Υπόθεση T-409/09

Ευρωπαϊκή Δυναμική – Προηγμένα Συστήματα Τηλεπικοινωνιών Πληροφορικής και Τηλεματικής ΑΕ

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

«Εξωσυμβατική ευθύνη – Δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών – Απόρριψη της προσφοράς ενός υποψηφίου – Ακύρωση της απορριπτικής απόφασης με απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου – Παραγραφή – Παρέκταση προθεσμίας λόγω απόστασης – Αγωγή εν μέρει απαράδεκτη και εν μέρει προδήλως στερούμενη παντελώς νομικής βάσης»

Περίληψη της διατάξεως

1.      Αγωγή αποζημιώσεως – Εξωσυμβατική ευθύνη – Προθεσμία παραγραφής

(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 46· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 102 § 2)

2.      Εξωσυμβατική ευθύνη – Προϋποθέσεις – Πραγματική και βεβαία ζημία που προκλήθηκε από παράνομη πράξη – Έννοια – Απώλεια ευκαιρίας – Καλύπτεται – Προϋποθέσεις

(Άρθρο 288 ΕΚ)

3.      Αγωγή αποζημιώσεως – Εξωσυμβατική ευθύνη – Προθεσμία παραγραφής – Έναρξη

(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 46)

4.      Δημόσιες συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης – Προθεσμία παραγραφής – Έναρξη

(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 46)

1.      Η παρέκταση λόγω απόστασης αφορά μόνο τις δικονομικές προθεσμίες και όχι την προθεσμία παραγραφής, η παρέλευση της οποίας συνεπάγεται την απόσβεση της αξίωσης λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης και η οποία δεν μπορεί συνεπώς να παραταθεί λόγω απόστασης. Συναφώς, οι κανόνες παραγραφής των αξιώσεων λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης στηρίζονται σε αυστηρώς αντικειμενικά κριτήρια, διότι σε αντίθετη περίπτωση θα ήταν αβέβαιη η τήρηση της αρχής της ασφάλειας δικαίου, στην οποία ακριβώς στηρίζονται οι κανόνες αυτοί.

Επομένως, οι δικονομικές προθεσμίες, όπως είναι οι προθεσμίες για την άσκηση των προσφυγών, αγωγών και ένδικων μέσων, και η πενταετής προθεσμία παραγραφής της αξίωσης λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης συνιστούν εκ φύσεως διαφορετικές προθεσμίες. Συγκεκριμένα, οι προθεσμίες προσφυγής είναι δημόσιας τάξης και δεν εξαρτώνται από τη βούληση των διαδίκων και του δικαστή, δεδομένου ότι έχουν θεσπιστεί για να εξασφαλίζουν τη σαφήνεια και τη βεβαιότητα των εννόμων καταστάσεων. Εναπόκειται επομένως στον δικαστή της Ένωσης να εξετάζει, ακόμη και αυτεπαγγέλτως, αν η αγωγή έχει πράγματι ασκηθεί εμπρόθεσμα. Αντίθετα, ο δικαστής δεν μπορεί να εξετάζει αυτεπαγγέλτως αν η αξίωση λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης έχει παραγραφεί.

Εξάλλου, η παραγραφή διακόπτεται είτε με προσφυγή ή αγωγή που ασκείται ενώπιον του δικαστή της Ένωσης είτε με προηγούμενη αίτηση που ο ζημιωθείς απευθύνει στο αρμόδιο θεσμικό όργανο. Στην τελευταία αυτή περίπτωση η παραγραφή διακόπτεται μόνον αν μετά την αίτηση ασκηθεί αγωγή εντός της προθεσμίας που καθορίζεται με βάση το άρθρο 230 ΕΚ ή το άρθρο 232 ΕΚ, ανάλογα με την περίπτωση.

Εν πάση περιπτώσει, όσον αφορά τον υπολογισμό της προθεσμίας παραγραφής, δεν γίνεται διάκριση ανάλογα με το αν η αιτία της διακοπής της προθεσμίας αυτής οφείλεται στην άσκηση προσφυγής ή αγωγής ή στην υποβολή προηγούμενης αίτησης. Η παρέκταση όμως της προθεσμίας λόγω απόστασης θα είχε ως συνέπεια να διαφέρει το χρονικό διάστημα μετά το οποίο επέρχεται η παραγραφή, ανάλογα με το αν ο ζημιωθείς επιλέγει να προσφύγει απευθείας στον δικαστή της Ένωσης ή να υποβάλει προηγουμένως αίτηση στο αρμόδιο θεσμικό όργανο. Η διαφορά αυτή, που δεν προβλέπεται από τον Οργανισμό του Δικαστηρίου, θα είχε ως συνέπεια να εξαρτάται η λήξη της προθεσμίας παραγραφής από ένα μη αντικειμενικό παράγοντα και, επιπλέον, θα συνιστούσε κίνητρο για την επιδίωξη του δικαστικού μάλλον παρά του φιλικού διακανονισμού των διαφορών.

(βλ. σκέψεις 46, 56, 75-78)

2.      Η εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης γεννάται, αν συντρέχει ένα σύνολο προϋποθέσεων, και συγκεκριμένα η έλλειψη νομιμότητας της προσαπτόμενης στα όργανα συμπεριφοράς, το υποστατό της ζημίας και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της συμπεριφοράς αυτής και της ζημίας που ισχυρίζεται ότι υπέστη ο ενδιαφερόμενος.

Δεν συντρέχει μία από τις προϋποθέσεις αυτές, αν δεν είναι δυνατόν να διαπιστωθεί η ύπαρξη οποιασδήποτε σχέσης αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της παράνομης απόρριψης της προσφοράς του ενδιαφερόμενου κατά την πρώτη διαδικασία διαγωνισμού και της ζημίας που θεωρεί ότι υπέστη ο ενδιαφερόμενος λόγω της απώλειας της ευκαιρίας να του κατακυρωθούν άλλες συμβάσεις στο πλαίσιο διαδικασιών που έχουν σχέση με την πρώτη σύμβαση.

Εν πάση περιπτώσει, η απώλεια ευκαιρίας για την κατακύρωση της επόμενης σύμβασης δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πραγματική και βέβαιη ζημία παρά μόνο στην περίπτωση κατά την οποία, αν δεν είχε υπάρξει η υπαίτια συμπεριφορά της Επιτροπής, δεν θα υπήρχε καμιά αμφιβολία ότι η πρώτη σύμβαση θα είχε κατακυρωθεί στην ενδιαφερόμενη επιχείρηση. Στο πλαίσιο όμως του συστήματος των δημόσιων διαγωνισμών, η αναθέτουσα αρχή διαθέτει σημαντική διακριτική ευχέρεια κατά τη λήψη της απόφασης για την κατακύρωση της σύμβασης.

(βλ. σκέψεις 47, 83-87)

3.      Η προθεσμία παραγραφής αρχίζει να τρέχει εφόσον πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις από τις οποίες εξαρτάται η υποχρέωση αποκατάστασης της ζημίας, και μάλιστα εφόσον έχει συγκεκριμενοποιηθεί η προς αποκατάσταση ζημία. Ειδικότερα, όταν πρόκειται για διαφορές οφειλόμενες σε ατομικές πράξεις, η προθεσμία παραγραφής αρχίζει να τρέχει εφόσον οι πράξεις αυτές έχουν παραγάγει αποτελέσματα έναντι των ενδιαφερομένων.

Η ακριβής και εμπεριστατωμένη γνώση των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης από τον ζημιωθέντα δεν έχει καμία σημασία, καθόσον η γνώση των πραγματικών περιστατικών δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των στοιχείων που πρέπει να συντρέχουν προκειμένου να αρχίσει να τρέχει ο χρόνος της παραγραφής.

Σε αντίθετη περίπτωση, θα δημιουργούνταν σύγχυση μεταξύ του διαδικαστικού κριτηρίου, το οποίο αφορά την έναρξη της προθεσμίας παραγραφής, και της εξακρίβωσης της συνδρομής των προϋποθέσεων ευθύνης, στην οποία δεν μπορεί τελικά να προβεί παρά μόνο το δικαστήριο το οποίο καλείται να αποφανθεί οριστικά επί της ουσίας της διαφοράς. Πράγματι, αν η προθεσμία παραγραφής της αξίωσης λόγω εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης δεν μπορεί να αρχίσει να τρέχει πριν ο ζημιωθείς σχηματίσει προσωπικά την πεποίθηση ότι έχει υποστεί ζημία, το αποτέλεσμα θα είναι να κυμαίνεται ο χρόνος παραγραφής της αξίωσης αυτής ανάλογα με την υποκειμενική αντίληψη κάθε εμπλεκόμενου προσώπου ως προς το υποστατό της ζημίας, πράγμα που θα ήταν αντίθετο προς την ασφάλεια δικαίου που απαιτείται για την εφαρμογή των προθεσμιών παραγραφής.

(βλ. σκέψεις 48, 50, 62, 64)

4.      Η προϋπόθεση που αφορά τη με βεβαιότητα ύπαρξη ζημίας πληρούται εφόσον η ζημία επίκειται και μπορεί να προβλεφθεί με αρκετή βεβαιότητα, έστω και αν δεν μπορεί ακόμη να προσδιοριστεί με ακριβή αριθμητικά στοιχεία, και η παραγραφή μπορεί να αρχίσει να τρέχει μόνον από το χρονικό σημείο κατά το οποίο έχει επέλθει στην πράξη η χρηματική ζημία. Για την έναρξη της προθεσμίας παραγραφής δεν ενδιαφέρει αν η παράνομη συμπεριφορά της Ένωσης έχει διαπιστωθεί με δικαστική απόφαση.

Στο πλαίσιο όμως μιας διαδικασίας πρόσκλησης προς υποβολή προσφορών, η ζημία που υφίσταται ο αποκλειόμενος υποψήφιος λόγω του ότι δεν του κατακυρώνεται η σύμβαση και λόγω του ότι χάνει την πιθανότητα της κατακύρωσης αυτής απορρέει αμέσως και άμεσα από την απόφαση απόρριψης της προσφοράς του, ανεξάρτητα από το αν θα υπογραφεί στο μέλλον ειδική και συγκεκριμένη σύμβαση μεταξύ του κοινοτικού οργάνου και του επιλεγέντος υποψηφίου, καθώς και από την αιτιολογία της απόρριψης αυτής.

Η απόρριψη της προσφοράς συνιστά συνεπώς το γεγονός που θεμελιώνει την εξωσυμβατική ευθύνη στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων και συγκεκριμενοποιεί τις ζημίες που ισχυρίζεται ότι υπέστη ο αποκλειόμενος από τη διαδικασία υποψήφιος. Επομένως, η προθεσμία παραγραφής αρχίζει να τρέχει από την ημέρα κατά την οποία ο αποκλεισθείς υποψήφιος πληροφορήθηκε προσωπικά την απόρριψη της προσφοράς του. Συναφώς δεν έχει καμία σημασία η ημερομηνία της δημοσίευσης στην Επίσημη Εφημερίδα της ανακοίνωσης για την κατακύρωση.

(βλ. σκέψεις 52, 61, 66, 68, 70)