Sprawa T‑378/20
Ryanair DAC
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (dziesiąta izba w składzie powiększonym) z dnia 14 kwietnia 2021 r.
Pomoc państwa – Duński rynek transportu lotniczego – Pomoc przyznana przez Danię na rzecz przewoźnika lotniczego w ramach pandemii COVID-19 – Gwarancja – Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń – Zobowiązania warunkujące zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych zdarzeniem nadzwyczajnym – Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Równość traktowania – Obowiązek uzasadnienia
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi – Ocena – Środek pomocy nienaprawiający całości szkód spowodowanych zdarzeniem nadzwyczajnym – Włączenie
[art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 18–24)
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi – Gwarancja obejmująca odnawialną linię kredytową na rzecz przewoźnika lotniczego w celu naprawienia szkody poniesionej przez niego w ramach pandemii COVID-19 – Ocena – Kryteria – Proporcjonalność pomocy
[art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 29–32, 36–38, 51)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi – Gwarancja obejmująca odnawialną linię kredytową na rzecz przewoźnika lotniczego w celu naprawienie szkody poniesionej przez niego w ramach pandemii COVID-19 – Ocena w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE – Naruszenie zasady niedyskryminacji – Brak
[art. 18 akapit pierwszy, art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 58–60, 65, 66, 68–75)
4. Swoboda świadczenia usług – Postanowienia traktatu – Zakres stosowania – Usługi w dziedzinie transportu w rozumieniu art. 58 ust. 1 TFUE – Usługi transportu lotniczego – Szczególny reżim prawny
(art. 56, art. 58 ust. 1, art. 100 ust. 2 TFUE)
(zob. pkt 77–82)
5. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Skarga zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Określenie przedmiotu skargi – Skarga mająca na celu ochronę uprawnień procesowych zainteresowanych – Zarzuty, jakie mogą być podniesione – Brak autonomicznej treści takiego zarzutu w niniejszej sprawie
(art. 108 ust. 2, art. 263 akapit czwarty TFUE)
(zob. pkt 86–88)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o niewnoszeniu zastrzeżeń wobec środka krajowego – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Uwzględnienie kontekstu i całości przepisów prawa regulujących daną dziedzinę
(art. 108 ust. 3, art. 296 TFUE)
(zob. pkt 92–101)
Streszczenie
Środki pomocy wdrożone przez Szwecję i Danię na rzecz SAS z tytułu szkód wynikających z odwołania lub reorganizacji lotów w następstwie ograniczeń w przemieszczaniu się spowodowanych pandemią Covid-19 są zgodne z prawem Unii
Ze względu na to, że SAS posiada znacznie większy udział w rynku niż udziały jego najbliższego konkurenta w tych dwóch państwach członkowskich, pomoc nie stanowi niezgodnej z prawem dyskryminacji
W kwietniu 2020 r. Królestwo Danii i Królestwo Szwecji zgłosiły Komisji Europejskiej dwa odrębne środki pomocy na rzecz spółki SAS AB (zwanej dalej „SAS”), z których oba miały postać gwarancji obejmującej odnawialną linię kredytową w wysokości maksymalnej 1,5 mld koron szwedzkich (SEK)(1). Środki te miały na celu częściowe naprawienie SAS szkód wynikających z odwołania lub reorganizacji jego lotów w następstwie wprowadzenia ograniczeń w zakresie przemieszczania się w kontekście pandemii COVID-19.
Decyzjami z dnia 15 kwietnia 2020 r.(2). i 24 kwietnia 2020 r.(3). Komisja uznała zgłoszone środki za pomoc państwa(4) zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE. Zgodnie z tym postanowieniem pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi jest zgodna z rynkiem wewnętrznym.
Przewoźnik lotniczy Ryanair wniósł skargi o stwierdzenie nieważności tych decyzji, które jednak zostały oddalone przez dziesiątą izbę Sądu w składzie powiększonym. W tym kontekście izba ta potwierdziła po raz pierwszy zgodność z prawem indywidualnych środków pomocy przyjętych w celu przeciwdziałania konsekwencjom pandemii COVID-19 w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE(5).
Ocena Sądu
Sąd oddalił w pierwszej kolejności zarzut dotyczący niezgodności przyznanej pomocy z rynkiem wewnętrznym z tego powodu, że przeznaczona jest ona na naprawienie szkód poniesionych przez pojedynczą spółkę. W tym względzie Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE pomoc może być przeznaczona na naprawienie szkód spowodowanych zdarzeniem nadzwyczajnym, nawet jeżeli korzysta z niej tylko jedno indywidualne przedsiębiorstwo, bez naprawienia wszystkich szkód spowodowanych tym zdarzeniem. W konsekwencji Komisja nie naruszyła prawa z tego tylko powodu, że ze środków pomocy na rzecz SAS nie skorzystali wszyscy poszkodowani przez pandemię COVID-19.
W drugiej kolejności Sąd oddalił zarzut Ryanaira kwestionujący proporcjonalność środków pomocy względem szkód wyrządzonych SAS przez pandemię Covid-19. Sąd przypomniał najpierw, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE pozwala jedynie na naprawienie szkód gospodarczych spowodowanych bezpośrednio klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi. Niemniej ze względu na ewolucyjny charakter pandemii i perspektywiczny siłą rzeczy charakter oszacowania szkody spowodowanej przez nią SAS Komisja przedstawiła wystarczająco dokładnie metodę obliczeniową oszacowania tej szkody, która pozwala uniknąć ryzyka ewentualnego przeszacowania(6). W tym kontekście Sąd podkreślił ponadto, że Królestwo Danii i Królestwo Szwecji zobowiązały się przeprowadzić ocenę ex post szkody faktycznie poniesionej przez SAS, najpóźniej do dnia 30 czerwca 2021 r., i zażądać w danym wypadku od SAS zwrotu pomocy przekraczającej tę szkodę, z uwzględnieniem całej pomocy, jaka może zostać przyznana SAS z powodu pandemii COVID-19, w tym pomocy przyznanej przez władze zagraniczne.
W trzeciej kolejności Sąd oddalił zarzut dotyczący rzekomego naruszenia zasady niedyskryminacji. Pomoc indywidualna wprowadza bowiem ze swej natury różnicę w traktowaniu, a wręcz dyskryminację, która jest nierozerwalnie związana z indywidualnym charakterem tego środka. Twierdzenie, że taka pomoc jest sprzeczna z zasadą niedyskryminacji, sprowadza się tym samym do systematycznego podważania zgodności z rynkiem wewnętrznym każdej pomocy indywidualnej, podczas gdy prawo Unii zezwala państwom członkowskim na przyznanie takiej pomocy, pod warunkiem że są spełnione wszystkie przesłanki przewidziane w art. 107 TFU.
Ponadto nawet przy założeniu, że różnica w traktowaniu ustanowiona rozpatrywanymi środkami może zostać zrównana z dyskryminacją na podstawie tej zasady, może ona być uzasadniona, jeżeli jest konieczna, odpowiednia i proporcjonalna do osiągnięcia zgodnego z prawem celu. Podobnie, ponieważ Ryanair odwołuje się również do art. 18 TFUE, Sąd zaznaczył ponadto, że postanowienie to zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie stosowania traktatów bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują. Ze względu na to, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE należy zdaniem Sądu do postanowień szczególnych przewidzianych w traktatach, kontynuował on swoje badanie rozpatrywanych środków na tej podstawie.
W tym względzie Sąd potwierdził z jednej strony, że cel rozpatrywanych środków spełnia warunki ustanowione w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, gdyż faktycznie zmierza on do częściowego naprawienia szkód wyrządzonych SAS zdarzeniem nadzwyczajnym, a mianowicie pandemią COVID-19. Sąd stwierdził z drugiej strony, że różnica w traktowaniu na korzyść SAS jest odpowiednia do osiągnięcia celu tych środków i nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu, mając na uwadze, że SAS posiada największy udział w rynku w Danii i w Szwecji i że udział ten jest znacznie większy niż udziały jego najbliższego konkurenta w obu tych krajach.
W czwartej kolejności Sąd zbadał decyzje Komisji w świetle swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości. W tych ramach Sąd zaznaczył, że Ryanair nie wykazał, w jaki sposób wyłączny charakter środka pomocy może zniechęcać go do podjęcia działalności w Danii lub Szwecji lub świadczenia usług z i do tych krajów.
W odniesieniu do sprawy T‑379/20 Sąd stwierdził ponadto, że środek pomocy zgłoszony przez Królestwo Szwecji jest subsydiarny wobec szwedzkiego systemu pomocy przyjętego na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE celem zaradzenia zaburzeniom w gospodarce Szwecji spowodowanym przez pandemię COVID-19(7). Sąd oddalił jednak argument dotyczący tego, że środek ten nie może mieć z tego powodu na celu zaradzenia zdarzeniu nadzwyczajnemu w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE. Sąd wyjaśnił w tym względzie, że traktat FUE nie sprzeciwia się równoległemu stosowaniu art. 107 ust. 2 lit. b) i art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, pod warunkiem że spełnione są warunki określone w każdym z tych postanowień. Ma to miejsce w szczególności wtedy, gdy fakty i okoliczności powodujące poważne zaburzenia w gospodarce wynikają ze zdarzenia nadzwyczajnego.
Sąd oddalił wreszcie jako bezzasadne zarzuty dotyczące rzekomego naruszenia obowiązku uzasadnienia i stwierdził, że nie ma konieczności badania zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia praw proceduralnych wynikających z art. 108 ust. 2 TFUE.