POSTANOWIENIE SĄDU (czwarta izba)
z dnia 21 października 2011 r.(*)
Skarga o stwierdzenie nieważności – Program MEDA I – Umowa o finansowaniu – Upoważnienie udzielone Unii Europejskiej w celu ściągnięcia wierzytelności należnych Królestwu Maroka od podmiotu trzeciego – Nota obciążeniowa – Ponaglenie – Akty nierozerwalnie związane z umową – Akt niepodlegający zaskarżeniu – Niedopuszczalność
W sprawie T‑335/09
Groupement Adriano, Jaime Ribeiro, Conduril – Construção, ACE, z siedzibą w Porto (Portugalia), reprezentowana przez adwokatów A. Pinta Cardosa oraz L. Fuzetę da Ponte,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez A.M. Rouchaud-Joët oraz S. Delaude, działające w charakterze pełnomocników, wspierane przez adwokata R. Farię da Cunhę,
strona pozwana,
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności, po pierwsze, noty obciążeniowej nr 3230905272 wystawionej przez Komisję w dniu 12 czerwca 2009 r., a po drugie, pisma z dnia 3 sierpnia 2009 r., w którym Komisja nakazała uiszczenie żądanej w nocie obciążeniowej kwoty wraz odsetkami za zwłokę,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: I. Pelikánová, prezes, K. Jürimäe (sprawozdawca) i M. van der Woude, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
wydaje następujące
Postanowienie
Okoliczności powstania sporu
1 W dniu 22 września 2000 r. Wspólnota Europejska, reprezentowana przez Komisję Wspólnot Europejskich, oraz Królestwo Maroka zawarły umowę o finansowaniu (zwaną dalej „umową o finansowaniu”) w ramach programu MEDA I. Podstawą prawną tego programu jest rozporządzenie Rady (WE) nr 1488/96 z dnia 23 lipca 1996 r. w sprawie środków finansowych i technicznych (MEDA) towarzyszących reformom struktur gospodarczych i społecznych w ramach partnerstwa eurośródziemnomorskiego (Dz.U. L 189, s. 1). Przedmiotem umowy o finansowaniu jest sfinansowanie przez Wspólnotę części obwodnicy śródziemnomorskiej – infrastruktury drogowej – łączącej miejscowości El Jebha (Al-Dżabha) i Ajdir w Maroku. W umowie określono zasady realizacji i finansowania projektu budowy omawianego odcinka drogi.
2 W dniu 21 maja 2004 r. Królestwo Maroka oraz skarżąca, Groupement Adriano, Jaime Ribeiro, Conduril – Construção, ACE, zawarły umowę AH 04/2004 (zwaną dalej „umową”) w ramach projektu dotyczącego odcinka obwodnicy śródziemnomorskiej finansowanego przez Wspólnotę. Umowa dotyczy w szczególności budowy części drogi między miejscowościami Beni Boufrah (Maroko) i Ajdir.
3 Zgodnie z art. 2 ust. 1 szczególnych warunków umowy umowa podlega prawu marokańskiemu.
4 Pismem z dnia 31 lipca 2006 r. Królestwo Maroka zwróciło uwagę na znaczne opóźnienia w realizacji robót, które miały zostać wykonane w ramach umowy, i wezwała skarżącą do naprawienia tej sytuacji.
5 Pismem z dnia 16 listopada 2006 r. Królestwo Maroka powiadomiło skarżącą o udzieleniu zgody na przedłużenie terminu wykonania robót.
6 Pismem z dnia 12 sierpnia 2008 r. Królestwo Maroka poinformowało skarżącą, że umowa uległa rozwiązaniu z dniem 1 sierpnia 2008 r. na podstawie art. 61, zawartego w sekcji 2 umowy, zatytułowanej „Warunki ogólne” (zwanej dalej „ogólnymi warunkami umowy”), oraz art. 61, zawartego w sekcji 3 umowy, zatytułowanej „Warunki szczególne” (zwanej dalej „szczególnymi warunkami umowy”).
7 W dniu 28 października 2008 r. Królestwo Maroka przedstawiło tymczasowe rozliczenie wykonanych robót i wydatków nr 41 (zwane dalej „rozliczeniem tymczasowym nr 41”), z którego wynika między innymi, że na podstawie art. 34 szczególnych warunków umowy skarżąca zostaje obciążona karami za przekroczenie terminów w kwocie 3 745 444,76 EUR. W omawianym dokumencie podano, że całkowita kwota, do której zapłacenia na rzecz Królestwa Maroka zobowiązana jest skarżąca, wynosi 3 948 424,99 EUR.
8 Pismem z dnia 22 stycznia 2009 r. Komisja, zgodnie ze swym oświadczeniem działająca w imieniu Królestwa Maroka, poinformowała skarżącą, iż zamierza dochodzić zwrotu kwoty 3 948 424,99 EUR na podstawie rozliczenia tymczasowego nr 41 oraz art. 34 szczególnych warunków umowy i art. 43.5 ogólnych warunków umowy. W wymienionym piśmie Komisja wskazała, iż skarżącej przysługuje 30-dniowy termin na przedstawienie uwag, po którego bezskutecznym upływie zostanie skierowana do niej nota obciążeniowa z żądaniem zapłaty omawianej sumy.
9 Pismem z dnia 23 marca 2009 r. skarżąca powiadomiła Komisję, iż kwestionuje ona rozliczenie tymczasowe nr 41 i zwraca się o polubowne rozstrzygnięcie sporu między stronami umowy.
10 W instrukcji dla wykonawcy z dnia 23 kwietnia 2009 r. Królestwo Maroka poinformowało skarżącą, że w rozliczeniach wykonanych robót i wydatków, które zostaną sporządzone po rozliczeniu tymczasowym nr 40, nastąpi ściągnięcie kwoty 3 825 324,11 EUR.
11 Pismem z dnia 12 czerwca 2009 r. Komisja przekazała skarżącej notę obciążeniową nr 3230905272 (zwaną dalej „notą obciążeniową”), z żądaniem zapłacenia przez skarżącą kwoty 3 949 869,02 EUR, tytułem kar za przekroczenie terminów w kwocie 3 745 444,76 EUR oraz odzyskania „salda zaliczki nierozliczonej do czasu sporządzenia rozliczenia tymczasowego nr 40 włącznie” w kwocie 204 424,26 EUR.
12 W dniu 22 czerwca 2009 r. pismem skierowanym do Komisji skarżąca zwróciła się o anulowanie noty obciążeniowej.
13 Pismem z dnia 1 lipca 2009 r. Komisja powiadomiła skarżącą, że nie może rozpatrzyć pozytywnie jej wniosku z dnia 22 czerwca 2009 r. Ponadto w omawianym piśmie Komisja wyjaśniła, że kwota figurująca w instrukcji dla wykonawcy z dnia 23 kwietnia 2009 r., tj. 3 825 324,11 EUR, stanowi sumę „salda zaliczki nierozliczonej do czasu sporządzenia rozliczenia tymczasowego nr 40 włącznie”, tj. 204 424,26 EUR, i kar za przekroczenie terminów, tj. 3 745 444,76 EUR, po odjęciu kwoty 124 544,91 EUR, zatwierdzonej w rozliczeniu tymczasowym nr 40.
14 W dniu 3 sierpnia 2009 r. Komisja skierowała do skarżącej pismo (zwane dalej „ponagleniem”), stwierdzając, że nie dokonała ona płatności noty obciążeniowej oraz żądając dokonania tejże płatności wraz z odsetkami za zwłokę w terminie piętnastu dni od otrzymania pisma.
15 Pismem z dnia 26 marca 2010 r. skierowanym do delegatury Komisji w Maroku Królestwo Maroka potwierdziło, że udzieliło jej upoważnienia do działania w jego imieniu i na jego rachunek w celu odzyskania kwot należnych od skarżącej.
Przebieg postępowania i żądania stron
16 Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 24 sierpnia 2009 r., skarżąca wniosła skargę w niniejszej sprawie.
17 W oddzielnym piśmie złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 22 grudnia 2009 r. Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności na podstawie art. 114 regulaminu Sądu.
18 W dniu 12 lutego 2010 r. skarżąca przedstawiła swe uwagi w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności.
19 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności noty obciążeniowej i ponaglenia;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania, również w przypadku oddalenia skargi jako niedopuszczalnej.
20 Komisja wnosi do Sądu o:
– odrzucenie skargi jako oczywiście niedopuszczalnej;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
21 Zgodnie z art. 114 § 1 regulaminu postępowania jeżeli strona tego zażąda, Sąd może rozstrzygnąć o niedopuszczalności skargi bez rozpoznawania istoty sprawy. Zgodnie z § 3 tego samego artykułu jeżeli Sąd nie zadecyduje inaczej, dalsze postępowanie odbywa się ustnie.
22 W niniejszym przypadku Sąd uważa, że na podstawie akt sprawy ma wystarczająco jasny obraz sprawy, by wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku Komisji bez potrzeby otwierania procedury ustnej.
23 Komisja powołuje się na niedopuszczalność skargi w niniejszej sprawie ze względu, po pierwsze, na brak właściwości Sądu, ponieważ nota obciążeniowa została wystawiona w ramach stosunku umownego, a po drugie, ze względu na to, że ani nota obciążeniowa, ani ponaglenie nie są aktami zaskarżalnymi w rozumieniu art. 230 WE.
24 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 230 WE sądy wspólnotowe kontrolują zgodność z prawem aktów przyjętych przez instytucje, zmierzających do wywołania skutków prawnych wobec podmiotów trzecich poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej (wyrok Trybunału z dnia 11 listopada 1981 r. w sprawie 60/81 IBM przeciwko Komisji, Rec. s. 2639, pkt 9; wyrok Sądu z dnia 15 stycznia 2003 r. w sprawach połączonych T‑377/00, T‑379/00, T‑380/00, T‑260/01 i T‑272/01 Philip Morris International przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1, pkt 81).
25 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem kompetencja ta dotyczy tylko aktów przewidzianych w art. 249 WE, wydanych przez instytucje zgodnie z warunkami przewidzianymi w traktacie (zobacz postanowienie Sądu z dnia 10 maja 2004 r. w sprawach połączonych T‑314/03 i T‑378/03 Musée Grévin przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1421, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 Natomiast wydane przez instytucje akty, które wchodzą w zakres stosunku wynikającego z umowy, z którą są nierozerwalnie związane, ze względu na swój charakter nie znajdują się pośród aktów, o których mowa w art. 249 WE i o których stwierdzenie nieważności można wystąpić do sądu wspólnotowego na podstawie art. 230 WE (ww. w pkt 25 powyżej postanowienie w sprawie Musée Grévin przeciwko Komisji, pkt 64).
27 W niniejszym przypadku z informacji zawartych w aktach sprawy wynika, że wystawiając notę obciążeniową oraz wysyłając ponaglenie, których przedmiotem było ściągnięcie kwot kar za przekroczenie terminów należnych od skarżącej na rzecz Królestwa Maroka ze względu na niewykonanie umowy oraz nierozliczonego salda zaliczki, Komisja, jak sama to zauważyła, działała w imieniu i na rachunek Królestwa Maroka w ramach umowy.
28 Przede wszystkim, z pism z dnia 31 lipca 2006 r. i 12 sierpnia 2008 r. skierowanych do skarżącej przez Królestwo Maroka wynika bowiem, że niewykonanie umowy zostało stwierdzone przez Królestwo Maroka w 2006 r., która to okoliczność skłoniła je do rozwiązania umowy w 2008 r. W rozliczeniu tymczasowym nr 41 z dnia 28 października 2008 r. Królestwo Maroka zawiadomiło skarżącą, że musi ona uiścić kary za przekroczenie terminów na podstawie art. 34 ogólnych warunków oraz art. 34 szczególnych warunków umowy. Artykuł 34 ogólnych warunków umowy stanowi, że Królestwo Maroka ma prawo domagać się zapłacenia ryczałtowego odszkodowania w razie przekroczenia terminów realizacji umowy, zaś art. 34 szczególnych warunków umowy określa szczegółowe zasady obliczania wspomnianego ryczałtowego odszkodowania.
29 Należy następnie zauważyć, że pismo z dnia 22 stycznia 2009 r., w którym Komisja uprzedziła skarżącą, iż zostanie jej wystawiona nota obciążeniowa, jasno wskazuje na to, że omawiana nota obciążeniowa znajduje podstawę w art. 34 szczególnych warunków umowy i art. 43.5 ogólnych warunków umowy. Artykuł 43.5 ogólnych warunków umowy ustanawia po stronie wykonawcy zamówienia obowiązek zwrotu Królestwu Maroka sum nadpłaconych w stosunku do ostatecznej sumy należności. Należy także podkreślić, że po pierwsze, w piśmie z dnia 22 stycznia 2009 r. Komisja oświadczyła, iż działa na rachunek Królestwa Maroka, a po drugie, w piśmie z dnia 26 marca 2010 r. skierowanym do delegatury Komisji w Maroku Królestwo Maroka potwierdziło, że upoważniło ją do działania w jego imieniu i na jego rachunek w celu odzyskania kwot należnych mu od skarżącej.
30 Wreszcie z pisma z dnia 1 lipca 2009 r. skierowanego przez Komisję do skarżącej wynika, że nota obciążeniowa została wystawiona na podstawie art. 34.1 ogólnych warunków umowy. W tym samym piśmie Komisja wyjaśniła, że nota obciążeniowa była następstwem instrukcji dla wykonawcy z dnia 23 kwietnia 2009 r., w której Królestwo Maroka zawiadomiło skarżącą, że zostanie ściągnięta kwota 3 825 324,11 EUR, odpowiadająca w szczególności karom za przekroczenie terminów i saldu nierozliczonej zaliczki.
31 Ze względu na powyższe należy uznać, że wystawiona przez Komisję nota obciążeniowa należy do zakresu stosunków umownych obowiązujących między skarżącą a Królestwem Maroka. Ponadto, ze względu na to, że ponaglenie ma jedynie na celu wezwanie skarżącej do uregulowania kwot figurujących w nocie obciążeniowej, ono również jest częścią stosunku o charakterze umownym.
32 Jednakże akt wydany przez instytucję w kontekście stosunku umownego należy uznać za dający się wyodrębnić z zakresu stosunku umownego, jeżeli po pierwsze, został on wydany przez rzeczoną instytucję w wykonaniu jej kompetencji własnych, a po drugie, jako taki wywołuje wiążące skutki prawne mogące wywierać wpływ na interesy adresata, a zatem może stanowić przedmiot skargi o stwierdzenie nieważności. W tych okolicznościach wniesioną przez adresata takiego aktu skargę o stwierdzenie nieważności należy uznać za dopuszczalną (zob. podobnie i analogicznie: wyrok Trybunału z dnia 22 kwietnia 1997 r. w sprawie C‑395/95 P Geotronics przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2271, pkt 14,15; postanowienie Sądu z dnia 8 lutego 2010 r. w sprawie T‑481/08 Alisei przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑117, pkt 63, 64).
33 Na tym tle przez „kompetencje własne instytucji” należy rozumieć wywodzące się z traktatów lub prawa pochodnego kompetencje należące do zakresu prerogatyw władzy publicznej, pozwalające instytucji jednostronnie kreować lub zmieniać prawa i obowiązki względem podmiotu trzeciego. Natomiast korzystanie przez instytucję z praw umownych, w sytuacji gdy Unia została upoważniona do działania w imieniu i na rachunek jednej ze stron umowy, nie stanowi przypadku korzystania z kompetencji własnych w rozumieniu przytoczonego w poprzednim punkcie orzecznictwa.
34 Zaś w niniejszym przypadku, jak już wskazano w pkt 27–31 powyżej, zarówno nota obciążeniowa, jak i ponaglenie zostały wydane w wykonaniu upoważnienia, którego Królestwo Maroka udzieliło Unii w celu odzyskania wierzytelności należnych od skarżącej na podstawie szczególnych i ogólnych warunków umowy. Tym samym wspomniane instrumenty prawne nie stanowią przypadku korzystania przez Komisję z przysługujących jej na mocy prawa Unii prerogatyw prawa publicznego.
35 W związku z tym przesłanka wykonywania przez Komisję kompetencji własnych nie jest spełniona.
36 Z powyższego wynika, że bez potrzeby badania, czy nota obciążeniowa i ponaglenie wywierają jako takie wiążące skutki prawne mogące wywierać wpływ na interesy skarżącej, skargę w niniejszej sprawie należy odrzucić jako niedopuszczalną.
W przedmiocie kosztów
37 Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron oraz w wypadkach szczególnych Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron pokryje własne koszty.
38 W niniejszym przypadku, jakkolwiek żądania skarżącej nie zostały uwzględnione, Sąd jest zdania, że Komisja nie sformułowała treści zaskarżonej noty obciążeniowej w sposób jasny i jednoznaczny. Niektóre elementy noty, a w szczególności wzmianka o ewentualnym wydaniu decyzji stanowiącej tytuł egzekucyjny na podstawie art. 256 WE, mogły bowiem zasugerować skarżącej, że ma do czynienia z aktem wydanym w wykonaniu kompetencji własnych Komisji. Zważywszy na tę okoliczność, Sąd uważa, że zgodnie ze słuszną oceną okoliczności niniejszej sprawy należy orzec, iż Komisja pokryje własne koszty oraz koszty poniesione przez skarżącą.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
postanawia, co następuje:
1) Skarga zostaje odrzucona jako niedopuszczalna.
2) Komisja Europejska pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez Groupement Adriano, Jaime Ribeiro, Conduril – Construção, ACE.
Sporządzono w Luksemburgu w dniu 21 października 2011 r.