Sprawa T‑132/07
Fuji Electric Co. Ltd
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek projektów odnoszących się do rozdzielnic z izolacją gazową – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG – Podział rynku – Dowód naruszenia – Możliwość przypisania odpowiedzialności za zachowanie noszące znamiona naruszenia – Czas trwania naruszenia – Grzywny – Okoliczności łagodzące – Współpraca
Streszczenie wyroku
1. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Przedsiębiorstwo – Pojęcie – Jednostka gospodarcza – Przypisanie naruszeń
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
2. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Posłużenie się zbiorem poszlak
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
5. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Dowód – Ocena wartości dowodowej dokumentu – Kryteria
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
6. Prawo wspólnotowe – Zasady – Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Stosowanie
(Jednolity akt europejski, preambuła; art. 6 ust. 2 UE; art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)
7. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uczestniczenie w spotkaniach mających cel antykonkurencyjny
(art. 81 WE; porozumienie EOG, art. 53)
8. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Obowiązek udzielenia na nie odpowiedzi – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18)
9. Skarga o stwierdzenie nieważności – Dopuszczalność – Osoby fizyczne lub prawne – Przyznanie przez przedsiębiorstwo będące adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w toku postępowania administracyjnego okoliczności faktycznych i prawnych uzasadniających przypisanie mu popełnienia naruszenia – Ograniczenie w korzystaniu z prawa do wniesienia skargi – Naruszenie podstawowych zasad zgodności z prawem i poszanowania prawa do obrony
(art. 81 WE, 230 akapit czwarty WE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47, 52 ust. 1)
10. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja w przedmiocie zastosowania reguł konkurencji
(art. 81 WE; porozumienie EOG, art. 53)
11. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Badanie z urzędu przez sąd
(art. 81 WE, 230 WE; porozumienie EOG, art. 53)
12. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenie popełnione przez spółkę zależną – Przypisanie spółce dominującej – Ciężar dowodu po stronie Komisji
(art. 81 ust. 1 WE; porozumienie EOG, art. 53)
13. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Nieograniczone prawo orzekania przez Sąd – Możliwość uwzględnienia dodatkowych informacji niezawartych w decyzji nakładającej grzywnę
(art. 263 TFUE, 264 TFUE; rozporządzenia Rady: nr 17, art. 15 ust. 4; nr 1/2003, art. 23 ust. 2 lit. a))
14. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Przedstawienie dodatkowych dowodów po przesłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów – Dopuszczalność – Przesłanki
(art. 81 ust. 1 WE)
15. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Nienałożenie lub obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Konieczność zaistnienia zachowania, które ułatwiło Komisji stwierdzenie wystąpienia naruszenia
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2002/C 45/03, pkt 26)
1. Artykuł 81 ust. 1 WE zawierający zakaz zawierania przez przedsiębiorstwa porozumień i uzgodnionych praktyk, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócanie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, jest skierowany do jednostek gospodarczych, z których każda ma jednolitą organizację obejmującą elementy osobowe, materialne i niematerialne, służącą do trwałego dążenia do osiągnięcia określonego celu gospodarczego i mogącą uczestniczyć w popełnieniu naruszenia opisanego w tym postanowieniu.
Decyzje wydawane na podstawie art. 81 WE, w celu ich stosowania i wykonania, muszą być jednak adresowane do jednostek posiadających osobowość prawną. A zatem w przypadku gdy Komisja wydaje decyzję na podstawie art. 81 ust. 1 WE, musi ona zidentyfikować osobę lub osoby fizyczne lub prawne, które mogą zostać uznane za odpowiedzialne za zachowanie danego przedsiębiorstwa i które mogą zostać ukarane z tego tytułu; decyzja zostaje skierowana do tych właśnie osób.
(por. pkt 56, 57)
2. W przypadku gdy kilka osób można pociągnąć do osobistej odpowiedzialności za udział w naruszeniu, jakiego dopuściło się jedno i to samo przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa konkurencji, należy uznać te osoby za solidarnie odpowiedzialne za to naruszenie.
Ponadto osobistą i solidarną odpowiedzialnością za uczestnictwo tego samego przedsiębiorstwa w naruszeniu można obciążyć osobę, która bezpośrednio odpowiadała za przedsiębiorstwo lub kierowała nim w chwili popełnienia naruszenia, i osobę, która faktycznie sprawując kontrolę nad przedsiębiorstwem i kształtując jego zachowanie na rynku, pośrednio kierowała nim w chwili popełnienia naruszenia.
Z tego wynika, że zasadę osobistej odpowiedzialności, zgodnie z którą osobę można obciążyć odpowiedzialnością jedynie za jej własne czyny, należy interpretować w ten sposób, że odnosi się ona do osobistej odpowiedzialności zarówno osoby, która kierowała bezpośrednio przedsiębiorstwem w chwili popełnienia naruszenia, jak i osoby, która w tym samym czasie pośrednio kierowała rzeczonym przedsiębiorstwem.
(por. pkt 58, 59, 153)
3. W dziedzinie ciężaru dowodu, po pierwsze, strona lub organ podnoszące naruszenie prawa konkurencji muszą to udowodnić, wykazując w sposób wymagany prawem okoliczności faktyczne noszące znamiona naruszenia, a po drugie, przedsiębiorstwo pragnące skorzystać ze środka obrony przed zarzutem naruszenia, musi dowieść, że zostały spełnione warunki zastosowania takiego środka, zmuszając w ten sposób dany organ do posłużenia się innymi dowodami.
Czas trwania naruszenia jest elementem składowym pojęcia naruszenia na podstawie art. 81 ust. 1 WE, zaś ciężar dowodu w zakresie tego elementu spoczywa zasadniczo na Komisji.
Ów rozkład ciężaru dowodu może się jednak zmienić w zakresie, w jakim okoliczności faktyczne, na które powołuje się strona, mogą zmusić drugą stronę do przedstawienia wyjaśnienia lub uzasadnienia, gdyż w przypadku gdy tego nie uczyni, będzie można uznać, że dowód został przedstawiony.
(por. pkt 84, 85)
4. Jeżeli chodzi o środki dowodowe, które Komisja może dopuścić, zasadą mającą pierwszeństwo w prawie konkurencji jest zasada swobodnego doboru środków dowodowych.
W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być wyprowadzone z szeregu zbieżnych zdarzeń i poszlak, które – analizowane łącznie – mogą stanowić, w braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji. Tego typu zbieżne zdarzenia i poszlaki pozwalają bowiem na wykazanie nie tylko istnienia zachowań lub porozumień antykonkurencyjnych, ale również czasu trwania ciągłego antykonkurencyjnego zachowania oraz okresu stosowania porozumienia zawartego z naruszeniem reguł konkurencji.
W każdym razie konieczne jest, aby Komisja przedstawiła precyzyjne i spójne dowody w celu uzasadnienia przekonania, że naruszenie zostało popełnione. Niemniej nie każdy z dowodów dostarczonych przez Komisję musi koniecznie odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy bowiem, by wymogowi temu odpowiadał oceniany jako całość zbiór poszlak, na który powołuje się instytucja.
Jeżeli chodzi o czas trwania naruszenia, w przypadku braku dowodów pozwalających na bezpośrednie ustalenie czasu trwania naruszenia, Komisja powinna oprzeć się przynajmniej na dowodach odnoszących się do faktów wystarczająco zbliżonych w czasie, tak by można było rozsądnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie między dwiema określonymi datami.
(por. pkt 86, 87)
5. Jeśli chodzi o moc dowodową, jaką należy przypisać poszczególnym dowodom zebranym w związku z naruszeniem reguł konkurencji, jedynym kryterium istotnym dla oceny dobrowolnie przedstawionych dowodów jest ich wiarygodność. Zgodnie z ogólnymi regułami w dziedzinie dowodów wiarygodność i w konsekwencji moc dowodowa dokumentu zależy od jego pochodzenia, okoliczności, w jakich został sporządzony, jego adresata i treści. Należy w szczególności przypisać duże znaczenie okoliczności, że dokument został sporządzony w bezpośrednim związku ze zdarzeniami lub przez bezpośredniego świadka tychże zdarzeń. Dokumenty, z których wynika, że między kilkoma przedsiębiorstwami dochodziło do kontaktów i że przedsiębiorstwa te realizowały dokładnie cel polegający na wyeliminowaniu z wyprzedzeniem niepewności związanej z przyszłym zachowaniem konkurentów, dowodzą istnienia uzgodnionej praktyki w stopniu zgodnym z wymogami prawa. Ponadto oświadczenia sprzeczne z interesem oświadczającego należy z zasady postrzegać jako dowody szczególnie wiarygodne.
(por. pkt 88)
6. W ramach skargi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji stwierdzającej naruszenie prawa konkurencji i nakładającej grzywnę na podmioty, do których jest adresowana, istnienie wątpliwości po stronie sądu musi być rozstrzygane na korzyść adresatów decyzji. Sąd nie może zatem orzec, że Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie danego naruszenia, jeśli jego wątpliwości w tym względzie się utrzymują. W tej ostatniej sytuacji konieczne jest bowiem poszanowanie przewidzianej w szczególności w art. 6 ust. 2 europejskiej konwencji praw człowieka zasady domniemania niewinności, wchodzącej w skład praw podstawowych, które zgodnie z orzecznictwem Trybunału, potwierdzonym ponadto przez preambułę Jednolitego aktu europejskiego i przez art. 6 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej oraz przez art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej podlegają ochronie w porządku prawnym Unii Europejskiej. Zważywszy na charakter omawianych naruszeń oraz na charakter i surowość sankcji z nimi związanych, zasada domniemania niewinności znajduje zastosowanie w szczególności do postępowań dotyczących naruszeń prawa konkurencji, które mogą zostać zakończone orzeczeniem grzywien lub okresowych kar pieniężnych.
(por. pkt 89)
7. Przedsiębiorstwo, które nie zdystansuje się publicznie od wyników spotkania, w którym brało udział, lub porozumienia, którego było stroną, ponosi co do zasady pełną odpowiedzialność za swoje uczestnictwo w kartelu. Byłoby bowiem zbyt dogodne, gdyby przedsiębiorstwa mogły zminimalizować ryzyko obowiązku zapłaty dotkliwej grzywny, czerpiąc najpierw zyski z niezgodnego z prawem kartelu, a następnie korzystając z obniżenia kwoty grzywny na tej podstawie, że odgrywały jedynie niewielką rolę we wdrożeniu naruszenia, podczas gdy ich postawa skłoniła inne przedsiębiorstwa do zachowań bardziej szkodliwych dla konkurencji. Z powyższego wynika, iż nawet przy założeniu, że dane przedsiębiorstwo nie respektowało wszystkich porozumień zawartych w ramach kartelu, okoliczność ta nie wystarczy – w braku dowodu publicznego zdystansowania się od pozostałych członków kartelu – do zwolnienia go z odpowiedzialności, którą ponosi z powodu uczestnictwa w porozumieniach, a za ich pośrednictwem, w naruszeniu, które zostało stwierdzone.
(por. pkt 100)
8. Prawa konkurencji nie można interpretować w ten sposób, że nakłada ono na zainteresowaną osobę w ramach postępowania administracyjnego obowiązek udzielenia odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, które skierowała do niego Komisja. Ani przepisy, w których wymieniono prawa i obowiązki przedsiębiorstw w ramach postępowania administracyjnego przewidzianego w prawie konkurencji, ani żadna ogólna zasada prawa nie zobowiązują wspomnianych przedsiębiorstw do innych czynności niż dostarczenie Komisji informacji, których przedstawienia ta ostatnia zażądała na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 1/2003. Taki obowiązek byłby ponadto, z braku podstawy prawnej, trudny do pogodzenia z zasadą przestrzegania prawa do obrony, ponieważ utrudniałby wniesienie skargi do sądu Unii osobie, która z jakiegokolwiek powodu nie odpowiedziała na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów.
A zatem o ile zgodność z prawem decyzji Komisji, w której stwierdzono, że dana osoba naruszyła prawo konkurencji i nałożono na nią z tego tytułu grzywnę, może być rozpatrywana wyłącznie w świetle okoliczności faktycznych i prawnych występujących w dniu jej przyjęcia, o tyle nie oznacza to, że osoba ta ma obowiązek dostarczyć Komisji, już na etapie postępowania administracyjnego, wszystkie informacje, na które zamierza powołać się na poparcie skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej do sądu przeciwko decyzji przyjętej po zakończeniu postępowania administracyjnego.
(por. pkt 124, 158)
9. W postępowaniu w sprawie naruszenia reguł konkurencji, jeżeli zainteresowana osoba podejmuje dobrowolną decyzję o współpracy i w ramach postępowania administracyjnego uznaje bezpośrednio lub w sposób dorozumiany okoliczności faktyczne lub prawne, które uzasadniają przypisanie jej naruszenia, nie jest mimo to ograniczona w samym korzystaniu z prawa do skargi, które posiada na mocy art. 230 akapit czwarty WE.
W braku wyraźnie przewidzianej w tym celu podstawy prawnej takie ograniczenie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami zgodności z prawem i poszanowania prawa do obrony. Ponadto prawo do skutecznego środka prawnego oraz dostępu do bezstronnego sądu jest zapewnione w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, a zgodnie z art. 52 ust. 1 tej karty wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w karcie muszą być przewidziane ustawą.
(por. pkt 159)
10. Uzasadnienie niekorzystnej decyzji musi umożliwić skuteczne przeprowadzenie kontroli jej zgodności z prawem i zapewnić zainteresowanemu niezbędne wskazówki pozwalające stwierdzić, czy decyzja jest, czy też nie jest, zasadna, a dostateczny charakter uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu wyjaśnień mogą mieć adresaci aktu.
Aby dostateczne uzasadnienie mogło spełniać wymienione powyżej funkcje, musi ono zawierać jasną i jednoznaczną argumentację organu Unii, który jest autorem zaskarżonego aktu.
Co więcej, jeżeli decyzja dotycząca zastosowania art. 81 WE i art. 53 porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym dotyczy wielu adresatów i stwarza problem przypisania naruszenia, musi ona zawierać wystarczające uzasadnienie względem każdego z adresatów, w szczególności względem tych spośród nich, którzy zgodnie z tą decyzją muszą ponieść odpowiedzialność za to naruszenie.
(por. pkt 162)
11. Fakt, że w ramach skargi o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej na podstawie art. 81 WE i art. 53 porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym skarżący podnosi zarzut merytoryczny oparty nie na braku lub niedostateczności uzasadnienia, lecz na oczywistym błędzie w ocenie, tj. zarzut wynikający z naruszenia istotnych wymogów proceduralnych w rozumieniu art. 230 WE, nie pozbawia sądu możliwości podniesienia z urzędu takiego zarzutu, ponieważ stanowi on bezwzględną przesłankę procesową, która może, a nawet powinna być rozpatrzona z urzędu, z zastrzeżeniem przestrzegania zasady kontradyktoryjności.
(por. pkt 163)
12. Do celów stosowania reguł konkurencji okoliczność, iż spółka zależna ma odrębną osobowość prawną, nie wystarcza, by wykluczyć możliwość przypisania jej zachowania spółce dominującej, w szczególności wtedy, gdy spółka zależna nie określa w sposób autonomiczny swojego zachowania na rynku, ale co do zasady stosuje zalecenia kierowane do niej przez spółkę dominującą.
W tym kontekście co do zasady do Komisji należy wykazanie, że spółka dominująca lub spółki dominujące rzeczywiście wywierała lub wywierały decydujący wpływ na zachowanie spółki zależnej na rynku, i to na podstawie wszystkich okoliczności faktycznych, w tym w szczególności uprawnień kierowniczych wykonywanych przez spółkę dominującą lub spółki dominujące w stosunku do spółki zależnej. Zazwyczaj posiadanie większości kapitału spółki zależnej może dawać spółce dominującej możliwość faktycznego wywierania decydującego wpływu na spółkę zależną, a w szczególności na zachowanie tej ostatniej na rynku.
Niemniej jednak udział mniejszościowy może pozwalać spółce dominującej faktycznie wywierać decydujący wpływ na zachowanie jej spółki zależnej na rynku, jeżeli jest powiązany z uprawnieniami wykraczającymi poza te, które normalnie posiadają akcjonariusze mniejszościowi, aby chronić swoje interesy finansowe, a które to uprawnienia – jeżeli zostaną ocenione metodą zbioru zbieżnych poszlak o charakterze prawnym lub ekonomicznym – mogą dowodzić, że jest wywierany decydujący wpływ na zachowanie spółki zależnej na rynku. Komisja może zatem przedstawić dowód na okoliczność faktycznego wywierania decydującego wpływu dzięki zbiorowi poszlak, nawet jeżeli każda z tych poszlak oddzielnie nie ma dostatecznej mocy dowodowej.
Faktyczne wykonywanie uprawnień kierowniczych przez spółkę dominującą lub spółki dominujące w stosunku do spółki zależnej może wynikać bezpośrednio ze stosowania mających zastosowanie przepisów prawa lub z uzgodnienia między spółkami dominującymi zawartego zgodnie z tymi przepisami prawa i dotyczącego zarządzania wspólną spółką zależną. O znaczeniu zaangażowania spółki dominującej w zarządzanie spółką zależną może również świadczyć obecność, na czele spółki zależnej, wielu osób zajmujących kierownicze stanowiska w spółce dominującej. Takie łączenie funkcji stawia bezsprzecznie spółkę dominującą w sytuacji wywierania decydującego wpływu na zachowanie spółki zależnej na rynku, ponieważ pozwala członkom kierownictwa spółki dominującej czuwać, w ramach pełnienia funkcji kierowniczych w spółce zależnej, nad zgodnością linii działania tej ostatniej z kierunkami wyznaczonymi przez organy kierownicze spółki dominującej. Taki cel można osiągnąć, nawet jeżeli członek spółki dominującej pełniący funkcje kierownicze w spółce zależnej nie występuje w charakterze pełnomocnika spółki dominującej. Wreszcie zaangażowanie spółki dominującej lub spółek dominujących w zarządzanie spółką zależną może wynikać ze stosunków handlowych, które te pierwsze utrzymują ze spółką zależną. Jeżeli zatem spółka dominująca jest również dostawcą lub klientem spółki zależnej, ma ona szczególny interes w kierowaniu działalnością produkcyjną lub dystrybucyjną tej ostatniej, aby w pełni wykorzystać zyski powstałe w wyniku takiej integracji wertykalnej.
Ponadto, aby przypisać spółce dominującej czyny popełnione przez jej spółkę zależną, nie trzeba wcale dowieść, że wspomniana spółka dominująca była bezpośrednio zaangażowana w zarzucane zachowania lub o nich wiedziała. W istocie Komisja jest upoważniona do skierowania decyzji nakładającej grzywny na spółkę dominującą w ramach grupy spółek nie ze względu na fakt namawiania spółki zależnej przez spółkę dominującą do popełnienia naruszenia, ani tym bardziej ze względu na udział spółki dominującej w naruszeniu, ale ze względu na to, że w momencie popełnienia naruszenia spółka dominująca i jej spółka zależna zachowywały się w jednakowy sposób na rynku.
(por. pkt 179–184, 196)
13. Poza zwykłą kontrolą zgodności z prawem dokonywaną w ramach skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 TFUE, która pozwala jedynie oddalić skargę o stwierdzenie nieważności lub stwierdzić nieważność zaskarżonego aktu, jak przewiduje art. 264 TFUE, nieograniczone prawo orzekania upoważnia sąd Unii do zmiany zaskarżonego aktu, nawet bez stwierdzania jego nieważności, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności faktycznych, tak aby zmienić na przykład kwotę grzywny nałożonej za naruszenie reguł konkurencji.
Wynika z tego, że w dziedzinach, w których Komisja zachowała zakres swobody, to jest: w kwestii wyznaczenia wskaźnika zwiększenia kwoty grzywny z tytułu trwania naruszenia lub konieczności nadania karze charakteru odstraszającego czy też w kwestii oceny jakości i użyteczności współpracy przedsiębiorstwa w toku postępowania administracyjnego, zwłaszcza w porównaniu ze współpracą innych przedsiębiorstw, fakt, że kontrola zgodności z prawem przeprowadzana w ramach skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 TFUE ogranicza się do sprawdzenia braku oczywistego błędu w ocenie, nie przesądza co do zasady o korzystaniu przez sąd Unii z nieograniczonego prawa orzekania.
W ramach nieograniczonego prawa orzekania sąd Unii jest właściwy do oceny odpowiedniego charakteru kwoty grzywien w świetle kryteriów wyznaczonych, w zależności od przypadku, w art. 15 ust. 4 rozporządzenia nr 17 lub art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003. Ocena ta może uzasadniać przedstawienie i uwzględnienie dodatkowych informacji, które nie zostały wymienione w decyzji Komisji nakładającej grzywnę.
(por. pkt 208, 209)
14. Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów winno umożliwić zainteresowanym rzeczywiste zapoznanie się z tym, jakie zachowania są im zarzucane przez Komisję, a wymóg ten jest zachowany wówczas, gdy ostateczna decyzja nie obciąża zainteresowanych odpowiedzialnością za naruszenia inne niż te, które były przedmiotem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, oraz uwzględnia jedynie fakty, co do których zainteresowani mieli możliwość wypowiedzenia się.
O ile naruszenia zarzucane przedsiębiorstwu w decyzji nie mogą różnić się od naruszeń wskazanych w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, o tyle inaczej jest w przypadku uwzględnionych okoliczności faktycznych, ponieważ w odniesieniu do tych ostatnich wystarczy, że zainteresowane przedsiębiorstwa miały możliwość zajęcia stanowiska w przedmiocie wszystkich faktów, które są im zarzucane. Żaden przepis nie zakazuje bowiem Komisji przekazania stronom, po wysłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, nowych dokumentów, które według niej potwierdzają jej tezę, pod warunkiem że zapewni ona przedsiębiorstwom czas niezbędny do przedstawienia ich opinii w tej kwestii.
(por. pkt 238)
15. Chociaż prawdą jest, że data przekazania dowodów Komisji wpływa na ich kwalifikację jako dokumentów znacząco zwiększających wartość dowodów, gdyż kwalifikacja ta zależy od dowodów znajdujących się już w aktach sprawy Komisji w dniu ich przekazania, to sam fakt, że dowody zostały przekazane po doręczeniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie wyklucza tego, iż wciąż mogą one znacząco zwiększać wartość dowodów pomimo zaawansowanego etapu postępowania administracyjnego. Zwłaszcza we wniosku na podstawie komunikatu w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli przedstawionym po wysłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przedsiębiorstwo może skoncentrować się na okolicznościach faktycznych, które jego zdaniem nie zostały dowiedzione w sposób wymagany prawem, aby zwiększyć wartość dowodów już posiadanych przez Komisję.
Ponadto w pkt 26 komunikatu w sprawie współpracy powołano się jedynie na proceduralny obowiązek po stronie Komisji. Nie przewiduje on, że każda współpraca przedsiębiorstwa przy sporządzaniu dowodu naruszenia jest nieuchronnie pozbawiona wartości, jeżeli nastąpiła dopiero po przesłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Ponadto taka współpraca może być bardzo użyteczna, jeżeli Komisja nie znała wcześniej przekazanych informacji i jeżeli mają one bezpośredni wpływ na wagę lub czas trwania domniemanego kartelu.
(por. pkt 239, 240)