną wersję pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i zaskarżonej decyzji w jednym tylko języku. Z drugiej strony nie była ona zobowiązana do sporządzenia jawnej wersji rzeczonego pisma, do zorganizowania przesłuchania ani do umożliwienia skarżącym dostępu do akt. Osiągnęła ona zatem korzyść w postaci usprawnienia postępowania, która to korzyść – jak słusznie podnoszą skarżące – zostanie utrzymana niezależnie od wniesienia skargi w niniejszej sprawie.

238    Jeśli chodzi o uruchomienie dodatkowych zasobów w celu organizacji spotkań ze stronami dotyczących dwóch spornych podwyżek, to należy je uznać za uruchomienie zasobów nierozerwalnie związane z postępowaniem ugodowym.

239    Ponadto niemożność określenia a posteriori rozmiaru korzyści, które mogą zostać zachowane w toku postępowania administracyjnego, nie ma znaczenia dla sprawy. Z pkt 17 komunikatu w sprawie postępowań ugodowych wynika, że Komisja wzywa przedsiębiorstwo do przedstawienia propozycji ugodowej tylko wtedy, gdy „wstępnie przyjmuje, w świetle ogólnie uzyskanych postępów, że przyczyni się to do usprawnienia postępowania”. Powinna ona zatem dokonać a priori oceny skuteczności postępowania w świetle wszczętych rozmów ze stronami i zdecydować na tej podstawie, w ramach przysługującego jej zakresu uznania, o tym, czy kontynuować postępowanie ugodowe, czy też nie.

240    Po trzecie, Komisja utrzymuje, że choć uznaje prawo skarżących do wniesienia skargi na zaskarżoną decyzję, to jednak skorzystanie z tego prawa nie oznacza, że skarga nie ma żadnego wpływu na wysokość grzywny. Komisja powołuje się w szczególności na wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r., Tokai Carbon i in./Komisja (T‑236/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01, EU:T:2004:118), wydany w kontekście obniżek grzywny na podstawie komunikatu Komisji dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach kartelowych (Dz.U. 1996, C 207, s. 4), w którym Sąd uznał, że taka obniżka może zostać cofnięta w odniesieniu do skarżącej.

241    Prawdą jest, że w wyroku przytoczonym w pkt 240 Sąd uwzględnił przedstawione przez Komisję żądanie podwyższenia grzywny, wskazując, że instytucja ta, wbrew wszelkim oczekiwaniom, jakie mogła racjonalnie wywodzić z obiektywnej współpracy skarżącej w toku postępowania administracyjnego, była zobowiązana opracować i przedstawić przed Sądem obronę mającą na celu podważenie noszących znamiona naruszenia okoliczności faktycznych, co do których słusznie uznała, że skarżąca nie będzie już ich kwestionować.

242    Wystarczy jednak zaznaczyć, że w niniejszej sprawie skarżące kwestionują podwyższenia zastosowane na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, które nie zostały uwzględnione w ich propozycji ugodowej i których nie zaakceptowały w toku postępowania administracyjnego. Komisja nie mogła zatem wyjść z założenia, że skarżące nie będą już kwestionować tych podwyższeń w ramach skargi.

243    Z całości powyższych rozważań wynika, że żądanie wzajemne Komisji należy oddalić.

 W przedmiocie kosztów

244    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Zgodnie z art. 134 § 3 tego regulaminu w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty. Jednakże, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokrywa, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.

245    W niniejszej sprawie skarżące przegrały sprawę, przy czym żądanie wzajemne Komisji nie zostało uwzględnione. Ponieważ instytucja ta domagała się jedynie nieznacznego podwyższenia kwoty grzywien, należy stwierdzić, że zasadniczo to żądania i zarzuty skarżących nie zostały uwzględnione. W tych okolicznościach należy orzec, że skarżące pokrywają własne koszty i 90 % kosztów poniesionych przez Komisję, a Komisja pokrywa 10 % własnych kosztów.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Żądanie wzajemne Komisji Europejskiej zostaje oddalone.

3)      Clariant AG i Clariant International AG pokrywają własne koszty i 90 % kosztów poniesionych przez Komisję.

4)      Komisja pokrywa 10 % własnych kosztów.

van der Woude De Baere Steinfatt

Kecsmár       Kingston

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 18 października 2023 r.

Podpisy

Spis treści

I. Okoliczności powstania sporu

A. Postępowanie administracyjne

B. Zaskarżona decyzja

1. Opis naruszenia

2. Obliczenie kwoty grzywny nałożonej na skarżące

II. Żądania stron

III. Co do prawa

A. W przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności i obniżenia kwoty grzywny

1. W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na twierdzeniu, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

a) W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego, dotyczącej nieskorzystania przez Komisję z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych

b) W przedmiocie części drugiej zarzutu pierwszego, opartej na błędnym uznaniu skarżących za podmioty powracające do naruszenia

1) W przedmiocie pierwszego zarzutu szczegółowego, dotyczącego braku podobieństwa między naruszeniem popełnionym w ramach kartelu MCAA a naruszeniem badanym w niniejszej sprawie

2) W przedmiocie drugiego zarzutu szczegółowego, dotyczącego okresu dzielącego oba naruszenia

3) W przedmiocie trzeciego zarzutu szczegółowego, dotyczącego braku nałożenia wcześniejszej kary pieniężnej

4) W przedmiocie czwartego zarzutu szczegółowego, dotyczącego nieuwzględnienia innych okoliczności

c) W przedmiocie części trzeciej zarzutu pierwszego, opartej na braku uzasadnienia

2. W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na twierdzeniu, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

a) W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej nieskorzystania przez Komisję z przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych

b) W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, opartej na błędnym zastosowaniu podwyższenia na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

1) W przedmiocie pierwszego zarzutu szczegółowego, opartego na okoliczności, że wartość zakupów nie prowadzi do niedoszacowania gospodarczego znaczenia naruszenia w niniejszej sprawie

2) W przedmiocie drugiego zarzutu szczegółowego, opartego na twierdzeniu, że podwyższenie kwoty grzywny nie było konieczne do zapewnienia skutku odstraszającego

3) W przedmiocie trzeciego zarzutu szczegółowego, opartego na okoliczności, że podwyższenie stosowane do wszystkich karteli nabywców prowadzi do nadmiernego systematycznego odstraszania

4) W przedmiocie czwartego zarzutu szczegółowego, opartego na braku znaczenia dla niniejszej sprawy decyzji dotyczącej recyklingu akumulatorów samochodowych, ze względu na to, że badany kartel dotyczył jedynie niewielkiego składnika ceny

5) W przedmiocie piątego zarzutu szczegółowego, opartego na tym, że potencjalne zyski karteli nabywców są mniejsze niż zyski karteli sprzedawców

c) W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, opartej na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

3. W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego nieproporcjonalnego charakteru kwoty grzywny

a) W przedmiocie żądania zmniejszenia stopy podwyżki na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

b) W przedmiocie żądania zmniejszenia stopy podwyżki na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien

B. W przedmiocie żądania wzajemnego Komisji

1. Uwagi wstępne w przedmiocie postępowania ugodowego

2. W przedmiocie przebiegu postępowania ugodowego

3. W przedmiocie zasadności żądania wzajemnego Komisji

IV. W przedmiocie kosztów

*      Język postępowania: angielski.