(Υπόθεση T‑167/19)
(δημοσίευση αποσπασμάτων)
Tempus Energy Germany GmbH
και
T Energy Sweden AB
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 6ης Οκτωβρίου 2021
«Κρατικές ενισχύσεις – Πολωνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας – Μηχανισμός επάρκειας ισχύος – Απόφαση περί μη προβολής αντιρρήσεων – Καθεστώς ενισχύσεων – Άρθρο 108, παράγραφοι 2 και 3, ΣΛΕΕ – Έννοια των αμφιβολιών – Άρθρο 4, παράγραφοι 3 και 4, του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589 – Σοβαρές δυσχέρειες – Άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ – Κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (2014-2020) – Διαδικαστικά δικαιώματα των ενδιαφερομένων μερών – Υποχρέωση αιτιολογίας»
1. Ένδικη διαδικασία – Παρέμβαση – Αίτηση παρέμβασης με αντικείμενο την υποστήριξη των αιτημάτων ενός εκ των διαδίκων – Δικόγραφο προσφυγής με το οποίο προβάλλεται λόγος απαραδέκτου δημοσίας τάξεως – Αυτεπάγγελτη εξέταση από τον δικαστή
(Άρθρα 108 § 2 και 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589 του Συμβουλίου, άρθρα 1, στοιχείο ηʹ, 4 § 3 και 6 § 1)
(βλ. σκέψεις 35, 36)
2. Προσφυγή ακυρώσεως – Φυσικά ή νομικά πρόσωπα – Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται το συμβατό κρατικής ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά χωρίς να κινηθεί επίσημη διαδικασία εξετάσεως – Προσφυγή από ενδιαφερομένους, κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ – Προσφυγή σκοπούσα στη διασφάλιση των διαδικαστικών δικαιωμάτων των ενδιαφερομένων – Παραδεκτό
(Άρθρα 108 § 2 και 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589 του Συμβουλίου, άρθρα 1, στοιχείο ηʹ, 4 § 3 και 6 § 1)
(βλ. σκέψεις 37, 42)
3. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Διοικητική διαδικασία – Ενδιαφερόμενος κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ – Έννοια – Επιχείρηση που δεν βρίσκεται σε άμεση σχέση ανταγωνισμού με τον δικαιούχο της ενίσχυσης – Η επιχείρηση αυτή πρέπει να αποδείξει τη συγκεκριμένη επίδραση της ενίσχυσης στην κατάστασή της
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589 του Συμβουλίου, άρθρο 1, στοιχείο ηʹ)
(βλ. σκέψεις 38-40)
4. Προσφυγή ακυρώσεως – Προϋποθέσεις παραδεκτού – Φυσικά ή νομικά πρόσωπα – Προσφυγή ασκηθείσα από πλείονες προσφεύγοντες κατά της ίδιας απόφασης – Ενεργητική νομιμοποίηση ενός εξ αυτών – Παραδεκτό της προσφυγής στο σύνολό της
(Άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψη 41)
5. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Σχέδια ενισχύσεων – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Προκαταρκτικό στάδιο και στάδιο κατ’ αντιπαράθεση διαδικασίας – Συμβατότητα της ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά – Δυσχέρειες εκτιμήσεως – Υποχρέωση της Επιτροπής να κινήσει την κατ’ αμφισβήτηση διαδικασία – Σοβαρές δυσχέρειες – Έννοια – Αντικειμενικός χαρακτήρας – Βάρος αποδείξεως – Περιστάσεις καταδεικνύουσες την ύπαρξη τέτοιων δυσχερειών – Δέσμη συγκλινουσών ενδείξεων σχετικά με τη διεξαγωγή και τη διάρκεια της διαδικασίας προκαταρκτικής εξέτασης, τις περιστάσεις υπό τις οποίες εκδόθηκε η απόφαση της Επιτροπής και το περιεχόμενό της – Επιπτώσεις της διάρκειας και των περιστάσεων του σταδίου της προκαταρκτικής κοινοποίησης – Έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589 του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 3 και 4)
(βλ. σκέψεις 46-51, 63-72, 98, 99, 103, 106, 107, 114, 118, 123, 129, 132, 139, 143, 146, 147, 172, 179, 181, 187, 188, 192, 193, 198, 204, 207, 230, 232, 237, 239, 259, 268, 272, 285, 297)
6. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Έκδοση από την Επιτροπή κατευθυντηρίων γραμμών για την εξέταση της συμβατότητας των ενισχύσεων με την εσωτερική αγορά – Συνέπειες – Αυτοπεριορισμός της εξουσίας της εκτιμήσεως
(Άρθρο 107 § 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2014/C 200/1 της Επιτροπής)
(βλ. σκέψη 76)
7. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να χαρακτηρισθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Ενισχύσεις στον τομέα της ενέργειας – Κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας – Ενισχύσεις για την επάρκεια παραγωγής – Κριτήρια
(Άρθρο 5 § 4 ΣΕΕ· άρθρα 107 § 3, στοιχείο γʹ, και 194 § 1 ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2014/C 200/1 της Επιτροπής)
(βλ. σκέψεις 90-98, 111, 117-122, 132, 137, 139, 180, 196, 197, 219, 220, 245, 246, 252, 283, 290)
8. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Ίση μεταχείριση – Διαφορετική μεταχείριση που δικαιολογείται αντικειμενικά – Κριτήρια εκτιμήσεως
(βλ. σκέψεις 161-171, 218, 224, 225)
9. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Μέτρα προσέγγισης – Κοινοί κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας – Οδηγία 2009/72 – Συμμετοχή αλλοδαπών φορέων παροχής επάρκειας ισχύος στην εθνική αγορά επάρκειας ισχύος μέσω αλλοδαπών διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς – Ανταλλαγές με άλλα διασυνδεδεμένα συστήματα – Καθήκοντα των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς – Περιεχόμενο
(Οδηγία 2009/72 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 12)
(βλ. σκέψεις 228, 230, 233)
Σύνοψη
Με απόφαση της 7ης Φεβρουαρίου 2018 (1), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να μην προβάλει αντιρρήσεις κατά του καθεστώτος ενισχύσεων το οποίο κοινοποίησε η Πολωνία και το οποίο προβλέπει την τμηματική καταβολή, εντός διαστήματος δέκα ετών, τεσσάρων δισεκατομμυρίων πολωνικών ζλότυ (PLN) στους παρόχους επάρκειας ισχύος στην πολωνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (στο εξής: κοινοποιηθέν καθεστώς ενισχύσεων). Χωρίς να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας, η Επιτροπή έκρινε, ειδικότερα, ότι το εν λόγω καθεστώς ήταν συμβατό με την εσωτερική αγορά δυνάμει του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ (2).
Ο κατά τα ανωτέρω εγκριθείς μηχανισμός επάρκειας ισχύος αποσκοπεί στην κάλυψη της αναμενόμενης απόκλισης μεταξύ ζήτησης και επάρκειας ισχύος στην πολωνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και, ως εκ τούτου, στη διασφάλιση του διαρκούς εφοδιασμού. Κατ’ εφαρμογήν του εν λόγω μηχανισμού, οι πάροχοι επάρκειας ισχύος επιλέγονται μέσω συγκεντρωτικών δημοπρασιών οι οποίες διοργανώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ως αντάλλαγμα της σταθερής πληρωμής που λαμβάνουν κατά τη διάρκεια ισχύος της συμφωνίας, οι πάροχοι εξασφαλίζουν την παροχή επάρκειας ισχύος κατά τις περιόδους παράδοσης καθώς και την αποτελεσματική προμήθεια επάρκειας ισχύος σε περιόδους έκτακτης ανάγκης. Η επάρκεια ισχύος μπορεί να διατίθεται είτε με την παραγωγή και την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας είτε, στην περίπτωση της διαχείρισης της ζήτησης, με τη μείωση της ζήτησης σε περίοδο αιχμής φορτίου στο σύστημα.
Οι δημοπρασίες είναι ανοικτές στους παραγωγούς, σε όσους δραστηριοποιούνται στη διαχείριση της ζήτησης και στους υφιστάμενους και νέους επιχειρηματίες που είναι εγκατεστημένοι στην Πολωνία ή στις γειτονικές χώρες. Η διάρκεια των συμφωνιών επάρκειας ισχύος καθορίζεται, κατ’ αρχήν, σε συνάρτηση με το επίπεδο των επενδυτικών δαπανών των συγκεκριμένων παρόχων επάρκειας ισχύος. Οι σταθερές πληρωμές χρηματοδοτούνται με τέλος επί του εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο καταβάλλεται από τους τελικούς καταναλωτές.
Η απόφαση περί μη προβολής αντιρρήσεων κατά του κοινοποιηθέντος καθεστώτος ενισχύσεων προσβλήθηκε από τις εταιρίες Tempus Energy Germany GmbH και T Energy Sweden AB (στο εξής, από κοινού: Tempus), οι οποίες διαθέτουν στο εμπόριο τεχνολογία διαχείρισης της ζήτησης, για ιδιώτες και επαγγελματίες, ιδίως στη γερμανική και στη σουηδική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Η προσφυγή ακυρώσεως που άσκησε η Tempus απορρίφθηκε ωστόσο από το Γενικό Δικαστήριο. Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο παρέχει, μεταξύ άλλων, διευκρινίσεις σχετικά με το παραδεκτό προσφυγής ακυρώσεως ασκηθείσας κατά αποφάσεως της Επιτροπής περί μη προβολής αντιρρήσεων κατά κοινοποιηθέντος καθεστώτος ενισχύσεων, καθώς και διευκρινίσεις ως προς το περιεχόμενο ορισμένων διατάξεων των κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (3).
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Όσον αφορά, πρώτον, το παραδεκτό της προσφυγής ακυρώσεως που άσκησε η Tempus, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η Tempus έχει την ιδιότητα του ενδιαφερόμενου μέρους, κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ και του άρθρου 1, στοιχείο ηʹ, του κανονισμού περί λεπτομερών κανόνων για την εφαρμογή του άρθρου 108 ΣΛΕΕ (4), στο μέτρο που η απόφαση περί μη προβολής αντιρρήσεων την εμπόδισε να υποβάλει τις παρατηρήσεις της στο πλαίσιο επίσημης διαδικασίας έρευνας, κατά την έννοια του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ.
Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει το επιχείρημα ότι η Tempus δεν τεκμηριώνει την ιδιότητα του ενδιαφερομένου, στο μέτρο που δεν αποτελεί «άμεσο ανταγωνιστή» δραστηριοποιούμενο στην πολωνική αγορά επάρκειας ισχύος. Συγκεκριμένα, η Tempus, καθόσον έχει σαφή πρόθεση, καθώς και την απαιτούμενη δυναμικότητα να εισέλθει στην ως άνω αγορά στο εγγύς μέλλον και δεδομένου ότι το κοινοποιηθέν καθεστώς ενισχύσεων θέτει εμπόδια που δυσχεραίνουν την είσοδό της, είναι, τουλάχιστον, δυνητικός ανταγωνιστής στην εν λόγω αγορά. Επομένως, η Tempus απέδειξε, επαρκώς κατά νόμο, ότι τα συμφέροντά της ενδέχεται να θιγούν από το κοινοποιηθέν καθεστώς ενισχύσεων και ότι τόσο η σύναψη συμφωνιών όσο και οι πληρωμές για την παροχή επάρκειας ισχύος ενέχουν τον κίνδυνο συγκεκριμένης επίπτωσης στην κατάστασή της. Η ιδιότητα της Tempus ως ενδιαφερόμενου μέρους επιβεβαιώνεται, εξάλλου, από την ιδιότητά της ως επιχείρησης δραστηριοποιούμενης στις γειτονικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας και της Σουηδίας, η οποία της παρέχει τη δυνατότητα να συμμετέχει στην πολωνική αγορά επάρκειας ισχύος.
Επομένως, το Γενικό Δικαστήριο, διαπιστώνοντας ότι οι λόγοι ακυρώσεως που προβάλλει η Tempus αποσκοπούν στην επίκληση της ύπαρξης σοβαρών δυσχερειών, οι οποίες θα έπρεπε να έχουν οδηγήσει την Επιτροπή στην κίνηση επίσημης διαδικασίας έρευνας προκειμένου να διασφαλιστούν τα διαδικαστικά δικαιώματα που παρέχει στην Tempus το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, επιβεβαιώνει ότι η προσφυγή της είναι παραδεκτή.
Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει το ουσιαστικό ζήτημα εάν, κατόπιν της προκαταρκτικής εξέτασης που διενήργησε η Επιτροπή εν προκειμένω, θα έπρεπε να έχει σοβαρές δυσχέρειες ή αμφιβολίες (5) ως προς τη συμβατότητα του κοινοποιηθέντος καθεστώτος ενισχύσεων με την εσωτερική αγορά, με συνέπεια να είναι υποχρεωμένη να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας του άρθρου 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, χωρίς να διαθέτει συναφώς διακριτική ευχέρεια.
Το Γενικό Δικαστήριο, αφού διευκρίνισε ότι η ύπαρξη σοβαρών δυσχερειών ή αμφιβολιών πρέπει να αναζητηθεί όχι μόνο στις συνθήκες έκδοσης της απόφασης της Επιτροπής που ελήφθη μετά το πέρας της προκαταρκτικής εξέτασης, αλλά και στις εκτιμήσεις επί των οποίων στηρίχθηκε, απορρίπτει όλα τα επιχειρήματα που προέβαλε η Tempus όσον αφορά την ύπαρξη σοβαρών δυσχερειών ή αμφιβολιών ως προς τη συμβατότητα του κοινοποιηθέντος καθεστώτος ενισχύσεων με την εσωτερική αγορά. Τα επιχειρήματα αυτά αντλούνταν, αφενός, από τη διεξαγωγή και τη διάρκεια της διαδικασίας και, αφετέρου, από το περιεχόμενο της απόφασης περί μη προβολής αντιρρήσεων και, ειδικότερα, από τον φερόμενο εσφαλμένο, ελλιπή ή ανεπαρκή χαρακτήρα της εκτίμησης περί της συμβατότητας της ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά υπό το πρίσμα των διατάξεων των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας.
Ως προς το τελευταίο αυτό ζήτημα, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι, δυνάμει των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να σταθμίζουν τους δυνητικώς αντιφατικούς σκοπούς της διασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού και της προστασίας του περιβάλλοντος, τηρώντας παράλληλα την αρχή της αναλογικότητας. Επομένως, μολονότι οι κατευθυντήριες γραμμές προβλέπουν τον γενικότερο σκοπό της στήριξης της μετάβασης προς μια ανταγωνιστική οικονομία με αποδοτική χρήση των πόρων και χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές (6), δεν μπορούν να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι απαγορεύουν μέτρα ενίσχυσης υπέρ συμβατικών σταθμών παραγωγής ενέργειας όταν τα μέτρα αυτά αποδεικνύονται αναγκαία για τη διασφάλιση της επάρκειας παραγωγής, και, επομένως, για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, ούτε μπορούν να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι επιβάλλουν να δίδεται απόλυτη προτεραιότητα σε εναλλακτικές τεχνικές, όπως η διαχείριση της ζήτησης.