Sprawa C‑566/22
Inkreal s. r. o.
przeciwko
Dúha reality s.r.o.
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Nejvyšší soud České republiky)
Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 8 lutego 2024 r.
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i uznawanie orzeczeń sądowych oraz ich wykonywanie w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Zakres stosowania – Artykuł 25 – Klauzula jurysdykcyjna – Strony umowy mające siedzibę w tym samym państwie członkowskim – Powierzenie jurysdykcji do rozpoznawania sporów wynikłych z tej umowy sądom innego państwa członkowskiego – Element zagraniczny
Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 1215/2012 – Zakres stosowania – Istnienie elementu zagranicznego – Prorogacja jurysdykcji – Klauzula jurysdykcyjna – Strony umowy mające siedzibę w tym samym państwie członkowskim – Powierzenie jurysdykcji do rozpoznawania sporów wynikłych z umowy niemającej żadnego innego związku z innym państwem członkowskim sądom tego innego państwa członkowskiego – Objęcie zakresem stosowania
(rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady: nr 1896/2006, art. 3 ust. 1; nr 1215/2012, motywy 3, 26, art. 25 ust. 1)
(zob. pkt 17–25, 28, 32, 33, 39; sentencja)
Streszczenie
Trybunał, rozpoznający wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w kontekście sporu jurysdykcyjnego, wyjaśnił, że rozporządzenie Bruksela Ia(1) znajduje zastosowanie, z punktu widzenia istnienia elementu zagranicznego, do klauzul jurysdykcyjnych.
W latach 2016–2017 FD, zamieszkujący na Słowacji, i Dúha reality, spółka prawa słowackiego z siedzibą na Słowacji, zawarli dwie umowy pożyczki zawierające klauzulę jurysdykcyjną, zgodnie z którą w przypadku zaistnienia sporu, który nie może zostać rozstrzygnięty w drodze wzajemnych negocjacji, spór ów „będzie rozstrzygany przez właściwy rzeczowo i miejscowo sąd czeski”.
W 2021 r. FD dokonał cesji wierzytelności z tych umów pożyczki na Inkreal – spółkę prawa słowackiego z siedzibą na Słowacji. Ponieważ Dúha reality nie spłaciła pożyczek, Inkreal wystąpiła do Nejvyšší soud (sądu najwyższego, Republika Czeska) z wnioskiem między innymi o określenie sądu czeskiego właściwego miejscowo do rozpoznania sprawy co do istoty. Wniosek ten został sformułowany w oparciu o klauzulę jurysdykcyjną zawartą w umowach pożyczki, która według Inkreal jest skuteczna na gruncie przepisów rozporządzenia Bruksela Ia.
Sąd najwyższy wyjaśnia, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału stosowanie rozporządzenia Bruksela Ia jest uzależnione od istnienia elementu zagranicznego. We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ów sąd zwraca się do Trybunału o ustalenie, czy wspomniane rozporządzenie ma zastosowanie do sytuacji rozpatrywanej w postępowaniu głównym, w której jedynym elementem zagranicznym jest klauzula jurysdykcyjna powierzająca jurysdykcję sądom państwa członkowskiego innego niż to, w którym mają siedzibę umawiające się strony.
Ocena Trybunału
Trybunał przywołał na wstępie brzmienie art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela Ia, regulującego zawieranie umów dotyczących jurysdykcji(2), który według niego nie stoi na przeszkodzie temu, by klauzula jurysdykcyjna uzgodniona przez strony umowy mające siedzibę w tym samym państwie członkowskim, na mocy której to klauzuli rozpoznawanie sporów wynikłych z tej umowy zostaje powierzone jurysdykcji sądów innego państwa członkowskiego, była objęta zakresem tego przepisu, nawet w sytuacji gdy owa umowa nie wykazuje żadnego innego związku z tym innym państwem członkowskim.
Dalej, co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się ten przepis, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że stosowanie przepisów jurysdykcyjnych rozporządzenia Bruksela Ia wymaga istnienia elementu zagranicznego, które to pojęcie nie zostało jednak zdefiniowane w tym rozporządzeniu.
Posiłkując się równoważnym pojęciem „sprawy transgranicznej”, zdefiniowanym w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1896/2006(3) jako oznaczające „spór, w którym przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie siedziby sądu rozpoznającego sprawę”, Trybunał stwierdził, po pierwsze, że spór w postępowaniu głównym mieści się w tej definicji, gdyż strony tego sporu mają siedzibę w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu, do którego wniesiono sprawę na podstawie rozpatrywanej klauzuli jurysdykcyjnej. Po drugie, na gruncie orzecznictwa Trybunału dotyczącego istnienia elementu zagranicznego, spór w postępowaniu głównym dotyczy kwestii związanej z ustaleniem jurysdykcji międzynarodowej, a konkretnie tego, czy sądami właściwymi do rozpoznania tego sporu są sądy Republiki Czeskiej, czy też sądy Republiki Słowackiej.
W tych okolicznościach istnienie klauzuli jurysdykcyjnej powierzającej jurysdykcję sądom państwa członkowskiego innego niż to, w którym mają siedzibę umawiające się strony, samo w sobie przesądza o transgranicznych skutkach sporu w postępowaniu głównym.
Trybunał wskazał wreszcie, że wykładnia art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela Ia, zgodnie z którą klauzula jurysdykcyjna taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym jest objęta zakresem tego przepisu, odpowiada celowi pewności prawa realizowanemu przez to rozporządzenie. Realizacja tego celu byłaby jednak zagrożona, gdyby ów przepis miał zastosowanie jedynie pod warunkiem, że poza klauzulą jurysdykcyjną powierzającą jurysdykcję sądom innego państwa członkowskiego musiałyby istnieć dodatkowe elementy świadczące o transgranicznych skutkach danego sporu. Otóż nie tylko zmniejszałoby to możliwość przewidzenia przez umawiające się strony sądu właściwego do rozpoznania ich sporu, ale też utrudniłoby badanie przez sąd, do którego wniesiono sprawę, jego własnej jurysdykcji.
Z powyższych powodów Trybunał stwierdził, że art. 25 ust. 1 rozporządzenia Bruksela Ia znajduje zastosowanie do klauzuli jurysdykcyjnej, na mocy której strony umowy mające siedzibę w tym samym państwie członkowskim powierzyły jurysdykcję do rozpoznawania sporów wynikłych z tej umowy sądom innego państwa członkowskiego, nawet w sytuacji gdy owa umowa nie wykazuje żadnego innego związku z tym innym państwem członkowskim.