Sprawa T‑678/20
Solar Electric Holding i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (ósma izba) z dnia 10 listopada 2021 r.
Pomoc państwa – Rynek energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii, w tym energii fotowoltaicznej – Przewidziany we francuskiej ustawie obowiązek zakupu energii elektrycznej po cenie wyższej od ceny rynkowej – Odrzucenie skargi do Komisji – Artykuł 12 ust. 1 i art. 24 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2015/1589 – Zakres stosowania
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie skarg składanych do Komisji – Obowiązki Komisji – Skarga do Komisji złożona przez beneficjentów niezgłoszonych środków pomocy w celu uzyskania decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń – Obowiązek zbadania przez Komisję złożonej do niej skargi – Brak
[rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 1 lit. h), art. 12 ust. 1, art. 24 ust. 2]
(zob. pkt 22–39, 43)
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Kompetencje przysługujące odpowiednio Komisji i sądom krajowym – Rola sądów krajowych – Ochrona praw jednostek w wypadku naruszenia obowiązku uprzedniego zgłoszenia – Spoczywający na sądach krajowych obowiązek wyciągnięcia, zgodnie z ich prawem krajowym, wszelkich konsekwencji z tego naruszenia – Zakres
(art. 107, 108 TFUE)
(zob. pkt 30, 31)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Niezgłoszone środki pomocy – Obowiązek dokonania przez Komisję oceny zgodności z rynkiem wewnętrznym – Przesłanka – Złożona przez zainteresowaną stronę skarga do Komisji oparta na naruszeniu przepisów w dziedzinie pomocy państwa
[rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 1 lit. h), art. 12 ust. 1, art. 24 ust. 2]
(zob. pkt 49–54)
Streszczenie
W celu wspierania na swym terytorium rozwoju energii odnawialnych Francja nałożyła w 2000 r. na Électricité de France (EDF) oraz niektórych innych dystrybutorów energii elektrycznej obowiązek zawarcia, na wniosek zainteresowanych producentów, umów kupna energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii (zwanej dalej „ekologiczną energią elektryczną”). Umowy te były zawierane na okres 20 lat i przewidywały zakup ekologicznej energii elektrycznej po cenie określonej w ministerialnym rozporządzeniu taryfowym obowiązującym w dniu, w którym producent złożył kompletny wniosek o przyłączenie do sieci publicznej.
W tym kontekście grupa Solar Electric, zaangażowana w rozwój, budowę i eksploatację instalacji fotowoltaicznych w Gujanie i na Martynice, zawarła umowy w sprawie kupna przez EDF ekologicznej energii elektrycznej po cenach określonych w rozporządzeniach taryfowych odpowiednio z dnia 10 lipca 2006 r., z dnia 12 stycznia 2010 r. i z dnia 31 sierpnia 2010 r.
Do końca 2015 r. koszty ponoszone przez dystrybutorów energii elektrycznej w związku z obowiązkiem zakupu ekologicznej energii elektrycznej były objęte mechanizmem pełnej rekompensaty finansowanym z opłaty pobieranej od konsumentów energii elektrycznej. Od 2016 r. koszty te są objęte rekompensatą wypłacaną ze specjalnego rachunku celowego finansowanego z podatków od zużycia produktów energetycznych.
W 2019 r. Cour de cassation (francuski sąd kasacyjny) orzekł, że oparte na rozporządzeniach taryfowych z dnia 10 lipca 2006 r. i z dnia 12 stycznia 2010 r. środki wdrażające mechanizm obowiązkowego zakupu ekologicznej energii elektrycznej po cenie wyższej od ceny rynkowej stanowią bezprawnie przyznaną pomoc państwa, ponieważ nie zgłoszono ich Komisji Europejskiej.
Po uzyskaniu od Komisji potwierdzenia, że nie zgłoszono jej środków opartych na wspomnianych rozporządzeniach taryfowych, grupa Solar Electric złożyła do Komisji skargę dotyczącą systemów pomocy wynikających z rzeczonych rozporządzeń taryfowych i zwróciła się do niej o zajęcie wyraźnego stanowiska w przedmiocie ich zgodności z rynkiem wewnętrznym.
Skargę tę złożono na podstawie art. 24 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE(1), zgodnie z którym każda zainteresowana strona może złożyć skargę w celu poinformowania Komisji o wszelkiej pomocy, która miała zostać przyznana bezprawnie, lub o wszelkiej pomocy, która miała być świadczona niezgodnie z przeznaczeniem.
Pismem z dnia 3 września 2020 r. Komisja odrzuciła złożoną do niej skargę ze względu na to, że jej przedmiot nie jest objęty zakresem stosowania art. 24 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE.
Potwierdzając ów wniosek, Sąd oddalił wniesioną przez Solar Electric skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji.
Ocena Sądu
Sąd wskazał przede wszystkim, że złożona przez Solar Electric do Komisji skarga zmierza do wydania przez Komisję decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń w przedmiocie zgodności z rynkiem wewnętrznym wdrożonych przez władze francuskie środków opartych na rozporządzeniach taryfowych z dnia 10 lipca 2006 r., z dnia 12 stycznia 2010 r. i z dnia 31 sierpnia 2010 r.
Otóż owa skarga dotyczy kwestii, czy art. 24 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE przyznaje beneficjentowi nowej pomocy wypłaconej bezprawnie podmiotowe prawo do złożenia do Komisji skargi w celu uzyskania od niej decyzji stwierdzającej zgodność z rynkiem wewnętrznym pomocy, której nie zgłosiło dane państwo członkowskie.
Tymczasem wprawdzie dosłowne brzmienie przepisów rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE wskazuje, że beneficjenci bezprawnie wypłaconej pomocy mogą złożyć skargę do Komisji na podstawie art. 24 ust. 2 rzeczonego rozporządzenia, taki wniosek należy jednak odrzucić ze względu na strukturę kontroli pomocy państwa, jak również na strukturę mechanizmu skarg składanych do Komisji.
Co się tyczy z jednej strony struktury kontroli pomocy państwa, Sąd przypomniał, że obowiązek zgłoszenia stanowi jeden z podstawowych elementów wprowadzonego traktatem FUE systemu kontroli pomocy państwa, który obejmuje ustanowioną w art. 108 ust. 3 TFUE prewencyjną kontrolę planów nowej pomocy. W tym kontekście z systematyki art. 108 ust. 3 TFUE wynika, że obowiązek zgłoszenia Komisji planów pomocy ciąży na państwach członkowskich. Natomiast przyjęcie, że beneficjent bezprawnie wypłaconej pomocy może złożyć do Komisji skargę w celu stwierdzenia przez tę instytucję zgodności owej pomocy z rynkiem wewnętrznym, miałoby jedynie taki skutek, że wspomniany beneficjent mógłby wejść w miejsce odnośnego państwa członkowskiego, które jako jedyne jest uprawnione do zgłoszenia Komisji środka pomocy.
Co więcej, przyznanie, że beneficjentowi bezprawnie wypłaconej pomocy przysługuje takie uprawnienie do złożenia skargi do Komisji, podważałoby fundamentalny i bezwzględny charakter obowiązku zgłoszenia środków pomocy i zakazu ich wdrożenia na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE, jak również zasadniczej sankcji, jaką jest zwrot pomocy, związanej z uchybieniem przez państwo członkowskie w szczególności temu obowiązkowi uprzedniego zgłoszenia.
Ponadto beneficjenci bezprawnie przyznanej pomocy mogą zwrócić się do swoich sądów krajowych o ukaranie państwa wypłacającego tę pomoc za wyraźną lub dorozumianą odmowę wywiązania się ze spoczywającego na nim obowiązku zgłoszenia. W konsekwencji nie można uznać ich prawa do zainicjowania, w drodze skargi skierowanej do Komisji, badania zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym w celu jej zatwierdzenia.
Co się tyczy z drugiej strony struktury mechanizmu skarg do Komisji wprowadzonego w rozporządzeniu ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE, Sąd stwierdził, że mechanizm ten został pomyślany jako mający na celu identyfikację pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym. Wynika z tego, że zakres stosowania art. 24 ust. 2 rzeczonego rozporządzenia jest ograniczony do skarg mających na celu zawiadomienie Komisji o bezprawnie przyznanej pomocy, którą składający skargę uznają za niezgodną z rynkiem wewnętrznym. Zakres stosowania tego art. 24 ust. 2 nie obejmuje natomiast skarg do Komisji, w których składające je podmioty utrzymują, że pomoc jest zgodna z rynkiem wewnętrznym i z tego względu Komisja powinna ją zatwierdzić.
W konsekwencji beneficjenci bezprawnie przyznanej pomocy nie mogą powoływać się na art. 24 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE, aby móc złożyć skargę dotyczącą bezprawnie przyznanej pomocy, z której korzystają bezpośrednio lub pośrednio, w celu wydania przez Komisję decyzji stwierdzającej zgodność tej pomocy z rynkiem wewnętrznym.
Wreszcie Sąd oddalił też argument Solar Electric, zgodnie z którym brak zajęcia przez Komisję stanowiska w przedmiocie skargi tej grupy stwarza lukę prawną, której powstaniu mają zapobiec art. 107–109 TFUE, jak również rozporządzenie 2015/1589, i przypomniał, że prawo Unii nie nakłada na Komisję obowiązku dokonania oceny zgodności niezgłoszonej pomocy z rynkiem wewnętrznym, gdy tylko zostanie o tej pomocy poinformowana w skardze złożonej do niej przez beneficjenta, takiego jak Solar Electric.