Sprawa T‑167/19
(publikacja fragmentów)
Tempus Energy Germany GmbH
i
T Energy Sweden AB
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (trzecia izba) z dnia 6 października 2021 r.
Pomoc państwa – Polski rynek energii elektrycznej – Rynek mocy – Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń – System pomocy – Artykuł 108 ust. 2 i 3 TFUE – Pojęcie wątpliwości – Artykuł 4 ust. 3 i 4 rozporządzenia (UE) 2015/1589 – Poważne trudności – Artykuł 107 ust. 3 lit. c) TFUE – Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014–2020 – Uprawnienia procesowe zainteresowanych stron – Obowiązek uzasadnienia
1. Postępowanie sądowe – Interwencja – Wniosek popierający żądania jednej ze stron – Skarga podnosząca bezwzględną przeszkodę procesową – Badanie z urzędu przez sąd
[art. 108 ust. 2, art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 1 lit. h), art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1]
(zob. pkt 35, 36)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Skarga zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Skarga mająca na celu ochronę uprawnień procesowych zainteresowanych – Dopuszczalność
[art. 108 ust. 2, art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 1 lit. h), art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1]
(zob. pkt 37, 42)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Postępowanie administracyjne – Zainteresowana strona w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Pojęcie – Przedsiębiorstwo niepozostające się w bezpośrednim stosunku konkurencji z beneficjentem pomocy – Konieczność wykazania przez to przedsiębiorstwo konkretnego wpływu pomocy na jego sytuację
[art. 108 ust. 2, 3 TFUE; rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 1 lit. h)]
(zob. pkt 38–40)
4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Przesłanki dopuszczalności – Osoby fizyczne lub prawne – Skarga wniesiona przez kilku skarżących na tę samą decyzję – Legitymacja procesowa jednego z nich – Dopuszczalność skargi w całości
(art. 263 akapit czwarty TFUE)
(zob. pkt 41)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Etap wstępny i etap kontradyktoryjny postępowania – Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Trudności z oceną – Obowiązek wszczęcia postępowania kontradyktoryjnego przez Komisję – Poważne trudności – Pojęcie – Charakter obiektywny – Ciężar dowodu – Okoliczności pozwalające na poświadczenie istnienia takich trudności – Łańcuch zgodnych poszlak dotyczących przebiegu i czasu trwania wstępnego postępowania wyjaśniającego, okoliczności towarzyszących przyjęciu decyzji Komisji oraz treści tej decyzji – Wpływ czasu trwania i okoliczności etapu przedzgłoszeniowego – Brak dowodów
(art. 108 ust. 2, 3 TFUE; rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 4 ust. 3, 4)
(zob. pkt 46–51, 63–72, 98, 99, 103, 106, 107, 114, 118, 123, 129, 132, 139, 143, 146, 147, 172, 179, 181, 187, 188, 192, 193, 198, 204, 207, 230, 232, 237, 239, 259, 268, 272, 285, 297)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Przyjęcie przez nią wytycznych regulujących badanie zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym – Konsekwencje – Samodzielne ograniczenie przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych
[art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE; komunikat Komisji 2014/C/200/1]
(zob. pkt 76)
7. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Pomoc przyznawana w sektorze energetyki – Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią – Pomoc na rzecz zrównoważenia mocy wytwórczych – Kryteria
[art. 5 ust. 4 TUE, art. 107 ust. 3 lit. c), art. 194 ust. 1 TFUE; komunikat Komisji 2014/C/200/1]
(zob. pkt 90–98, 111, 117–122, 132, 137, 139, 180, 196, 197, 219, 220, 245, 246, 252, 283, 290)
8. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Równość traktowania – Odmienne traktowanie uzasadnione obiektywnie – Kryteria oceny
(zob. pkt 161–171, 218, 224, 225)
9. Zbliżanie ustawodawstw – Środki zbliżania ustawodawstw – Wspólne zasady rynku wewnętrznego energii elektrycznej – Dyrektywa 2009/72 – Udział zagranicznych mocy wytwórczych w krajowym rynku mocy za pośrednictwem zagranicznych operatorów systemów przesyłowych – Wymiana handlowa między wzajemnie połączonymi sieciami – Zadania operatorów systemów przesyłowych – Zakres
(dyrektywa Parlamentu i Rady 2009/72, art. 12)
(zob. pkt 228, 230, 233)
Streszczenie
Decyzją z dnia 7 lutego 2018 r.(1). Komisja Europejska postanowiła nie wnosić zastrzeżeń wobec systemu pomocy zgłoszonego przez Polskę, który przewiduje wypłatę na rzecz dostawców mocy na polskim rynku energii elektrycznej kwoty czterech miliardów złotych (PLN) rozłożonej na okres dziesięciu lat (zwanego dalej „zgłoszonym systemem pomocy”). Nie wszczynając formalnego postępowania wyjaśniającego, Komisja uznała w szczególności, że ów system jest zgodny z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE(2).
Ustanowiony w ten sposób mechanizm lub rynek mocy ma na celu wypełnienie przewidywanych na rynku polskim luk między zapotrzebowaniem na energię elektryczną a mocą wytwórczą, a tym samym zapewnienie w trwały sposób bezpieczeństwa dostaw. W ramach tego mechanizmu w drodze scentralizowanych aukcji, organizowanych w regularnych odstępach czasu, wyłania się dostawców mocy wytwórczych. W zamian za stałą opłatę obowiązującą przez czas trwania umowy dostawcy zobowiązują się do dostarczania mocy wytwórczych w okresach dostaw i do rzeczywistego ich dostarczania w okresach pilnego zapotrzebowania. Te moce wytwórcze mogą być udostępnione albo poprzez wytwarzanie i dostarczanie energii elektrycznej, albo, w przypadku zarządzania popytem na moc, poprzez ograniczenie zapotrzebowania w okresie przeciążenia w sieci.
Aukcje są otwarte dla istniejących i nowych producentów, podmiotów zarządzających popytem i podmiotów zajmujących się składowaniem, mających siedzibę w Polsce lub w krajach z nią sąsiadujących. Okres obowiązywania umów o zapewnienie mocy jest określany co do zasady w zależności od poziomu wydatków inwestycyjnych danych dostawców mocy wytwórczych. Płatności stałe są finansowane z opłaty za dostarczanie energii elektrycznej pobieranej od odbiorców końcowych.
Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń wobec zgłoszonego systemu pomocy została zakwestionowana przez spółki Tempus Energy Germany GmbH i T Energy Sweden AB (zwane dalej łącznie „Tempusem”), które oferują do sprzedaży technologię zarządzania popytem na rzecz osób prywatnych i przedsiębiorców, w szczególności na niemieckim i szwedzkim rynku energii elektrycznej.
Sąd oddalił jednak wniesioną przez Tempusa skargę o stwierdzenie nieważności. W swym wyroku Sąd przedstawił w szczególności wyjaśnienia dotyczące dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji o niewnoszeniu zastrzeżeń wobec zgłoszonego systemu pomocy, a także wyjaśnienia dotyczące zakresu niektórych przepisów wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią(3).
Ocena Sądu
Co się tyczy, w pierwszej kolejności, dopuszczalności wniesionej przez Tempusa skargi o stwierdzenie nieważności, Sąd stwierdził, że przedsiębiorstwo to ma status strony zainteresowanej w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE i art. 1 lit. h) rozporządzenia ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE(4), gdyż w drodze decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń uniemożliwiono mu przedstawienie uwag w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE.
W tym względzie Sąd oddalił argument, w myśl którego Tempus nie udowodnił, że jest zainteresowaną stroną, ponieważ nie jest on „bezpośrednim konkurentem” obecnym na polskim rynku mocy. Skoro bowiem Tempus ma zamiar i rzeczywistą możliwość wejścia na ten rynek w bliskiej przyszłości, a zgłoszony system pomocy stwarza przeszkody czyniące to wejście trudniejszym, przedsiębiorstwo to jest co najmniej potencjalnym konkurentem na wskazanym rynku. Tempus wykazał zatem w sposób wymagany prawem, że zgłoszony system pomocy może wywrzeć wpływ na jego interesy oraz że zarówno zawarcie umów, jak i przyznanie płatności z tytułu mocy może mieć konkretny wpływ na jego sytuację. Status zainteresowanej strony Tempusa znajduje ponadto potwierdzenie w okoliczności, że jest on podmiotem gospodarczym działającym na sąsiednich rynkach energii elektrycznej, a mianowicie rynkach niemieckim i szwedzkim, co umożliwia mu udział w polskim rynku mocy.
I tak, stwierdzając, że podniesione przez Tempusa zarzuty nieważności zmierzają do wykazania istnienia poważnych trudności, które powinny były skłonić Komisję do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego w celu ochrony uprawnień procesowych przysługujących temu przedsiębiorstwu na mocy art. 108 ust. 2 TFUE, Sąd potwierdził, że jego skarga jest dopuszczalna.
W drugiej kolejności Sąd zbadał kwestię merytoryczną, czy badanie wstępne przeprowadzone przez Komisję w niniejszej sprawie ujawniło poważne trudności lub wątpliwości(5) co do zgodności zgłoszonego systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym, wobec których instytucja ta powinna była wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające przewidziane w art. 108 ust. 2 TFUE, jako że nie dysponuje w tym względzie żadnym zakresem uznania.
Tymczasem po wyjaśnieniu, że ustalenie w przedmiocie istnienia poważnych trudności lub wątpliwości powinno być dokonywane nie tylko w świetle okoliczności przyjęcia decyzji po przeprowadzeniu przez Komisję badania wstępnego, ale także w świetle ocen, na których instytucja ta się oparła, Są oddalił wszystkie argumenty podniesione przez Tempusa w odniesieniu do istnienia poważnych trudności lub wątpliwości co do zgodności zgłoszonego systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym. Argumenty te dotyczyły, po pierwsze, przebiegu i czasu trwania postępowania, a po drugie, treści decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń, a ściślej rzecz ujmując, podnoszonego błędnego, niepełnego lub niewystarczającego charakteru oceny zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym w świetle przepisów wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią.
W tym ostatnim względzie Sąd stwierdza w szczególności, że zgodnie z wytycznymi w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią państwa członkowskie są zobowiązane wyważyć potencjalnie sprzeczne cele bezpieczeństwa dostaw energii i ochrony środowiska naturalnego przy jednoczesnym poszanowaniu zasady proporcjonalności. Chociaż wytyczne te przewidują bardziej ogólny cel polegający na wspieraniu przejścia na zasobooszczędną, konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną(6), to jednak nie można ich interpretować w ten sposób, że zakazują one środków pomocowych na rzecz tradycyjnych elektrowni, jeżeli środki te okazują się niezbędne do zapewnienia wystarczalności mocy wytwórczych, a zatem bezpieczeństwa dostaw energii, ani w ten sposób, że zobowiązują one do przyznania bezwzględnego pierwszeństwa technikom alternatywnym, takim jak zarządzanie popytem.