Sprawa C‑185/15

Marjan Kostanjevec

przeciwko

F&S Leasing GmbH

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Vrhovno sodišče)

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (WE) nr 44/2001 – Artykuł 6 pkt 3 – Pojęcie „powództwa wzajemnego” – Powództwo z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – Zapłata kwoty należnej na podstawie uchylonego wyroku – Czasowy zakres zastosowania

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 12 października 2016 r.

1.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Właściwość Trybunału – Pytania prejudycjalne – Zakwalifikowanie jako „powództwo” w rozumieniu art. 66 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 – Żądanie zwrotu, sformułowane w ramach nowego badania zasadności pierwotnego powództwa w następstwie uchylenia wynikającego z tego powództwa wyroku, który uzyskał powagę rzeczy osądzonej – Włączenie – Dopuszczalność

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 66 ust. 1)

2.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Czasowy zakres stosowania – Państwo członkowskie, które przystąpiło do Unii Europejskiej w 2004 r. – Żądanie zwrotu, sformułowane w 2008 r. w ramach nowego badania zasadności pierwotnego powództwa w następstwie uchylenia wynikającego z tego powództwa wyroku, który uzyskał powagę rzeczy osądzonej – Wniesienie pierwotnego powództwa przed wejściem w życie rozporządzenia – Brak wpływu – Możliwość stosowania rozporządzenia w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 66 ust. 1)

3.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Powództwo wzajemne w rozumieniu art. 6 pkt 3 – Żądanie zwrotu kwota ustalonej w ramach ugody pozasądowej wykonującej wyrok wynikający z pierwotnego powództwa, który został następnie uchylony – Wniesienie w drodze nowego powództwa pomiędzy tymi samymi stronami po uchyleniu pierwotnego wyroku – Właściwość sądu właściwego, do którego wniesiono pierwotne żądanie

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 6 pkt 3)

1.      Żądanie zwrotu, sformułowane w ramach nowego badania zasadności pierwotnego powództwa w następstwie uchylenia wyroku wydanego w przedmiocie pierwotnego powództwa, który uzyskał powagę rzeczy osądzonej, należy uznać za powództwo w rozumieniu art. 66 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. O ile mianowicie rozwiązania przyjęte w prawie krajowym państw członkowskich mogą różnić się między sobą, jeżeli chodzi o sposób wdrażania zasady powagi rzeczy osądzonej, to fakt, że zgodnie ze znajdującymi zastosowanie krajowymi przepisami proceduralnymi orzeczenie uzyskuje powagę rzeczy osądzonej, wystarcza dla stwierdzenia, że późniejsze powództwo zmierzające do podniesienia przed sądem roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wobec drugiej strony sporu stanowi powództwo w rozumieniu przywołanego przepisu.

(zob. pkt 27, 28)

2.      Jeżeli chodzi o możliwość zastosowania rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, ponieważ wszelkie pytania zadane w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą powództwa z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wytoczonego przez wnioskodawcę w roku 2008, w związku z czym powództwo to jest objęte czasowym zakresem stosowania owego rozporządzenia.

(zob. pkt 29)

3.      Artykuł 6 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że sąd wskazany przez przywołany przepis, jako mający jurysdykcję dla rozpoznania powództwa wzajemnego jest właściwy dla rozpoznania tego rodzaju powództwa opartego na bezpodstawnym wzbogaceniu, w ramach którego dochodzony jest zwrot kwoty uzgodnionej w ugodzie pozasądowej, gdy powództwo to zostaje wytoczone jako nowe powództwo pomiędzy tymi samymi stronami po tym, jak uwzględniający pierwotne powództwo wyrok, którego wykonanie doprowadziło do zawarcia rzeczonej ugody pozasądowej, został uchylony.

W istocie z jednej strony, musi istnieć możliwość oddzielenia powództwa wzajemnego od powództwa powoda, a powództwo wzajemne musi zmierzać do uzyskania odrębnego orzeczenia na niekorzyść powoda. Zatem w okolicznościach, w których leasingobiorca wniósł powództwo wzajemne przeciwko leasingodawcy w wyniku uchylenia wyroku, którym zasądzono zapłatę przez tego leasingobiorcę kwoty powiększonej o odsetki umowne, odpowiadającej wymagalnym comiesięcznym ratom umowy leasingu, żądanie zwrotu kwoty zapłaconej w wykonaniu ugody pozasądowej, stanowi autonomiczne żądanie leasingobiorcy zmierzające do uzyskania odrębnego zasądzenia od leasingodawcy zwrotu tego, co bezpodstawnie otrzymał.

Z drugiej strony, art. 6 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 wymaga, by powództwo wzajemne opierało się na tej samej umowie lub na tym samym stanie faktycznym, na których zostało oparte powództwo główne, które to wyrażenie należy poddawać wykładni autonomicznej z uwzględnieniem celów tego rozporządzenia. W kwestii tej, ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości przyznanie sądowi jurysdykcji szczególnej dla rozpoznania powództwa wzajemnego pozwala stronom na uzyskanie – w ramach tego samego postępowania i przed tym samym sądem – rozstrzygnięcia w przedmiocie wszystkich wzajemnych roszczeń mających wspólne źródło. Powództwo wzajemne w przedmiocie zwrotu, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, należy uznać za oparte na umowie leasingu finansowego, leżącego u podstawy powództwa głównego wytoczonego przez leasingodawcę, ponieważ podnoszone wzbogacenie obejmujące kwotę zapłaconą w wykonaniu uchylonego wyroku nie nastąpiłoby bowiem, gdyby rzeczona umowa nie została zawarta.

(zob. pkt 32–40; sentencja)