Υπόθεση C‑566/22
Inkreal s. r. o.
κατά
Dúha reality s. r. o.
(αίτηση του Nejvyšší soud České republiky για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα) της 8ης Φεβρουαρίου 2024
«Προδικαστική παραπομπή – Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνή δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός (ΕΕ) 1215/2012 – Πεδίο εφαρμογής – Άρθρο 25 – Συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας – Συμβαλλόμενοι εγκατεστημένοι στο ίδιο κράτος μέλος – Απονομή διεθνούς δικαιοδοσίας στα δικαστήρια άλλου κράτους μέλους για την εκδίκαση διαφορών εκ της συμβάσεως – Στοιχείο αλλοδαπότητας»
Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 1215/2012 – Πεδίο εφαρμογής – Ύπαρξη στοιχείου αλλοδαπότητας – Παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας – Συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας – Συμβαλλόμενοι εγκατεστημένοι στο ίδιο κράτος μέλος – Απονομή διεθνούς δικαιοδοσίας στα δικαστήρια άλλου κράτους μέλους για την εκδίκαση διαφορών εκ της συμβάσεως, η οποία δεν έχει κανένα άλλο συνδετικό στοιχείο με το άλλο κράτος μέλος – Εμπίπτει
(Κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1896/2006, άρθρο 3 § 1, και 1215/2012, αιτιολογικές σκέψεις 3 και 26 και άρθρο 25 § 1)
(βλ. σκέψεις 17-25, 28, 32, 33, 39 και διατακτ.)
Σύνοψη
Επιληφθέν αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως υποβληθείσας στο πλαίσιο διαφοράς σχετικής με σύγκρουση διεθνούς δικαιοδοσίας, το Δικαστήριο διευκρινίζει τη δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού Βρυξέλλες Ια (1), υπό το πρίσμα της υπάρξεως στοιχείου αλλοδαπότητας, στις συμφωνίες παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας.
Μεταξύ των ετών 2016 και 2017, ο FD, κάτοικος Σλοβακίας, και η Dúha reality, εταιρία σλοβακικού δικαίου εγκατεστημένη στη Σλοβακία, συνήψαν δύο συμβάσεις δανείου που περιελάμβαναν συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας, κατά την οποία, σε περίπτωση που ανακύψει διαφορά η οποία δεν μπορεί να διευθετηθεί μέσω διαπραγματεύσεως, «θα επιλυθεί στο πλαίσιο ένδικης διαδικασίας από το καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμόδιο τσεχικό δικαστήριο».
Το 2021 ο FD εκχώρησε τις απαιτήσεις από τις συμβάσεις δανείου στην Inkreal, εταιρία σλοβακικού δικαίου εγκατεστημένη στη Σλοβακία. Δεδομένου ότι η Dúha reality δεν εξόφλησε τα δάνεια, η Inkreal προσέφυγε ενώπιον του Nejvyšší soud (Ανωτάτου Δικαστηρίου, Τσεχική Δημοκρατία) ζητώντας, μεταξύ άλλων, τον καθορισμό του δικαστηρίου που είναι κατά τόπον αρμόδιο να αποφανθεί επί της ουσίας της διαφοράς. Το συγκεκριμένο αίτημα υποβλήθηκε βάσει της συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας η οποία περιέχεται στις συμβάσεις δανείου και την οποία η Inkreal θεωρεί έγκυρη σύμφωνα με τον κανονισμό Βρυξέλλες Ια.
Το εν λόγω Ανώτατο Δικαστήριο διευκρινίζει ότι, κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, η δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού Βρυξέλλες Ια εξαρτάται από την ύπαρξη στοιχείου αλλοδαπότητας. Με την αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, το αιτούν δικαστήριο ζητεί από το Δικαστήριο να κρίνει αν ο εν λόγω κανονισμός έχει εφαρμογή στην επίμαχη περίπτωση της υποθέσεως της κύριας δίκης, όπου το στοιχείο αλλοδαπότητας περιορίζεται σε συμφωνία διεθνούς δικαιοδοσίας η οποία καθορίζει ως έχοντα διεθνή δικαιοδοσία τα δικαστήρια κράτους μέλους διαφορετικού από εκείνο της έδρας των συμβαλλομένων.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
Κατ’ αρχάς, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι το γράμμα του άρθρου 25, παράγραφος 1, του κανονισμού 1215/2012, το οποίο διέπει τις συμφωνίες παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας (2), δεν αποκλείει τη δυνατότητα να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της συγκεκριμένης διατάξεως συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας με την οποία οι συμβαλλόμενοι που είναι εγκατεστημένοι στο ίδιο κράτος μέλος συνομολογούν τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων άλλου κράτους μέλους να επιλαμβάνονται διαφορών εκ της συμβάσεως αυτής, ακόμη και αν συγκεκριμένη σύμβαση δεν έχει κανένα άλλο συνδετικό στοιχείο με αυτό το άλλο κράτος μέλος.
Εν συνεχεία, όσον αφορά το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η συγκεκριμένη διάταξη, κατά πάγια νομολογία, η εφαρμογή των κανόνων διεθνούς δικαιοδοσίας του κανονισμού Βρυξέλλες Ια απαιτεί την ύπαρξη στοιχείου αλλοδαπότητας, το οποίο, όμως, δεν ορίζεται από τον κανονισμό.
Στηριζόμενο στην ισοδύναμη έννοια της «διασυνοριακής διαφοράς», η οποία ορίζεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 1896/2006 (3) ως «διαφορά στην οποία ένας τουλάχιστον εκ των διαδίκων έχει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του επιληφθέντος της υποθέσεως δικαστηρίου», το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι, αφενός, η διαφορά της κύριας δίκης εμπίπτει στον ορισμό αυτόν, δεδομένου ότι οι διάδικοι της κύριας δίκης είναι εγκατεστημένοι σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του δικαστηρίου το οποίο επελήφθη της υποθέσεως βάσει της επίμαχης συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας. Αφετέρου, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου περί υπάρξεως στοιχείου αλλοδαπότητας, η διαφορά της κύριας δίκης εγείρει ζήτημα σχετικό με τον καθορισμό της διεθνούς δικαιοδοσίας, ειδικότερα δε το ζήτημα αν διεθνή δικαιοδοσία να επιληφθούν της συγκεκριμένης διαφοράς έχουν τα δικαστήρια της Τσεχικής Δημοκρατίας ή εκείνα της Σλοβακικής Δημοκρατίας.
Υπό τις συνθήκες αυτές, η ύπαρξη συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας υπέρ των δικαστηρίων κράτους μέλους διαφορετικού από εκείνο στο οποίο είναι εγκατεστημένα τα συμβαλλόμενα μέρη καταδεικνύει, αφ’ εαυτής, τις διασυνοριακές επιπτώσεις που έχει η διαφορά της κύριας δίκης.
Τέλος, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η ερμηνεία του άρθρου 25, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια, κατά την οποία συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης καταλαμβάνεται από τη διάταξη αυτή, ανταποκρίνεται στον σκοπό της ασφάλειας δικαίου τον οποίο επιδιώκει ο εν λόγω κανονισμός. Αντιθέτως, ο σκοπός αυτός θα υπονομευόταν σε περίπτωση κατά την οποία η εν λόγω διάταξη θα είχε εφαρμογή μόνον υπό την προϋπόθεση ότι υφίστανται, πέραν της συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας υπέρ των δικαστηρίων άλλου κράτους μέλους, επιπλέον στοιχεία δυνάμενα να καταδείξουν τις διασυνοριακές επιπτώσεις της σχετικής διαφοράς. Πράγματι, δεν θα περιοριζόταν μόνον η δυνατότητα των συμβαλλομένων να προβλέπουν το δικαστήριο που έχει διεθνή δικαιοδοσία να επιληφθεί της διαφοράς τους, αλλά και θα καθίστατο πιο περίπλοκη η εκ μέρους του επιληφθέντος της υποθέσεως δικαστηρίου εξέταση της διεθνούς δικαιοδοσίας του.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το άρθρο 25, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια τυγχάνει εφαρμογής στην περίπτωση συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας με την οποία συμβαλλόμενοι εγκατεστημένοι στο ίδιο κράτος μέλος συνομολογούν ότι τα δικαστήρια άλλου κράτους μέλους έχουν διεθνή δικαιοδοσία να επιλαμβάνονται διαφορών εκ της συμβάσεως, ακόμη και αν η συγκεκριμένη σύμβαση δεν έχει κανένα άλλο συνδετικό στοιχείο με το άλλο κράτος μέλος.