Υπόθεση C‑439/11 P
Ziegler SA
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Αίτηση αναιρέσεως — Ανταγωνισμός — Συμπράξεις — Άρθρα 81 ΕΚ και 53 της συμφωνίας ΕΟΧ — Αγορά υπηρεσιών διεθνών μετακομίσεων στο Βέλγιο — Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον επηρεασμό του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών — Δεσμευτική νομική ισχύς — Υποχρέωση ορισμού της σχετικής αγοράς — Περιεχόμενο — Δικαίωμα για δίκαιη δίκη — Αρχή της χρηστής διοικήσεως — Αντικειμενική αμεροληψία της Επιτροπής — Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων (2006) — Ποσοστό επί της αξίας των πωλήσεων — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Μείωση του προστίμου λόγω αδυναμίας πληρωμής ή λόγω των ιδιαιτεροτήτων της υποθέσεως — Ίση μεταχείριση»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 11ης Ιουλίου 2013
1. Αναίρεση — Έννομο συμφέρον — Προϋπόθεση — Αίτηση αναιρέσεως δυνάμενη να προσπορίσει όφελος στον διάδικο που την άσκησε — Παραδεκτό του αιτήματος αντικαταστάσεως σημείων του σκεπτικού δικαστικής αποφάσεως που συνιστά άμυνα κατά λόγου ακυρώσεως που προέβαλε ο αντίδικος
(Άρθρο 256 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 56, εδ. 2)
2. Ένδικη διαδικασία — Προβολή νέων ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας — Ανάπτυξη ισχυρισμού που προβλήθηκε προηγουμένως — Παραδεκτό
(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 48 § 2)
3. Προσφυγή ακυρώσεως — Παραδεκτό — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Επιχείρηση αποδέκτρια ανακοινώσεως αιτιάσεων η οποία δεν αμφισβήτησε τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία κατά τη διάρκεια της διοικητικής διαδικασίας — Περιορισμός της ασκήσεως του δικαιώματος προσφυγής — Προσβολή των θεμελιωδών αρχών της νομιμότητας και του σεβασμού των δικαιωμάτων άμυνας
(Άρθρα 81 EΚ και 82 EΚ· άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 52 § 1)
4. Πράξεις των οργάνων — Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την έννοια του επηρεασμού του εμπορίου — Πράξη αποσκοπούσα στην παραγωγή εξωτερικών αποτελεσμάτων — Περιεχόμενο
(Ανακοίνωση 2004/C 101/07 της Επιτροπής)
5. Συμπράξεις — Ορισμός της αγοράς — Αντικείμενο — Προσδιορισμός της επιδράσεως επί του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών — Υποχρέωση ορισμού της επίμαχης αγοράς — Περιεχόμενο
(Άρθρο 81 ΕΚ· ανακοίνωση 2004/C 101/07 της Επιτροπής, σημείο 55)
6. Συμπράξεις — Ορισμός της αγοράς — Αντικείμενο — Προσδιορισμός της επιδράσεως επί του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών — Αισθητός αντίκτυπος
(Άρθρο 81 ΕΚ· ανακοίνωση 2004/C 101/07 της Επιτροπής)
7. Αναίρεση — Λόγοι — Εσφαλμένη εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών — Απαράδεκτο — Έλεγχος από το Δικαστήριο της εκτιμήσεως των πραγματικών περιστατικών και των αποδεικτικών στοιχείων — Αποκλείεται πλην της περιπτώσεως παραμορφώσεως του περιεχομένου των εν λόγω στοιχείων
(Άρθρο 256 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 58, εδ. 1)
8. Αναίρεση — Λόγοι — Ανεπαρκής αιτιολογία — Δυνατότητα του Γενικού Δικαστηρίου να λάβει υπόψη μια έμμεση αιτιολογία — Επιτρέπεται — Προϋποθέσεις
(Άρθρο 256 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρα 36 και 53, εδ. 1)
9. Συμπράξεις — Συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων — Επίδραση επί του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών — Κριτήρια εκτιμήσεως
(Άρθρο 81 § 1 ΕΚ)
10. Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση — Περιεχόμενο
(Άρθρο 253 ΕΚ)
11. Αναίρεση — Λόγοι — Λόγος προβαλλόμενος για πρώτη φορά στο πλαίσιο της αιτήσεως αναιρέσεως — Απαράδεκτο
(Άρθρο 256 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 58)
12. Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής — Όρια — Τήρηση της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως — Υποχρέωση της Επιτροπής να ακολουθήσει την προηγούμενη πρακτική της όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων — Δεν υφίσταται
(Άρθρο 81 ΕΚ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 20 και 21· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2)
13. Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Αρχή της χρηστής διοικήσεως — Επιταγή αμεροληψίας — Έννοια — Παραβίαση — Δεν υφίσταται
(Άρθρο 81 ΕΚ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 41 και 47)
14. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Ίση μεταχείριση — Έννοια
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 20 και 21)
15. Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Δυνατότητα της Επιτροπής να μην ακολουθήσει τη γενική μεθοδολογία για τον υπολογισμό των προστίμων — Μείωση του προστίμου λόγω αδυναμίας της επιχειρήσεως να πληρώσει το πρόστιμο ή λόγω ειδικών περιστάσεων της υποθέσεως — Προϋποθέσεις
(Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 §§ 2 και 3· ανακοίνωση 2006/C 210/02 της Επιτροπής, σημεία 35 και 37)
1. Το παραδεκτό του αιτήματος αντικαταστάσεως σημείων του σκεπτικού δικαστικής αποφάσεως προϋποθέτει την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος του αναιρεσείοντος για την άσκηση αναιρέσεως, υπό την έννοια ότι η αναίρεση θα μπορεί, με το αποτέλεσμά της, να ωφελήσει τον διάδικο που την άσκησε. Τούτο είναι δυνατόν όταν το αίτημα αντικαταστάσεως σημείων του σκεπτικού συνιστά άμυνα κατά λόγου ακυρώσεως που προέβαλε η προσφεύγουσα.
(βλ. σκέψη 42)
2. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 45, 46)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 57)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 59-62)
5. Στον τομέα του ανταγωνισμού, μολονότι υπό ορισμένες προϋποθέσεις παρέλκει ο ορισμός της σχετικής αγοράς προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η αισθητή επιρροή στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών κατά την έννοια του άρθρου 81 ΕΚ, δηλαδή όταν, ακόμη και ελλείψει του ορισμού αυτού, μπορεί να εξακριβωθεί κατά πόσον η επίμαχη συμφωνία ενδέχεται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και έχει ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρακώλυση, τον περιορισμό ή τη νόθευση των όρων του ανταγωνισμού εντός της κοινής αγοράς, η εξακρίβωση της υπέρβασης ενός ορίου του μεριδίου της αγοράς δεν μπορεί, εξ ορισμού, να πραγματοποιηθεί ελλείψει ενός ορισμού της αγοράς αυτής. Συναφώς, το σημείο 55 των κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τον επηρεασμό του εμπορίου που περιλαμβάνεται στα άρθρα 81 και 82 της Συνθήκης προβλέπει ευλόγως ότι, για την εφαρμογή του ορίου του μεριδίου αγοράς, πρέπει να οριστεί η οικεία αγορά και παραπέμπει στην ανακοίνωση για τον ορισμό της σχετικής αγοράς περί της οποίας γίνεται λόγος στην υποσημείωση που έχει τεθεί στο εν λόγω σημείο 55. Η Επιτροπή είναι επομένως υποχρεωμένη, στο πλαίσιο των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών, να ορίσει τη σχετική αγορά.
(βλ. σκέψεις 63, 64)
6. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 71-73)
7. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 74, 75, 86, 88, 161)
8. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 81, 82, 149)
9. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 92-95)
10. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 113-116)
11. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 127)
12. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 132-134)
13. Μολονότι η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «δικαστήριο» κατά την έννοια του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οφείλει ωστόσο να σέβεται κατά τη διοικητική διαδικασία τα θεμελιώδη δικαιώματα της Ένωσης, στα οποία περιλαμβάνεται και το δικαίωμα χρηστής διοικήσεως, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 41 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ρυθμίζει τη διοικητική διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής για θέματα συμπράξεων.
Κατά το άρθρο 41 του εν λόγω Χάρτη, κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα, μεταξύ άλλων, στην αμερόληπτη εξέταση των υποθέσεών του από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Η επιταγή αυτή της αμεροληψίας καλύπτει, αφενός, την υποκειμενική αμεροληψία, κατά την οποία κανένας υπάλληλος της οικείας αρχής δεν πρέπει να εκδηλώνει μεροληψία ή προσωπικές προκαταλήψεις, και, αφετέρου, την αντικειμενική αμεροληψία, κατά την οποία το θεσμικό όργανο πρέπει να παρέχει επαρκή εχέγγυα για τον αποκλεισμό κάθε εύλογης αμφιβολίας συναφώς.
Πρώτον, το γεγονός και μόνον ότι η Επιτροπή ερευνά μια σύμπραξη η οποία θίγει χρηματοοικονομικά συμφέροντα της Ένωσης και επιβάλλει κυρώσεις δεν μπορεί να συνεπάγεται έλλειψη αντικειμενικής αμεροληψίας εκ μέρους της. Δεύτερον, το γεγονός ότι οι υπηρεσίες της Επιτροπής που είναι επιφορτισμένες με τη δίωξη των παραβάσεων του δικαίου του ανταγωνισμού της Ένωσης και οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την πληρωμή των παροχών που αποτελούν το αντικείμενο της συμπράξεως υπάγονται στην ίδια οργανωτική δομή δεν μπορεί, καθεαυτό, να κλονίσει την αντικειμενική αμεροληψία του θεσμικού αυτού οργάνου, δεδομένου ότι οι εν λόγω υπηρεσίες αποτελούν κατ’ ανάγκη μέρος της δομής στην οποία υπάγονται. Τρίτον, οι αποφάσεις της Επιτροπής μπορούν να υπόκεινται στον έλεγχο του δικαστή της Ένωσης και το δίκαιο της Ένωσης προβλέπει σύστημα δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων της Επιτροπής, ιδίως των σχετικών με διαδικασίες εφαρμογής του άρθρου 81 ΕΚ, με όλες τις επιβαλλόμενες από το άρθρο 47 του Χάρτη εγγυήσεις. Επομένως, η Επιτροπή δεν μπορεί, εν πάση περιπτώσει, να θεωρηθεί συγχρόνως θύμα της παραβάσεως και δικαστής που επιβάλλει την κύρωση της παραβάσεως.
(βλ. σκέψεις 154, 155, 157-159)
14. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 166, 167)
15. Στον τομέα του ανταγωνισμού, κατά το σημείο 35 των κατευθυντήριων γραμμών για τον υπολογισμό των προστίμων που επιβάλλονται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 23, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του κανονισμού 1/2003, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η Επιτροπή δύναται, εφόσον αυτό της ζητηθεί, να συνεκτιμήσει την αδυναμία της επιχείρησης να πληρώσει το πρόστιμο σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο. Ωστόσο, το σημείο 37 των κατευθυντηρίων γραμμών προβλέπει ότι, μολονότι οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές παρουσιάζουν τη γενική μέθοδο υπολογισμού των προστίμων, οι ιδιαιτερότητες μιας συγκεκριμένης υπόθεσης ή η ανάγκη διασφάλισης του αποτρεπτικού χαρακτήρα του προστίμου μπορεί να δικαιολογήσουν απόκλιση από τη μέθοδο αυτή ή από τα όρια που καθορίζονται στο σημείο 21. Κατά συνέπεια, αντίθετα από το σημείο 35 των εν λόγω κατευθυντηρίων γραμμών, η εφαρμογή του σημείου 37 δεν εξαρτάται από την ικανότητα πληρωμής της εμπλεκόμενης επιχειρήσεως.
Εν πάση περιπτώσει, το γράμμα του εν λόγω σημείου 37 δεν αποκλείει τη δυνατότητα η αδυναμία πληρωμής μιας επιχείρησης να αποτελεί κρίσιμο στοιχείο στην απόφαση για την εφαρμογή του. Εντούτοις, είναι απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλιστεί η πρακτική αποτελεσματικότητα τόσο του σημείου 35 όσο και του σημείου 37 των κατευθυντήριων γραμμών για τον υπολογισμό των προστίμων, να γίνει διάκριση μεταξύ των προϋποθέσεων εφαρμογής του κάθε σημείου. Επομένως, η αδυναμία ή η μειωμένη ικανότητα πληρωμής, κατά την έννοια του εν λόγω σημείου 35, δεν μπορεί εν πάση περιπτώσει να θεωρηθεί αφεαυτής επαρκής για την εφαρμογή του σημείου 37 των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών.
(βλ. σκέψεις 171, 173)