Sprawa C‑398/11

Thomas Hogan i in.

przeciwko

Minister for Social and Family Affairs, Irlandia
i
Attorney General

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez High Court (Irlandia)]

Odesłanie prejudycjalne – Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Ochrona pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy – Dyrektywa 2008/94/WE – Zakres stosowania – Dodatkowe zakładowe programy emerytalne – Program o zdefiniowanych świadczeniach i zrównoważonych kosztach – Niedobór środków – Minimalny poziom ochrony – Kryzys gospodarczy – Zrównoważony rozwój gospodarczy i społeczny – Obowiązki danego państwa członkowskiego w przypadku niedoboru środków – Odpowiedzialność państwa członkowskiego w przypadku nieprawidłowej transpozycji

Streszczenie – Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 25 kwietnia 2013 r.

1.        Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Ochrona pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy – Dyrektywa 2008/94 – Zakres stosowania – Uprawnienie byłych pracowników do świadczeń emerytalnych z dodatkowego programu emerytalnego ustanowionego przez ich pracodawcę – Włączenie

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94)

2.        Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Ochrona pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy – Dyrektywa 2008/94 – Dodatkowe zakładowe programy emerytalne – Obowiązek przyjęcia przez dane państwo członkowskie środków koniecznych dla ochrony interesów pracowników – Uwzględnienie emerytury ustawowej – Brak

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94, art. 8)

3.        Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Ochrona pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy – Dyrektywa 2008/94 – Dodatkowe zakładowe programy emerytalne – Obowiązek przyjęcia przez dane państwo członkowskie środków koniecznych dla ochrony interesów pracowników – Zakres stosowania – Niedofinansowanie w chwili niewypłacalności – Włączenie

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94, art. 8)

4.        Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Ochrona pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy – Dyrektywa 2008/94 – Dodatkowe zakładowe programy emerytalne – Ochrona uprawnień do świadczeń emerytalnych – Minimalny wymagany poziom ochrony – Środki krajowe nieprzynoszące rezultatu w postaci otrzymania przez byłych pracowników spółki w stanie upadłości więcej niż 49% wartości nabytych uprawnień – Niedopuszczalność – Względy uzasadniające – Sytuacja gospodarcza danego państwa członkowskiego – Wyłączenie

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94, art. 8)

5.        Prawo Unii Europejskiej – Prawa przyznane jednostkom – Naruszenie przez państwo członkowskie – Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie – Charakter i zakres jasnych i doprecyzowanych przez Trybunał zobowiązań państw członkowskich – Środki krajowe nieprzynoszące rezultatu w postaci otrzymania przez byłych pracowników spółki w stanie upadłości więcej niż 49% wartości nabytych uprawnień do świadczeń emerytalnych z tytułu dodatkowego zakładowego programu emerytalnego

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94, art. 8)

1.        Dyrektywę 2008/94 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy należy interpretować w ten sposób, że ma ona zastosowanie do uprawnień byłych pracowników do świadczeń emerytalnych z dodatkowego programu emerytalnego ustanowionego przez ich pracodawcę.

(por. pkt 27; pkt 1 sentencji)

2.        Artykuł 8 dyrektywy 2008/94 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy należy interpretować w ten sposób, że w celu określenia, czy państwo członkowskie wykonało zobowiązanie przewidziane w tym artykule, nie mogą być wzięte pod uwagę świadczenia z tytułu emerytury ustawowej. W istocie celem tego artykułu jest zagwarantowanie w przypadku zaistnienia niewypłacalności pracodawcy ochrony interesów pracowników w odniesieniu do ich uprawnień do świadczeń emerytalnych w ramach dodatkowych zakładowych programów emerytalnych. Przepis ten sam wskazuje, że odnosi się wyłącznie do dodatkowych zakładowych lub międzyzakładowych programów emerytalnych, uściślając, że w kontekście tej ochrony chodzi o programy istniejące poza krajowymi ustawowymi systemami zabezpieczenia społecznego.

(por. pkt 29, 33; pkt 2 sentencji)

3.        Artykuł 8 dyrektywy 2008/94 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy należy interpretować w ten sposób, że aby miał on zastosowanie, wystarczy, by dodatkowy zakładowy program emerytalny dotknięty był niedofinansowaniem od dnia niewypłacalności pracodawcy oraz by z powodu swojej niewypłacalności pracodawca nie dysponował środkami pozwalającymi na dofinansowanie tego programu w stopniu umożliwiającym wypłatę w pełnej wysokości świadczeń należnych beneficjentom. Nie jest konieczne, by ci beneficjenci wykazali istnienie innych czynników leżących u źródeł utraty ich uprawnień do świadczeń emerytalnych.

W istocie artykuł ten nie czyni rozróżnienia między różnymi możliwymi przyczynami, które doprowadziły do niewypłacalności pracodawcy lecz ustanawia ogólny obowiązek ochrony interesów pracowników i pozostawia państwom członkowskim zadanie określenia zgodnie z prawem Unii, a w szczególności z dyrektywą 2003/41 w sprawie działalności instytucji pracowniczych programów emerytalnych oraz nadzoru nad takimi instytucjami, sposobów wypełniania przez siebie tego obowiązku.

(por. pkt 38, 40; pkt 3 sentencji)

4.        Dyrektywę 2008/94 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy należy interpretować w ten sposób, że środki przyjęte przez dane państwo członkowskie w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie C‑278/05 Robins i in., które nie przyniosły rezultatu w postaci otrzymania przez byłych pracowników spółki w stanie upadłości więcej niż 49% wartości nabytych uprawnień do świadczeń emerytalnych z tytułu dodatkowego zakładowego programu emerytalnego, nie wypełniają zobowiązań wynikających z tej dyrektywy, a sytuacja gospodarcza danego państwa członkowskiego nie stanowi wyjątkowej okoliczności mogącej uzasadnić ograniczony poziom ochrony interesów pracowników w odniesieniu do ich uprawnień do świadczeń emerytalnych z tytułu dodatkowego zakładowego programu emerytalnego.

W istocie to nie szczególne cechy środków przyjętych przez państwo członkowskie określają, czy to państwo wypełniło prawidłowo zobowiązania przewidziane w art. 8 dyrektywy 2008/94, ale rezultat wynikający ze stosowania tych środków krajowych.

(por. pkt 45, 47; pkt 4 sentencji)

5.        Dyrektywę 2008/94 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż środki podjęte przez dane państwo członkowskie w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie C‑278/05 Robins i in., nie przyniosły rezultatu w postaci otrzymania przez byłych pracowników spółki w stanie upadłości więcej niż 49% wartości nabytych uprawnień do świadczeń emerytalnych z tytułu dodatkowego zakładowego programu emerytalnego, sama przez się stanowi istotne naruszenie zobowiązań tego państwa członkowskiego.

Z chwilą ogłoszenia ww. wyroku w sprawie Robins i in., to jest z dniem 25 stycznia 2007 r. państwa członkowskie zostały powiadomione o tym, że prawidłowa transpozycja art. 8 dyrektywy 2008/94 wymaga, by pracownik uzyskał w przypadku niewypłacalności swojego pracodawcy co najmniej połowę świadczeń emerytalnych wynikających z nabytych uprawnień do emerytury, za które odprowadził składki w ramach dodatkowego zakładowego programu emerytalnego. W tych okolicznościach choć charakter i zakres zobowiązania ciążącego na państwach członkowskich na mocy art. 8 dyrektywy 2008/94, mającego na celu przyznanie uprawnień jednostkom, były jasne i ścisłe najpóźniej od dnia 25 stycznia 2007 r., dane państwo członkowskie nie dopełniło prawidłowego wykonania tego zobowiązania, co stanowi wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej w ramach ewentualnego badania odpowiedzialności tego państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom.

Jednostki poszkodowane mają prawo do odszkodowania wobec państwa członkowskiego, o ile spełnione są łącznie trzy przesłanki, mianowicie naruszony przepis prawa Unii nadaje im uprawnienia, naruszenie takiej reguły jest wystarczająco istotne i istnieje bezpośredni związek przyczynowy między tym naruszeniem a szkodą poniesioną przez jednostkę.

(por. pkt 49, 51–53; pkt 5 sentencji)