WYROK SĄDU (dziewiąta izba w składzie powiększonym)

z dnia 10 listopada 2021 r.(*)

Konkurencja – Nadużycie pozycji dominującej – Ogólne i wyspecjalizowane wyszukiwanie produktów w Internecie – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 102 TFUE i art. 54 porozumienia EOG – Nadużycie popełnione z wykorzystaniem efektu dźwigni – Konkurencja pozacenowa lub praktyka antykonkurencyjna – Warunki dostępu konkurentów do świadczonych przez przedsiębiorstwo dominujące usług, które nie mogą zostać w rzeczywistości zastąpione poprzez skorzystanie z innych usług – Faworyzowane przez przedsiębiorstwo dominujące wyświetlanie wyników z jego własnej usługi wyszukiwania wyspecjalizowanego – Skutki – Konieczność określenia scenariusza kontrfaktycznego – Brak – Obiektywne względy uzasadniające – Brak – Możliwość nałożenia grzywny ze względu na określone okoliczności – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien – Nieograniczone prawo orzekania

Sprawa T‑612/17,

Google LLC, dawniej Google Inc., z siedzibą w Mountain View, Kalifornia (Stany Zjednoczone),

Alphabet, Inc., z siedzibą w Mountain View,

które reprezentowali T. Graf, R. Snelders, C. Thomas, K. Fountoukakos-Kyriakakos, adwokaci, R. O’Donoghue, M. Pickford, QC, i D. Piccinin, barrister,

strona skarżąca,

wspierana przez

Computer & Communications Industry Association, z siedzibą w Waszyngtonie, DC (Stany Zjednoczone), którą reprezentowali J. Killick i A. Komninos, adwokaci,

interwenient,

przeciwko

Komisji Europejskiej, którą reprezentowali T. Christoforou, N. Khan, A. Dawes, H. Leupold i C. Urraca Caviedes, działający w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

wspierana przez

Republikę Federalną Niemiec, którą reprezentowali J. Möller, S. Heimerl i S. Costanzo, działający w charakterze pełnomocników,

przez

Urząd Nadzoru EFTA, który reprezentowali C. Zatschler i C. Simpson, działający w charakterze pełnomocników,

przez

Bureau européen des unions de consommateurs (BEUC), z siedzibą w Brukseli (Belgia), które reprezentowała A. Fratini, adwokat,

przez

Infederation Ltd, z siedzibą w Crowthorne (Zjednoczone Królestwo), którą reprezentowali A. Morfey, S. Gartagani, L. Hannah, A. D’heygere i K. Gwilliam, solicitors, oraz T. Vinje, adwokat,

przez

Kelkoo, z siedzibą w Paryżu (Francja), które reprezentowali J. Koponen i B. Meyring, adwokaci,

przez

Verband Deutscher Zeitschriftenverleger eV, z siedzibą w Berlinie (Niemcy), który reprezentowali T. Höppner, profesor, P. Westerhoff i J. Weber, adwokaci,

przez

Visual Meta GmbH, z siedzibą w Berlinie, którą reprezentowali T. Höppner, profesor, i P. Westerhoff, adwokat,

przez

BDZV – Bundesverband Digitalpublisher und Zeitungsverleger eV, dawniej Bundesverband Deutscher Zeitungsverleger eV, z siedzibą w Berlinie, którego reprezentowali T. Höppner, profesor, i P. Westerhoff, adwokat,

oraz przez

Twengę, z siedzibą w Paryżu, którą reprezentowali L. Godfroid, S. Hautbourg i S. Pelsy, adwokaci,

interwenienci,

mającej za przedmiot oparte na art. 263 TFUE żądanie, tytułem głównym, stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2017) 4444 final z dnia 27 czerwca 2017 r. dotyczącej postępowania na mocy art. 102 TFUE i art. 54 Porozumienia EOG [sprawa AT.39740 – Wyszukiwarka Google (Shopping)], oraz – tytułem żądania ewentualnego – uchylenia nałożonej na skarżące grzywny bądź obniżenia jej wysokości,

SĄD (dziewiąta izba w składzie powiększonym), w składzie:

S. Gervasoni, prezes izby, L. Madise (sprawozdawca), R. da Silva Passos, K. Kowalik-Bańczyk i C. Mac Eochaidh, sędziowie,

sekretarz: E. Artemiou, administratorka,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniach 12, 13 i 14 lutego 2020 r.,

wydaje następujący

Wyrok

I.      Okoliczności powstania sporu

A.      Kontekst

1        Google LLC, dawniej Google Inc., jest amerykańską spółką specjalizującą się w produktach i usługach związanych z korzystaniem z Internetu. Znana jest przede wszystkim ze swojej wyszukiwarki, która umożliwia internautom (zwanym dalej również „użytkownikami” lub „konsumentami”, w zależności od kontekstu) znalezienie i dotarcie do odpowiadających ich potrzebom stron internetowych za pomocą używanej przez nich przeglądarki i za pośrednictwem hiperłączy. Od dnia 2 października 2015 r. Google LLC jest spółką zależną, należącą w całości do Alphabet, Inc., będącej spółką dominującą grupy (zwane dalej łącznie „Google”).

2        Wyszukiwarka Google, dostępna pod adresem www.google.com lub pod podobnymi adresami z rozszerzeniem krajowym, umożliwia uzyskanie wyników wyszukiwania wyświetlanych na stronach pojawiających się na ekranach internautów. Wyniki te albo są wybierane przez wspomnianą wyszukiwarkę według ogólnych kryteriów, a strony, do których odsyłają, nie płacą Google za pojawienie się wśród wyników wyszukiwania (zwane dalej „wynikami wyszukiwania ogólnego” lub „wynikami ogólnymi”), albo są wybierane zgodnie ze szczególną logiką dla poszczególnego typu przeprowadzanego wyszukiwania (zwane dalej „wynikami wyszukiwania wyspecjalizowanego”). Wyniki wyszukiwania wyspecjalizowanego mogą, w odpowiednim przypadku, pojawiać się, bez podjęcia jakichkolwiek szczególnych działań ze strony internauty, obok wyników wyszukiwania ogólnego na tej samej stronie [zwanej dalej „ogólną stroną (ogólnymi stronami) wyników”] lub też mogą pojawiać się samodzielnie na polecenie internauty wpisane na wyspecjalizowanej stronie wyszukiwarki Google lub po aktywacji linków znajdujących się w określonych obszarach ogólnych stron wyników Google. Google rozwinął różne usługi wyszukiwania wyspecjalizowanego na przykład w zakresie bieżących wiadomości, lokalnych informacji i ofert handlowych, podróży lotniczych lub w celu zakupu produktów. To właśnie ta ostatnia kategoria jest przedmiotem niniejszej sprawy.

3        Same usługi wyszukiwania wyspecjalizowanego pod kątem zakupu produktów (zwane dalej „usługami porównywania produktów” lub „porównywarkami produktów”) nie służą do sprzedaży produktów, lecz porównują i wybierają oferty sprzedawców, którzy oferują w Internecie poszukiwany produkt. Sprzedawcy ci mogą być sprzedawcami bezpośrednimi lub platformami sprzedażowymi, które gromadzą oferty wielu sprzedawców i na których można od razu zamówić poszukiwany produkt (do najbardziej znanych należą eBay, Amazon, PriceMinister lub Fnac).

4        Podobnie jak wyniki wyszukiwania ogólnego, wyniki wyszukiwania wyspecjalizowanego mogą być wynikami, czasami uznawanymi za „naturalne”, niezależnymi od płatności przez strony internetowe, do których odsyłają, nawet jeśli są to strony handlowe. Kolejność wyświetlania tych naturalnych wyników na stronach wyników jest również niezależna od płatności.

5        Na stronach wyników Google, podobnie jak na stronach innych wyszukiwarek, znajdują się również wyniki, które z kolei są związane z płatnościami przez strony internetowe, do których odsyłają. Wyniki te, zwane potocznie „reklamami” (a w języku angielskim w skrócie „ads”), również są powiązane z wyszukiwaniem prowadzonym przez internautę i wyróżniają się spośród naturalnych wyników wyszukiwania ogólnego lub wyspecjalizowanego, na przykład poprzez słowa „reklama” lub „sponsorowane”. Pojawiają się one albo w określonych obszarach stron wyników, albo wśród innych wyników. Mogą one stanowić wyniki wyszukiwania wyspecjalizowanego i niektóre z usług świadczonych przez Google w zakresie wyszukiwania wyspecjalizowanego są rzeczywiście oparte na systemie odpłatnego ich włączania. Ich wyświetlanie wiąże się z zobowiązaniami płatniczymi reklamodawców podjętymi w ramach licytacji. W stosownych przypadkach stosuje się dodatkowe kryteria wyboru. Reklamodawcy płacą Google, gdy poprzez kliknięcie internauta aktywuje hiperłącze znajdujące się w ich reklamie, które odsyła do ich własnej strony internetowej.

6        Ogólne strony wyników Google mogą zawierać lub zawierały wszystkie wskazane w pkt 2–5 powyżej rodzaje wyników. Jak przedstawiono również w pkt 2 powyżej, wyniki wyszukiwania wyspecjalizowanego, zarówno naturalne, jak i gdy chodzi o reklamy, mogą również pojawiać się samodzielnie na wyspecjalizowanej stronie wyników wskutek wpisania zapytania przez internautę na stronie wyszukiwania wyspecjalizowanego wyszukiwarki Google lub po aktywacji łączy znajdujących się w określonych obszarach jego ogólnych stron wyników.

7        Wyszukiwarki inne niż te należące do Google oferują lub oferowały usługi wyszukiwania ogólnego i wyspecjalizowanego, takie jak Alta Vista, Yahoo, Bing czy Qwant. Istnieją również specjalne wyszukiwarki do porównywania produktów, takie jak Bestlist, Nextag, IdealPrice, Twenga, Kelkoo czy też Prix.net.

8        Zgodnie z niezakwestionowanymi wyjaśnieniami Google rozpoczęła ona świadczenie usługi porównywania produktów dla internautów w 2002 r., po lub równolegle z innymi wyszukiwarkami, takimi jak Alta Vista, Yahoo, AskJeeves czy America On Line (AOL). Inicjatywy te były odpowiedzią na stwierdzenie, że procesy stosowane do tej pory przez wyszukiwarki niekoniecznie dostarczały najbardziej odpowiednich wyników dla poszczególnych wyszukiwań, takich jak wyszukiwania bieżących wiadomości lub produktów do kupienia. Od końca 2002 r. Google zaczął zatem przedstawiać wyniki porównywania produktów (zwane dalej „wynikami dotyczącymi produktów”) w Stanach Zjednoczonych, a następnie, około dwóch lat później, stopniowo w niektórych krajach Europy. Wyniki te nie były wynikami jej zwykłych algorytmów wyszukiwania ogólnego stosowanych do informacji prezentowanych na stronach internetowych, wydobytych najpierw w procesie znanym jako „crawling”, który polega na czynnościach przeszukiwania zawartości Internetu prowadzonych przez Google do celów indeksowania, a następnie wybranych do dodania do „indeksu web” Google i wreszcie posortowanych według trafności, aby wyświetlić się w odpowiedzi na zapytanie internauty, lecz wynikami szczególnych algorytmów stosowanych do informacji znajdujących się w bazie danych zasilanej przez samych sprzedawców, zwanej „indeksem produktów”. Wyniki te były najpierw udostępniane za pośrednictwem strony wyszukiwania wyspecjalizowanego zwanej Froogle, odrębnej od strony wyszukiwania ogólnego wyszukiwarki, a następnie, począwszy od 2003 r. w Stanach Zjednoczonych i od 2005 r. w niektórych krajach Europy, również na stronie wyszukiwania ogólnego wyszukiwarki. W tym ostatnim przypadku wyniki dotyczące produktów były grupowane na ogólnych stronach wyników w tak zwanym Product OneBox, poniżej lub obok reklam znajdujących się na górze lub z boku strony i powyżej wyników wyszukiwania ogólnego, jak pokazano na poniższej, dostarczonej przez Google ilustracji wraz z dodanymi objaśnieniami:

9        Jeżeli internauta skorzystał ze strony wyszukiwania ogólnego w celu sformułowania zapytania o produkt, odpowiedzi udzielone przez wyszukiwarkę obejmowały zarówno odpowiedzi będące wynikiem z zarówno przeprowadzenia wyszukiwania wyspecjalizowanego, jak i te wynikające z wyszukiwania ogólnego. Po kliknięciu na link wyniku w Product OneBox internauta był przenoszony bezpośrednio na odpowiednią stronę internetową sprzedawcy poszukiwanego produktu, gdzie mógł zakupić dany produkt. Dodatkowo, specjalny link znajdujący się w Product OneBox pozwalał na odesłanie do strony wyników Froogle z rozszerzonym wyborem wyspecjalizowanych wyników dotyczących produktów. Google wyjaśnia natomiast, że wyniki Froogle nigdy nie znajdowały się w wynikach wyszukiwania ogólnego, podczas gdy wyniki innych wyszukiwarek wyspecjalizowanych w zakresie porównywania produktów mogły się tam znajdować.

10      Google wyjaśnia, że od 2007 r. zmienił sposób opracowywania wyników dotyczących produktów.

11      W ramach tych zmian Google zmieniła nazwę swoich stron wyszukiwania i wyników wyspecjalizowanych w zakresie porównywania produktów z Froogle na Product Search.

12      W odniesieniu do wyników dotyczących produktów wyświetlanych ze strony wyszukiwania ogólnego na ogólnych stronach wyników, po pierwsze, Google wzbogacił zawartość Product OneBox poprzez dodanie zdjęć. W tym zakresie Google przedstawia następującą ilustrację pierwszego rodzaju dodania zdjęć:

13      Google zróżnicowała również możliwe skutki kliknięcia na wyświetlony link wyniku: w zależności od przypadku, internauta był jak dotychczas bezpośrednio odsyłany na odpowiednią stronę internetową sprzedawcy wyszukiwanego produktu, gdzie mógł go zakupić, lub był odsyłany na wyspecjalizowaną stronę wyników Product Search, aby zapoznać się z innymi ofertami dotyczącymi tego samego produktu. Nazwa Product Onebox była stopniowo zmieniana w różnych krajach na Product Universal (zwany dalej „Product Universal”) (na przykład w 2008 r. w Zjednoczonym Królestwie i Niemczech), przy jednoczesnym zwiększaniu jego atrakcyjności. Google przedstawia następującą ilustrację, wraz z dodanymi objaśnieniami, dwóch wariantów Product Universal:

14      Po drugie, Google wdrożyła mechanizm zwany Universal Search, umożliwiający, w przypadku zidentyfikowania wyszukiwania w celu zakupu produktu, pozycjonowanie produktów objętych Produkt Onebox, a następnie Product Universal, na ogólnej stronie wyników w stosunku do wyników wyszukiwania ogólnego.

15      W odniesieniu do wiążących się z płatnościami wyników dotyczących produktów wyświetlanych na stronach wyników Google we wrześniu 2010 r. Google wprowadziła w Europie format wzbogacony w porównaniu z reklamami składającymi się jedynie z tekstu (w języku angielskim „text ads”, zwanymi dalej „reklamami tekstowymi”), które uprzednio były wyświetlane. Na życzenie reklamodawcy, po kliknięciu na tekst internauta mógł zobaczyć, w formacie powiększonym w stosunku do początkowej reklamy tekstowej, zdjęcia poszukiwanych produktów oraz ich ceny stosowane przez reklamodawcę. Google przedstawia ilustrację, wraz z dodanymi objaśnieniami, opracowanej w ten sposób reklamy tekstowej: