WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (pierwsza izba)
z dnia 12 września 2007 r.(*)
Wspólnotowy znak towarowy – Zgłoszenie trójwymiarowego wspólnotowego znaku towarowego w postaci główki mikrofonu – Bezwzględna podstawa odmowy rejestracji – Brak charakteru odróżniającego – Artykuł 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 40/94
W sprawie T‑358/04
Georg Neumann GmbH, z siedzibą w Berlinie (Niemcy), reprezentowana przez adwokata R. Böhma,
strona skarżąca,
przeciwko
Urzędowi Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM), reprezentowanemu przez G. Schneidera, działającego w charakterze pełnomocnika,
strona pozwana,
mającej za przedmiot skargę na decyzję Drugiej Izby Odwoławczej OHIM z dnia 17 czerwca 2004 r. (sprawa R 919/2002‑2) oddalającą wniosek o rejestrację jako wspólnotowego znaku towarowego trójwymiarowego oznaczenia w postaci główki mikrofonu,
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (pierwsza izba),
w składzie: J. D. Cooke, prezes, R. García‑Valdecasas i I. Labucka, sędziowie,
sekretarz: K. Andová, administrator,
po zapoznaniu się ze skargą złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 30 sierpnia 2004 r.,
po zapoznaniu się z odpowiedzią na skargę złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 5 stycznia 2005 r.,
po zapoznaniu się z repliką złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 1 kwietnia 2005 r.,
po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 28 listopada 2006 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 W dniu 9 grudnia 1999 r. skarżąca dokonała zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM) na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 1994, L 11, str. 1), z późniejszymi zmianami.
2 Znakiem towarowym, o którego rejestrację wniesiono, jest przedstawiony poniżej trójwymiarowy kształt:
3 Powyższy znak towarowy ma postać tak zwanej główki mikrofonu, która okrywa i chroni kapsułę mikrofonu znajdującą się na końcu drążka mieszczącego w sobie elementy elektroniczne i służącego do trzymania mikrofonu.
4 Towary, dla których wniesiono o rejestrację znaku towarowego, należą do klasy 9 Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., zrewidowanego i zmienionego, i odpowiadają następującemu opisowi: „mikrofony, w szczególności mikrofony studyjne, mikrofony kondensatorowe, mikrofony gradientowe, ciśnieniowe oraz ich części (należące do klasy 9)”.
5 Skarżąca powołała się na pierwszeństwo zgłoszenia niemieckiego znaku towarowego nr 39625644 z dnia 10 czerwca 1996 r. i na jego rejestrację w dniu 18 września 1996 r.
6 Pismem z dnia 28 listopada 2001 r. ekspert powiadomił skarżącą, że jej znak towarowy nie może zostać zarejestrowany, ponieważ pozbawiony jest charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94. Do zastrzeżeń eksperta dołączone były wizerunki podobnych mikrofonów produkowanych i wprowadzanych do obrotu przez inne przedsiębiorstwa. Ponieważ skarżąca zrzekła się prawa przedstawiania dalszych uwag, ekspert podtrzymał swe zastrzeżenia w decyzji z dnia 6 września 2002 r. i odmówił rejestracji znaku towarowego.
7 W dniu 6 listopada 2002 r. skarżąca złożyła odwołanie od tej decyzji, powołując się na okoliczność, że niektóre spośród mikrofonów o podobnym projekcie powołanych przez eksperta w ramach zarzutów pochodziły od konkurencyjnych przedsiębiorstw, które na skutek kroków podjętych przez skarżącą zaprzestały ich produkcji i wprowadzania do obrotu. Ponadto skarżąca podniosła, że inne przedsiębiorstwa konkurencyjne sprzedające mikrofony o podobnym projekcie pochodzą z Dalekiego Wschodu i wytwarzają towary niskiej jakości, które nie są bezpośrednio konkurencyjne względem jej własnych towarów. Podkreśliła również, iż wąska grupa konsumentów będących adresatami omawianych towarów dostrzega, że szczególny kształt mikrofonu nie ma znaczenia funkcjonalnego i że kształt ten, jako połączenie elementów estetycznych, wywołuje wyjątkowe i zapadające w pamięć wrażenie ogólne. Zwróciła ona również uwagę, że kształt będący zgłoszonym znakiem towarowym został zarejestrowany w charakterze znaku towarowego w Stanach Zjednoczonych.
8 Decyzją z dnia 17 czerwca 2004 r. (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) Druga Izba Odwoławcza OHIM potwierdziła decyzję eksperta. Uznała ona, że elementy tworzące główkę mikrofonu mają charakter standardowy i że żaden dodatkowy element nie odróżnia jej zauważalne od reszty powszechnie stosowanych kształtów, tak by mogła ona tylko ze względu na swój kształt zapadać w pamięć i być postrzegana jako towar pochodzący z konkretnego przedsiębiorstwa. W związku z tym Izba Odwoławcza podniosła, że rejestracja tego znaku towarowego byłaby ewentualnie możliwa jedynie ze względu na nabycie przez niego charakteru odróżniającego w następstwie używania, lecz skarżąca nie powołała się na art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94. Izba Odwoławcza odnotowała również fakt, że skarżącej udało się uniemożliwić przedsiębiorstwom konkurencyjnym sprzedaż mikrofonów o podobnym projekcie, ale uznała, że zachowanie tych przedsiębiorstw nie jest wystarczające do nadania zgłoszonemu znakowi zdolności odróżniającej.
Żądania stron
9 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– obciążenie OHIM kosztami postępowania.
10 OHIM wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
11 W piśmie złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 28 stycznia 2005 r., jak również w replice skarżąca wniosła o zastosowanie środków organizacji postępowania mających na celu ustalenie, że właściwy krąg odbiorców przyzwyczajony jest do postrzegania kształtu główki mikrofonu jako wskazówki pochodzenia i że tak też jest w przypadku spornego kształtu, którego cechy wyróżniają go od kształtów standardowych.
Co do prawa
Argumenty uczestników
12 W ramach swojego jedynego zarzutu skarżąca twierdzi, że Izba Odwoławcza naruszyła art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 przez dokonanie błędnej oceny charakteru odróżniającego znaku towarowego, o którego rejestrację wniesiono.
13 Przede wszystkim skarżąca podnosi, że Izba Odwoławcza naruszyła prawo przez pominięcie okoliczności, iż w niniejszym przypadku właściwy krąg odbiorców zwraca szczególną uwagę na kształt główek mikrofonów i w szczegółach danego wyglądu – który dla laika wydaje się wynikać z cech urządzenia – dostrzega indywidualne cechy pozwalające na wskazanie pochodzenia tych mikrofonów. Dzieje się tak z trzech powodów.
14 Po pierwsze towary objęte zgłoszeniem znaku towarowego to bardzo drogie mikrofony, w szczególności studyjne, o czym świadczy fakt nakładania na nie główek ochronnych. Nie chodzi zatem o przedmioty zwykłego użytku, ale o kosztowne urządzenia zaawansowanej technologii, na które z tego względu zwracana jest szczególna uwaga.
15 Wskazując w tym zakresie, że „mikrofonami, dla których został zgłoszony omawiany znak towarowy, są w praktyce wyłącznie studyjne mikrofony wysokiej jakości i o wysokich parametrach”, skarżąca w swej replice wniosła o ograniczenie wykazu towarów do „mikrofonów studyjnych i ich części (o ile mieszczą się w klasie 9)”.
16 Po drugie skarżąca podnosi, że zdolność zgłoszonego znaku towarowego do odróżniania objętych nim towarów od towarów innych producentów należy oceniać z punktu widzenia właściwego kręgu odbiorców. Podkreśla ona, że krąg ten został prawidłowo określony przez Izbę Odwoławczą i że towary wymienione w zgłoszeniu znaku towarowego przeznaczone są bez wątpienia dla profesjonalistów i specjalistów z dziedziny akustyki, dla których mikrofony są istotnym narzędziem pracy; dlatego zwracają na nie szczególną uwagę.
17 Po trzecie omawiany kształt sam w sobie nie jest przeznaczony do pełnienia jakiejkolwiek funkcji i dlatego nadano mu szczególny, wyróżniający go wygląd. Poza tym główka, której kształt stanowi zgłoszony znak towarowy, odróżnia się wyraźnie od reszty mikrofonu; jej wypukłość automatycznie przyciąga uwagę obserwatora, tym bardziej że w wyglądzie mikrofonu nie ma innych wyróżniających się elementów.
18 Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, skarżąca uważa, że „ogólne, oparte na doświadczeniu zasady odnoszące się do postrzegania kształtu towaru przez konsumenta”, na które powołał się OHIM w swej odpowiedzi na skargę, nie mają żadnego znaczenia w niniejszej sprawie. Bowiem zasada powołana w pkt 23 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą w przypadku trójwymiarowego znaku towarowego będącego kształtem samego towaru sposób postrzegania go przez dany krąg odbiorców nie musi być taki sam jak w przypadku znaku towarowego słownego, graficznego lub też trójwymiarowego niebędącego kształtem towaru, zależy od właściwego kręgu odbiorców oraz stopnia wykazywanej przez nich uwagi. Zatem w przeciwieństwie do niniejszej sprawy w wyrok Sądu z dnia 19 września 2001 r. w sprawie T‑337/99 Henkel przeciwko OHIM (Okrągła czerwono‑biała tabletka), Rec. str. II‑2597, przywołany w pkt 23 zaskarżonej decyzji, dotyczył towarów bieżącej konsumpcji przeznaczonych dla wszystkich konsumentów końcowych i z tego względu charakter odróżniający zgłoszonego znaku towarowego należało oceniać, „mając na uwadze przypuszczalne oczekiwania przeciętnego konsumenta, właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego (ww. wyrok w sprawie Okrągła czerwono‑biała tabletka, pkt 47).
19 W tym zakresie na poparcie swego wniosku o zastosowanie środków organizacji postępowania i środków dowodowych (zob. pkt 11 powyżej) na rozprawie skarżąca zwróciła uwagę, że kwestia sposobu postrzegania znaku towarowego przez właściwy krąg odbiorców w niniejszej sprawie może być rozstrzygnięta jedynie przez ekspertów, to znaczy przez specjalistów zajmujących się dźwiękiem.
20 W drugiej kolejności skarżąca podnosi, że Izba Odwoławcza oparła swą ocenę na niepełnej i niedokładnej analizie cech zgłoszonego znaku towarowego. Skarżąca zgadza się z Izbą Odwoławczą co do tego, że podobnie jak wiele innych główek mikrofonów, główka, której kształt został zgłoszony w charakterze znaku towarowego, składa się z okrągłej obręczy u dołu kratki ochronnej, z kapsuły mikrofonu otoczonej siatką i z oprawki umieszczonej powyżej, prostopadle do okrągłej obręczy (pkt 25 zaskarżonej decyzji). Kwestionuje jednak twierdzenie, zgodnie z którym zgłoszony znak towarowy jest „pozbawiony wszelkich elementów dodatkowych, które mogły zostać uznane za zwracające uwagę, szczególne lub oryginalne, i które mogłyby nadać mu zdolność do wyraźnego odróżniania się od zwykłych i powszechnie występujących kształtów w taki sposób, aby mógł on – tylko ze względu na swój kształt – zapadać w pamięć i być postrzegany nie jako zwykła główka mikrofonu, lecz jako towar pochodzący z określonego przedsiębiorstwa” (pkt 25 zaskarżonej decyzji).
21 Zdaniem skarżącej symetryczne spłaszczenia siatki po obu stronach oprawki stanowią bowiem „znamię charakterystyczne”. Ze względu na częściowo ścięty bok zasadniczo cylindrycznego korpusu (z siatki) każda z powierzchni ma nietypowy kształt hiperbolicznej, częściowej elipsy, która pojawia się na pierwszym planie i jest przez to od razu zauważalna (zob. ilustrację u góry po lewej stronie w pkt 2 powyżej). Spłaszczenia są również prostopadłe i wyraźnie widoczne z boku (zob. ilustrację u dołu po prawej stronie w pkt 2 powyżej).
22 Główka, której kształt został zgłoszony w charakterze znaku towarowego, wyróżnia się więc w znaczny sposób spośród zwykłych i tradycyjnych główek mikrofonów mających kształt cylindryczny lub kulisty. Skarżąca ponadto podnosi, że kształt ten został dla niej stworzony w latach 1960–1964 przez Wilhelma Brauna‑Feldwega, znanego projektanta form przemysłowych, wykładowcę projektowania form przemysłowych w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Berlinie.
23 W trzeciej kolejności skarżąca kwestionuje trafność przykładów mikrofonów powołanych przez eksperta w zastrzeżeniach z dnia 28 listopada 2001 r. Podnosi ona, że jeśli chodzi o mikrofony posiadające główkę analogiczną do zgłoszonej w charakterze znaku towarowego, to w następstwie podjętych przez nią kroków ich producenci zostali zmuszeni do zaniechania ich wytwarzania i wprowadzania do obrotu, jak to zostało wyjaśnione w postępowaniu przed Izbą Odwoławczą.
24 W tym kontekście nie ma znaczenia kwestia, czy zaniechanie to nastąpiło z uwagi na prawa wywodzone przez skarżącą z niemieckiego znaku towarowego (uznanego za odróżniający w wystarczającym stopniu), który odpowiada zgłoszonemu znakowi towarowego, czy z uwagi na używanie tego znaku (w rozumieniu art. 4 ust. 2 niemieckiej ustawy o znakach towarowych), czy ze względów wynikających z prawa konkurencji. Decydujące znaczenie ma to, że przypadki używania przez osoby trzecie, na które powołał się ekspert, nie mają już miejsca, a tym samym nie mogą już podważać charakteru odróżniającego zgłoszonego znaku towarowego. Stwierdzenia Izby Odwoławczej zawarte w pkt 29 zaskarżonej decyzji są więc bezprzedmiotowe.
25 Po czwarte na rozprawie skarżąca podniosła również, że zaskarżona decyzja narusza prawo, gdyż została oparta na podstawach, które zostały odrzucone przez Trybunał w wyroku wydanym przed wniesieniem skargi w niniejszej sprawie. Bowiem w celu odmowy rejestracji zgłoszonego znaku towarowego ze względu na brak charakteru odróżniającego Izba Odwoławcza, cytując w pkt 22 zaskarżonej decyzji pkt 36 wyroku Sądu z dnia 2 lipca 2002 r. w sprawie T‑323/00 SAT.1 przeciwko OHIM (SAT.2), Rec. str. II‑2839, potwierdziła, że bezwzględne podstawy odmowy rejestracji wymienione w art. 7 ust. 1 lit. b)–e) rozporządzenia nr 40/94 służą realizacji celu leżącego w interesie ogólnym, który wymaga, by opisane tam oznaczenia mogły być swobodnie używane przez wszystkich oraz, że aby uniknąć tworzenia nieuprawnionej przewagi konkurencyjnej po stronie jednego podmiotu gospodarczego konieczne jest uniemożliwienie przyznawania wyłącznego prawa do oznaczenia, które powinno być pozostawione do swobodnego użytku przez wszystkich. Tymczasem wyrokiem z dnia 16 września 2004 r. w sprawie C‑329/02 P SAT.1 przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑8317 Trybunał uchylił powyższy wyrok, uznając, że kryteria, o których mowa w pkt 36 wyroku Sądu, nie mają znaczenia dla stosowania art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94.
26 Zdaniem OHIM Izba Odwoławcza słusznie oddaliła wniosek o rejestrację kształtu główki mikrofonu ze względu na to, że pozbawiony jest on charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94.
27 Na wstępie, w odniesieniu do argumentacji skarżącej, zgodnie z którą krąg odbiorców złożony ze specjalistów w dziedzinie dźwięku, w przeciwieństwie do zwykłych konsumentów, zwykle postrzega kształt mikrofonu jako wskazówkę pochodzenia, OHIM podnosi, że jest to w istocie argument o charakterze faktycznym, któremu przeczą ogólne zasady oparte na doświadczeniu w zakresie sposobu postrzegania kształtu towaru przez konsumenta oraz wynikające z orzecznictwa wspólnotowego. Dlatego też OHIM uważa, że twierdzenie to nie odpowiada rzeczywistości. Ponadto na rozprawie OHIM zwrócił uwagę, że skarżąca oparła swą argumentację na przykładzie mikrofonów studyjnych, podczas gdy opis towarów zawarty w zgłoszeniu był szerszy i nie został ograniczony.
28 Dalej OHIM kwestionuje twierdzenie, zgodnie z którym spłaszczenia siatki z metalowego drutu są dla mikrofonów cechą niestandardową.
29 OHIM w tym zakresie podnosi, że poza wcześniejszymi rejestracjami krajowymi i postępowaniami sądowymi wszczętymi przeciwko konkurentom w celu zmuszenia ich do zaprzestania naruszania praw z tych rejestracji skarżąca nie przedstawiła żadnego dowodu mogącego w niniejszej sprawie podważyć ustalenia eksperta, zgodnie z którymi kształt zgłoszony do rejestracji ma charakter standardowy. OHIM uważa, że wszczęcie postępowań karnych w niewielkim stopniu wyjaśnia sytuację rynkową, a w jeszcze mniejszym stopniu pozwala na wyobrażenie sobie przypuszczalnego sposobu postrzegania znaku towarowego przez konsumentów. Zwraca uwagę, że podobnie jak rejestracja krajowa nie może być dla OHIM wiążąca, tak i wynik postępowania w sprawie naruszenia oparty na przepisach krajowych nie może mieć wpływu na ocenę charakteru odróżniającego.
30 Ponadto OHIM podkreśla, że argumentacja skarżącej dotyczy wyłącznie Niemiec i Stanów Zjednoczonych, podczas gdy ustalenia eksperta są relewantne dla całego terytorium Unii Europejskiej, skoro można przypuszczać, że wspomniani konkurenci wprowadzali do obrotu swoje towary również we Francji, Zjednoczonym Królestwie oraz w innych państwach członkowskich.
31 Jeśli chodzi o dokumenty dotyczące projektanta W. Brauna‑Feldwega, który opracował zgłoszony do rejestracji kształt, to OHIM podkreśla, że zostały one przedstawione po raz pierwszy w postępowaniu przed Sądem. OHIM uważa, że w każdym razie okoliczność, iż niejakiemu W. Braunowi‑Feldwegowi udało się zaprojektować wysoce technologiczny produkt, który „odpowiada wymogom piękna”, potwierdza estetyczną wagę zgłoszonego do rejestracji kształtu, lecz w żaden sposób nie potwierdza jego charakteru odróżniającego w rozumieniu prawa znaków towarowych. Zostało to już zresztą stwierdzone przez Izbę Odwoławczą w pkt 25 zaskarżonej decyzji, w którym przyznała ona, że konsument może postrzegać projekt mikrofonu jako estetyczny, co nie znaczy, że posiada on charakter odróżniający.
Ocena Sądu
32 Należy przypomnieć, że charakter odróżniający znaku towarowego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 oznacza, iż ów znak towarowy pozwala rozpoznać towary lub usługi objęte wnioskiem o rejestrację jako pochodzące z określonego przedsiębiorstwa, a tym samym umożliwia odróżnienie tych towarów i usług od towarów i usług innych przedsiębiorstw (zob. wyrok Trybunału z dnia 7 października 2004 r. w sprawie C‑136/02 P Mag Instrument przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑9165, pkt 29 i przywołane tam orzecznictwo). Charakter ten należy oceniać, po pierwsze, biorąc pod uwagę towary lub usługi wymienione w zgłoszeniu, a po drugie, sposób postrzegania ich przez właściwy krąg odbiorców, który składa się z przeciętnych, właściwie poinformowanych, dostatecznie uważnych i rozsądnych konsumentów tych towarów lub usług (zob. wyrok Trybunału z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie C‑24/05 P Storck przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑5677, pkt 23 i przywołane tam orzecznictwo).
W przedmiocie zgłoszonych towarów
33 Z argumentów przedstawionych Sądowi przez skarżącą wynika, że jej zdaniem towarami, w stosunku do których należy oceniać charakter odróżniający zgłoszonego znaku towarowego, są wyłącznie bardzo drogie mikrofony, w szczególności mikrofony studyjne. Jednak biorąc pod uwagę wykaz towarów przytoczony w pkt 4 powyżej, twierdzenia tego nie można uwzględnić. Z użycia określenia „w szczególności” w opisie towarów wynika bowiem, że mikrofony studyjne, mikrofony kondensatorowe, mikrofony gradientowe i ciśnieniowe wymienione zostały jedynie przykładowo, a zatem wykaz towarów dotyczy mikrofonów w ogólności.
34 Możliwe, że skarżąca produkuje tylko mikrofony wysokiej jakości, które przez to nabywane są wyłącznie przez profesjonalistów i specjalistów z dziedziny akustyki. Jednakże jak wynika z orzecznictwa Sądu, okoliczności leżące poza zakresem prawa wynikającego ze wspólnotowego znaku towarowego, takie jak koncepcja sprzedaży, a w szczególności cena danego towaru, nie są przedmiotem rejestracji i w konsekwencji nie mogą być uwzględniane przy ocenie charakteru odróżniającego znaku towarowego [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 2003 r. w sprawach połączonych T‑324/01 i T‑110/02 Axions i Belce przeciwko OHIM (Kształt brązowego cygara i kształt sztabki złota), Rec. str. II‑1897, pkt 36 i przywołane tam orzecznictwo].
35 Z akt sprawy nie wynika, by wysoka jakość lub wysoka cena towarów objętych wnioskiem o rejestrację były cechami wynikającymi bezwzględnie z charakteru tychże towarów (to znaczy mikrofonów) lub z kształtu stanowiącego zgłoszony znak towarowy, przedstawionego w pkt 2 powyżej. Przeciwnie, twierdzenie skarżącej, zgodnie z którym zastosowanie główki świadczy o tym, że chodzi o mikrofony dużej wartości, stoi w sprzeczności z argumentami podnoszonymi przez nią przed Izbą Odwoławczą, zgodnie z którymi niektóre mikrofony o podobnym projekcie są towarami niskiej jakości i nie są bezpośrednio konkurencyjne dla jej własnych towarów. Z akt sprawy nie wynika też, by kształt stanowiący zgłoszony znak towarowy mógł być stosowany tylko do mikrofonów studyjnych. Przeciwnie, skarżąca potwierdza, że kształt ten sam w sobie nie pełni żadnej funkcji.
36 Ponadto Sąd uważa, że nie może przychylić się do cytowanego w pkt 4 powyżej alternatywnego wniosku skarżącej sformułowanego w replice o ograniczenie wykazu towarów określonych w zgłoszeniu do „mikrofonów studyjnych i ich części”. Zdaniem Sądu wniosek ten ma bowiem na celu zmianę właściwego kręgu odbiorców, w stosunku do którego Izba Odwoławcza oceniała charakter odróżniający zgłoszonego znaku towarowego, a w konsekwencji zmierza w sposób nieunikniony do zmiany zakresu sporu. Należy jednak w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 135 § 4 regulaminu Sądu pisma stron nie mogą zmieniać przedmiotu sporu przed Izbą Odwoławczą. Zadaniem Sądu w niniejszym sporze jest bowiem dokonanie kontroli zgodności z prawem decyzji Izby Odwoławczej [wyroki Sądu z dnia 9 października 2002 r. w sprawie T‑173/00 KWS Saat przeciwko OHIM (Odcień koloru pomarańczowego), Rec. str. II‑3843, pkt 13 oraz z dnia 21 kwietnia 2005 r. w sprawie T‑164/03 Ampafrance przeciwko OHIM – Johnson & Johnson (monBeBé), Zb.Orz. str. II‑1401, pkt 20 i 21].
37 W konsekwencji charakter odróżniający zgłoszonego znaku towarowego należy oceniać z uwzględnieniem towarów wymienionych w wykazie, o którym mowa w pkt 4 powyżej.
W przedmiocie właściwego kręgu odbiorców
38 W odniesieniu do właściwego kręgu odbiorców należy stwierdzić, że zgłoszone towary nie są co do zasady przeznaczone dla szerokiego grona, lecz dla ograniczonej grupy konsumentów. W konsekwencji należy przyjąć definicję użytą przez Izbę Odwoławczą w pkt 24 zaskarżonej decyzji, a niezakwestionowaną przez skarżącą, zgodnie z którą omawiane towary przeznaczone są dla „grupy ograniczonej do osób mających szczególną wiedzę na temat mikrofonów”.
39 Jednakże biorąc pod uwagę wyżej przedstawione rozważania dotyczące zgłoszonych towarów, nie należy definicji tej rozumieć jako dotyczącej „wyłącznie profesjonalistów, w szczególności techników dźwięku, dla których mikrofony są narzędziem pracy”, jak to sugeruje skarżąca. Bowiem mikrofony, bez ograniczeń wprowadzanych przez skarżącą w replice, z całą pewnością są przeznaczone dla szerszego kręgu odbiorców, to znaczy również dla konsumentów, którzy nie używają ich do celów zawodowych.
40 Należy ponadto przypomnieć, że na sposób postrzegania znaku towarowego przez właściwy krąg odbiorców ma wpływ stopień wykazywanej przez nich uwagi, który może się różnić w zależności od danej kategorii towarów lub usług (wyrok Trybunału z dnia 22 czerwca 1999 r. w sprawie C‑342/97 Lloyd Schuhfabrik Meyer, Rec. str. I‑3819, pkt 26). W niniejszej sprawie można przypuszczać, że skoro mikrofony są dobrami rzadziej używanymi i droższymi od produktów powszechnej konsumpcji, to odbiorcy mogą wykazywać większą uwagę, dokonując wyboru omawianych towarów.
W przedmiocie charakteru odróżniającego
41 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem kryteria oceny odróżniającego charakteru trójwymiarowych znaków towarowych, na które składa się kształt samego towaru, nie różnią się od kryteriów stosowanych do innych kategorii znaków (zob. ww. wyrok w sprawie Storck przeciwko OHIM, pkt 24 i przywołane tam orzecznictwo). Wobec tego charakter odróżniający zgłoszonego znaku towarowego należy oceniać z uwzględnieniem kryteriów, o których mowa w pkt 32 powyżej.
42 Jednakże w ramach stosowania powyższych kryteriów sposób postrzegania znaku towarowego przez właściwy krąg odbiorców niekoniecznie będzie taki sam w przypadku trójwymiarowego znaku towarowego, który stanowi sam wygląd zewnętrzny towaru, i znaku słownego lub graficznego, którym jest oznaczenie niemające związku z wyglądem towarów, dla których jest przeznaczone. Gdy brak jest elementów graficznych lub słownych, przeciętny konsument zwykle nie wnioskuje na temat pochodzenia towarów na podstawie ich kształtu czy kształtu ich opakowania i dlatego ustalenie istnienia charakteru odróżniającego w przypadku znaku trójwymiarowego może okazać się trudniejsze niż w przypadku znaku słownego czy graficznego (zob. ww. wyrok w sprawie Storck przeciwko OHIM, pkt 25 i przywołane tam orzecznictwo).
43 W tych okolicznościach tylko znak, który w sposób znaczący odbiega od normy lub zwyczajów branżowych i w związku z tym może pełnić podstawową funkcję wskazywania pochodzenia, nie jest pozbawiony charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 (zob. ww. wyrok w sprawie Storck przeciwko OHIM, pkt 26 i przywołane tam orzecznictwo).
44 W niniejszym przypadku należy na wstępie zbadać argumenty oparte na twierdzeniu, że właściwy krąg odbiorców postrzega kształt główki mikrofonu jako wskazówkę pochodzenia.
45 W tym zakresie należy stwierdzić, że wbrew argumentom skarżącej Izba Odwoławcza nie naruszyła prawa, podnosząc w pkt 23 zaskarżonej decyzji, iż sposób postrzegania trójwymiarowego znaku towarowego będącego kształtem samego towaru przez właściwy krąg odbiorców nie musi być taki sam jak sposób postrzegania słownego lub graficznego znaku towarowego będącego oznaczeniem niezależnym od wyglądu towaru, który wskazuje. Bowiem Izba Odwoławcza w żaden sposób nie uznała przez to, że konsument jest co do zasady obojętny na kształt towaru jako wskazówkę pochodzenia towarów lub że kształt główki mikrofonu nigdy nie może mieć charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit b) rozporządzenia nr 40/94.
46 Po drugie, jeśli chodzi o sposób postrzegania przez właściwy krąg odbiorców w niniejszej sprawie, to Sąd uważa, że okoliczność, iż przeciętny konsument omawianych towarów jest świadomy i w wysokim stopniu uważny, nie wystarczy sama w sobie, by ustalić, że jest on przyzwyczajony do traktowania kształtu tych produktów jako wskazówki pochodzenia. O ile bowiem można zakładać, że właściwy krąg odbiorców zwraca większą uwagę na różne szczegóły techniczne i estetyczne towaru, nie oznacza to tym samym, że postrzega je jako pełniące funkcję znaku towarowego. Sąd podnosi w tym miejscu, że skarżąca nie przedstawia żadnego konkretnego dowodu mogącego wykazać, iż w omawianej branży istnieje praktyka polegająca na rozróżnianiu towarów różnych producentów na podstawie kształtów tych towarów. W braku tego rodzaju dowodów nie jest wystarczający również argument, zgodnie z którym kształt główki mikrofonu szczególnie dobrze nadaje się do indywidualizowania omawianych towarów.
47 Należy dodać, że nawet jeśli przeciętny konsument omawianych towarów mógłby bez trudu postrzegać kształt główek mikrofonów jako wskazówkę ich pochodzenia, to takie stwierdzenie nie oznaczałoby, że każdy kształt główki mikrofonu posiada charakter odróżniający, wymagany w celu zarejestrowania go jako wspólnotowy znak towarowy. Aby ustalić, że w takim przypadku zgłoszony znak towarowy ma charakter odróżniający, należałoby bowiem również zbadać, czy omawiany kształt posiada cechy wystarczające do przyciągnięcia uwagi odbiorców [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 24 listopada 2004 r. w sprawie T‑393/02 Henkel przeciwko OHIM (Kształt biało‑przezroczystego flakonu), Zb.Orz. str. II‑4115, pkt 34 i przywołane tam orzecznictwo].
48 Jeśli chodzi o kwestię, czy zgłoszony znak towarowy jest pozbawiony charakteru odróżniającego, to należy uwzględnić wywoływane przez niego całościowe wrażenie. Nie stoi to w sprzeczności ze stopniową analizą poszczególnych elementów użytych w celu przedstawienia tego znaku towarowego. Przy dokonywaniu całościowej oceny może bowiem okazać się pomocne zbadanie każdego z elementów tworzących dany znak towarowy (zob. wyrok Trybunału z dnia 30 czerwca 2005 r. w sprawie C‑286/04 P Eurocermex przeciwko OHIM, Zb.Orz. str. I‑5797, pkt 22 i 23 oraz przywołane tam orzecznictwo).
49 Zgodnie z dokonanym przez skarżącą opisem zgłoszonego znaku towarowego, który wydaje się dokładny, biorąc pod uwagę reprodukcję zamieszczoną w pkt 2 powyżej, znak ten charakteryzuje się następującymi elementami:
– okrągła metalowa obręcz;
– metalowa oprawka prostopadła do okrągłej obręczy;
– dwie połówki główki z siatki umieszczone naprzeciw siebie pomiędzy metalową obręczą a oprawką;
– dwa spłaszczenia na obu połówkach główki zbiegające się po przeciwnych stronach w stronę szczytu, w formie hiperbolicznych częściowych elips.
50 O ile skarżąca zgadza się z Izbą Odwoławczą, że trzy pierwsze spośród wyżej wymienionych elementów charakteryzują również wiele innych główek mikrofonów, to jednak twierdzi, że kształt główki mikrofonu będący zgłoszonym znakiem towarowym odróżnia się w bardzo wyraźny sposób od kształtu zwykłych i tradycyjnych główek mikrofonów ze względu na symetryczne spłaszczenia siatki po obu stronach oprawki. Bowiem z powodu częściowo ściętego boku zasadniczo cylindrycznego korpusu każda z powierzchni ma nietypowy kształt hiperbolicznej, częściowej elipsy, widocznej wyraźnie na pierwszym planie, jak i z boku, stanowiącej „znamię charakterystyczne” zgłoszonego znaku towarowego. Skarżąca podnosi, że Izba Odwoławcza nie uwzględniła tej cechy, a zatem oparła swą ocenę charakteru odróżniającego na niepełnej analizie omawianego znaku.
51 W tym zakresie należy stwierdzić, że w swoim opisie elementów tworzących zgłoszony znak towarowy, zawartych w pkt 25 zaskarżonej decyzji, Izba Odwoławcza nie wspomniała o spłaszczeniach siatki. Jednakże z tego samego punktu wynika również, że swój wniosek, zgodnie z którym zgłoszony znak towarowy pozbawiony jest jakiegokolwiek dodatkowego elementu mogącego sprawić, by zapadał on w pamięć i postrzegany był jako towar określonego przedsiębiorstwa, oparła ona na badaniu dokumentów przedstawionych przez eksperta.
52 Analiza akt postępowania przed Izbą Odwoławczą potwierdza, że kilka główek mikrofonów przedstawionych przez eksperta charakteryzuje się spłaszczeniami siatki, w wyniku których ich powierzchnia ma kształt „hiperbolicznych częściowych elips”. Ponadto skarżąca sama przyznaje, że pośród przykładów przytoczonych przez eksperta występują mikrofony o „analogicznym” lub „podobnym” kształcie. W każdym razie z akt postępowania przed Izbą Odwoławczą wynika, że kroki, jakie skarżąca podjęła wobec niektórych przedsiębiorstw, uzasadnione były tym, że wytwarzały one lub wprowadzały do obrotu główki mikrofonów o cechach identycznych lub prawie identycznych z cechami znaku towarowego skarżącej.
53 Sąd uważa, że w tych okolicznościach niepełny charakter opisu elementów tworzących zgłoszony znak towarowy nie podważa przytoczonego wyżej wniosku Izby Odwoławczej. W każdym razie należy przypomnieć, że według systemu wynikającego z rozporządzenia nr 40/94 rejestracja może nastąpić wyłącznie na podstawie i w granicach wniosku o rejestrację złożonego w OHIM przez wnioskodawcę. Wynika z tego, że opis zgłoszonego znaku towarowego przedstawiony przez Izbę Odwoławczą nie jest istotny dla oceny charakteru odróżniającego rozpatrywanego kształtu, ponieważ przedmiotem tego badania winien być jedynie kształt w postaci przedstawionej w pkt 2 powyżej [zob. podobnie wyroki z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie T‑12/04 Almdudler‑Limonade przeciwko OHIM (Kształt butelki lemoniady), dotychczas niepublikowany w Zbiorze, pkt 42 oraz wyrok z dnia 31 maja 2006 r. w sprawie T‑15/05 De Waele przeciwko OHIM (Kształt kiełbasy), Zb.Orz. str. II‑1511, pkt 36].
54 Należy podkreślić, że poza spłaszczeniami siatki w kształcie hiperbolicznej częściowej elipsy skarżąca nie powołuje się na żadną inną właściwość kształtu stanowiącego zgłoszony znak towarowy, która samodzielnie lub w połączeniu z innymi cechami pozwalałaby właściwemu kręgowi odbiorców odróżnić towary skarżącej od towarów innych przedsiębiorstw. Sąd musi stąd wnosić, że ewentualne różnice pomiędzy kształtem stanowiącym zgłoszony znak towarowy a mikrofonami cechującymi się spłaszczeniami siatki w kształcie hiperbolicznych częściowych elips wskazanymi w aktach postępowania przed Izbą Odwoławczą nie mogą przykuwać uwagi właściwego kręgu odbiorców jako wskazówka pochodzenia omawianych towarów. Ponadto biorąc pod uwagę stopień podobieństwa pomiędzy zgłoszonym znakiem towarowym a innymi badanymi kształtami, wniosku tego nie podważa okoliczność, że właściwy krąg odbiorców może wykazywać wysoki stopień uwagi przy dokonywaniu wyboru omawianych towarów.
55 Ponadto wniosku tego nie jest również w stanie podważyć okoliczność, że kształt główki mikrofonu będący zgłoszonym znakiem towarowym sam w sobie nie pełni żadnej funkcji. Bowiem w zakresie, w jakim właściwy krąg odbiorców postrzega oznaczenie jako wskazówkę pochodzenia handlowego towaru lub usługi, fakt, że oznaczenie to jednocześnie pełni funkcję inną niż wskazanie pochodzenia handlowego, na przykład funkcję techniczną, jest bez znaczenia z punktu widzenia jego charakteru odróżniającego (zob. wyrok Sądu w sprawie Odcień koloru pomarańczowego, pkt 30).
56 Jeśli chodzi o argument skarżącej, zgodnie z którym zgłoszony znak towarowy odróżnia się w widoczny sposób od zwykłych i tradycyjnych główek mikrofonów o cylindrycznych lub kulistych kształtach, to należy stwierdzić, że właściwy krąg odbiorców – określony przez Izbę Odwoławczą – który posiada specjalną wiedzę w omawianej dziedzinie, ma wiedzę nie tylko na temat zwykłych i tradycyjnych kształtów rozpatrywanych towarów, lecz również na temat kształtów mniej typowych, które dla laika mogą wydawać się niestandardowe. Sąd uważa, że przykłady zawarte w aktach postępowania przed Izbą Odwoławczą w wystarczającym stopniu wykazują, że właściwy krąg odbiorców jest przyzwyczajony do główek mikrofonów mających tę właściwość, którą skarżąca uznaje za „znamię charakterystyczne” zgłoszonego znaku towarowego, a tym samym że ten rodzaj główki mikrofonu mieści się w normach lub zwyczajach rynkowych.
57 Trzeba jednak przypomnieć, że skarżąca kwestionuje trafność przykładów eksperta. Zwraca ona uwagę, że jeśli chodzi o przywołane przez eksperta mikrofony, które mają główkę analogiczną do kształtu stanowiącego zgłoszony znak towarowy, to – jak podniosła przez Izbą Odwoławczą – ich producenci zostali zmuszeni do zaprzestania ich wytwarzania i wprowadzania ich do obrotu. Ponieważ przypadki stosowania tych główek już nie zachodzą, nie mogą one już podważać charakteru odróżniającego zgłoszonego znaku towarowego.
58 W tym zakresie Sąd uważa po pierwsze, że twierdzenia faktyczne skarżącej nie zostały w dostateczny sposób wykazane. Bowiem jak to zauważył OHIM na rozprawie, z pisma zawierającego uzasadnienie skargi ani z załączników do niego nie wynika, że środki ochrony praw były skuteczne w przypadku używania wszystkich analogicznych kształtów przywołanych przez eksperta. W szczególności jeśli chodzi o mikrofon Røde, to najwyraźniej środki te zostały zastosowane wyłącznie przeciwko niemieckiemu dystrybutorowi tych towarów, Kotec Music Electronic.
59 Po drugie należy stwierdzić, że z akt postępowania przed Izbą Odwoławczą wynika, iż w niektórych przypadkach używania analogicznych kształtów skarżąca zastosowała środki ochrony swych praw po dniu złożenia wniosku o rejestrację. W tych okolicznościach uznanie przykładów tych kształtów za pozbawione znaczenia z tego względu, że konkurenci skarżącej zaprzestali ich używania, mogłoby doprowadzić do rejestracji znaku towarowego, który pozbawiony byłby samoistnego charakteru odróżniającego w chwili złożenia wniosku. Tego jednak nie można zaakceptować [zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie T‑128/01 DaimlerChrysler przeciwko OHIM (Calandre), Rec. str. II‑701, pkt 41].
60 Po trzecie Sąd uważa, że w każdym razie Izba Odwoławcza w pkt 29 zaskarżonej decyzji prawidłowo stwierdziła, iż działania podjęte – słusznie bądź nie – przez przedsiębiorstwa konkurencyjne nie mogą w niniejszej sprawie być wystarczające do nadania zgłoszonemu znakowi charakteru odróżniającego.
61 Jak to zostało podniesione powyżej, właściwy krąg odbiorców jest już bowiem przyzwyczajony do kształtów analogicznych do kształtu będącego zgłoszonym znakiem towarowym i właśnie ze względu na to przyzwyczajenie zgłoszony znak towarowy pozbawiony jest samoistnego charakteru odróżniającego. Nie ma żadnego powodu, by przypuszczać, że zmuszenie przedsiębiorstw konkurencyjnych do zaprzestania wytwarzania lub wprowadzania do obrotu towarów o kształcie analogicznym do kształtu stanowiącego zgłoszony znak towarowy pociągnęło za sobą nagłą zmianę norm lub zwyczajów w omawianej branży.
62 Należy dodać, że trafność przykładów analogicznych kształtów dla celów badania charakteru odróżniającego zgłoszonego znaku towarowego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 nie może być zanegowana na tej podstawie, iż działania osób trzecich wytwarzających lub wprowadzających do obrotu towary o takich kształtach mogą naruszać krajowe przepisy dotyczące nieuczciwej konkurencji (zob. podobnie ww. wyrok Kształt butelki lemoniady, pkt 51). Należy bowiem przypomnieć, że wspólnotowy system znaków towarowych jest systemem autonomicznym, stanowiącym zbiór zasad, który ma za zadanie realizację właściwych mu celów i jest stosowany niezależnie od systemów krajowych. W konsekwencji możliwość zarejestrowania oznaczenia jako znaku towarowego musi być oceniana wyłącznie na podstawie właściwych uregulowań wspólnotowych [wyrok Sądu z dnia 7 lutego 2002 r. w sprawie T‑88/00 Mag Instrument przeciwko OHIM (Kształt latarki), Rec. str. II‑467, pkt 41 oraz ww. wyrok w sprawie Kształt biało‑przezroczystego flakonu, pkt 45]. Poza tym skarżąca nie wykazała, że powołane przez eksperta kształty nie są odzwierciedleniem rzeczywistych norm lub zwyczajów w omawianej branży.
63 W tych okolicznościach nie można kwestionować trafności przykładów, na które ekspert powołał się dla celów oceny charakteru odróżniającego zgłoszonego znaku towarowego.
64 Ponadto jeśli chodzi o dowody mające wykazać wyjątkowość projektu rozpatrywanego kształtu, to należy przypomnieć, że okoliczność, iż wzornictwo towarów jest wysokiej jakości, niekoniecznie oznacza, że trójwymiarowy kształt tych towarów stanowiący znak towarowy umożliwia odróżnienie ab initio tych towarów od towarów innych przedsiębiorstw w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94 (ww. wyrok w sprawie Mag Instrument przeciwko OHIM, pkt 68). W konsekwencji Izba Odwoławcza słusznie uznała, że być może konsumenci postrzegają projekt zgłoszonego znaku towarowego jako estetyczny, lecz mało prawdopodobne jest, by widzieli w nim odniesienie do pochodzenia towarów (pkt 25 zaskarżonej decyzji).
65 Ponadto należy odrzucić – bez konieczności badania jego dopuszczalności – argument przedstawiony przez skarżącą po raz pierwszy na rozprawie, zgodnie z którym Izba Odwoławcza w pkt 22 zaskarżonej decyzji błędnie powołała się na pkt 36 wyroku w sprawie SAT.2, który został uchylony przez Trybunał (zob. pkt 25 powyżej). Z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że Izba Odwoławcza stwierdziła brak charakteru odróżniającego zgłoszonego znaku towarowego na tej podstawie, iż znak ten nie jest w stanie, tylko ze względu na swój kształt, zapaść w pamięć właściwego kręgu odbiorców i być postrzegany nie jako kolejny kształt główki mikrofonu, ale jako towar określonego przedsiębiorstwa (pkt 25 zaskarżonej decyzji). Zatem Izba Odwoławcza nie oparła się na rozważaniach zawartych w pkt 36 wyroku w sprawie SAT.2, lecz starała się określić, czy zgłoszony znak towarowy pozwala właściwemu kręgowi odbiorców na odróżnienie towarów skarżącej od towarów mających inne pochodzenia. Wobec tego, mimo rozważań zawartych w pkt 22 i 27 zaskarżonej decyzji, Izba Odwoławcza uzasadniła swą decyzję przez prawidłowe zastosowanie właściwych kryteriów, zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 32 powyżej.
66 Na koniec należy również oddalić wniosek o zastosowanie środków organizacji postępowania lub środków dowodowych (zob. pkt 11 powyżej). W tym zakresie trzeba przypomnieć, że ocena, czy środki te będą użyteczne, należy do Sądu (wyrok Trybunału z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C‑199/99 P w sprawie Corus UK przeciwko Komisji, Rec. str. I‑11177, pkt 67 oraz wyrok Sądu z dnia 20 marca 1991 r. w sprawie T‑1/90 Pérez‑Mínguez Casariego przeciwko Komisji, Rec. str. II‑143, pkt 94). Sąd uważa, że w niniejszej sprawie całe postępowanie dostarczyło wystarczających informacji. Jak wynika to z przedstawionych wyżej rozważań, akta Izby Odwoławczej zawierają wystarczające dowody, by ustalić zasadność podstawy odmowy rejestracji opartej na art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 40/94.
67 Mając powyższe na uwadze, skargę należy oddalić.
W przedmiocie kosztów
68 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, należy, zgodnie z żądaniem OHIM, obciążyć ją kosztami postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Georg Neumann GmbH zostaje obciążona kosztami postępowania.
Cooke | García‑Valdecasas | Labucka |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 września 2007 r.